İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar Listesi 15
Giriş 21
Birinci Bölüm
SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR, SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ, KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ YERİ VE MİLLETLERARASI HUKUKUN MEŞRU SAYDIĞI HALLER
I. SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 29
A. Savaş 30
1. Savaş Kavramının Hukuki Niteliği 31
2. Kavramsal Açıdan Savaş 31
3. Savaş İlanı 34
4. Tarafsızlık Hukuku 37
B. Savaşa Varmayan Silahlı Kuvvet Kullanma Yolları 38
1. Silahlı Saldırı 39
2. Müdahale 40
a. Askeri Müdahale 43
aa. Askeri Müdahalenin Meşruiyeti Sorunu 43
aaa. Yurtdışındaki Vatandaşları Kurtarmak İçin Yapılan Askeri Müdahale 44
bbb. İç Çatışmalara Askeri Müdahale 44
ccc. Müdahale Edilen Devletin Rızasıyla Askeri Müdahale 47
ddd. Müşterek Meşru Müdafaa Hakkı Doğrultusunda Askeri Müdahale 47
bb. Doğrudan Askeri Müdahale 48
cc. Dolaylı Askeri Müdahale 50
b. Askeri Nitelikte Olmayan Müdahale 52
3. Zararla Karşılık 53
4. Abluka 58
5. Ambargo 60
6. Self–Help ve Self–Preservation 61
7. İnsancıl Müdahale 62
C. Kuvvet Kullanma Tehdidi 67
D. Angajman Kuralları 70
E. Milli Güvenlik ve Milli Savunma 73
II. TÜRK HUKUK TARİHİNDE SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİNİN ANAYASAL GELİŞİMİ 77
A. Eski Türk Devletleri 78
B. İslam Hukuku 79
C. Osmanlı Devleti 81
D. Türkiye Cumhuriyeti 85
1. 1921 Anayasası 86
2. 1924 Anayasası 89
3. 1961 Anayasası 90
4. 1982 Anayasası 93
a. 2017 Yılında Gerçekleştirilen Anayasa Değişikliği Öncesi Dönem 93
b. Yürürlükteki Anayasal Düzen 94
III. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİ 96
A. Amerika Birleşik Devletleri 102
B. Fransa 107
C. Almanya 109
IV. MİLLETLERARASI HUKUKUN MEŞRU SAYDIĞI HALLER 112
A. Uluslararası Meşruiyet ve Yasallık 116
B. Uluslararası Meşruiyet ile Birleşmiş Milletler Antlaşması İlişkisi 120
C. Devletin Meşru Müdafaa Hakkı (Birleşmiş Milletler Antlaşması 51. Madde) 124
D. Birleşmiş Milletler Kararı 128
1. Silahlı Kuvvet Kullanma İçeren Tedbirler 128
2. Barış Harekatları 131
İkinci Bölüm
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN SİLAHLI KUVVET KULLANMAYA İZİN VERME VE SAVAŞ İLAN ETME YETKİSİ
I. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN SİLAHLI KUVVET KULLANMAYA İZİN VERME VE SAVAŞ İLAN ETME YETKİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 135
II. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN SAVAŞ HALİ İLAN ETME YETKİSİ 140
A. Savaş Hali İlanının Düzenlenmesi Sorunu 140
B. Savaş İlanı ile Savaş Hali İlanı Kavramlarının Karşılaştırılması 141
C. Savaş Hali İlanı Yetkisinin Münhasıran Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Ait Olması 144
D. Savaş Hali ile Olağanüstü Hal İlişkisi 147
E. Savaş Sebebiyle Seçimlerin Geriye Bırakılması 148
III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN SİLAHLI KUVVET KULLANMAYA İZİN VERME YETKİSİ 149
A. İzin Verme Yetkisinin Kapsamı 150
1. Silahlı Kuvvetlerin Yabancı Ülkelere Gönderilmesi 160
2. Yabancı Silahlı Kuvvetlerin Türkiye’de Bulunması 164
B. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İzin Verme Yetkisinin Denetimi Sorunu 165
