İÇİNDEKİLER
Sunuş 7 Önsöz 9 Kısaltmalar 21 Giriş 23 Birinci Bölüm CEZA HUKUKUNDA TIBBİ MÜDAHALELER VE HUKUKA UYGUNLUK SORUNU § 1. CEZA HUKUKU AÇISINDAN TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 27 I. Genel Olarak 27 II. Tıbbi Müdahaleyi Ayırımsız “Tipe Uygun Eylem” Olarak Nitelendiren Görüş 28 A. Genel Olarak 28 B. Öğreti 28 C. Uygulama 30 D. Eleştiriler 33 III. Bazı Tıbbi Müdahalelerin Tipe Uygun Olmadığını Savunan Görüşler 34 A. Genel Olarak 34 B. Öğreti 35 1. Genel Olarak 35 2. Müdahalenin Sonucuna Göre Yapılan Ayırım 35 3. Müdahalenin, Tıp Mesleğinin Gereklerine Uygun Olup Olmamasına Göre Yapılan Ayırım 36 4. Müdahalenin Amacına Göre Yapılan Ayırım 38 C. Yasal Düzenlemeler ve Uygulama 38 D. Eleştiriler 42 IV. Değerlendirme 45 § 2. TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞUNU AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER 48 I. Genel Olarak 48 A. Genel Olarak 48 B. Görüşlerin İncelenmesi 49 1. Hukuk Düzeni Tarafından İzin Verilen Faaliyet Görüşü 49 2. Hakkın Kullanılması Görüşü 50 3. Görevin Yerine Getirilmesi Görüşü 53 C. Sonuçları 54 D. Eleştiriler 54 III. İradeyi Esas Alan Görüşler 57 A. Genel Olarak 57 B. Temel Haklar Açısından 57 1. Tıbbi Müdahalelerde Temel Haklar 57 2. İradeci Görüşün Temeli Olarak Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 59 3. Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına İlişkin Anayasal Sorunlar 61 a. Hekimin Mesleki Özgürlüğü Açısından 61 b. Vazgeçilemeyecek Bireysel Haklar Açısından 62 C. Görüşlerin İncelenmesi 64 D. Sonuçları 65 E. Eleştiriler 67 IV. Diğer Görüşler 68 A. Kusurluluk Unsurunun Bulunmadığı Görüşü 68 B. Karma Görüşler 68 1. Üstün Yarar Görüşü 68 2. İzin Verilen Risk Görüşü 69 3. Sui Generis Hukuka Uygunluk Nedeni Görüşü 71 V. Değerlendirme 72 A. Temel Haklar Açısından 72 B. Yürürlükteki Hukuk, Uygulama ve Tıp Deontolojisi Açılarından 74 C. Sonuç 76 İkinci Bölüm TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUK KOŞULLARI § 3. MAĞDURUN RIZASININ BULUNMASI DURUMUNDAKİ KOŞULLAR 79 I. Genel Olarak 79 II. Tıbbi Müdahalelerde Mağdurun Rızasının Önkoşulları 80 A. Rızaya Ehliyet 80 1. Genel Olarak 80 2. Küçükler 80 a. Rızaya Ehliyet Yaşının Belirlenmesi Sorunu 80 b. Yasal Temsilcinin Verdiği Rızaya İlişkin Sorunlar 85 aa. Yasal Temsilcinin Rızasının Geçerliliği 85 bb. Velayet veya Temsil Hakkının Kötüye Kullanılması 87 4. Diğer Ehliyetsizler 90 B. Rızanın Müdahalede Bulunmaya Yetkili Kişiye Yönelmesi 92 1. Genel Olarak 92 2. Tıbbi Müdahalede Bulunmaya Yetkili Kişiler 93 a. Hekimler 93 aa. Genel Olarak 93 bb. Hekimlik Mesleğinin Koşulları 93 aaa. Diploma Sahibi Olmak 93 bbb. Türk Vatandaşı Olmak 94 ccc. Mesleğin Yerine Getirilmesine Engel Bulunmaması 95 b. Sağlık Görevlileri 95 c. Diğer Kimseler 96 3. Yetkisiz Müdahalenin Sonuçları 96 C. İradenin Sağlıklı Olması 97 1. İradeyi Sakatlayan Nedenlerin Bulunmaması 97 2. Hastanın Aydınlatılmış Olması 99 a. Aydınlatma Kavramı, Aydınlatmanın Amacı ve Özellikleri 99 aa. Aydınlatma Kavramı 99 bb. Aydınlatmanın Amaçları ve Özellikleri 102 b. Aydınlatmanın Yapılışı 103 aa. Aydınlatmada Bulunacak Kişi 103 bb. Aydınlatmanın Zamanı 103 cc. Aydınlatmanın Şekli 104 c. Aydınlatmanın Konusu 106 aa. Tanı ve Bulgular 106 bb. Müdahalenin Yürüyüşü 108 cc. Sonuçlar, Şans ve Riskler 109 d. Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı ve Sınırları 110 bb. Aydınlatmanın Kapsamı 110 aaa. Müdahalenin Acilliği ve Yaşam Tehlikesi 110 bbb. Komplikasyon Sıklığı ve Tipik Riskler 114 ddd. Hastanın Özel Durumu 114 cc. Aydınlatmanın Sınırları 115 aaa. Hastanın Bilgi ve anlayış düzeyi 115 bbb. Hastanın aydınlatılma hakkından vazgeçmesi 116 ccc. Tedavinin gereği olarak aydınlatmanın sınırlandırılması 117 e. Aydınlatma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 120 III. Rıza Açıklaması 122 A. Genel Olarak 122 B. Açıklamanın Zamanı ve Şekli 122 1. Açıklamanın Zamanı 12 2 2. Açıklamanın Şekli 124 C. Rızanın Konusu 124 1. Genel Olarak 124 2. Yaşam Hakkı 126 a. Genel Kural 126 b. Aktif Ötanazi 127 aa. Genel Olarak 127 bb. Çeşitli Görüşlerin İncelenmesi 127 cc. Karşılaştırmalı Hukukta Yasal Düzenlemeler 129 dd. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulaması 131 ee. Değerlendirme 133 3. Beden Bütünlüğü Üzerindeki Haklar 134 a. Genel Olarak 134 b. Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Ölçütü 135 c. Değerlendirme 138 § 4. Rızanın Bulunmaması Durumundaki Koşullar 139 I. Varsayılan Rıza 139 A. Kavram ve Uygulanma Alanı 139 1. Kavram 139 2. Uygulanma Alanı 141 B. Varsayılan Rızanın Hukuksal Niteliği 142 1. Genel Olarak 142 2. Görüşlerin İncelenmesi 143 a. Varsayılan Rızayı Gerçek Vekaletsiz İş Görmeye Dayandıran Görüş 143 b. Varsayılan Rızayı, Mağdurun Rızasına Dayandıran Görüş 144 c. Varsayılan Rızayı, Zorda Kalış Haline Dayandıran Görüş 145 d. Varsayılan Rızayı İzin Verilen Risk Kurumuna Dayandıran Görüş 147 3. Değerlendirme 148 C. Tıbbi Müdahalelerde Varsayılan Rızanın Koşulları 149 1. Müdahalenin, Rıza Gösterilebilir Nitelikte Olması 149 2. Hastanın Konuya İlişkin Bir İrade Açıklamasının Bulunmaması 150 3. Hastanın Rızasının Gereken Sürede Alınamıyor Olması 150 4. Gerçek İradeye Uygun Sonuca Ulaşmaya Çalışılması 151 II. Rızanın Esirgenmesi ve Tedaviyi Ret Hakkı 152 A. Rızanın Esirgenmesi Kavramı 152 B. Tedaviyi Ret Hakkı 153 1. Genel Olarak 153 2. Tedaviyi Ret Hakkının Kullanılışı 154 a. İrade Açıklaması Sonucu Tedavinin Kesilmesi 154 b. Varsayılan Rızaya Dayanılarak Tedavinin Kesilmesi 158 aa. Genel Olarak 158 bb. Çeşitli Ölçütlerin İncelenmesi 159 cc. Değerlendirme 163 3. Tedaviyi Reddin Ölüme Yol Açması Sorunu 164 a. Genel Olarak 164 b. Öğretinin Yaklaşımı 165 c. Karşılaştırmalı Hukuk ve Uluslararası Tıp Etiği Belgeleri 168 d. Türk Hukuku Açısından Değerlendirme 170 Üçüncü Bölüm ÖZELLİK GÖSTEREN TIBBİ MÜDAHALELER § 5. Rızanın Aranmadığı Durumlar 173 I. Genel Olarak 173 II. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Müdahaleler 174 III. Ceza Hukuku Sisteminden Kaynaklanan Müdahaleler 175 A. Ceza Hukuku Yaptırımları 175 B. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Müdahaleler 177 C. Ceza İnfaz Kurumlarında Gerçekleştirilen Tıbbi Müdahaleler 180 1. Genel Olarak 180 2. Karşılaştırmalı Hukukta Gelişmeler 180 3. Açlık Grevlerine Yapılan Müdahaleler 184 a. Genel Olarak 184 b. Yakın Dönemde Dünyada Açlık Grevleri ve Kamu Otoritesi 185 c. Açlık Grevlerine Müdahale Hakkındaki Teorik Tartışmalar 188 aa. Genel Olarak 188 bb. Zorunlu Müdahaleyi Destekleyen Görüşler 188 cc. Zorunlu Müdahaleye Karşı Çıkan Görüşler 191 d. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yaklaşımı 193 aa. Genel Olarak 193 bb. Herczegfalvy v. Austria Davası 194 cc. Ilijkov v. Bulgaria Davası 195 4. Türk Hukuku Açısından Değerlendirme ve Öneriler 195 § 6. İYİLEŞTİRME AMACINA YÖNELMEYEN TIBBİ MÜDAHALELER 200 I. Genel Olarak 200 A. Genel Olarak 200 B. Mutlak Olarak İyileştirme Dışında Amaçlara Yönelen Müdahalelere Çeşitli Yaklaşımlar 201 C. Yasal Düzenlemeler 204 1. Kürtaj 204 2. Sterilizasyon 206 III. Dolaylı Olarak İyileştirme Amacına Yönelen Müdahaleler 208 B. Cinsel İşlevlere İlişkin Operasyonlar 209 1. Kastrasyon 209 2. Cinsiyet Değiştirme 211 C. Organ ve Doku Aktarmaları 216 1. Genel Olarak 216 2. Canlı Vericiden Yapılan Organ ve Doku Aktarmaları 216 3. Ölü Vericiden Yapılan Organ ve Doku Aktarmaları 221 a. Ölüm Halinin Saptanması 221 b. Ölüden Organ ve Doku Aktarmalarının Hukuka Uygunluğu 222 D. İnsanlar Üzerinde Yapılan Tıbbi Deneyler 225 1. Genel Olarak 225 2. İyileştirme Amaçlı Denemeler 226 3. Bilimsel Deneyler 228 a. Genel Olarak 228 b. Bilimsel Deneylerle İlgili Yasal Düzenlemeler ve Uluslararası Belgeler 229 aa. Yasal Düzenlemeler 229 bb. Uluslararası Belgeler 230 c. Eleştiriler ve Değerlendirme 232 Sonuç 235 Yararlanılan Kaynaklar 241 |