|
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
SEKİZİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA KAVRAMLAR, CEZA HUKUKUNUN AMACI,
GÖREVİ, KAYNAKLARI, YORUM
I. TANIMLAR 47
A. Ceza Hukuku Teriminin Tanımı 47
B. Suç Teriminin Tanımı 48
C. Ceza Normu (Ceza Kuralı) 48
1. Bağımsız – Bağımlı Ceza Normları 48
2. Tam Ceza Normu – Eksik Ceza Normu – Açık Ceza
Normu 49
D. Davranış Normları (Davranış Kuralları) 49
E. Ceza Teriminin Tanımı 50
II. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ (İŞLEVİ) VE AMACI 51
III. TÜRK CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 51
A. Genel Olarak 51
1. Osmanlı Devleti Dönemi 52
2. Cumhuriyet Dönemi 52
IV. CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR 53
A. Asli Kaynaklar 53
1. Anayasa 53
2. Kanun 53
3. Uluslar arası Sözleşmeler 53
B. Ceza Hukukunun Tamamlayıcı Kaynakları 54
1. Gelenek (Örf ve Adet) Kuralları 54
2. Ahlak Kuralları 55
3. Din Kuralları 55
4. Mahkeme İçtihatları 55
5. Öğreti 56
6. Hukukun Genel İlkeleri 56
V. CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ YORUMU 56
A. Yorum Yöntemleri 56
1. Lâfzî Yorum / Sözel Yorum / Gramatik Yorum Yöntemi 57
2. Mantıki Yorum Yöntemi 57
3. Sistematik Yorum Yöntemi 57
4. Kanun Hükmünün Konulma Nedenini Belirleme
Yöntemi 58
5. Amaçsal Yorum Yöntemi 58
a) Kanunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü
(Objektif) 58
b) Kanun Koyucunun Amacının Esas Alınması Gerektiği
Görüşü (Sübjektif): 58
c) Birleştirici Görüş: 58
6. Tarihsel Yorum Yöntemi 59
7. Hukukun Genel İlkeleri 59
8. Karşılaştırmalı Hukuk 59
B. Yorum Çeşitleri 60
1. Yapana Göre Yorum Çeşitleri 60
a) Yasama Yorumu 60
b) Yargı Yorumu 60
c) Öğreti Yorumu 60
2. Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri 61
a) Daraltıcı Yorum 61
b) Genişletici Yorum 61
c) İlerletici Yorum 63
d) Düzeltici Yorum 63
VI. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ 63
A. Anayasa Hukuku 63
B. Devletler Hukuku 64
C. Ceza Muhakemesi Hukuku 64
D. İnfaz Hukuku 64
E. Kriminoloji 65
F. İdare Hukuku 65
G. Ticaret Hukuku 65
H. Disiplin Hukuku 65
İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL İLKELER VE CEZAİ SORUMLULUK
VII. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ VE SORUMLULUĞUN ESASI 69
A. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri 69
1. Hukuk Devleti İlkesi 69
2. İnsanilik İlkesi 69
3. Kusur İlkesi 69
4. Kanunilik İlkesi (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi
/Ceza Hukukunun Güvence İşlevi) 71
a) İlkenin Anlamı 71
b) İlkenin Tarihçesi 73
c) Kanunilik İlkesinin Sonuçları 73
(1) Suç ve Cezaların Kanun ile Konulması 73
(2) Kıyas Yasağı 74
(3) Aleyhte Kanunun Geçmişe Etkili
Olmaması/Geçmişe Yürüme Yasağı (Lex Pravia) 75
(4) Lehe Hükmün geçmişe yürümesi ilkesi 76
(5) Suçta ve Cezada Belirlilik İlkesi (Lex Certa) 76
(6) Örf ve Adet Kuralları İle Suç ve Ceza
Oluşturulamaması 77
(7) Kanunilik İlkesi ve İdarenin Düzenleyici
İşlemleriyle Suç Oluşturması 79
d) Orantılılık İlkesi 79
e) Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 79
f) Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi 80
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI
VIII. CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 81
A. Genel Olarak 81
B. Kanunların Yürürlüğe Girmesi ve Yürürlükten Kalkması 81
C. Yürürlülük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları 83
D. Ceza Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması 83
1. Zaman Bakımından Uygulanmaya İlişkin İlkeler 83
a) Derhal Uygulanma (Hemen Uygulanma) İlkesi 83
b) Aleyhe Hükmün Geriye Yürümemesi İlkesi 85
c) Lehe Hükmün Geriye Yürümesi İlkesi 86
d) İnfaz Hükümleri ve Lehe Kanun Uygulaması 88
e) Güvenlik Tedbirleri ve Lehe Kanun Uygulaması 89
2. Kanunların İleriye Yürümesi 89
3. Suçun İşlendiği Zaman 90
a) Hareket Görüşü 91
b) Netice Görüşü 91
c) Karma Görüş 91
4. Suçun İşlendiği Zamanın Belirlenmesi Bakımından Suç
Türleri 92
a) Ani Suçlar 92
b) Sırf Hareket Suçları 92
c) Neticeli Suçlar 92
d) İhmali Suçlar 93
e) Kesintisiz Suçlar 93
f) Zincirleme Suçlar 93
g) İtiyadi Suçlar 94
h) Teşebbüs Aşamasında Kalan Hareketler 94
i) İştirak Halinde İşlenen Suçlar 94
IX. CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 95
A. Suçun İşlendiği Yerin Tespitine İlişki Görüşler 95
1. Hareket Görüşü 96
2. Netice Görüşü 97
3. Karma Görüş 97
4. Türk Hukukunda Kabul Edilen Görüş 98
B. Suç Türleri Bakımından Suçun İşlendiği Yer 98
1. Ani Suçlar 98
2. Mesafeli/Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suçlarda
Suçun İşlendiği Yer 99
3. Kesintisiz Suç 99
4. İtiyadi Suç 99
5. İştirak Halinde İşlenen Suçlar 99
6. Zincirleme Suç 100
7. Teşebbüs Aşamasında Kalan Suç 100
8. Sınır Aşan (Transit) Suç 100
9. Bilişim Suçları 100
10. Objektif Cezalandırılma Koşulu Olan Suç 101
11. Seçimlik Hareketli Suç 101
C. TCK’nın Suçun İşlendiği Yere İlişkin Kabul Ettiği İlkeler 101
1. Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi (TCK m. 8, 9). 102
2. Şahsilik (Kişisellik) İlkesi 104
a) Faile Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 10, 11) 105
(1) Türkiye Cumhuriyeti Adına Belirli Görevlere
Sahip Türk Vatandaşlarının Yurt Dışındaki
İşledikleri Suçlar (Görev Suçları) 105
(a) Bu Fıkranın Uygulama Koşulları 105
(b) TCK m. 11’da Düzenlenen Faile Göre
Şahsilik İlkesinin Koşulları 106
(i) TCK m. 11/1’in Uygulama Koşulları 107
(ii) (TCK m. 11/2’in Uygulama Koşulları 107
b) Mağdura Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 12/1–2) 108
3. Koruma (Gerçeklik) İlkesi (TCK m. 13/1–b) 110
4. Evrensellik (Adalet) İlkesi (TCK m. 12/3 / TCK m. 13/1–a
/ TCK m. 13/1–c,d,e,f,g,ı) 111
a) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesi 112
(1) TCK m. 12/3’e Göre Evrensellik İlkesinin
Uygulanma Koşulları 112
b) TCK m. 13/1–a’ya Göre Evrensellik İlkesi 113
(1) TCK m. 13/1–a’ya Göre Evrensellik İlkesinin
Uygulanma Koşulları 113
c) TCK m. 13/1–c,d,e,f,g,h,ı’ya Göre Evrensellik İlkesi 114
(1) TCK m. 13/1 – c,d,e,f,g,ı’ya Göre Evrensellik
İlkesinin Uygulanma Koşulları 114
D. Faile ve Mağdura Göre Şahsilik İlkesi Kapsamında Suçların
Seçimlik Ceza Gerektirmesi Durumunda Soruşturma 115
E. Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye’de Yargılanması
