İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Ön Söz 7
Kısaltmalar Listesi 17
Giriş 19
Birinci Bölüm
TANIK VE TANIĞIN KORUNMASI
I. TANIK 25
A. Tanık ve Tanığın Özellikleri 25
1. Tanık Kavramı 25
2. Tanığın Özellikleri 27
a. Tanıkta Ehliyet Şartının Aranmaması 27
b. Tanığın Olaya İlişkin Bilgi Sahibi Olması 28
c. Tanığın Olaya İlişkin Bilgisini Objektif Şekilde Aktarması 28
d. Tanığın Uyuşmazlığın Tarafı Olmaması 29
3. Anayasa Mahkemesi, AİHM ve Avrupa Konseyi Kararlarına Göre Tanık ve Tanığın Özellikleri 33
B. Tanık Beyanı 34
1. Tanık Beyanı ve Tanık İfadesi 34
2. Tanık Beyanının Önemi 35
3. Tanık Beyanının Güvenilirliği 38
4. Tanık Beyanının Güvenilirliğini Etkileyen Haller 41
a. Hatırlama 43
b. Olay Üzerinden Geçen Zaman 44
c. Yaş 45
d. Akıl Hastalığı 47
e. Hısımlık ve Yakın İlişki 48
f. Baskı ve Korkutulma 49
g. Beyan Öncesi veya Beyan Esnasında Tanığın İçinde Bulunduğu Ortamın Fiziki Şartları 50
h. Tanığa Yöneltilen Yönlendirici Soru 51
ı. Tanığın Duyu Organlarındaki İşlevsel Eksiklikler 53
C. Tanığın Ödevleri ve Hakları 55
1. Tanığın Ödevleri 55
a. Çağrıya Uyma 55
b. Doğru Beyanda Bulunma 56
c. Yemin Etme 56
2. Tanığın Hakları 57
a. Haklarını Öğrenme Hakkı 57
b. Tanıklıktan Çekinme Hakkı 59
c. Kendisi veya Yakınları Aleyhine Beyanda Bulunmama ve Delil Göstermeme Hakkı 63
d. Ücret ve Tazminat Hakkı 63
e. Korunma Talebinde Bulunma Hakkı 64
II. TANIĞIN KORUNMASI 66
A. Tanığın Korunması Kavramı 66
B. Tanığın Korunmasının Amacı, Önemi ve Gerekliliği 67
1. Tanığın Korunmasının Amacı 67
2. Tanığın Korunmasının Önemi ve Gerekliliği 69
a. Genel Olarak 69
b. Tanığın Korunmasının Kendisi Açısından Önemi ve Gerekliliği 70
c. Tanığın Korunmasının Toplumsal Açıdan Önemi ve Gerekliliği 72
d. Tanığın Korunmasının Ceza Yargılaması Açısından Önemi ve Gerekliliği 73
C. Tanığın Korunmasının Temelinde Yer Alan Sebep Olarak Tanığın Korkutulması 77
1. Genel Olarak 77
2. Tanığın Korkutulma Nedenleri 77
3. Tanığın Korkutulma Zamanı 79
4. Tanığın Korkutulma, Sindirilme Biçimleri 81
a. Genel Korkutma 81
b. Kişiye Özel Korkutma 83
aa. Tehdit 83
aaa. Genel Olarak 83
bbb. Açık Tehdit, Zımni Tehdit 83
ccc. Malvarlığına Zarar Verme Suretiyle Tehdit 84
ddd. Üçüncü Kişiye Şiddet Uygulayarak Tehdit 85
bb. Fiziksel Şiddet 85
5. Tanığın Korkutulmasını Kolaylaştıran Durumlar 86
a. Tanığın Duruşmada Hazır Bulunanlar Önünde Dinlenmesi 86
b. Tanık Koruma Konusunda Adli Makamlara Güvensizlik 87
c. Savunmasız (Hassas) Grupta Yer Alan Tanıklardan Olma 88
d. Suç Örgütlerinin Varlığı ve Medyanın Etkisi 90
D. Tanığın Korunmasına İlişkin Ceza Muhakemesi İlkeleri 92
1. Hukuk Devleti İlkesi 92
2. Maddi Gerçeğin Araştırılması İlkesi 94
3. Delil Serbestisi İlkesi (Vicdani Delil Sistemi) 96
4. Doğrudanlık İlkesi 101
5. Aleniyet İlkesi 103
6. Özel Hayatın Gizliliği İlkesi 105
7. Adil Yargılanma Hakkı ve Silahların Eşitliği İlkesi 107
E. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Tanığın Korunmasının Yeri 111
İkinci Bölüm
TÜRK CEZA MUHAKEMESİNDE TANIĞIN KORUNMASI
I. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE TANIK KORUMA HÜKÜMLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 117
A. Genel Olarak 117
