|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Altıncı Baskıya Önsöz 5
Beşinci Baskıya Önsöz 7
Üçüncü Baskıya Önsöz 9
Önsöz 11
0. Giriş 27
BİRİNCİ BÖLÜM
DİLBİLİM TARİHİ
1. GİRİŞ 33
1.1. YAZININ İCADI 36
1.2. KARŞILAŞTIRMALI DİLBİLGİSİ 37
1.3. TARİHSEL DİLBİLGİSİ 38
1.4. DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI 39
1.4.1. Biçimbilgisel Sınıflandırma 40
1.4.1.1. Tek Heceli Diller 40
1.4.1.2. Bağlantılı (Eklemeli) Diller 40
1.4.1.3. Bükümlü Diller 40
1.4.1.4. Çok Bükümlü Diller 41
1.5. KAYNAK AÇISINDAN DİLLER 41
1.5.1. Hint–Avrupa Dilleri 42
1.6. HAMİ–SAMİ DİLLERİ 43
1.7. URAL–ALTAY DİLLERİ 44
1.8. GÜNEY–DOĞU ASYA DİLLERİ 44
1.9. OKYANUS VE AVUSTRALYA DİLLERİ 44
1.10. BÖLÜM SONU 45
İKİNCİ BÖLÜM
DİLBİLİM NEDEN BİR BİLİMDİR?
(DİLBİLİMİN DİLBİLGİSİ, FİLOLOJİ VE YAZINA GÖRE YERİ)
2. DİLBİLİM NEDEN BİR BİLİMDİR? DİLBİLİMİN DİLBİLGİSİ, FİLOLOJİ VE YAZINA GÖRE YERİ 51
2.1. DİLBİLİM NEDEN BİR BİLİMDİR? 51
2.2. DİLBİLİM NEDİR? 52
2.3. DİLBİLİMİN GÖREVİ NEDİR? 53
2.4. DİLBİLİMİN YERİ 54
2.4.1. Dilbilim / Dilbilgisi 55
2.4.2. Dilbilim/Filoloji 56
2.4.3. Dilbilim/Yazın 57
2.5. BÖLÜM SONU 59
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DİL, DÜŞÜNCE; KÜLTÜR VE DİLBİLİM
3. DİL, DÜŞÜNCE; KÜLTÜR VE DİLBİLİM 63
3.0. GİRİŞ 63
3.1. DİL NEDİR? 64
3.2. DİL VE DÜNYA 66
3.3. DİL VE DÜŞÜNCE 68
3.4. DİL VE KÜLTÜR 69
3.5. DİLBİLGİSİNDEN DİLBİLİME 72
3.5.1. Dilbilgisi 72
3.5.1.1. Kuralcı Dilbilgisi 74
3.5.1.2. Betimleyici Dilbilgisi 74
3.5.1.3. Açıklayıcı Dilbilgisi 75
3.5.2. Dilbilim 76
3.5.2.1. Gözlemleme 78
3.5.2.1.1. Gözlemlenen Dilsel Edimlerin Betimlenmesi 78
3.5.2.1.2. Gözlemlenen Dilsel Olguların Açıklanması 79
3.5.2.1.3. Bir Örnekçe ya da Bir Kuram Oluşturma 79
3.5.2.1.4. Kural ve Yasaların Özellikleri 79
3.6. DİLBİLİMCİ KİMDİR? 81
3.7. BÖLÜM SONU 87
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DİL VE İLETİŞİM
4. GİRİŞ: YİNELEMELER, DİL VE İLETİŞİM 91
4.1. DİLSEL İLETİŞİMİN TEMEL ÖĞELERİ 93
4.1.1. Konuşucu ya da Yaza(n)r 93
4.1.2. Alıcı (Okur) 95
4.1.3. Gönderge 96
4.1.4. Sözlü ve/ya da Yazılı İleti 99
4.1.5. Kanal 100
4.1.6. Kod (Düzgü) 101
4.2. METİNLER VE GERÇEKLİK 101
4.2.1. Tiyatroda Göndericiler 101
4.2.2. Çizgi Romanlar 101
4.3. SONUÇ 102
4.4. İLETİŞİMİN İŞLEVLERİ 102
4.4.1. Gönderge İşlevi 103
4.4.2. Anlatım ya da Duygu İşlevi 104
