İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 13
1. GİRİŞ 15
2. ANAYASAL DEĞERLER SİSTEMİ BAKIMINDAN ANAYASAYI DEĞİŞTİRME İKTİDARI VE SINIRLILIĞI 21
I. Anayasal Değerler Sistemi ve Sistemde Değişiklik Yapılmasının Mümkün Olup Olmadığı 21
A. Değer ve Değer Yargısı Kavramı 21
1. Değer kavramı 21
2. Değerlerin değişime açık olup olmadığı meselesi ve değer yargısı kavramı 24
B. Anayasal Değer Kavramı 29
1. Anayasal değer kavramının içeriği 29
a. Anayasaların içeriğine ilişkin yaklaşımlar 30
b. Anayasal değerler sistemi, içeriği ve “Anayasal kimlik” kavramı 31
2. Anayasal değerlerin anayasalardaki konumları 39
a. Başlangıç metinleri 39
b. Temel hak ve özgürlükleri içeren maddeler 45
c. Değiştirilemez maddeler 46
d. Anayasayı değiştirme kuralları 46
e. Değerlendirme 48
3. Anayasal değerler sisteminde değişiklik ihtiyacı 48
C. Anayasayı Değiştirme İktidarının “Kuruculuk” Sıfatının Sorgusu ve Sınırlılığı Tartışmaları 52
1. Anayasayı yapma ve değiştirme iktidarı açısından iktidar türleri 52
2. Anayasayı değiştirme iktidarının “kuruculuk” sıfatının sorgusu 57
3. Anayasayı değiştirme iktidarının sınırlılığı: Lehte ve aleyhte görüşler 59
II. Anayasayı Değiştirme İktidarının Usuli Sınırları 61
A. Anayasayı Değiştirme Usullerinin Varlık Gösterdiği Katı Anayasa Sistemi 61
B. Anayasayı Değiştirme Usullerinin Önemi ve İşlevleri 66
C. Anayasayı Değiştirme Usullerinin Değiştirilebilir Olup Olmadığı Tartışması 68
III. Anayasayı Değiştirme İktidarının Maddi Sınırları 70
A. Anayasayı Değiştirme İktidarının Anayasayı Değiştirme Biçimleri ve
Uygulamadaki Modeller 71
1. Genel olarak 71
2. Anayasa değişikliği modelleri 74
a. Anayasal anayasa değişiklikleri 75
b. Anayasa dışı anayasa değişiklikleri 77
c. Anayasaya aykırı anayasa değişiklikleri 80
B. Anayasa Değişikliklerinin Açık Maddi Sınırları (Explicit Substantive
Limitations): Değiştirilemez Maddeler 91
1. Değiştirilemez maddelerin kapsamı 91
2. Değiştirilemez maddelerin kapsamı dışında bırakılan diğer sınırlar 94
3. Değiştirilemez maddelerin tarihsel temelleri ve gelişimi 96
4. Değiştirilemez maddelerin amacı ve işlevi 98
5. Değiştirilemez maddelere verilen hukuki değerle ilişkili tartışmalar 102
a. Değiştirilemez maddelerin varlığına ilişkin itirazlar ve kabuller 102
b. Değiştirilemez maddelerin değiştirilmesi meselesi 107
c. Değiştirilemez maddelerin dar ve geniş yorumlanması 110
6. Değiştirilemez maddelerin içeriği 114
C. Anayasa Değişikliklerinin Zımnî Maddi Sınırları (Implicit Substantive
Limitations) 118
1. Zımnî maddi sınırların kapsamı 118
2. Zımnî maddi sınırların varlığını reddeden ve kabul eden görüşler 122
3. Zımnî maddi sınırların tarihsel gelişimi 125
3. ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN YARGISAL DENETİMİ VE BU DENETİMİN MEŞRULUĞU 129
I. Anayasa Değişikliklerinin Yargısal Denetiminin Mantıki Temelleri 130
II. Anayasa Değişikliklerinin Yargısal Denetiminin Yapıldığı Zaman Bakımından Denetim Sistemleri ve Ülke Uygulamaları 133
A. Önleyici (a priori) Denetim 135
B. Düzeltici (a posteriori) Denetim 138
1. Anayasa değişikliklerinin denetimini reddeden ülkeler 139
2. Şekil bakımından denetim 142
3. Esas bakımından denetim 145
III. Anayasa Değişikliklerinin Esas Bakımından Denetimi İçin Gerekli Argümanlar 146
