İÇİNDEKİLER
Önsöz Acknowledgements Kısaltmalar Giriş I. DENİZLERDEKİ ÖZGÜRLÜKLER VE DEVLETLERİN GEMİLERE MÜDAHALE YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN GENEL ÇERÇEVESİ A. Denizlerdeki Özgürlükler ve Bayrak Devleti Kuralı 1. Mare Liberum Prensibi 2. Deniz Hukukunun Kodifikasyon Sürecinde Uluslararası Toplumun Denizlerin Serbestliği İlkesine Yaklaşımı 3. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinin Denizlerin Özgürlüğüne İlişkin Düzenlemeleri 4. Bayrak Devleti Kuralı a. Bayrak Devleti Hak ve Yükümlülükleri b. Türk Bayrağı Çekme Hakkı ve Yükümlülüğü c. Tabiiyetsiz Gemiler B. Farklı Deniz Alanlarında Devletlerin Gemilere Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 1. Limanlarda Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Liman Devleti Kontrolü aa. Liman Devleti Kontrolünün Genel Çerçevesi ab. Liman Devleti Kontrolüne İlişkin Türk Mevzuatı b. Limanlarda Müdahaleye İlişkin Türk Mevzuatı ba. Limanlar Kanunu bb. Limanlar Yönetmeliği bc. Liman Devleti Denetimi Yönetmeliği 2. İç Sularda Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 3. Karasularında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Karasularından Zararsız Geçiş Hakkı aa. Zararsız Geçişin Kapsamı ab. Geçişin Zararsız Niteliği ac. Kıyı Devletlerine Tanınan Düzenleme Yetkisi ad. Kıyı Devletlerinin Müdahale Yetkileri b. Devletlerin Karasularında Yabancı Gemiler Üzerindeki Cezai Yargı Yetkisi c. Devletlerin Karasularında Yabancı Gemiler Üzerindeki Hukuki Yargı Yetkisi 4. Boğazlarda Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Uluslararası Seyrüseferde Kullanılan Boğazlardan Transit Geçiş Hakkı b. Boğazlardan Zararsız Geçiş Hakkı c. Türk Boğazlarından Ticaret Gemilerinin Geçişlerinde Müdahale Yetkisi ca. Montrö Boğazlar Sözleşmesi caa. Barış Zamanı cab. Türkiye’nin tarafsız olduğu savaş zamanı cac. Türkiye’nin kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidine maruz görmesi durumu cad. Türkiye’nin muharip olduğu savaş zamanı cb. Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü 5. Bitişik Bölgede Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 6. Kıta Sahanlığında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 7. Münhasır Ekonomik Bölgede Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Türkiye’nin Münhasır Ekonomik Bölgeye İlişkin Uygulaması b. Arctic Sunrise Davası ba. Olayın Genel Çerçevesi bb. Uyuşmazlığa Neden Olan Olaylar bc. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Mahkemesinin Değerlendirmesi 8. Takımada Sularında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 9. Açık Denizlerde Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Sıcak Takip (Kesintisiz Takip) Hakkı aa. Sıcak Takip Hakkını Kullanmaya Yetkili ve Takibe Konu Olabilecek Vasıtalar ab. Sıcak Takip Hakkının Başlama Mevkii ac. Sıcak Takip Hakkının Başlama Zamanı ad. Sıcak Takip Hakkının Sona Ermesi ae. Sıcak Takibin Haklı Gösterilememesi Durumu af. Sıcak Takip Uygulanan Geminin Direnmesi Durumu b. Ziyaret Hakkı c. Devletlerin Denizde Meşru Müdafaa Hakkı 10. Müşterek Kalkınma Rejimlerinin Uygulandığı Deniz