1. Yargısal Denetim 166
2. Siyasi Denetim 170
IV. SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ YETKİSİNİN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ TARAFINDAN DENETLENMESİ 175
A. Birleşmiş Milletler Antlaşmasına Uygunluk Denetimi 178
1. Devletin Meşru Müdafaa Hakkına Uygunluk 178
a. Uluslararası Teamül Hukukunda Meşru Müdafaa Hakkı 179
aa. Gereklilik 181
bb. Aciliyet 183
cc. Orantılılık 185
aaa. İlk Saldırı ile Karşı–Saldırı Arasındaki Orantı 186
bbb. Terörle Mücadelede Orantılılık 189
ccc. İnsancıl Hukuk Kapsamında Orantılılık 191
b. Birleşmiş Milletler Antlaşmasında Meşru Müdafaa Hakkı 193
aa. Bireysel Meşru Müdafaa Hakkının Şartları 194
aaa. Silahlı Saldırı 195
bbb. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne Bilgi Vermek 202
ccc. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Kararı Doğrultusunda Davranmak 204
bb. Müşterek Meşru Müdafaa Hakkının Şartları 209
c. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarında Meşru Müdafaa Hakkı 212
2. Birleşmiş Milletler Kararlarına Uygunluk 213
B. Uluslararası İnsancıl Hukuka Uygunluk Denetimi 222
1. Uluslararası İnsancıl Hukuk Düzenlemeleri 227
a. Lahey Sözleşmeleri 228
b. Cenevre Sözleşmeleri 233
2. Uluslararası İnsancıl Teamül Hukuku 243
a. Gereksiz Acı ve Izdıraba Sebep Olmama İlkesi 251
b. Askeri Gereklilik İlkesi 256
c. Sivil–Askeri Hedefler Arasında Ayrım Gözetme İlkesi 259
Üçüncü Bölüm
YÜRÜTME ORGANININ SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE
SAVAŞ İLANI YETKİSİ
I. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN VERDİĞİ İZİN DOĞRULTUSUNDA SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİ 271
A. Yürütme Organının Silahlı Kuvvet Kullanma Yetkisi 272
B. Savaş Hali İlanı Durumunda Yürütme Organının Yetkileri 274
1. Savaş İlanı ile Savaşın Yürütülmesine Yönelik Silahlı Faaliyetler 274
2. Olağanüstü Hal İlan Etme Yetkisi 278
a. Savaş Hali veya Savaşı Gerektirecek Bir Durumun Başgöstermesi 281
b. Seferberlik Hali 287
II. SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİNİN KULLANILMASI SÜRECİNDE YER ALAN YETKİLİ ORGANLAR 288
A. Cumhurbaşkanı 290
B. Milli Güvenlik Kurulu 294
1. Organik ve İşlevsel Açıdan Milli Güvenlik Kurulu 295
2. Milli Güvenlik Kurulu Nezdinde Somutlaşan Sivil–Asker Etkileşiminin Askeri Makamların Sivil Demokratik Denetimi İlkesi Açısından Değerlendirilmesi 297
C. Yüksek Askeri Şura 304
D. Bakanlıklar 306
E. Başkomutanlık 310
F. Türk Silahlı Kuvvetleri 312
1. Genelkurmay Başkanı 314
2. Kuvvet Komutanlıkları 319
G. Milli İstihbarat Teşkilatı 321
III. MİLLETLERARASI HUKUKUN GEREKTİRDİĞİ HALLERDE SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİ 322
A. Milletlerarası Andlaşmaların Gerektirdiği Haller 323
1. Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlerarası Andlaşmalar Kavramı 323
2. Milletlerarası Andlaşmaların Gerektirdiği Haller Kavramı 325
3. Milletlerarası Andlaşmaların Gerektirdiği Haller ile Kuzey Atlantik Antlaşması İlişkisi 326
a. Kuzey Atlantik Antlaşması ile İlgili Genel Hususlar 327
b. Birleşmiş Milletler Antlaşması ile Kuzey Atlantik Antlaşması İlişkisi 329
c. Türk Hukukunda Kuzey Atlantik Antlaşması ile İlgili Hususlar ve Yetki Meselesi 331