İçin Soruşturma Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması 115
F. Yabancı Ülkede Geçirilen Hürriyetten Yoksunluk Hallerinin
Türkiye’deki Yargılama Sonucu Verilen Mahkûmiyet
Hükmünden Mahsup Edilmesi 115
G. Yabancı Ülkede Verilen Mahkeme Kararlarının TCK’daki Hak
Yoksunluklarına Etkisi 115
X. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ 117
A. Genel Olarak 117
B. Geri Vermenin Sınır Dışı Etmeden Farkları 118
C. Geri Verme Kurumunun Kaynakları 119
D. Geri Vermeye Neden Olan Suçların Belirlenmesi
Bakımından Kabul Edilen Sistemler 120
E. Geri Vermenin Koşulları 120
1. 6706 sayılı Kanuna Göre Geri Vermenin Koşulları 120
a) Yabancı Bir Ülkede Yabancı Ülke Vatandaşı Hakkında
Ceza Soruşturması veya Kovuşturması Başlatılmış ya
da Mahkûmiyet Kararı Verilmiş Olmalıdır 120
b) Geri Vermeye Konu Suçun Cezasının Üst Sınırı, Bir
Yıl veya Daha Fazla Hürriyeti Bağlayıcı Cezayı
Gerektirmeli 121
c) Mahkûmiyetin İnfazı Bakımından Hükmolunan
Cezanın En Az Dört Ay Hürriyeti Bağlayıcı Ceza
Olmalıdır 121
d) Geri Vermeye Konu Fiilin Her İki Devletin (Talep
Eden Devlet ile Türkiye’nin) Kanunlarına Göre De
Suç Olmalıdır 121
2. 6706 Sayılı Kanuna Göre Geri Vermemenin Koşulları 122
a) Yabancı Bir Ülkede İşlenen Suçun Düşünce Suçu,
Siyasî Suç veya Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç
Niteliğinde Olması 122
(1) Düşünce Suçu 123
(2) Siyasi Suç 123
(a) Siyasi Suçu Tanımlayan Kuramlar 123
aa) Nesnel (Objektif) Kuram 123
bb) Öznel (Sübjektif) Kuram 124
cc) Üstünlük Kuramı 124
(b) Siyasi Suçun İstisnaları 124
aa) Belçika Kuralı 124
bb) Terör Suçu 125
cc) Uluslararası Suçlar 125
(c) Siyasi Suç Çeşitleri 125
aa) Tam siyasi suç 125
bb) Nisbi siyasi suç 126
b) Sırf Askerî Suç Niteliğinde Olması 127
c) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye
Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının Ya Da Türk
Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin
Zararına İşlenmesi 128
d) Türkiye’nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olması 128
e) Zamanaşımına veya Affa Uğramış Olması 128
f) İadesi Talep Edilen Kişinin Türk Vatandaşı Olması 130
g) İadesi Talep Edilen Kişinin Kanunda Belirtilen
Nedenlere Dayalı Olarak Soruşturma Veya
Kovuşturmaya Maruz Bırakılacağına Veya
Cezalandırılacağına ya da İşkence veya Kötü
Muameleye Maruz Kalacağına Dair Kuvvetli Şüphe
Sebeplerinin Bulunması 130
h) İadesi Talep Edilen Kişi Hakkında, Talebe Konu Fiil
Nedeniyle Daha Önce Türkiye’de Beraat veya
Mahkûmiyet Kararı Verilmiş Olması 131
i) İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile
Bağdaşmayan Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin
Olması 132
(1) 6706 sayılı Kanunda Açıkça Düzenlenmeyen ve
Fakat Geri Vermeme Kapsamı Dışında Tutulan
Diğer Suçlar (Geri Vermeye Tabi Suçlar) 132
(a) Uçak Kaçırma Suçları 132
(b) Diplomatlara ve Uluslararası Korunan
Kişilere Karşı İşlenen Suçlar 132
(c) Terörün Finansmanı 132
(d) Mali Suçlar 133
3. Geri Vermenin Takdire Bağlı Olduğu Durum 133
F. Geri Vermede Özellik Kuralı = İadede Hususilik İlkesi 133
1. Geri Vermede Özellik İlkesinin İstisnaları 135
G. Geri Vermede Görev ve Yetki (Usul) 135
H. Aynı Kişi Hakkında Birden Fazla Devlet Tarafından İade
Talebinde Bulunulmasında Usul 136
İ. Geri Verme Sürecinde Tutuklama İşlemleri 137
J. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (Yabancı
Ülke Ceza Kanunun Değeri) 137
XI. CEZA KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 139
A. Genel Olarak 139
B. Türk Ceza Kanunu’nun İç Hukuk Bakımından
Uygulanmasında İstisnalar 139
1. Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu 139
a) Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı
Sorumluluğu 140
b) Cumhurbaşkanının Görevi ile İlgili İşlediği Suçlardan
Sorumluluğu 140
2. Yasama Sorumsuzluğu 142
a) Sorumsuzluk (Mutlak Dokunulmazlık) 142
(1) Anayasa m. 83/1’e Göre Sorumsuzluğun
Koşulları 143
(2) Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları 143
b) Geçici Dokunulmazlık (Kovuşturma Yasağı) 144
(1) Kovuşturma Yasağının İstisnaları 145
(2) Sorumsuzluk İle Dokunulmazlık Arasındaki
Farklar 146
(3) Dokunulmazlık Kapsamındaki Suçlarda
Zamanaşımı Sorunu 146
C. Ceza Kanunun Devletler Hukuku Bakımından
Uygulanmasında İstisnalar 146
1. Diplomatlar 146
a) Dokunulmazlığın Kabul Edildiği Durumlar 147
b) Diplomat Dokunulmazlığı ile Konsolosların
Dokunulmazlığı Farklıdır 147
2. Yabancı Askerler 148
a) Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler 148
b) Yargı Yetkisi 149
(1) Mutlak (Kesin) Yargı Yetkisi 149
(2) Öncelikli Yargı Yetkisi 149
c) Gönderen Devletin Yargı Yetkisi 149
(1) Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 149
(2) Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 149
d) Gönderilen (Kabul eden) Devletin Yargı Yetkisi 150
(1) Gönderilen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi 150
(2) Gönderilen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi 150
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN UNSURLARI
XII. SUÇ KURAMI 151
XIII. SUÇUN UNSURLARI 151
A. Genel Olarak 151
B. Tipiklik (Suçun Yasallık Unsuru) 152
1. Tipiklik ve Hukuka Aykırılık 154
2. Tipiklik ve Hukuki Hata 154
3. Tipiklik ve Hayal (Mefruz/Varsayılan/Sözde) Suç 155
4. Tipiklik ve Kuruntu Suç 155
5. Tipiklik ve İşlenemez Suç 156
C. Tipiklikte Yer Alan Unsurlar 156
1. Tipikliğin Maddi Unsurları 157
a) Hareket 159
(1) Ceza Hukuku Bakımından Hareket Sayılmayan
Durumlar 161
(2) Hareketin Sayısına Göre Suçların Sınıflandırılması 163
(a) Tek Hareketli Suçlar 163
(b) Birden Çok Hareketli Suçlar 163
aa) Birleşmiş Hareketli Suçlar 163
bb) Bölünebilen veya Kesintili
Suçlar/Amaç Suç–Araç Suç 164
cc) Seçimlik Hareketli Suçlar 164
dd) İtiyadi Suçlar 165
(c) Geçitli Suçlar 166
(3) Hareketin Şekline Göre Suçların Sınıflandırılması 166
(a) İcrai (Etken Hareketle İşlenen) Suçlar 166
(b) İhmali (Edilgen hareketle işlenen suçlar) Suçlar 167
(4) Hareketin Önemine Göre Suçlar 172
(a) Serbest Hareketli Suçlar 172
(b) Bağlı Hareketli Suçlar 172
(5) Hareketin Devamının Gerekip Gerekmediğine
Göre Suçların Sınıflandırılması 173
(a) Ani Suç 173
(b) Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar 174
(6) Hareketin Aşamasına Göre Suçların