Alanlarında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri II. DENİZ GÜVENLİĞİNİN TESİSİNDE DEVLETLERİN GEMİLERE MÜDAHALE YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ A. Deniz Güvenliği Kavramının Genel Çerçevesi 1. Kolektif Güvenlik Kavramı 2. Deniz Güvenliğinin Tesisinde İşbirliği Kapsamında Müdahale B. Deniz Güvenliğine Yönelik Tehditlerde Devletlere Tanınan Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 1. Deniz Haydutluğu ve Gemilere Karşı İşlenen Silahlı Soygun Eylemlerinin Önlenmesine Yönelik Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Deniz Haydutluğu ve Gemilere Karşı İşlenen Silahlı Soygun Eylemleri Suçunun Genel Çerçevesi b. Suçun Bastırılmasına Yönelik Uluslararası Çabalar ve Devletlere Tanınan Müdahale Yetkileri ba. Birleşmiş Milletler bb. IMO bc. NATO bd. Avrupa Birliği (AB) be. Uluslararası Polis Teşkilatı (INTERPOL) bf. Türkiye’nin Deniz Haydutluğunun Bastırılması Çerçevesindeki Çabaları c. Suç Üzerinde Devletlerin Yargılama Tesisi 2. Denizde İşlenen Terör Eylemlerinin Önlenmesine Yönelik Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. 1988 Tarihli Denizde Seyrüsefer Emniyetine Yönelik Kanunsuz Eylemlerin Bastırılması (SUA) Sözleşmesi b. 1988 Tarihli Kıta Sahanlığında Bulunan Sabit Platformların Güvenliğine Karşı Yasadışı Eylemlerin Önlenmesine Dair Protokol (1988 SUA Protokolü) c. SUA Sözleşmesinin 2005 Protokolü 3. Kanunsuz Silah Transferi ve Kitle İmha Silahlarının Yayılımının Önlenmesi Kapsamında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Devletler Arasında Deniz Yoluyla Silah Transferinin Önlenmesine İlişkin Çabalar b. Kitle İmha Silahlarının Yayılımının Önlenmesi Konusundaki Uluslararası Düzenlemeler ba. Yayılım Güvenliği İnisiyatifi (PSI) baa. PSI ile Bayrak Devletlerine Getirilen Yükümlülükler bab. Devletlerin Limanlarında, İçsularında ve KarasularındaPSI’nin Uygulanması bac. Bitişik Bölgede PSI’nin Uygulanması bad. Açık Denizlerde Ziyaret Hakkı Kapsamında PSI’nin Uygulanması bb. BM Güvenlik Konseyinin 1540 sayılı Kararı bc. Yayılmanın Önlenmesi Kapsamında Yapılan İkili Anlaşmalar: bd. 2005 SUA Protokolü Düzenlemeleri 4. Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Deniz Yoluyla Gayri Meşru Trafiğinin Engellenmesi Çerçevesinde Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. DHS Düzenlemeleri b. Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi c. Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin 17. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Deniz Yoluyla Yapılan Kaçakçılıkla Mücadele Anlaşması d. ABD Mevzuatı 5. Deniz Yoluyla Yapılan Göçmen Kaçakçılığının Önlenmesi Kapsamında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Suçun Tanımı ve Kapsamı b. Devletlere Tanınan Müdahale Yetkileri c. Müdahaleye Yetkili Otoriteler ve Vasıtalar d. Uluslararası İşbirliği Koşulu e. Müdahalede Dikkate Alınması Gereken Emniyet Tedbirleri f. Konuya İlişkin ABD Uygulaması 6. Kanunsuz Balıkçılığın Engellenmesi Çerçevesinde Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Açık denizlerde balık avlama faaliyetleri b. Münhasır Ekonomik Bölgede Balık Avlama Faaliyetleri c. 1995 