B. Tanığın Korunmasına İlişkin Yasal Düzenlemeler 118
1. 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (Mülga) 118
2. 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Millî İstihbarat Teşkilâtı Kanunu 119
3. 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu (Mülga) 119
4. Kaçakçılıkla Mücadele Mevzuatı 121
a. 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunu (Mülga) 121
b. 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu (Mülga) 121
c. 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 122
5. 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu 123
6. 1481 sayılı Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkında Kanun 124
7. 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu 124
8. 2845 sayılı Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun (Mülga) 124
9. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu 125
10. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 127
11. 5726 sayılı Tanık Koruma Kanunu 128
II. TANIK KORUMA TEDBİRLERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, ÖZELLİĞİ, KAPSAMI VE KOŞULLARI 129
A. Koruma Tedbirlerinin Hukuki Niteliği 129
B. Koruma Tedbirlerinin Özellikleri 130
1. Geçicilik 130
2. Zorunluluk 131
3. Gizlilik 132
C. Koruma Tedbirlerinin Kapsamı 133
1. Genel Olarak 133
2. Suç Açısından Kapsamı 133
a Ceza Muhakemesi Kanunu'nda Düzenlenen Kapsamı 133
b. Tanık Koruma Kanunu'nda Düzenlenen Kapsamı 134
3. Kişi Açısından Kapsamı 136
a. Genel Olarak 136
b. Tanık ve Yakınları 137
c. Mağdur ve Yakınları 140
d. Suça İştirak Edenler ve Yakınları 142
e. Gizli Soruşturmacı ve Yakınları 146
f. Muhbir ve Yakınları 153
g. Kamu Görevlileri ve Yakınları 161
h. Savunmasız (Hassas) Gruptaki Tanıklar 164
III. TANIK KORUMA TEDBİRLERİNE BAŞVURABİLMENİN KOŞULLARI 166
A. Genel Olarak 166
B. Kanunda Belirtilen Suçlardan Olma 167
1. Belirli Suçlarla Sınırlandırmanın Nedeni 167
2. 5271 sayılı CMK’da Düzenlenen Suçlar 168
3. TKK’da Düzenlenen Suçlar 170
a. Belirli Suç Tipleri Açısından 171
b. Belirli Bir Sınırın Üzerinde Cezayı Gerektiren Suçlar Açısından 172
C. Korunmaya Muhtaç Kişilerden Olma 173
D. Tehlikenin Varlığı ve Niteliği 174
E. Ölçülülük 177
F. Koruma Tedbirini Talep Etme ve Tedbire Rıza Gösterme 180
IV. TANIK KORUMA TEDBİRİ TÜRLERİ 181
A. Genel Olarak 181
B. Tanık Dinlenirken Uygulanacak Tedbir Türleri (Usuli Tedbir Türleri) 185
1. Karar Vermeye Yetkili Makam 185
a. Genel olarak 185
b. Bölge Adliye Mahkemesi, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi 185
2. Tedbir Türlerinin Niteliği, Kapsamı ve Şartları 186
a. Niteliği 186
b. Kapsamı 188
c. Şartları 189
3. Kararların ve Karara İlişkin Belgelerin Muhafazası ve Gizliliğin İhlali 194
4. Türleri 195
a. Tanığın Kimlik ve Adres Bilgilerinin Gizli Tutulması ve Tebligatlar İçin Ayrı Adres Belirlenmesi 195
aa. Dinleme Usulü 195
bb. Tedbir Türünün Tanığı Koruyabilme Niteliği 197
b. Duruşma Salonunda veya Duruşma Salonu Dışında Bulunan Tanığın Ses veya Görüntüsünün Değiştirilerek Dinlenmesi Usulü 199
aa. Genel Olarak 199
bb. Duruşma Salonunda Bulunan Tanığın Ses veya Görüntüsünün Değiştirilerek Dinlenmesi Usulü 201