Sınıflandırılması 177
(a) Kalkışma Suçları 177
2. Netice 177
a) Neticeye Göre Suçların Tasnifi 178
(1) Neticesi harekete bitişik suçlar (Neticesiz
suçlar, Şekli suçlar, Sırf Hareket Suçları) –
Neticeli suçlar (Maddi neticeli suçlar) 178
(a) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz
Suçlar/Sırf Hareket Suçları/Soyut Neticeli
Suçlar) 178
(b) Neticeli Suçlar (Maddi neticeli suçlar) 179
(c) Seçimlik Neticeli Suçlar – Tek Neticeli Suçlar 181
3. Nedensellik Bağı 181
a) Koşul Kuramı (Şart Teorisi) = Tabii Nedensellik
Düşüncesi = Eşdeğerlik Kuramı = Koşulların Eşitliği 182
b) Uygun Sebep Kuramı 182
c) Etkin Sebep Kuramı 183
d) En Etkin Sebep Kuramı 183
e) Son Koşul Kuramı (Son Şart Teorisi) 184
f) Beşeri Nedensellik Kuramı 184
g) Objektif Yüklenebilirlilik (İsnadiyet) Kuramı 184
h) Bazı Nedensellik Durumları 185
(1) Normal Nedensellik (Tek Hareket, Tek Netice) 185
(2) Çifte Nedensellik (Birden Çok Hareket, Tek
Netice) 185
(3) Tamamlayan (Atipik/Toplam) Nedensellik 187
(4) Hareketten Önce Var Olan Nedenin Eklenmesi 187
(5) Hareketten Sonra Meydana Gelen Bir Nedenin
Eklenmesi 188
(6) Hareketten Sonra Meydana Gelen ve
Mağdurun Kusuru İle Bir Nedenin Eklenmesi 189
(7) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Durumlar 189
(8) Sollayan Nedensellik (Öne Geçen Nedensellik/
Nedensellik Bağının Kesilmesi) 190
(9) Varsayılan Nedensellik 190
(10) Kişinin Kendisini Tehlikeye Atması 191
(11) Neticenin Kişinin Egemenlik Alanı Dışında
Olması 191
(12) Sosyal Nedensellik 191
(13) Risk Azalması 192
(14) Normun Koruma Alanı İçinde Olmaması 192
(15) Rücu Yasağı 192
(16) Kişinin Üzerine Düşen Dikkat ve Özen
Yükümlülüğüne Uymasına Rağmen Neticenin
Gerçekleşmesi 194
(17) İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda Nedensellik 194
4. Fail 195
a) Özgü Suç 195
b) Tüzel Kişilerin Suçun Faili Olup Olamayacağı Sorunu 197
(1) Tüzel Kişilik Kavramı 197
(2) Tüzel Kişiliğin Esasını Açıklayan Kuramlar 198
(a) Farazilik Kuramı 198
(b) Gerçeklik Kuramı 198
(c) Karma Kuram 198
(3) TCK Açısından Tüzel Kişilerin Cezai
Sorumluluğu ve Faillik Durumu 198
(4) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Yaptırım 198
5. Mağdur 199
6. Suçun Konusu 202
a) Suçun Maddi Konusu 202
b) Suçun Hukuki Konusu 203
c) Suçun Konusuna Göre Suçların Sınıflandırılması 203
(1) Zarar Suçu – Tehlike Suçu Ayrımı 203
(a) Zarar Suçu 204
(b) Tehlike Suçu 204
(i) Somut Tehlike Suçu 205
(ii) Soyut Tehlike Suçu 206
D. Tipikliğin Manevi (Sübjektif) Unsurları 207
1. Genel Olarak 207
a) Suçun Manevi Unsuru, Kusurluluk ve Kusur
Kavramları Arasındaki İlişki 207
b) Hareket Yeteneği İle Kusur Yeteneği Kavramları
Arasındaki İlişki 207
c) Suçun Manevi Unsuru İle Kast ve Taksir Kelimeleri 208
2. Kast 208
a) Kastı Açıklayan Kuramlar 209
(1) Tasavvur Kuramı 209
(2) Bilinç ve İrade Kuramı 209
b) Kastın Unsurları 209
(1) Kastın Bilme Unsuru 209
(2) Kastın İsteme Unsuru 212
(a) Doğrudan Kast (Birinci Dereceden Kast) 212
(b) Doğrudan Kast (İkinci Dereceden Kast) 212
(c) Olası Kast 213
(i) Olası Kastı Belirlemek İçin Ortaya
Atılan Kuramlar 214
(ii) Olası Kastta Kusurluluğun Derecesi
veya Yoğunluğu 214
(iii) Olası Kastta Sorumluluk 215
(3) Kastın Aranacağı Zaman 216
(a) Başlangıç kastı 216
(b) Eş zamanlı Kast 216
(c) Eklenen Kast 216
(4) Kastın Türleri 217
(a) Genel Kast (Doğrudan Kast/Dolus
Directus) 217
(b) Doğrudan Kast (Dolus Directus) 217
(c) Olası Kast (Dolus Eventualis) 217
(d) Özel Kast 217
(e) Ani Kast 218
(f) Tasarlama (Taammüt) Kastı 218
3. Taksir 219
a) Genel Olarak 219
b) Taksirin Unsurları 220
(1) Hareketin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 220
(2) Hareketin İradiliği 221
(3) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık 221
(4) Neticenin Öngörülebilir Olması 222
(5) Neticenin İstenmemiş Olması 223
(6) Hareket İle Netice Arasında Nedensellik
Bağının Bulunması 224
C) Taksirli Suçlarda Kişilerin Cezai Sorumluluğu 224
(1) Üçüncü Kişinin Hareketi 224
(a) Üçüncü kişinin hareketi kusursuzdur. 224
(b) Üçüncü kişinin hareketi kusurludur 224
(i) Üçüncü kişi kasten kusurludur 224
(ii) Üçüncü Kişi Taksirle Kusurludur 225
(c) Üçüncü Kişi Tamamen Kusurludur. 225
(2) Mağdurun Hareketi 225
(a) Mağdurun Hareketi Kusurlu Değildir 225
(b) Mağdurun Hareketi Normal Değil Ancak
Kusurlu ve Hukuka Aykırı da Değildir 226
(c) Mağdurun Hareketi Kusurludur. 226
(i) Meydana Gelen Netice Tamamen
Mağdurun Kusurlu Hareketinden
Meydana Gelmiştir. 226
(ii) Meydana Gelen Netice Bakımından
Hem Fail Hem de Mağdur Kusurludur. 226
d) Taksirin Gerçekleştirilme Şekilleri (Taksir Kalıpları/
Taksirin Görünüş şekilleri) 227
(1) Dikkatsizlik 227
(2) Özensizlik (Tedbirsizlik) 227
e) Taksirin Derecelendirilmesi 227
f) Taksir Türleri (Çeşitleri) 228
(1) Bilinçsiz Taksir (Basit Taksir/Tam Taksir)=Niteliksiz
Taksir 228
(2) Bilinçli Taksir (Öngörülü/Şuurlu
Taksir)=Nitelikli Taksir 228
(3) Bilinçsiz Taksir – Bilinçli Taksir Ayrımı 229
(4) Bilinçsiz Taksir – Bilinçli Taksir Ayrımının Hukuki
Sonuçları 229
g) Olası Kast/ Bilinçli Taksir Ayrımı 230
h) Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi Olarak ve
Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep 231
i) Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi 231
j) Taksir ve Teşebbüs 231
k) Taksir ve İştirak 232
l) Taksir ve Hata 232
m) Taksir ve Kabahat 232
n) Taksir ve Kusur 232
o) Taksir ve Kusursuz Sorumluluk 233
4. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 233
(1) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçun Oluşum
Şekilleri 234
(2) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç Şekilleri 234
(a) Gerçek Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç 235
(b) Gerçek Olmayan (Görünüşte) Netice
Sebebiyle Ağırlaşan Suç 235
(3) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda
Kast/Taksir Bileşimi (Kombinasyonu) 236
(4) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Teşebbüs 237
(5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda İştirak 238
(6) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç ve Kusursuz
Sorumluluk 238
E. Hukuka Aykırılığın Bulunması/Hukuka Uygunluk
Nedenlerinin Bulunmaması 238
F. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Ortak Özellikleri 241
G. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin
Sınıflandırılması Sorunu 243
H. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri 243
1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme/Görevi İfa 243
a) Kanun Teriminin Anlamı 244
b) Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 245
(1) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı 246
(2) Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları 246
(a) İhtar 246
(b) Bedeni Kuvvet Kullanma 246
(c) Maddi Güç Kullanma 246
(d) Silah Kullanma 246
(3) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Orantılılık
İlkesi 248
(4) Zor Kullanma Yetkisinde Takdir Yetkisi 248
c) Müdafilik Görevinin Yerine Getirilmesi 249
2. Meşru Savunma 249
a) Meşru Savunmanın Hukuki Niteliği 249
b) Meşru Savunmanın Koşulları 250
(1) Saldırıya İlişkin Koşullar 250
(a) Bir Saldırı Olmalıdır 250
(b) Bu Saldırı Haksız Olmalıdır 251
(c) Bu Saldırı Gerçekleşmiş veya Gerçekleşmesi
veya Tekrarı Muhakkak Olmalıdır 252
(d) Saldırı Herhangi Bir Hakka Yönelmiş
Olmalıdır 253
(e) Saldırı, Meşru Savunmada Bulunana Karşı
Olabileceği Gibi, Üçüncü Bir Kişiye De
Yönelebilir 254
(f) Saldırı Mutlaka Bir İnsandan
Kaynaklanmalıdır 254
(2) Savunmaya İlişkin Koşullar 255
(a) Savunmada Zorunluluk Olmalıdır 255
(b) Savunma İle Haksız Saldırı Arasında Oran
Bulunmalıdır 255
(i) Konu Bakımından Orantı/Haklar
Arasında Orantı 256
(ii) Araç Bakımından Orantı 256
(c) Savunma, Mutlaka Haksız Saldırıda
Bulunan Kişiye Karşı Yapılmalıdır 257
c) Üçüncü Kişi Lehine Meşru Savunma 257
d) Haksız Saldırı Başlamadan Önce Alınan ve
Kendiliğinden Harekete Geçen Önlem/Offendicula 258
e) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması 258
(1) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması Mazur
Görülebilecek Bir Heyecan, Korku veya Telaş
ile Aşılması 259
(2) Meşru savunmada Oranın/Sınırın Kast
Olmaksızın Aşılması (Taksir ile Aşılması) 259
(3) Meşru Savunmada Sınırın Kast (Doğrudan veya
Olası Kast) ile Aşılması 259
(4) Meşru Savunmada Sınırın Kusursuz Olarak
Aşılması 260
f) Meşru Savunma Halinde Üçüncü Kişilerin Zarar
Görmesi 260
g) Meşru Savunma – Haksız Tahrik ilişkisi 260
3. Hakkın Kullanılması 260
a) Hakların Çatışması ve Neminem Laedere İlkesi 261
b) Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Bazı Önemli Hakkın
Kullanılması Durumları 261
(1) Hekimlik Mesleğinin İcrası/Tıbbi Müdahale 262
(a) Hekimlik Mesleğini İcra Edecek Kişinin
Yetkili Kişi Olması Gerekir 263
(b) Hastanın Tıbbi Müdahalenin İçeriği ve
Muhtemel Sonuçları Bakımından
Aydınlatılmış Olması Gerekir 263
(c) Hastanın Rızasının
Bulunması/Aydınlatılmış veya
Bilgilendirilmiş Onam–Hastanın Hukuken
Geçerli Rızası 264
(d) Tıbbi Müdahalenin Zorunluluğu
(Endikasyon) 265
(e) Hekimlik Mesleğinin Mesleğin Gereklerine
Uygun İcra Edilmiş Olması/Hekimlik
Mesleğinin (Tıbbi Müdahalenin) Kanunda
Öngörülen Usullere Uygun Bir şekilde İcra
Edilmiş Olunması Gerekir 265
(f) Tıbbi Müdahalenin Teşhis ve Tedavi Amacı
İle Yapılmış Olması 266
(2) Düşünce Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı 266
(3) Bir İş, Meslek, Sanat veya Bilimin İcrası 266
(4) Ticari ve Sınaî Faaliyetlerin İcrası 267
(5) Haber Verme ve Haberleşme Hakkının
İcrası/Gazetecilik Mesleğinin İcrası 267
(6) İddia ve Savunma Hakkının Kullanılması 267
(7) Spor Faaliyetleri 268
(8) Tedip Hakkı 268
(9) İhbar ve Şikâyet Hakkı 268
(10) Organ ve Doku Nakli 269
4. İlgilinin Rızası 270
a) Rızanın Suç Genel Kuramı İçindeki Yeri 271
(1) Tipikliği Kaldıran Rıza 271
(2) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Rıza 271
b) Rızanın Hukuki Esası 272
c) Rızanın Hukuka Uygunluk Nedeni Sayılabilmesi İçin
Gereken Koşullar 273
(1) Kişinin Üzerinde Mutlak Surette Tasarrufta
Bulunabileceği Bir Hakkın Bulunması 273
(a) Kişilere Karşı İşlenen Suçlar (TCK m. 80 – 169) 273
(i) Hayata Karşı Suçlar (TCK m. 81 – 85) 274
(ii) Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar
(TCK m. 86 – 96) 274
(iii) Çocuk Düşürtme, Düşürme veya
Kısırlaştırma (TCK m. 99 – 101) 275
(iv) Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar
(TCK m. 102 – 105) 275
(v) Hürriyete Karşı Suçlar (TCK m. 106 –
124) 275
(vi) Şerefe Karşı Suçlar (TCK m. 115 – 131) 275
(vii) Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına
Karşı Suçlar (TCK m. 131 – 140) 276
(viii)Malvarlığına Karşı Suçlar (TCK m. 141
– 169) 276
(2) Rızaya Ehliyet 276
(3) Rıza Açıklaması 277
5. TCK’da Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak
Yükümlülüklerin Çatışması 278
a) Yükümlülüklerin Çatışmasının Gerçekleşebileceği
Şekiller 278
(1) İki Eşit Değerin Korunması Aşamasında
Yükümlülüklerin Çatışması 279
b) Eşit Olmayan İki Değerin Korunması Aşamasında
Yükümlülüklerin Çatışması 279
İ. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması 279
1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kasten Aşılması 280
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Taksir ile
Aşılması 280
3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Korku, Panik
veya Heyecan ile Aşılması 281
4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kusursuz Olarak
Aşılması 281
XIV. KUSURLULUK 282
A. Haksızlık ve Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki 282
B. Kusurluluk ile Kusur Kavramları Arasındaki İlişki 283
C. Kusurluluğu Açıklayan Kuramlar 283
1. Psikolojik Kuram 283
2. Normatif Kuram 284
D. Kusurluluğun Kapsamı 284
1. Fiil Kusuru 284
2. Fail Kusuru 284
E. Kusurluluk ile Kast ve Taksir Kavramları Arasındaki İlişki 285
F. Taksir ile Kusursuz Sorumluluk Kavramları Arasındaki İlişki 285
G. Kusurluluğun Unsurları 285
1. Kusur Yeteneğine Sahip Olmak 285
a) Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman 286
b) Kusur Yeteneği İle Kusurluluğu Etkileyen Haller
Kavramları Arasındaki İlişki 287
2. Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerden Birinin
Bulunmaması 287
a) Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller 288
(1) Yaş Küçüklüğü 288
(a) 0 – 12 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK
m. 31/1) 288
(b) 13 – 15 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK
m. 31/2) 289
(c) 16 – 18 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m.