BM Balık Stokları Anlaşması ca. Bayrak Devletleri Yükümlülükleri cb. İşbirliği Koşulu cc. Yapılacak Müdahalelerin Çerçevesi 7. Deniz Çevresine Zarar Verilmesinin Önlenmesine Yönelik Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri a. Bayrak Devleti Müdahale Yetkileri b. Liman Devleti Müdahale Yetkileri c. Kıyı Devleti Müdahale Yetkileri d. Gemilere Müdahalede İcra Yetkilerinin Kullanılması e. Yabancı Gemilerin Araştırılması f. İcra Tedbirlerinden Doğan Hukuki Sorumluluk g. Deniz Çevresinin Korunmasında Müdahale Yetkilerine İlişkin Türk Mevzuatı ga. 2872 sayılı Çevre Kanunu gb. 5312 sayılı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun gc. Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü gd. Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanunun Uygulama Yönetmeliği h. Deniz Çevresinin Korunmasında Müdahale Yetkilerine İlişkin Avrupa Birliği Mevzuatı 8. Açık Denizlerden İzinsiz Radyo Yayınlarının Engellenmesi Kapsamında Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri C. Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS Kodu) Kapsamında Öngörülen Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 1. ISPS Kodunun Tarihçesi ve Amacı 2. ISPS Kodunun Uygulama Alanı ve Gemilere Müdahaleyi Öngören Düzenlemeleri 3. Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu Uygulama Yönetmeliği D. Güvenliğin Tesisinde Bilgi Toplama Faaliyetleri ve Bu Kapsamında Gemilere Müdahale 1. Deniz Teşhis Bölgeleri 2. Uzun Mesafe Teşhis ve Takip (LRIT) Sistemi 3. Deniz Alanı Farkındalığı (MDA) 4. Avrupa Sınır Gözetleme Sistemi (EUROSUR) E. Konteyner Güvenliği Çerçevesinde Müdahale Yetki ve Yükümlülükleri 1. Konteyner Güvenlik İnisiyatifi 2. Avrupa Komisyonu Düzenlemeleri 3. Küresel Ticaretin Düzenlenmesi ve Güvenliğinin Arttırılmasına Yönelik Standartlar Çerçevesi F. Denizde Yardımlaşma Yükümlülüğü Kapsamında Müdahale Yükümlülüğü 1. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinde Öngörülen Yardımlaşma Yükümlülüğü 2. İlgili Uluslararası Sözleşmeler Kapsamında Denizde Yardımlaşma Yükümlülüğü 3. IMO’nun Denizde Kurtarılan Kişilere Uygulanacak Muameleye İlişkin Emniyet Önlemleri ve Uygulamalarının Gözden Geçirilmesi Kararı 4. Denizde Yardımlaşma Yükümlülüğü Konusundaki Türk Mevzuatı III. SAVAŞ GEMİLERİ VE DENİZ SAVAŞ HUKUKU ÇERÇEVESİNDE DEVLETLERİN GEMİLERE MÜDAHALE YETKİLERİ A. Savaş Gemilerine İlişkin Genel Hukuki Çerçeve 1. Savaş Gemisinin Tanımı 2. Savaş Gemilerinin Dokunulmazlığı 3. Savaş Gemilerinin Zararsız Geçiş Hakkı a. Korfu Kanalı Davası b. DHS Öncesindeki Yaklaşımlar c. DHS Düzenlemeleri ve Sonrasındaki Uygulama ve Yaklaşımlar d. Türkiye Uygulaması 4. Savaş Gemilerinin Boğazlardan Geçiş Hakkı a. DHS ve Savaş Gemilerinin Boğazlardan Geçiş Hakkı b. Türk Boğazları ve Montrö Sözleşmesi ba. Barış Zamanında Savaş Gemilerinin Boğazlardan Geçişi bb. Türkiye’nin Tarafsız Olduğu Savaş Zamanında Savaş Gemilerinin Boğazlardan Geçişi bc. Türkiye’nin Muharip Olduğu Savaş Zamanında Savaş Gemilerinin Boğazlardan Geçişi bd. Türkiye’nin Kendisini Pek Yakın Bir Savaş Tehlikesi Tehdidine Maruz Görmesi Durumunda Savaş Gemilerinin Boğazlardan