d. Kuvvetler Statüsü Antlaşmaları 333
e. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarında Kuzey Atlantik Antlaşması 335
f. Yürütme Organı Uygulamasında Kuzey Atlantik Antlaşması 336
B. Milletlerarası Nezaket Kurallarının Gerektirdiği Haller 337
IV. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ TATİLDE VEYA ARA VERMEDE İKEN CUMHURBAŞKANININ KUVVET KULLANMAYA KARAR VERME YETKİSİ 339
V. YÜRÜTME ORGANININ SİLAHLI KUVVET KULLANMA YETKİSİNİN YARGISAL DENETİMİ SORUNU 347
A. Hükümet Tasarrufları 348
1. Kavramsal Açıdan Hükümet Tasarrufları 348
2. Karşılaştırmalı Hukukta Hükümet Tasarrufları 353
3. Türk Hukukunda Hükümet Tasarrufları 357
B. Yürütme Organının Takdir Yetkisi 363
Dördüncü Bölüm
TÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİNDE SİLAHLI KUVVET KULLANMA VE SAVAŞ İLANI YETKİSİNE İLİŞKİN SOMUT ÖRNEKLER
I. SAVAŞ İLANI ÖRNEĞİ: ALMANYA VE JAPONYA’YA KARŞI SAVAŞ İLANI 366
II. YABANCI SİLAHLI KUVVETLERİN TÜRKİYE’DE BULUNMASI ÖRNEĞİ: AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SİLAHLI KUVVETLERİNİN TÜRKİYE’DE BULUNMASI 369
III. TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİNİN YABANCI ÜLKELERE GÖNDERİLMESİ 371
A. Uluslararası Barış ve Güvenliğin Korunması Amacıyla Gerçekleştirilen Askeri Harekatlar 371
1. Kore Savaşı’na Askeri Birlik Gönderme Kararı 371
2. Körfez Krizleri Sebebiyle Gerçekleştirilen Irak Müdahaleleri 376
a. I. Körfez Krizi 377
b. II. Körfez Krizi 385
3. Bosna–Hersek Müdahalesi 397
4. Kosova Müdahalesi 401
5. Arnavutluk’a Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Gönderilmesi 406
6. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti ile Askeri İlişkiler 407
7. Afganistan Müdahalesi 408
8. Katar ile Askeri İlişkiler 411
9. Filistin’e Türk Silahlı Kuvvetlerinin Gönderilmesi 412
10. Somali Müdahalesi 412
11. Lübnan Müdahalesi 415
12. Kongo Demokratik Cumhuriyeti Müdahalesi 417
13. Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti Müdahaleleri 417
14. Libya Müdahalesi 419
B. Müşterek Meşru Müdafaa Hakkı Çerçevesinde Gerçekleştirilen Harekatlar 422
1. Kıbrıs Barış Harekatları 422
2. Azerbaycan ile Askeri İlişkiler 432
C. Terörle Mücadele Amaçlı Sınır Ötesi Harekatlar 434
1. Terörle Mücadele Kapsamında Uluslararası Terörizm 434
a. Kavramsal Olarak Uluslararası Terörizm 435
b. Uluslararası Terörizmle Mücadele Örneği: Amerika Birleşik Devletleri’nin 2001 Afganistan Müdahalesi 438
c. Uluslararası Terörizmle Mücadele Kapsamında Devletlerin Sorumluluğu 448
d. “İsteksizlik veya Acziyet” Doktrini 452
e. Uluslararası Terörizme Karşı Kuvvet Kullanma 456
f. Sınır Ötesi Harekatların Meşruiyeti 463
2. Irak’a Düzenlenen Harekatlar 472
a. 1983–2001 Yılları Arası Dönemde Gerçekleştirilen Sınır Ötesi Harekatlar 475
b. 2001–2010 Yılları Arası Dönemde Gerçekleştirilen Sınır Ötesi Harekatlar 482
c. Pençe Harekatları 488
3. Suriye’ye Düzenlenen Harekatlar 489
a. 1998 Yılında Kuvvet Kullanma Tehdidi Sorunu 489
b. Türkiye–Suriye İlişkileri Kapsamında Terörle Mücadele 492
c. Fırat Kalkanı Harekatı 495
d. Zeytin Dalı Harekatı 505
e. Barış Pınarı Harekatı 508
f. Bahar Kalkanı Harekatı 510
Sonuç 511
Kaynakça 527
Kavram Dizini 553 |