31/3) 289
(d) Kusur Yeteneği Bulunmayan Çocuklara
Uygulanacak Hükümler 290
(e) Kusur Yeteneği Bulunan Yaş Sınıfında Olan
Çocuklara İlişkin TCK ve CMK’da
Öngörülen Özel Düzenlemeler 290
(2) Sağır – Dilsizlik=(TCK m. 33) 292
(3) Akıl Hastalığı=(TCK m. 32) 292
(a) Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi
Bakımından Kabul Gören Sistemler 292
(i) Biyolojik Sistem 292
(ii) Psikolojik Sistem 292
(iii) Karma Sistem 292
(b) Akıl Hastalığının Kişinin Kusur Yeteneğine
Etki Eden Durumları 293
(4) Geçici (Arızi) Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu
Madde Etkisinde Olma (TCK m. 34) 294
(a) Geçici Nedenler 294
(b) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma 295
(i) İstemeyerek (İrade Dışı) Alkol veya
Uyuşturucu Madde Alma 295
(ii) İsteyerek (İrade İle) Alkol veya
Uyuşturucu Madde Alma 296
H. Kusurluluğu Kaldıran Haller (Nedenler) 298
1. Yetkili Amirin Emrini İfa 298
a) Yetkili Amirin Emrini İfasının Uygulanma Koşulları 299
(1) Bir Emir Bulunmalıdır 299
(2) Emir Hukuka Uygun (Meşru) Olmalıdır 299
(a) Şekli Anlamda Hukuka Uygunluk 299
(i) Emri Verenin Hukuken Emir Vermeye
Yetkili Olması 299
(ii) Emri Yerine Getirenin Hukuken Emri
Yerine Getirme Yükümlülüğü İçinde
Olması 300
(iii) Emrin Kanunun Öngördüğü Bütün
Şekil Kurallarına Uygun Olması 300
(b) Maddi Anlamda Hukuka Uygunluk 300
(i) Emrin Konusu Hukuka Uygundur 300
(ii) Emrin Konusu Hukuka Aykırıdır 301
(iii) Emrin Konusu Suçtur 302
(3) Emri Veren Emri Vermeye Yetkili Olmalıdır 302
(4) Emrin Yerine Getirilmesi Zorunlu Olmalıdır
(Emir Bağlayıcı Olmalıdır) 303
2. Zorunluluk Hali 303
a) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği 303
(1) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği Açıklayan
Kuramlar 303
(a) Koruma İçgüdüsü Kuramı 303
(b) Manevi Cebir Kuramı 303
(c) Saiklerin Sosyalliği Kuramı 304
(d) Amaç Kuramı 304
(e) Hakların Çatışması Kuramı 304
(2) Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin
Kuramlar 304
(a) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk
Sebebi Olduğu Kuramı 304
(b) Zorunluluk Halinin Mazeret Sebebi
(Kusurluluğu Kaldıran) Olduğu Kuramı 305
(c) Fark Gözetme Kuramı 305
(3) TCK Bakımından Zorunluluk Halinin Hukuki
Niteliği 306
(4) Zorunluluk Halinin Kusurluluğu Kaldıran Bir
Neden Olması Nedeniyle Hukuka Uygunluk
Sebebi ile Kusurluluğu Kaldıran Sebep
Arasındaki Farklar 306
b) Zorunluluk Halinin Koşulları 307
(1) Tehlikeye İlişkin Koşullar 307
(a) Bir Tehlike Bulunmalıdır 307
(b) Bu Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır 307
(c) Tehlike Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 308
(d) Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemiş
Olunmalıdır 308
(2) Korunmaya İlişkin Koşullar 309
(a) Tehlikeden Başka Türlü Korunma
İmkânının Bulunmaması 309
(b) Tehlike İle Korunmaya Yönelik
Gerçekleştirilen Hareket Arasında
Nedensellik Bağının Bulunması 310
(c) Tehlike İle Korunmaya Yönelik
Gerçekleştirilen Hareket Arasında Orantı
Bulunması 310
(d) Tehlikeye Karşı Koyma Yükümlülüğünün
Bulunmaması 311
c) Zorunluluk Hali İle Meşru Savunmanın
Karşılaştırılması 312
3. Cebir ve Şiddet 313
4. Korkutma veya Tehdit 314
5. Hata (Yanılma) 316
a) Hata Kavramı 316
b) Suçun Maddi Unsurlarında Hata: (Fiili/Maddi
Hata/Unsur Yanılgısı) 317
(1) Suçun Konusunda Hata 319
(2) Şahısta Hata (Mağdurda Hata) 320
(3) Nedensellik Bağında Hata 322
(4) Hedefte Sapma 322
c) Suçun Nitelikli Unsurlarında/Hallerinde Hata 324
(1) Cezayı Artıran Nitelikli Unsurlarda Hata 324
(2) Cezayı Azaltan Nitelikli Unsurlarda Hata 325
(3) Şahsa, Fiile ve Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli
Haller ve Bu Hallerde Hata 326
(a) Failin Şahsına Bağlı (Failin Şahsından
Kaynaklanan) Nitelikli Haller 326
(b) Fiilin İşlenişine Bağlı Nitelikli Haller 327
(c) Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller 327
d) Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere
Ait Koşulların Gerçekleştiği Hususunda Hata 328
(1) Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata 328
(2) Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde
Hata 328
e) Hukuki Hata (Haksızlık Bilincinde Hata, Yasaklık
Hatası, Tipiklik Hatası) 330
6. Kaza ve Tesadüf (Öngörememe/Beklenememe) 332
7. Mücbir Sebep (Kaçınamama/Karşı koyamama) 333
İ. Kusurluluğu Azaltan Haller 334
1. Haksız Tahrik 334
a) Genel Olarak 335
b) Haksız Tahrik Durumlarında Daha Az Ceza
Verilmesinin Hukuki Sebebi / Haksız Tahrik
Kurumunun Hukuki Niteliği 335
(1) Öznel (Sübjektif) Görüş 335
(2) Nesnel (Objektif) Görüş 336
(3) Karma Görüş 336
c) Haksız Tahrik Kurumunun Düzenlenişi Bakımından
ETCK ile TCK Arasındaki Farklar 336
d) Haksız Tahrikin Koşulları 336
(1) Tahrik Oluşturan Bir Hareket Bulunmalıdır 336
(2) Hareket Haksız Olmalıdır 338
(3) Haksız Hareket Sonucunda Failde Sinirlenme,
Acı Duyma, Öfkelenme (Hiddet veya Şiddetli
Elem) Meydana Gelmelidir 338
(4) Suç, Haksız Hareketin Doğurduğu Sinirlenme,
Acı Duyma, Öfkelenmenin Etkisiyle İşlenmelidir
(Nedensellik Bağı) 339
(5) Karşı Hareket Mutlaka Haksız Hareketin
Kaynağına Yönelmiş Olmalıdır 339
e) Haksız Tahrik İle Bazı Ceza Hukuku Kurumları
Arasındaki İlişki 340
(1) Haksız Tahrik İle Tasarlama Arasındaki İlişki 340
(2) Haksız Tahrik İle Taksirli Suç Arasındaki ilişki 340
(3) Haksız Tahrik İle Kan Gütme Saiki/Özel Kast
Arasındaki İlişki 341
(4) Haksız Tahrik İle Meşru Savunma Arasındaki
ilişki 341
(5) Haksız Tahrik İle Hata Arasındaki İlişki 341
(6) Haksız Tahrik İle Takdiri Hafifletici Nedenler
Arasındaki İlişki 342
(7) Haksız Tahrik İle İştirak Arasındaki ilişki 342
XV. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ 343
A. Nitelikli Hallerin Sınıflandırılması 343
1. Cezayı Artıran ve Azaltan Nitelikli Haller 343
2. Şahsa, Fiile ve Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 344
a) Şahsa Bağlı Nitelikli Haller 344
(1) Failin Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 344
(2) Mağdurun Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller 344