Geçişi be. Montrö Sözleşmesinin Feshi Durumunda Türk Boğazlarından Savaş Gemilerinin Geçişinin Tabi Olacağı Durum ve Türkiye’nin Müdahale Yetkileri bea. Geçişin Tabi Olacağı Durum beb. Türkiye’nin Müdahale Yetkileri 5. Savaş Gemilerinin Takımada Sularından Geçiş Hakkı 6. Münhasır Ekonomik Bölgedeki Askeri Faaliyetler 7. Savaş Gemilerinin Yabancı İç Sular ve Limanlardaki Faaliyetleri 8. Askeri Gemilerce Diğer Devletlerin Deniz Alanlarında Gerçekleştirilen İstihbarat Faaliyetleri 9. Yarı Kapalı Denizlerdeki Askeri Faaliyetler B. Deniz Savaş Hukuku Kapsamında Gemilere Yönelik Müdahale Yetkileri 1. Deniz Savaş Hukuku ve Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi 2. Deniz Savaşlarına İlişkin Uygulanabilir Hukuk Kuralları 3. Deniz Savaş Hukukunun Düzenlenmesine Yönelik Çabalar 4. Deniz Savaşlarında Tarafsızlık a. Tarafsızlık Statüsünün Birleşmiş Milletler Sisteminde Geçerliliği b. Tarafsız Deniz Alanlarında Yasaklanan Faaliyetler c. Tarafsız Devletlerin Deniz Egemenlik Alanlarına Girilmesine İlişkin Yetkileri d. Kontrabant Taşıyan Tarafsız Gemilere İlişkin Kurallar da. Kontrabant Taşıyan Tarafsız Gemilere El Konulması db. Kontrabant Taşıdığından Şüphelenilen Tarafsız Gemilere Müdahale Yetkisi 5. Deniz Savaşlarında Korunan Statüsü a. Saldırı Düzenlenmesi Yasaklanan Gemi ve Uçaklar b. Saldırı Düzenlenmesi Yasaklanan Düşman Gemileri c. Hastane Gemilerinin Statüsü C. Denizdeki Silahlı Çatışmalara Uygulanabilecek Uluslararası Hukuka İlişkin San Remo Rehberinde Yer Alan Gemilere Müdahale Yetkilerine İlişkin Hususlar 1. San Remo Rehberinin Tarihçesi 2. San Remo Rehberinin Kapsamı ve Uygulama Alanı 3. San Remo Rehberinde Yer Alan Genel Kurallar a. Denizdeki Silahlı Çatışmalarda Hukuk Kurallarının Uygulanması b. Denizdeki Silahlı Çatışmalarda Meşru Müdafaa c. Deniz Savaşlarının Alanları 4. Harekat Bölgelerine İlişkin Düzenlemeler a. Tarafsız Sularda Müdahale Yetkisi b. Uluslararası Boğazlar ve Takımada Deniz Yolları c. Münhasır Ekonomik Bölge ve Kıta Sahanlığı d. Açık Denizler ve Devletlerin Yetki Alanlarının Ötesindeki Deniz Yatağı 5. Hedef Ayırımı Kuralları a. Saldırıdan Muaf Düşman Vasıtaları aa. Hastane Gemileri ab. Düşman Ticari Vasıtaları ac. Düşman Savaş Gemileri b. Tarafsız Ticari Vasıtalar ve Sivil Hava Araçları 6. Deniz Savaşlarının Metod ve Yöntemleri a. Abluka aa. Ablukanın Deklere Edilmesi ab. Ablukanın Şartları ve Abluka Kapsamında Gemilere Müdahale Yetkisi b. Aldatma, Savaş Hileleri ve Hainlik ba. Aldatma ve Savaş Hileleri Uygulayan Gemilere Müdahale Edilmesi bb. Hainlik 7. Saldırıya Varmayan Tedbirler a. Ticari Vasıtaların Ziyaret Edilmesi ve Aranması b. Düşman Vasıtalarının ve Mallarının Ele Geçirilmesi c. Tarafsız Ticari Vasıtaların ve Malların Ele Geçirilmesi D. Savaş Gemilerince Gerçekleştirilen Müdahalelere İlişkin Anlaşmazlıkların Çözümü E. Silahlı Çatışmalarda Görevlendirilen Özel Askeri ve Güvenlik Şirketlerine İlişkin Müdahale Yetkileri IV. SONUÇ EKLER EK-1: Yayılım Güvenlik İnisiyatifi Prensipleri EK-2: Denizdeki Silahlı Çatışmalara Uygulanabilecek Uluslararası Hukuka İlişkin San Remo Rehberi Kaynakça Kavramlar Dizini |