4.4.3. Çağrı İşlevi 108
4.4.4. İlişki İşlevi 109
4.4.5. Üst–Dil İşlevi 113
4.4.6. Dilin Sanat İşlevi 114
4.4.7. Dilin Oyun İşlevi 120
4.5. BÖLÜM SONU 121
BEŞİNCİ BÖLÜM
YAPISAL DİLBİLİM
5. GİRİŞ 125
5.1. GENEL DİLBİLİM DERSLERİ 129
5.2. GENEL DİLBİLİM DERSLERİ’NİN YÖNELİMLERİ 129
5.2.1. Dilbilim Betimsel Bir Bilimdir 129
5.2.2. Sözlü Dile Verilen Öncelik 130
5.2.3. Dilbiliminin Görevleri 132
5.3. DİZGE NEDİR? 132
5.4. GENEL DİLBİLİM DERSLERİNDE İKİLİ KARŞITLIKLAR 133
5.4.1. Dil ve Söz Karşıtlığı 133
5.4.2. Dilin Alt Dalları 138
5.4.2.1. Ağız 138
5.4.2.2. Şive 138
5.4.2.3. Kişisel ya da Bireysel Dil 139
5.4.2.4. Lehçe 139
5.4.2.5. Argo 139
5.4.3. Dilin Görünümleri 141
5.4.3.1. Lingua franca 141
5.4.3.2. İletişim Dili 142
5.4.3.3. Ulusal Dil 142
5.4.3.4. Resmi Dil 142
5.4.3.5. Anadil 143
5.4.3.6. Birinci Dil, İkinci Dil ve Yabancı Dil 144
5.4.4. Yapay Diller 144
5.4.4.1. Esperanto 145
5.4.5. Dil ve Kullanımı 146
5.4.6. Dil Konusunda Önyargılar 147
5.4.7. Çeşitli Diller 148
5.5. GÖSTERGE VE GÖSTERGE DİZGELERİ 149
5.5.1. Belirti ve Belirtke 150
5.5.1.1. Belirti 150
5.5.1.2. Asıl Gösterge: Belirtke 151
5.5.2. Gösterge ve Simge 153
5.5.3. Görsel Gösterge (İkon) 154
5.5.4. Göstergelerin Birbirlerine Rakip Kullanımları 156
5.5.5. Dil Göstergesi 157
5.5.5.1. Dil Göstergesinin Tanımı ve Yapısı 158
5.5.5.1.1. Gösteren 160
5.5.5.1.2. Gösterilen 160
5.5.5.1.3. Gönderge 161
5.5.5.2. Gösterge: Algılama ve Kavramsallaştırma 161
5.5.5.3. Gönderge Gösterge Bağlantısı 162
5.5.5.4. Gösterge ve Değerleri 165
5.5.5.4.1. Göstergenin Vurgulanması 165
5.5.5.4.2. Gösterenin Vurgulanması 165
5.5.5.4.3. Gösterilenin Vurgulanması 166
5.5.6. Dil Göstergesinin Özellikleri 166
5.5.6.1. Dil Göstergesinin Nedensizliği 166
5.5.6.1.1. Nedensizlikle İlgili Birinci Açıklama 168
5.5.6.1.2. Nedensizlikle İlgili İkinci Açıklama 170
5.5.6.1.3. Nedensizlikle İlgili Üçüncü Açıklama 170
5.5.6.1.4. Gerçeklik, Sözcük ve İmge 173
5.5.6.1.5. Nedensizlikle İlgili Dördüncü Açıklama 174
5.5.7. Göstergenin Çizgisellik Özelliği 174
5.5.8. Dil Göstergesinin Değişmezliği 175
5.5.9. Dil Göstergesinin Değişebilirliği 176
5.5.10. Dilin Ayırıcı Özelliği 177
5.5.11. Gösteren, Gösterilen ve Gönderge Arasındaki Etkileşim 179
5.5.12. Dilin Çift Eklemliliği 179
5.6. ARTZAMANLILIK VE EŞZAMANLILIK 182