(3) Fail İle Mağdur Arasındaki İlişki Bakımından
Nitelikli Haller 344
(4) Failin Amaç ve Saiki Bakımından Nitelikli Haller 344
b) Fiile Bağlı Nitelikli Haller 345
(1) Fiilin İşleniş Şekline Göre Nitelikli Haller 345
(2) Fiilin İşlendiği Yer ve Zaman Bakımından
Nitelikli Haller 345
c) Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller 345
XVI. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLAR 346
A. Nesnel (Objektif) Cezalandırılma Koşulları 346
B. Ön Koşullar 348
C. Ceza Muhakemesi Koşulları 349
D. Şahsi Cezasızlık Sebepleri 350
1. TCK’daki Şahsi Cezasızlık Sebepleri: 351
2. TCK’daki Cezada Şahsi İndirim Nedenleri: 352
3. TCK’daki Hem Şahsi Cezasızlık Hem De Cezada Şahsi
İndirim Nedenleri 352
E. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler/Cezayı Azaltan veya Kaldıran
Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık 352
BEŞİNCİ BÖLÜM
SUÇUN ÖZEL ŞEKİLLERİ
XVII. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 353
A. TEŞEBBÜS 353
1. Kavram 353
2. ETCK İle TCK’nın Karşılaştırılması 353
3. Teşebbüsün Cezalandırılma Sebebi 354
a) Öznel (Sübjektif) Görüş 354
b) Nesnel (Objektif) Görüş 354
c) Etki Görüşü 355
d) Karma Görüş 355
4. Teşebbüsün Hukuki Niteliği 355
5. Teşebbüsün Koşulları/Unsurları 356
a) Suç İşleme Kastının Varlığı Bulunmalıdır 356
b) İşlenmek İstenen Suç Ancak Kasten İşlenebilen Bir
Suç Olmalıdır 357
c) Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan
Doğruya Başlamak 358
(1) Elverişli Hareketin Anlamı 358
(2) Doğrudan Doğruya İcraya Başlama 359
d) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra
Hareketinin Tamamlanamaması veya Neticenin
Gerçekleştirilememesi 361
(1) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra
Hareketinin Tamamlanamaması 361
(2) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Neticenin
Gerçekleştirilememesi 362
6. Gönüllü Vazgeçme 362
a) Gönüllü Vazgeçmenin Hukuki Niteliği 363
b) Gönüllü Vazgeçmenin Uygulanma Aşamaları 363
c) Gönüllü Vazgeçmenin Tespiti 364
d) İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme
ve Şeriklere Etkisi 365
e) Gönüllü Vazgeçme ile Teşebbüs Arasındaki İlişki 366
7. Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık 367
8. İşlenemez Suç/Elverişsiz Teşebbüs 368
9. Teşebbüs Bakımından Bazı Özel Durumlar 369
a) Ceza Hukukunda Bazı Suçlarda Teşebbüsün
Mümkün Olup Olmadığı Tartışmalıdır. Bu Nedenle,
Teşebbüs Bu Suçlarda Özellik Göstermektedir.
Burada, Bu Durumlara Değinilecektir. 369
10. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi 371
XVIII. İŞTİRAK 372
A. Genel Olarak 372
B. İştirakın Hukuki Esası 374
C. İştirake Suç Sayısı 374
1. Suç Birliği Görüşü 374
2. Suç Ayrılığı Görüşü 375
D. İştirakın Hukuki Niteliği 375
E. İştirakte Suça Katılanların Cezai Sorumluluğu Konusunda
Kabul Edilen Sistemler 375
1. Eşitlik (Teklik) Sistemi 375
2. İkilik Sistemi 376
3. Cezanın Faile Göre Belirlenmesi Sistemi 376
F. İştirak Şekilleri/Türleri 376
1. Faillik 377
a) Müstakil (Tek Başına Faillik/Doğrudan Faillik) 378
b) Müşterek Faillik 378
(1) Müşterek Failliğin Unsurları 378
(a) Suçun İşlenişi Üzerinde Müşterek
Hâkimiyet Kurma/Hareketin Birlikte İcra
Edilmesi 378
(b) Birlikte Suç İşleme Kararının Bulunması 380
(2) Özgü Suçlarda Müşterek Faillik 381
(3) İhmali Suçlarda Müşterek Faillik 381
(4) Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik 381
(5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Müşterek
Faillik 382
c) Dolaylı Faillik 382
2. Şeriklik (Suç Ortaklığı/Suça İştirak Şekilleri) 387
3. Suça İştirakın (Suç Ortaklığı/İştirak/Şerikliğin) Koşulları 387
a) Birden Çok Failin Birden Çok Hareketinin Bulunması 387
b) Her Bir Failin Suça Katılma (İştirak İradesi) Kastının
Bulunması 388
c) İşlenmek İstenen Ortak Suçun En Azından Teşebbüs
Aşamasına Varmış Olması (İcra Hareketlerine
Başlanmış Olunması) 390
d) İşlenen Suçun Bütün Şerikler İçin Aynı Olması 391
e) Hareketlerin Nedensel Değerinin Bulunması 393
4. Şeriklik Şekilleri 394
a) Müşterek Faillik 394
b) Azmettirme 394
c) Yardım etme 398
(1) Yardım Etme Şekilleri 399
5. Cezayı Artıran veya Azaltan Nedenlerin Şeriklere
Yansıması (Sirayeti) 401
a) Cezayı Artıran Nedenlerin Şeriklere Yansıması 401
(1) Cezayı Artıran Şahsi Nedenler 401
(2) Cezayı Artıran Fiili Nedenler 401
b) Cezayı Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması 402
c) Cezayı Kaldıran Nedenlerin Şeriklere Uygulanması 402
6. Gönüllü Vazgeçme 402
XIX. SUÇLARIN İÇTİMAI 406
A. Genel Olarak 406
B. Bileşik Suç 407
1. Genel Olarak 407
2. Bileşik Suçun Oluşum Şekilleri 407
a) Tam (Gerçek) Bileşik Suç 407
b) Görünüşte (Şekli/Eksik) Bileşik Suç 407
3. Bileşik Suçta Manevi Unsur 408
4. Bileşik Suçta Zamanaşımı 408
5. Bileşik Suçta İştirak 408
6. Bileşik Suçta Uzlaştırma 408
7. Bileşik Suçta Teşebbüs 409
8. Bileşik Suçta Gönüllü Vazgeçme 409
9. Bileşik Suçun Bölünmezliği İlkesi 410
C. Zincirleme Suç (Müteselsil Suç) 410
1. Genel Olarak 410
2. Zincirleme Suçun Hukuki Esasını/Niteliğini Açıklayan
Görüşler 411
a) Tek Suçun Varlığı Görüşü 411
b) Çok Suçun Varlığı Görüşü 411
3. Zincirleme Suçun Koşulları 411
a) Suç İşleme Kararında Birlik 412
b) Aynı Olan Birden Çok Suçun İşlenmesi 413
c) Suçların Farklı Zamanlarda İşlenmesi 416
d) Mağdurun Aynı Olması 417
4. Zincirleme Suçta Yaptırım 417
D. Fikri İçtima 418
1. Fikri İçtimanın Hukuki Esasını Açıklayan Görüşler 419
a) Suç Tekliği Görüşü 419
b) Suç Çokluğu Görüşü 420
2. Fikri İçtimanın Koşulları 420
a) Tek Fiilin Bulunması 420
(1) Fiil Kelimesinden Hareket Anlayan Görüş 420
(2) Fiil Kelimesinden Netice Anlayan Görüş 421
b) Birden Fazla Farklı Suçun İşlenmesi 422
3. Fikri İçtimada Uygulanacak Cezanın Belirlenmesi 422
4. Fikri İçtima İle İlgili Bazı Özel Durumlar 423
a) Maddi Unsur 423
b) Manevi Unsur 423
c) Teşebbüs 423
d) İştirak 424
e) Zamanaşımı, Af, Şikâyet, Uzlaşma, Dava ve Ceza
İlişkisini Düşüren Nedenler 424
f) Non Bis İn İdem İlkesi ve Fikri İçtima 424