cc. Duruşma Salonu Dışında Bulunan Tanığın Ses veya Görüntüsünün Değiştirilerek Dinlenmesi Usulü 205
c. Duruşma Salonunda Bulunma Hakkına Sahip Olanların Yokluğunda Tanığın Ses ve Görüntüsü Değiştirilmeden Dinlenmesi Usulü 206
C. Maddi Koruma Tedbiri Türleri 215
1. Karar Vermeye Yetkili Makam 215
a. Kolluk amiri, Savcı, Hâkim veya Mahkeme 215
b. Tanık Koruma Kurulu 216
2. Niteliği, Kapsamı ve Şartları 216
a. Niteliği 216
b. Kapsamı 217
c. Şartları 219
3. Tanık Korumaya İlişkin Kararların Muhafazası ve Gizliliğin İhlali 221
4. Türleri 221
a. Soruşturma ve Kovuşturma Evresinde Başvurulabilecek Maddi Koruma Tedbiri Türleri 221
aa. Tutuklu ve Hükümlülerin Durumlarına Uygun İnfaz Kurumlarına Yerleştirilmesi 222
bb. Fizikî koruma sağlanması 224
b. Kovuşturma Evresinde Başvurulabilecek Koruma Tedbir Türleri 227
aa. Kimlik ve İlgili Diğer Bilgi ve Belgelerin Değiştirilmesi ve Düzenlenmesi 227
bb. Maddi Yardımda Bulunulması 231
cc. İşyerinin, İş Alanının ve Eğitim, Öğretim Kurumunun Değiştirilmesi 232
dd. Yurt İçinde Başka Bir Yerleşim Yerinde Yaşamasının Sağlanması 233
ee. Başka Bir Ülkede Geçici Olarak Yerleştirilmesinin Sağlanması 236
ff. Fizyolojik Görünümün Değiştirilmesi ve Uygun Kimlik Bilgilerinin Yeniden Düzenlenmesi 239
V. TANIK KORUMA KARARINA İTİRAZ, TEDBİR SÜRESİNİN VEYA TEDBİR TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ VEYA TEDBİRİN KALDIRILMASI 240
A. Tanık Koruma Kararına İtiraz 240
1. Genel Olarak 240
2. Kolluk Amiri Kararına İtiraz 241
3. Savcı veya Mahkeme Kararına İtiraz 241
4. Tanık Koruma Kurulu Kararına İtiraz 243
B. Tedbir Süresinin, Türünün Değiştirilmesi veya Tedbirin Kaldırılması 243
1. Yetkili Makam ve Merci 243
2. Nedenleri 244
VI. TANIĞIN VE/VEYA YAKINLARININ KORUNAMAMASINDAN KAYNAKLANAN CEZAİ SORUMLULUK 246
A. Genel Olarak 246
B. Tedbir Kararına Rağmen Tanığın ve/veya Yakınlarının Korunamaması Nedeniyle Ölümü veya Yaralanması 247
C. Tedbir Kararına Rağmen Tanığın ve/veya Yakınlarının Malvarlığının Zarara Uğraması 250
D. Tedbir Kararı Verilmemesi Nedeniyle Tanığın ve/veya Yakınlarının Korunamaması 250
Üçüncü Bölüm
SANIĞIN ADİL YARGILANMA HAKKI KARŞISINDA
TANIĞIN KORUNMASININ YERİ VE KORUNAN
TANIĞIN BEYANININ YARGILAMAYA ETKİSİ
I. ADİL YARGILANMA HAKKI KAPSAMINDA ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN HAKLARI 254
A. Genel Olarak 254
B. Şüpheli veya Sanığın Sahip Olduğu Genel Haklar 257
1. Kanunla Kurulan Bağımsız ve Tarafsız Mahkeme Önünde Yargılanma Hakkı 258
2. Makul Sürede Yargılanma Hakkı 262
3. Aleni Yargılanma ve Aleni Hüküm Hakkı 267
4. Gerekçeli Karar Hakkı 272
C. Masumiyet Karinesi 274
D. Şüpheli veya Sanığın Asgari Hakları 278
1. Genel Olarak 278
2. Asgari Hak Türleri 280
a. Suçlamanın Niteliği ve Nedenleri Hakkında Bilgilendirilme Hakkı 280
b. Gerekli Zaman ve Kolaylıklara Sahip Olma Hakkı 283
c. Bizzat Savunma veya Müdafi Yardımından Yararlanma Hakkı 287
d. Tercümandan Ücretsiz Yararlanma Hakkı 295
e. İddia Makamına Karşı Hak Eşitliği 299
aa. Genel Olarak 299
bb. Hak Eşitliğini Zorunlu Kılan Silahların Eşitliği ve Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı ile Çekişmeli Yargılama ve Çapraz Sorgu 299
aaa. Silahların Eşitliği ve Hakkaniyete Uygun Yargılama Hakkı 299