5.7. DİZİSEL (ÇAĞRIŞIMSAL) VE DİZİMSEL İLİŞKİLER 184
5.8. TÖZ VE BİÇİM 186
5.9. ANLAM VE DEĞER 189
5.10. DİLDE YALNIZCA KARŞITLIKLAR VARDIR 191
5.11. BÖLÜM SONU 192
ALTINCI BÖLÜM
FERDİNAND DE SAUSSURE SONRASI AVRUPA DİLBİLİMİ
6. GİRİŞ 207
6.1. PRAG OKULU: İŞLEVSELCİLİK 207
6.1.1. Prag Dilbilim Çevresi'nin Temel İlkeleri 208
6.1.1.1. Dil işlevsel bir dizge olarak düşünülmelidir. 208
6.1.1.2. Dilbilimcinin dile yöntemsel yaklaşımı eşzamanlı olmalı ve konuşucunun sezgisine başvurmalıdır. 208
6.1.1.3. Dilin işlevsel dizge düşüncesi sadece eşzamanlı düzleme değil aynı zamanda artzamanlı düzleme de uygulanması gerekir. 208
6.1.1.4. Prag Dilbilim Çevresi'nin amaçlarından biri de dillerin oluşturduğu dizgelerin bir tipolojisini gerçekleştirmektir. 209
6.1.2. Sesbilim 209
6.1.3. Fransız İşlevsel Dilbilim Okulu 210
6.1.4. André Martinet ve Çift Eklemlilik 210
6.1.5. Lucien Tesnière: Bağımsal Dilbilgisi 212
6.1.6. Gustave Guillaume: Psikomekanik 217
6.2. ROMAN JAKOBSON 218
6.3. KOPENHAG DİLBİLİM ÇEVRESİ: GLOSEMATİK 219
6.4. BÖLÜM SONU 221
YEDİNCİ BÖLÜM
AMERİKAN YAPISALCILIĞI
7. GİRİŞ 225
7.1. EDWARD SAPİR: ANLIKÇILIK 226
7.2. ZELLİG SABBETAİ HARRİS: DAĞILIMSAL DİLBİLİM 226
7.2.1. Dağılımsal Çözümlemenin İlkeleri 228
7.2.1.1. Bütünce 228
7.2.1.2. Anlam 229
7.2.1.3. Dağılım 229
7.3. NOAM CHOMSKY: ÜRETİCİ DÖNÜŞÜMSEL DİLBİLGİSİ 232
7.3.1. Kuramsal yaklaşımlar; Tanımlar 234
7.3.2. Temel Kavramlar 235
7.3.2.1. Edinç/Edim 235
7.3.2.2. Derin Yapı/Yüzey Yapı 238
7.3.3. Üretici–Dönüşümsel Dilbilgisi Tasarısı 241
7.3.3.1. Dönüşüm Nedir? 245
7.3.4. Standart Kuram 246
7.3.5. Genişletilmiş Standart Kuram 249
7.4. SONUÇ 249
7.5. BÖLÜM SONU 250
SEKİZİNCİ BÖLÜM
SÖZCELEME KURAMLARI
8. GİRİŞ 255
8.1. SÖZCELEME KURAMLARI 256
8.1.1. Dil/Söz Ayrımından Sözceleme Kavramına Geçiş 257
8.2. ÉMİLE BENVENİSTE VE SÖZCELEME 259
8.2.1. Söylemsel Öğeler: Kişi Adılları, Zaman ve Uzam Belirteçleri 260
8.2.2. Kişi Adılları 262
8.2.3. Kiplikler 263
8.2.3.1. Kiplikler ve Sözce Türleri 263
8.2.3.2. Kipliklerin Dilbilimsel Anlatımı 265
8.2.3.3. Örtük Kiplikler 266
8.2.4. Anlatı/Söylem 268
8.2.4.1. Anlatı 268
8.2.4.2. Söylem 269
8.2.5. Aktarılan Söylem 274
8.3. ROMAN JAKOBSON VE SÖZCELEME 277
8.3.1. İletiye Göndermede Bulunan İleti (İ/İ): 278
8.3.2. Koda Göndermede Bulunan Kod (K/K). 279