A. Anayasa Maddeleri Arasında Hiyerarşinin Kabulü 146
1. Anayasayı değiştirme usulleri ile diğer anayasa maddeleri arasındaki
hiyerarşi 151
2. Farklı değiştirme usulleri arasındaki hiyerarşi 151
3. Değiştirilemez maddeler ile diğer anayasa maddeleri arasındaki hiyerarşi . 154
4. Değerlendirme 161
B. Anayasa–üstülük Yaklaşımının Kabulü 162
1. Anayasa–üstü prensiplerin varlığı ve geçerliliği tartışmaları 162
2. Anayasaya uygunluk denetiminde ölçü alınan anayasa–üstü prensiplerin farklı görünümleri 166
IV. Anayasa Değişikliklerinin Esas Bakımından Denetimini Reddeden Mahkemeler 168
A. Amerika 168
B. İrlanda 170
C. Macaristan 172
V. Anayasa Değişikliklerini Esas Bakımından Denetleyen Mahkemeler 174
A. Almanya 174
B. İtalya 178
C. Hindistan’ın “Temel Yapı Doktrini” 181
D. “Temel Yapı Doktrini”ni Uygulamaya Geçiren Diğer Ülkeler 189
1. Güney Afrika Cumhuriyeti 189
2. Kenya 192
3. Kolombiya 195
E. Brezilya 201
F. Slovakya 206
4. TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN DENETİMİ KONUSUNDAKİ YAKLAŞIMI 211
I. Anayasa Mahkemesinin Anayasaya Uygunluk Denetimi Görevi ve Denetimin Sınırı 212
A. Anayasa Mahkemesinin Anayasa Hükümlerini Yorumlama, Somutlaştırma ve Anlamlandırma İşlevi 212
B. Yargısal Yorumun Sınırlarının Aşılması: “Yargısal Aktivizm” Nitelemesi 213
C. Türk Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa Değişikliklerinin Denetimi Sırasındaki “Yetkilerini Genişletme Eğilimi” 217
II. Türk Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa Değişikliklerinin Denetimine İlişkin Farklı Dönemlerdeki Uygulamaları 221
A. Genel Olarak Türk Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa Değişikliklerin Denetimi Sırasında Kullandığı Ölçü Normlar 221
B. 1876 Anayasası (Kanun–ı Esasi) Dönemi 224
C. 1924 Anayasası Dönemi 226
D. 1961 Anayasası Dönemi 229
1. 1961 Anayasası’nda anayasayı değiştirme usulü 229
2. 1961 Anayasası’ndaki değiştirilemez maddeler 230
3. Türk Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşu ve anayasa değişikliklerinin
denetiminin başlama süreci 232
4. Dönemin önemli içtihatları 234
a. E. 1970/1, K. 1970/31, K. T. 16.6.1970: Esas bakımından denetimin
ilk sinyali 234
b. E. 1973/19, K. 1975/87, K.T. 15.4.1975: Şekil görüntüsü altında
esas bakımından denetim 243
c. Değerlendirme 249
E. 1982 Anayasası Dönemi 251
1. 1982 Anayasası’nda anayasayı değiştirme usulü 253
2. 1982 Anayasası’ndaki değiştirilemez maddeler 260
3. 4. maddenin değiştirilebilirliği tartışması 261
a. 4. maddenin değiştirilebileceğini savunan görüşler 261
b. 4. maddenin değiştirilemeyeceğini savunan görüşler 264
c. Değerlendirme 266
4. 1982 Anayasası’nda anayasa değişikliklerinin yargısal denetiminin
kapsamı 267
5. Dönemin önemli içtihatları 268
a. E. 1987/9, K. 1987/15, K. T. 18.06.1987: Mevzuata uygun denetim 268
b. E. 2007/99, K. 2007/86, K. T. 27.11.2007: Mevzuata uygun denetim ve referandumlar üzerinde anayasallık denetimi sorunu 269
c. E. 2008/16, K. 2008/116, K. T. 05.06.2008: Şekil görüntüsü altında esas bakımından denetim içtihatlarına dönüş 277
d. E. 2010/49, K. 2010/87, K. T. 07.07.2010: Şekil görüntüsü altında
esas bakımından denetim yaklaşımının devamı 289
e. E. 2011/59, K. 2012/34, K.T. 01.03.2012: Anayasa Mahkemesi’nin
“yetkisini genişletme eğilimi”nden vazgeçişi 292
5. SONUÇ 295
KAYNAKLAR 303 |