bbb. Çekişmeli Yargılama ve Çapraz Sorgu 304
ccc. Tanık Dinlenmesinde Hak Eşitliği 308
cc. Duruşmada Bulunma ve Etkili Katılım Konusunda Hak Eşitliği 314
aaa. Duruşmada Bulunma 314
bbb. Etkili Katılım 322
dd. Bilgi ve Belgelere Ulaşmada Hak Eşitliği 327
II. KORUNAN TANIĞIN BEYANININ ADİL YARGILANMA HAKKINA ETKİSİ 329
A. Dengeyi Sağlayacak Tedbir Türünün Belirlenmesi Açısından Beyanın Adil Yargılamaya Etkisi 329
B. Usuli Tedbirler ile Korunan Tanığın Beyanının Adil Yargılamaya Etkisi 333
1. Genel Olarak 333
2. Kimlik ve Adres Bilgileri Gizli Tutulan Tanığın Beyanının Etkisi 334
3. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkına Sahip Olanların Yokluğunda veya Ses veya Görüntüsü Değiştirilerek Dinlenen Tanığın Beyanının Etkisi 337
a. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkına Sahip Olanların Yokluğunda Dinlenen Tanığın Beyanının Etkisi 337
b. Ses veya Görüntüsü Değiştirilerek Dinlenen Tanığın Beyanının Etkisi 339
III. KORUNAN TANIK BEYANININ ADİL YARGILANMA HAKKINA ETKİSİ KONUSUNDA AİHM’NİN ORTAYA KOYDUĞU KRİTERLER 340
A. Genel Olarak 340
B. AİHM’nin Ortaya Koyduğu Kriterler 342
1. Tanık Koruma Tedbirlerine Başvurmanın İstisna Olması 342
2. Sahip Olduğu Haklar Konusunda Sanığın Mahkemece Bilgilendirilmesi Gereği 344
3. Mahkemenin Kolluk Tarafından Tutulan Rapora Dayanarak Gizli Tanık Dinleme Yoluna Gitmemesi Gereği 345
4. Soruşturma Evresinde Dinlenen Tanığın Duruşmada da Dinlenmesi Gereği 345
5. Gizli Tanık Dinleme Gerekçesinin Mahkemece Ayrıca Araştırılması, Ortaya Konulması ve Tehlikenin Niteliği Konusunda Mahkemenin Tatmin Olması Gereği 348
6. Kimlik Bilgileri Gizli Tutulan Tanığın Beyanlarının Tek Başına Adil Yargılamaya Aykırı Olmaması 350
7. Gizli Tanık Beyanının Mahkûmiyet Hükmüne Tek veya Belirleyici Nitelikte Dayanak Olmaması Gereği 352
8. Savunma Hakkı ile Tanığın Korunma Hakkı Arasında Dengenin Sağlanması Gereği 358
9. Savunma Tarafına Tanığı Sorgulama İmkânının Verilmesi ve Savunmanın Bu Hakkını Kullanmaması, Hakkından Feragat Etmesi 366
IV. TÜRK HUKUKUNUN AİHM KRİTERLERİ KARŞISINDAKİ MEVCUT DURUMU 372
A. Tanık Koruma Tedbirlerine Başvurmanın İstisna Olması ve Şartları Açısından 372
B. Sahip Olduğu Haklar Konusunda Sanığın Mahkemece Bilgilendirilmesi Gereği Açısından 374
C. Mahkemenin Kolluk Tarafından Tutulan Rapora Dayanarak Gizli Tanık Dinleme Yoluna Gitmemesi Gereği Açısından 376
D. Soruşturma Evresinde Dinlenen Tanığın Duruşmada da Dinlenmesi Gereği Açısından 378
E. Gizli Tanık Dinleme Gerekçesinin Mahkemece Ayrıca Araştırılması, Ortaya Konulması ve Tehlikenin Niteliği Konusunda Mahkemenin Tatmin Olması Gereği Açısından 380
F. Kimlik Bilgileri Gizli Tutulan Tanığın Beyanlarının Tek Başına Adil Yargılamaya Aykırı Olmaması Açısından 382
G. Gizli Tanık Beyanının Mahkûmiyet Hükmüne Tek veya Belirleyici Nitelikte Dayanak Olmaması Gereği Açısından 383
H. Savunma Hakkı ile Tanığın Korunma Hakkı Arasında Dengenin Sağlanması Gereği Açısından 385
I. Savunma Tarafına Tanığı Sorgulama İmkânının Verilmesi ve Savunmanın Bu Hakkını Kullanmaması, Hakkından Feragat Etmesi Açısından 389
Sonuç 395
Kaynakça 415
Kavram Dizini 441 |