8.3.3. Koda Göndermede Bulunan İleti (İ/K). 279
8.3.4. İletiye Göndermede Bulunan Kod (K/İ). 279
8.4. JEAN DUBOIS VE SÖZCELEME KAVRAMLARI 279
8.4.1. Kipleştirme (Modalizasyon) 280
8.4.2. Mesafe (Distans) 281
8.4.3. Saydamlık ve Bulanıklık (Transparans ve Opasite) 282
8.4.4. Gerilim (Tansiyon) 283
8.5. OSWALD DUCROT VE SÖZCELEME 284
8.6. ANTOİNE CULİOLİ VE SÖZCELEME (LEXIS) 285
8.6.1. Söylem Durumu 286
8.6.2. İşlemsel Dilbilgisi 288
8.6.3. Lexis 289
8.6.4. Sözceleme İşlemleri 290
8.7. AÇIKLAMALAR 290
8.7.1. Sözce ve Tümce 291
8.8. BÖLÜM SONU 299
DOKUZUNCU BÖLÜM
EDİMBİLİM
9. GİRİŞ 307
9.1. TEMEL KAVRAMLAR 310
9.1.1. Sözceleme 310
9.1.2. Söylem 310
9.1.3. Sözce 311
9.1.4. Söz Edimi ya da Dil Edimi 311
9.1.5. Tümce 311
9.1.6. İletişimsel ve Dilsel Edinimler 311
9.2. DİL EDİMLERİ 311
9.2.1. İlke ve Edim 312
9.2.2. Söz ve Edim 312
9.2.2.1. Düzsöz Edimi 313
9.2.2.2. Edimsöz 313
9.2.2.3. Göndergesel Edim 315
9.2.2.4. Etkisöz Edimi 315
9.2.2.5. Edimsel Anlam 315
9.3. ÖNVARSAYIM 316
9.3.1. Oswald Ducrot ve Önvarsayım Kavramı 318
9.3.2. Örtük Sorunu 318
9.4. DİLDE GEREKÇELENDİRME 322
9.4.1. Oswald Ducrot ve Gerekçelendirme 323
9.4.2. Söylemde Metinde Gerekçelendirme: Gösterme, İkna Etme ve İnandırma 324
9.4.2.1. Göstermek ve Gerekçelendirmek 328
9.4.2.1.1. Bir Düşünceyi, Bir Niyeti Göstermek Gerekçelendirmek Değildir 328
9.4.2.1.2. Gerekçelendirme 329
9.4.2.1.2.1. Gerekçeler 329
9.4.2.1.2.2. Gerekçelerin eklemlenmesi 330
9.4.2.1.2.3. Mantıksal eklemlenme (ya da bağlayıcılar) 330
9.4.2.1.2.4. Gerekçelendirme türleri 332
9.4.2.2. Gerekçelendirme Stratejileri 333
9.4.2.2.1. İkna etmek mi? İnandırmak mı? 333
9.4.2.2.2. Sözceleme konusundaki seçimler 333
9.5. BÖLÜM SONU 334
ONUNCU BÖLÜM
DİLBİLİMİN DALLARI
10. GİRİŞ 339
10.1. DİLBİLİMİN DALLARI 340
10.1.1. Sesbilgisi ve Sesbilim 341
10.1.2. Sözcükbilim 344
10.1.2.1. Sözlük ve Sözcük Dağarcığı 344
10.1.2.2. Sözlükbilim 345
10.1.3. Dilbilgisi ya da Biçimbilgisel–Sözdizimi 345
10.1.3.1. Sözdizim 346
10.1.4. Anlambilim 348
10.1.4.1. Anlambilimin Tanımı 349
10.1.4.2. Anlambirimcik Çözümlemesi 350
10.1.5. Eşadlılık ve Çokanlamlılık 352
10.1.5.1 Eşadlılık 352
10.1.5.2. Çokanlamlılık 353
10.1.6. Anlamsal İlişkiler 354
10.1.6.1. Üstanlamlılık/Altanlamlılık 354
10.1.6.2. Eşanlamlılık 355