XXX. GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA (KANUNLARIN İÇTİMAI/YASALARIN
TEKLİĞİ) 425
A. Normların Görünüşte İçtimaı Şekilleri ve Bu Durumlarda
Tek Bir Normun Uygulanmasının Gerekçeleri 425
1. Özel Norm – Genel Norm İlişkisi 425
2. Asli Norm – Tali (İkincil) Norm İlişkisi / Asli Normun
Önceliği – Yardımcı Normun Sonralığı İlkesi 426
3. Tüketen Norm – Tüketilen Norm İlişkisi 427
ALTINCI BÖLÜM
CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM VE TÜRLERİ
XXXI. YAPTIRIM KURAMI 429
A. Genel Olarak 429
B. TCK’da Öngörülen Yaptırım Şekilleri 429
1. Ceza 429
a) Cezanın Amaçları 429
(1) Mutlak Görüşler 430
aa) Cezanın Ödetme/Kefaret Amacı 430
bb) Cezanın Adalet Amacı 430
(2) Nisbi Görüşler 430
aa) Özel Önleme 431
bb) Genel Önleme 431
(3) Karma/Uzlaştırıcı/Birleştirici Görüş 431
2. Cezanın Özellikleri/Nitelikleri 432
3. Cezanın Türleri 433
a) Hapis Cezası 433
(1) Müebbet Hapis Cezası 433
(2) Süreli Hapis Cezası 433
b) Süreli Hapis Cezalarına İlişkin Öngörülen Seçenek
İmkânlar 434
(1) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 434
(a) Hukuki Nitelik 434
(b) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek
Yaptırımların Uygulanma Koşulları 434
aa) Nesnel (Objektif) Koşullar 434
bb) Öznel (Sübjektif) Koşul: 435
(c) TCK m. 50/1’de Öngörülen Seçenek
Yaptırımlar 435
(d) Suç Tanımında Hapis Cezası İle Adlî Para
Cezasının Seçenek Olarak Öngörüldüğü
Hâllerde, Hapis Cezasına Hükmedilmişse;
Bu Ceza Artık Adlî Para Cezasına
Çevrilmez. (TCK m. 50/2) 437
(e) Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm
Edilmemiş Olmak Koşuluyla, Mahkûm
Olunan Otuz Gün ve Daha Az Süreli Hapis
Cezası ile Fiili İşlediği Tarihte Onsekiz
Yaşını Doldurmamış veya Altmışbeş Yaşını
Bitirmiş Bulunanların Mahkûm Edildiği Bir
Yıl veya Daha Az Süreli Hapis Cezası,
Birinci Fıkrada Yazılı Seçenek
Yaptırımlardan Birine Çevrilir. (TCK m.
50/3). 438
(f) Taksirli Suçlardan Dolayı Hükmolunan
Hapis Cezası Uzun Süreli De Olsa; Bu Ceza,
Diğer Koşulların Varlığı Hâlinde, Birinci
Fıkranın (A) Bendine Göre Adlî Para
Cezasına Çevrilebilir. Ancak, Bu Hüküm,
Bilinçli Taksir Hâlinde Uygulanmaz. (TCK
m. 50/4). 439
(g) Uygulamada Asıl Mahkûmiyet, Bu Madde
Hükümlerine Göre Çevrilen Adlî Para
Cezası veya Tedbirdir. (TCK m. 50/5) 439
(h) Hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet
savcılığınca yapılan tebligata rağmen otuz
gün içinde seçenek tedbirin gereklerinin
yerine getirilmesine başlanmaması veya
başlanıp da devam edilmemesi halinde,
infaz hâkimliği (14/4/2020 tarihli ve 7242
sayılı Kanun) kısa süreli hapis cezasının
tamamen veya kısmen infazına karar verir
ve bu karar derhal infaz edilir. Bu
durumda, beşinci fıkra hükmü
uygulanmaz. (TCK m. 50/6). 440
(i) Hükmedilen Seçenek Tedbirin
Hükümlünün Elinde Olmayan Nedenlerle
Yerine Getirilememesi Durumunda,
Hükmü Veren infaz hâkimliğince Tedbir
Değiştirilir 440
(2) Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi 440
(a) Genel Olarak 440
(b) Ertelemenin Hukuki Niteliği 441
(c) Ertelemenin Koşulları 441
aa) Nesnel/Objektif) Koşul (TCK m. 51/1) 441
bb) Öznel/Sübjektif Koşul (TCK m. 51/1–b)
Mahkûmun Suçu İşledikten Sonra
Yargılama Sürecinde Gösterdiği
Pişmanlık Dolayısıyla Tekrar Suç
İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede
Bir Kanaatin Oluşması 444
cc) Erteleme kararı verilebilmesi için ek
seçimlik koşullar Erteleme Kararının
Mağdurun veya Kamunun Uğradığı
Zararların Giderilmesi Koşuluna
Bağlanması (TCK m. 51/2) 445
(d) Erteleme Kararı 446
(e) Denetim Süresi (TCK m. 51/3). 446
(f) Erteleme Süresi İçinde Mahkûmun
Yükümlülükleri 446
(g) Denetim Süresi İçinde Hükümlünün
Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi 447
(h) Denetim Süresinin İyi Halli Geçirilmesi,
Kasıtlı Bir Suç İşlenmemesi veya
Yükümlülüklere Uyulması 448
c) Adli Para Cezası 448
(1) Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bakımından
Kabul Edilen Sistemler 449
(a) Klasik Sistem 449
(b) Gün Para Cezası Sistemi 449
(c) TCK m. 52’de Öngörülen Adli Para Cezası
Sistemi 450
(i) Gün Para Cezasının Belirlenmesi 450
(ii) Belirlenen Adli Para Cezasının
Uygulanması 452
(iii) Belirlenen Adli Para Cezasının Yerine
Getirilmemesi 452
(iv) Adli Para Cezasında Erteleme,
Zamanaşımı 453
4. Güvenlik Tedbirleri 453
a) Genel Olarak 453
b) Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli
Olan Koşullar 453
c) Güvenlik Tedbirinin Hukuki Niteliği 454
d) Güvenlik Tedbirinin Amacı 454
e) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki
Farklar 454
f) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Ortak
Noktalar 455
g) TCK’da Öngörülen Güvenlik Tedbiri Türleri 456
(1) Belli Haklardan Yoksun Bırakılma 456
(a) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma
Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Koşulları 456
(b) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma
Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Süresi 457
(c) Hak Yoksunluğunun İnfaz Süresinden
Sonra Belirli Bir Süre Devam Edeceği
Durum 458
(d) TCK m. 53/1’de Yer Alan Hak Yoksunlukları 458
(e) TCK m. 53/6’da Yer Alan Hak Yoksunlukları 459
(2) Müsadere 459
(a) Genel Olarak 459
(b) Müsaderenin Hukuki Niteliği 459
(c) Müsadere Türleri 460
i) Eşya Müsaderesi 460
ii) Kazanç Müsaderesi 463
(3) Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 465
(4) Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 465
(5) Alkol Veya Uyuşturucu Bağımlısı Kişiler
Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri 466
(6) Sınır Dışı Etme Güvenlik Tedbiri 466
(7) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik
Tedbirleri 466
(a) TCK m. 60’ta Yer Alan Güvenlik
Tedbirlerinin Uygulanma Koşulları 467
(i) Bir Kamu Kurumunun Verdiği İzne
Dayalı Olarak Faaliyette Bulunan Bir
Özel Hukuk Tüzel Kişisi Bulunmalıdır 467
(ii) Özel Hukuk Tüzel Kişisinin Organ veya
Temsilcilerinin İştirakiyle ve Bu İznin
Verdiği Yetkinin Kötüye Kullanılması
Suretiyle Kasten Bir Suç İşlenmelidir. 467
(iii) Kasten İşlenen Bu Suç Özel Hukuk