10.1.6.3. Karşıtanlamlılık 357
10.1.7. Sözlüksel Alan ve Anlamsal Alan 358
10.1.7.1. Sözlüksel Alan 358
10.1.7.1.1. Sözlüksel Alandan Motife 360
10.1.7.2. Sözcük Ağlarından (Motiften) İzleğe 362
10.1.7.2.1. Sözcük Yinelemesi 362
10.1.7.2.2. Sözcük Ağlarının (izleklerin) Saptanması 363
10.1.7.2.3. Önemli Motifler 363
10.1.7.3. Anlamsal Alan 365
10.1.8. Anlam Değişmeleri 366
10.1.9. Anlam Sınıflaması 367
10.1.9.1. Anlam daralması 367
10.1.9.2. Anlam Genişlemesi 367
10.1.9.3. Anlam Kayması 368
10.1.9.4. Genelleşme 368
10.1.10. Düzanlam/Yananlam(lar) 369
10.1.11. Yananlamın İşlevleri 371
10.1.12. Anlam Bulanıklığı 372
10.2. TOPLUMDİLBİLİM 375
10.2.1. William Labov ve Toplumdilbilim 377
10.2.2. Dil ve Dünya Görüşü 378
10.2.3. Dillerle İlişkiler 380
10.2.3.1. Girişimler 380
10.2.4. Kreol 382
10.2.5. Picin ve Sabir 382
10.2.6. İkidillilik (Diglossie) 382
10.2.7. Değişkenlik 384
10.2.8. Lehçebilim 385
10.2.9. Konuşucuların Tutumları 387
10.2.10. Dil Politikası 387
10.3. RUHDİLBİLİM 388
10.3.1. Sözcelerin Üretimi 390
10.3.2. Sözcelerin Yorumu 390
10.3.3. Bellekte Tutma 390
10.3.4. Dilin Edinilmesi 390
10.3.5. Çokdillilik 392
10.3.6. Dil Hastalıkları 392
10.4. DİLBİLİM VE SÖYLEM 393
10.4.1. Dil/Söz Karşıtlığı 393
10.4.2. Edinç/Edim Karşıtlığı 394
10.4.3. Tümcenin Durumu 394
10.4.4. Sözce / Söylem 395
10.4.5. Söylem Çözümlemesi 396
10.5. UYGULAMALI DİLBİLİM 399
10.5.1. Geleneksel Uygulamalar 400
10.5.2. Dilbilimsel Bilişim 401
10.5.2.1. Otomatik Çeviri 401
10.5.2.2. Yapay Zekâ 401
10.5.2.2.1. Yapay Zekâ ve Matematik 402
10.5.2.2.2. Yapay Zeka ve Öğrenme 402
10.5.2.2.3. Yapay Zekanın Kullanım Alanları 403
10.5.2.2.4 Homo Neandertalensis’ten Homo Digitalis’e 404
10.5.2.3. Toplumsal Sorunların Çözümüne Katkıda Bulunmak 405
10.6. BÖLÜM SONU 406
ON BİRİNCİ BÖLÜM
SÖYLEŞİMLİLİK VE ÇOKSESLİLİK
11. GİRİŞ 411
11.1. SÖYLEŞİMLİLİK 412
11.1.1. Anlatıcı ile Kahraman Arasındaki İlişki 414
11.1.2. Dolaylı Serbest Anlatım (DSeA) 415
11.1.3. Alıntı 417
11.1.4. Anma 417
11.1.5. Yankılama 418
11.1.6. İma (ya da Anıştırma) 419
11.1.7. Tersinleme (İroni) 421
11.1.8. İç Söyleşim 421
11.2. ÇOKSESLİLİK 422
11.2.1. Anlatıcı 425
11.2.2. Aktarılan Söylem 427
11.2.3. Karşılıklı Konuşma 427
11.2.4. Çokseslilikte Yankılama 428
11.2.5. Anma ve Kullanma 429
11.2.6. Dilde Melezlik 430
11.2.7. Yansıtıcı Dönüş 432
11.2.8. Metin Adacığı 433
11.3. BÖLÜM SONU 433
ON İKİNCİ BÖLÜM
GÖSTERGEBİLİM VE DİLBİLİM
12. GİRİŞ 437
12.1. GÖNDERGESEL GÖSTERGELER 438
12.1.1 Aralıkbilim 438
12.1.1.2. Uzam Türleri 440
12.1.1.2.1. Antropolojik Açıdan Uzam Göstergelerinin Düzenlenmesi 440
12.1.1.2.2. Bakışımlı/Bakışımsız Etkileşimin Göstergeleri 445
12.1.2. Çoklu Duyuları İlgilendiren Göstergeler 446
12.1.2.1. Görme Duyusunu İlgilendiren Göstergeler 447
12.1.2.2. İşitme Duyusunu İlgilendiren Göstergeler 448
12.1.2.3. Koku Alma Duyusunu İlgilendiren Göstergeler 448
12.1.2.4. Dokunmaya İlişkin Göstergeler 449
12.1.2.5. Tat Almaya İlişkin Göstergeler 449
12.1.3. Kinezik (Devinimbilim) 449
12.1.3.1. Sözel Olmayan Göstergelerin Genel Özellikleri 451
12.1.3.2. Bağlam ve Sözlü Etkileşimin Jestleri 452
12.1.3.3. Hemen Hemen Dilsel Olan Jestler 455
12.1.3.4. Sözel Anlatıma Eşlik Eden Jestler 457
12.1.3.4.1. Göndergesel Jestler 457
12.1.3.4.2. Sözel İletiye Eşlik Eden Yananlam İleten Anlatımsal Jestler 458
12.1.3.4.3. Eşleştirici ve Yönlendirici Jestler 458
12.1.3.5. İletişimsel Olmayan Jestler 459
12.1.3.6. Düzenleyici ve Yardımcı Jestler 459
12.1.3.7. Empati ve Bedenin İşlevi 461
12.1.3.8. Bağdaşıklık ve Bağlam Çerçevesinde Sözel Olmayan Diğer Öğeler 462
12.1.3.8.1. Etkileşimde Nezaket ve Sözel Olmayan Göstergeler: 463
12.1.3.8.2. Etkileşimde Alt/Üst Konumu 464
12.1.3.9. Sözel İletişimden Bağımsız Jestler 464
12.1.3.10. Jestlerin İşlevi 464
12.1.3.11. Göstergebilime Dönüş 466
12.1.3.12. Sonuç Gözlemleri 468
12.2. FERDİNAND DE SAUSSURE'ÜN GÖSTERGEBİLİM ANLAYIŞI 474
12.3. İLETİŞİM GÖSTERGEBİLİMİ (SÉMİOLOGİE de COMMUNICATION) 475
12.4. ANLAM GÖSTERGEBİLİMİ VE ROLAND BARTHES 476
12.5. UMBERTO ECO’NUN GÖSTERGEBİLİM ANLAYIŞI 477
12.6. CHARLES SANDERS PEİRCE'ÜN GÖSTERGEBİLİM ANLAYIŞI 477
12.7. ALGİRDAS JULİEN GREİMAS'IN GÖSTERGEBİLİM ANLAYIŞI 481
12.7.1. Anlatım ve İçerik Düzlemleri 482
12.7.2. Anlatı Şeması 484
12.7.2.1. Başlangıç Durumu: Sözleşme ve/ya da Eyletim 484
12.7.2.2. Edinç 484
12.7.2.3. Edim 485
12.7.2.4. Tanınma ve Yaptırım 485
12.7.2.5. Bitiş Durumu 485
12.7.3. Göstergebilimsel Dörtgen 485
12.8. BÖLÜM SONU 487
ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DİLBİLİM VE BİÇEMBİLİM
13. GİRİŞ: SÖZBİLİMİN TEMEL KAVRAMLARI 491