Tüzel Kişisinin Yararına İşlenmelidir 467
(iv) Kanunda İlgili Suç Tipine İlişkin Olarak
Güvenlik Tedbirinin Uygulanacağına
Yönelik Açık Hüküm Bulunmalıdır 468
(b) Hâkim veya Mahkemenin Takdir
Yetkisi/Orantılılık İlkesi 468
(c) Uygulanacak Tedbirler 468
(i) İznin iptali, 2) Müsadere 468
XXXII. SUÇ İŞLEMEDE TEKERRÜR 469
A. Genel Olarak 469
B. Tekerrürün Hukuki Niteliği 469
C. Tekerrür Türleri 470
D. Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanma Koşulları 472
1. Daha Önce Bir Suç İşlenmiş ve Bu Suçtan Dolayı Verilen
Mahkûmiyet Kararı Kesinleşmiş Olmalı 472
2. Yeni Bir Suçun İşlenmesi 473
3. Tekerrür Süresi 474
E. Tekerrür yasakları 475
F. Tekerrürün Sonuçları 475
YEDİNCİ BÖLÜM
CEZANIN BELİRLENMESİ, MAHSUP, SANIĞIN VE
HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ, AF, ZAMANAŞIMI, ŞİKÂYET, ÖNÖDEME
XXXIII. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 477
A. Genel Olarak 477
B. Temel Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirleme Yapılırken Esas
Alınan Ölçütler 478
C. Suçun Olası Kast veya Bilinçli Taksirle İşlenmesi 479
D. Mükerrer (Çifte) Değerlendirme Yasağı 479
E. Suçun Nitelikli Unsurlarının Cezanın Belirlenmesinde
Uygulanması 480
1. Cezayı Artıran Nitelikli Haller 480
2. Cezayı Azaltan Nitelikli Haller 481
F. Sonuç Cezanın Belirlenmesi ve Bu belirlemede Uyulacak
Usuller 481
1. Takdiri İndirim Nedenleri 482
a) TCK’da Öngörülen Takdir İndirim Nedenleri 482
b) TCK m. 62/2’de Öngörülen Takdiri İndirim Nedenleri 484
G. Cezanın hesaplanması 484
1. Hapis Cezasının Hesaplanması 484
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması 484
3. Cezaların İçtimaı 486
H. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırının Aşılmaması 486
İ. Mahsup 487
1. Mahsubun Uygulanma Koşulları 487
a) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Mahkûm Olmalıdır 487
b) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Dolayı Hüküm
Kesinleşmeden Önce Hürriyetinden Yoksun Kalmış
Olmalıdır 488
c) Mahsup İçin Hükümlünün Talebi Gerekmemektedir 488
d) Mahsup Kararını Yargılamayı Yapan Mahkeme
Vermelidir 488
SEKİZİNCİ BÖLÜM
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN NEDENLER
XXXIV. GENEL OLARAK 489
XXXV. SANIĞIN ÖLÜMÜ 489
XXXVI. HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ 490
XXXVII. AF 491
A. Genel Olarak 491
B. Affın Türleri 491
1. Genel Af 491
2. Özel Af 492
XXXVIII. ZAMANAŞIMI 494
A. Genel Olarak 494
B. Dava Zamanaşımı 494
1. Dava Zamanaşımı ile Benzerlik Gösteren Kurumlar 494
2. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 496
3. Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar 496
a) Dava Zamanaşımının Kabul Edildiği Suçlarda Süre 496
(1) Yaş Küçüklüğü İçinde Olanlar Bakımından Dava
Zamanaşımı Süresi 496
b) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Özel Hukuktaki Etkisi 497
c) Dava Zamanaşımının Süresinin Belirlenmesinde Esas
Alınacak Ceza 497
(1) Seçimlik Cezayı Gerektiren Suçlarda Dava
Zamanaşımının Belirlenmesi 497
d) Dava Zamanaşımında Sürenin İşlemeye Başladığı
Anın Tespiti 498
(1) Aynı Fiilden Dolayı Tekrar Yargılamayı
Gerektiren Haller Bakımından 498
(2) Bazı Suç Türleri, Suçun Özel Görünüş Şekilleri
ve Mağdurun Yaşı Bakımından 498
(a) Tamamlanmış Suç 498
(b) Teşebbüs Halinde Kalan Suç 498
(c) Kesintisiz Suç 499
(d) Zincirleme Suç 499
(e) Çocuklara Karşı İşlenen Suç 499
(f) İştirak Halinde İşlenen Suç 499
e) Dava Zamanaşımın Durması ve Kesilmesi 499
(1) Dava Zamanaşımın Durması 499
(a) İzin 500
(b) Karar 500
(c) Bekletici Meselenin Çözümü 501
(d) Kaçak Kararı 501
(2) Dava Zamanaşımın Kesilmesi 502
(a) Dava zamanaşımının kesilme nedenleri: 502
(i) Şüpheli veya Sanıklardan Birinin Savcı
Huzurunda İfadesinin Alınması veya
Sorguya Çekilmesi 502
(ii) Şüpheli veya Sanıklardan Biri Hakkında
Tutuklama Kararının Verilmesi 503
(iii) Suçla İlgili Olarak İddianame
Düzenlenmesi 504
(iv) Sanıklardan Bir Kısmı Hakkında Da
Olsa, Mahkûmiyet Kararı Verilmesi 504
(b) Dava Zamanaşımının Kesilmesi Üzerine
Dava Zamanaşımının Uzaması 505
C. Ceza Zamanaşımı 505
1. Ceza Zamanaşımında Öngörülen Süreler 505
a) Yaş Küçükleri Bakımından Sürenin Kısaltılması 506
2. Ceza Zamanaşımında Sürenin Başlama Anı 506
3. Ceza Zamanaşımının Durması 507
a) Ceza Zamanaşımının Kesilmesi 507
4. Ceza Zamanaşımının Kesilmesinin Etkisi 508
5. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 509
6. Ceza Zamanaşımının Hak Yoksunluklarına (Güvenlik
Tedbirlerine) Etkisi 509
7. Müsaderede Zamanaşımı 509
8. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 509
XXXIX. ŞİKÂYET 510
A. Tanım 510
B. Şikâyet Kurumunun Hukuki Niteliği 510
C. Şikâyetin Koşulları 510
1. Şikâyete Tabi Bir Suçun İşlenmiş Olması Gerekir 510
2. Şikâyet Hakkına Sahip Olan Kişi veya Kişilerin Şikâyet
Hakkını Kullanması Gerekir 511
3. Şikâyet hakkının Kanunda Öngörülen Süre İçinde
Yapılmış Olması Gerekir 511
4. Şikâyet Hakkının İlgili Mercilere Yapılması Gerekir 511
5. Şikâyet Yazılı veya Sözlü Olarak Yapılması Gerekir 512
D. Şikâyet İle İlgili Bazı Özel Durumlar 512
1. Şikâyet Hakkının Kullanılmasından Feragat (Vazgeçme) 512
2. Yapılan Şikâyetin Geri Alınması 512
3. Şikâyette Sirayet 513
a) Şikâyetin Hakkının Kullanılmasında Sirayet 513
b) Şikâyetin Geri Alınmasında Sirayet 513
XL. ÖNÖDEME 515
A. Koşulları 515
1. Önödeme Kapsamına Giren Bir Suç İşlenmiş Olmalıdır 515
a) Hapis Cezası İle Adli Para Cezası Seçimlik Olarak
Öngörülmüş Olabilir 515
b) Hapis Cezası İle Adli Para Cezası Birlikte Öngörülmüş
Olabilir. 516
2. Belli Bir Miktar Paranın Devlet Hazinesine Ödenmesi 516
a) Ödenmesi Gereken Miktar Adli Para Cezasıdır 516
b) Ödenmesi Gereken Miktar Hapis Cezasıdır 516
c) Ödenmesi Gereken Hapis ve Adli Para Cezasıdır 516
3. Önödeme Usulü ve Sonuçları 517
a) Soruşturma Evresi Bakımından 517
b) Kovuşturma Evresi Bakımından 517
4. Önödeme Kabul Edilmeyen Suçlar 518
5. Önödemenin Sonuçları 518
6. Önödemenin Etkileri 518
KAYNAKÇA 521 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