13.1. ESKİ SÖZBİLİMDEN ÇAĞDAŞ BİÇEMBİLİMLERE GEÇİŞ 492
13.2. KURAL VE SAPMA 493
13.3. SÖZ SANATLARI 494
13.3.1. Örtük Anlatım 494
13.3.2. Beti (Figür), Değişmece (Trop), İmge (İmaj), Simge (Sembol) 496
13.3.2.1. Beti (Figür) 496
13.3.2.1.1. Belirtili Söylemsel Biçim 496
13.3.2.1.2. Özgür Söylemsel Biçim 497
13.3.2.1.3. Ölçülebilir Söylemsel Biçim 497
13.3.2.1.4. İşlevsel Söylem Biçimi 497
13.3.2.2. Değişmece (trope) 497
13.3.2.2.1. Anlamsal Değişmece 497
13.3.2.2.2. Anlamın Söylemsel Açıdan Zenginleşmesi 498
13.3.2.2.3. İmge 498
13.3.2.2.3.1. Kapalı (Belirsiz) Bir Kavram 499
13.3.2.2.3.2. Gelişmeye Açık Bir Kavram 499
13.3.2.2.4. Simge (Sembol) 500
13.3.2.2.4.1. Çift Okuma 503
13.3.2.2.4.2. Güdüleme 503
13.3.2.2.4.3. Çokanlamlılık 503
13.4. ÖRNEKSEME VE BENZERLİK ÜZERİNE KURULU SÖZ SANATLARI: BENZETME, EĞRETİLEME, DÜZDEĞİŞMECE, KAPSAMLAYIŞ VE DOLAYLAMA 504
13.4.1. Benzetme (Karşılaştırma) 504
13.4.1.1. Gerçekçi Benzetmeler 505
13.4.1.2. Eğretilemeli Benzetmeler 506
13.4.1.3. Tam Benzetmeler: Dört benzetme öğesinin belirtik olarak bulunduğu benzetmeler. 507
13.4.1.4. Öğelerden Bir ya da İkisinin Kullanılmadığı Benzetmeler 508
13.4.2. Deyim Aktarması (Eğretileme, İstiare ya da Metafor) 511
13.4.2.1. Açık Eğretileme (Metafor in Praesentia) 513
13.4.2.2. Kapalı Eğretileme (Metafor in Absentia) 514
13.4.2.2.1. Eğretileme Somuttan Soyuta 515
13.4.2.2.2. Eğretileme: Soyuttan Somuta 515
13.4.2.2.3. Eşduyum (Synestezi) 516
13.4.2.2.4. Bir İnsanı Özel İsimle Göstermek 517
13.4.2.2.5. Cansızdan Canlıya Geçiş 518
13.4.2.2.6. İnsandan Hayvana, Hayvandan İnsana Geçiş 519
13.4.2.2.7. İnsandan Bitkiye Geçiş 520
13.4.2.2.8. İnsandan Doğa Güçlerine, Doğa Güçlerinden İnsana Geçiş 520
13.4.2.2.9. Doğadan Kültüre/ Kültürden Doğaya Geçiş 521
13.4.2.2.10. Ardaşık Eğretileme 521
13.4.2.2.11. Kalıplaşmış Eğretileme 523
13.4.2.2.12. Canlı Eğretileme 523
13.5. AD AKTARMASI (DÜZDEĞİŞMECE, MECAZ–I MÜRSEL YA DA METONİMİ) 524
13.5.1. Nesne/Kullanıcı 527
13.5.2. Nesne/Nesneyi Üreten 527
13.5.3. Nesne/Marka 527
13.5.4. Yer/Nesne 528
13.5.5. Gösterge, Nesne 528
13.5.6. Malzeme /Nesne 528
13.5.7. İçeren/İçerilen 529
13.5.8. Neden Yerine Sonuç 529
13.5.9. Sonuç Yerine Neden 530
13.5.10. Somut Nesne/Soyut Kavram 531
13.5.11. Bütün Yerine Parça 531
13.5.12. Parça Yerine Bütün 531
13.6. KAPSAMLAYIŞ (SİNEDOK) 532
13.6.1. Özelleştirici Kapsamlayış 532
13.6.2. Genelleştirici Kapsamlayış 533
13.6.2.1. Madde/Nesne ya da Varlık İlişkileri 534
13.6.2.2. Tür/Cins İlişkileri 535
13.6.2.3. Tekil Çoğul İlişkileri 535
13.6.2.4. Birey Kapsamlayışı 536
13.6.2.5. Soyutlama Kapsamlayışı 537
13.7. ANTONOMAZ 537
13.8. DOLAYLAMA (PERİFRAZ) 538
13.9. SÖZDİZİMSEL YAPILARA İLİŞKİN SÖZ SANATLARI 539
13.9.1. Devrikleme 539
13.9.2. Eksiltme (Elips) 540
13.9.3. Sorma 541
13.10. KARŞITLIK ÜZERİNE KURULAN BETİLER: KARŞITLAM (ANTİTEZ), ZITLAŞMA (OXYMOR), ÇAPRAZLAMA (KİAZM) 542
13.10.1. Karşıtlam 542
13.10.1.1. Karşıtanlamlı Sözcükler 544
13.10.1.2. Birbirini Tamamlayan Karşıtlıklar 546
13.10.1.3. Karşıtlık Belirten Sözceler 547
13.10.1.4. Karşılıklılık İlişkisi 547
13.10.2. Karşıtlıklar ve Belirtik Kavramı 548
13.10.3. Karşıtlık Bildiren Tümceler 549
13.10.4. Karşıtlık Bildiren Yantümcecikler 549
13.10.4.1. Almaşıklık (Alternatif) 550
13.10.4.2. Çaprazlama (Kiasm) 551
13.10.4.3. Zıtlaşma ya da Küçük Karşıtlam (Oxymor) 552
13.11. ÜSTELEME YA DA ABARTMA ÜZERİNE KURULAN SÖZ SANATLARI 553
13.11.1. Yineleme 553
13.11.2. Önyineleme 554
13.11.3. Sıralama 555
13.11.4. Abartma 556
13.11.5. Dereceleme 557
13.12. BİR KAVRAMI YA DA BİR NESNEYİ YUMUŞATMA YA DA HAFİFLETME ÜZERİNE KURULU SÖZ SANATLARI 558
13.12.1. Arıksayış 558
13.12.2. Örtmece ya da Güzel Adlandırma 561
13.13. CANLANDIRMA ÜZERİNE KURULU SÖZ SANATLARI 562
13.13.1. Kişileştirme 562
13.13.2. Alegori (Yerine) 564
13.14. DÜŞÜNCE ÜZERİNE KURULU SÖZ SANATLARI 567
13.14.1. Karşıtlama 567
13.14.2. Söz Sanatı Olarak Tersinleme (İroni) 568
13.14.3. Çelişki (Paradoks) 570
13.15. ANIŞTIRMA 572
13.16. BÖLÜM SONU 575
ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DİLBİLİM VE ÇEVİRİ
14. GİRİŞ 579
14.1. EŞDEĞERLİK NEDİR? 580
14.2. ANLAM VE DEĞER 581
14.3. EVRENSELLER TARTIŞMASI 585
14.4. ÇEVİRİLERİN ÇEŞİTLİLİĞİ 587
14.5. DÜZANLAM VE YANANLAMLAR 589
14.6. GÖSTERGELERİN KENDİ ARALARINDA DEĞİŞEBİLİRLİĞİ 592
14.7. DİLBİLİMDE YENİ YÖNELİMLER VE ÇEVİRİ 594
14.7.1. Dilsel Değişim 594
14.7.2. Sözceleme Dilbilimi 595
14.7.3. Konuşan Özne ve Toplumsal Grup İlişkileri 596
14.8. ÖZDEŞ OLMAMA İLKESİ 596
14.9. BÖLÜM SONU 598
Sonsöz 601
Kaynakça 605
Kavramlar Dizini 613 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
