İÇİNDEKİLER
Sunuş 7 Kısaltmalar 17 Birinci Bölüm İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI § 1. İŞ HUKUKU KAVRAMI VE UYGULANMA ALANI 2 3 I. İŞ HUKUKU KAVRAMI 23 II. İŞ HUKUKUNUN UYGULANMA ALANI 24 A. Konu Bakımından Uygulanma Alanı 24 1. Bireysel İş Hukuku 24 2. Toplu İş Hukuku 24 a. Sendikalar Hukuku 25 b. Toplu Sözleşme Hukuku 25 c. İş Mücadelesi Hukuku 25 3. İş Yargılaması Hukuku 25 B. Yer Bakımından Uygulanma Alanı 25 C. Faaliyetler (İşler) Bakımından Uygulanma Alanı 25 D. Kişi Bakımından 25 § 2. 4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN UYGULANMA ALANI 26 I. İŞ K’NIN YER BAKIMINDAN UYGULANMA ALANI 26 A. İşyeri 26 1. Asıl üretimin (İşin) Yapıldığı Yer 27 2. Nitelik ve Yönetim Bakımından Bağlı Yerler 27 3. Eklentiler 28 4. Araçlar 29 B. İşletme 30 C. Grup Oluşturan İşyerleri 31 II. 4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMA ALANI 31 A. İşçi 31 B. İşveren 33 C. İşveren Vekili 36 1. İşin, İşyerinin ve İşletmenin Yönetiminde Görev Alınmalıdır 37 2. İşveren Adına Hareket Etmelidir 37 3. İşveren Vekilinin İşlemlerinin Sonucu 38 D. Alt İşveren 38 E. Gerçekleşme Koşulları 42 1. Kendisi de İşçi Çalıştıran Bir İşveren Bulunmalıdır 42 2. Bir Başkası Bu İşverenden Belli Nedenlerle İş Almalıdır 44 a. Asıl İşverenden Alınan İşin Bir Bölümünün Sürekli Nitelik Taşıması Gerekip Gerekmediği 46 b. Asıl İşverenden Alınan İşin Yapılacağı Yer 50 c. Alt İşveren Sıfatının Edinimi İçin Asıl İşverenden Alınan İş Dışında İşveren Sıfatının Bulunması Gerekip Gerekmediği 50 3. Alt İşveren Olacak Kimse Daha Önce O İşyerinde Çalıştırılmamış Bulunmalıdır 50 4. İşi Alan Kişi (Firma) İşçilerini Buraya Özgülenmiş Biçimde Çalıştırmalıdır 51 F. Asıl İşverenle Alt İşveren ve Alt İşveren İşçisi Arasındaki Hukuki İlişki 53 G. Alt İşveren İlişkisinin Benzer İlişkilerden Farkı 54 H. Alt İşveren İşçilerine Karşı Sorumluluk 54 I. Alt İşveren İlişkisinin Geçersizliği 56 1. Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık Nedeniyle Geçersizlik 56 2. Alt İşverenliğin Muvazaalı (Danışıklı) Olması 56 3. Diğer Geçersizlik Nedenleri 57 4. Geçersizliğin Etkisi ve Kapsamı 58 İ. Çırak ve Stajyer 60 1. Çırak 61 III. İŞ KANUNUNUN FAALİYETLER/İŞLER İTİBARİYLE UYGULANMA ALANI 61 A. İş Kanununa Tabi Olan İşler 62 B. İş Kanununa Tabi Olmayan İşler 62 1. Deniz ve Hava Taşıma İşleri 62 2. 50 veya Daha Az İşçi Çalıştırılan Tarım ve Orman İşlerinin Yapıldığı İşyerleri 64 3. Aile Ekonomisi Sınırları İçinde Kalan Tarımla İlgili Her Çeşit Yapı İşleri 65 4. Bir Ailenin Üyeleri veya Hısımları Arasında Dışarıdan Başka Biri Katılmayarak Evlerde ve El Sanatlarının Yapıldığı işler 66 5. Ev Hizmetleri 67 7. Profesyonel Sporcular 67 8. Rehabilite Edilenler (ve Yaptıkları İşler) 68 9. 5362 sy. Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununun 3/a Maddesi Tarifine Uygun Üç Kişinin Çalıştığı İşyerleri 68 10. Süreksiz İşler 71 C. Deniz İş Kanunu’na Tabi İşler 71 D. Basın İş Kanununa Tabi İşler (ve İşçiler) 72 E. Borçlar Kanununa Tabi İşler 73 § 3. HİZMET SÖZLEŞMESİ 74 I. HİZMET SÖZLEŞMESİ KAVRAMI 74 II. HİZMET SÖZLEŞMESİNİN ÖĞELERİ 75 A. İş (Çalışma) Unsuru 75 B. Bağımlılık Unsuru 77 C. Ücret (Karşılık) Unsuru 79 III. HİZMET (İŞ) SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 80 A. Sözleşme Görüşmeleri 80 B. Tarafların Ehliyeti 86 C. Sözleşmenin İçeriği 89 D. Şekli 89 E. Süresi 90 F. Serbestçe/Zorla Kurulması 91 V. İŞ İLİŞKİSİNİN TÜRLERİ 93 A. Tipik/Atipik İş İlişkileri 94 2. Kısmi Süreli Çalışma ve Türleri 94 3. Ödünç İş İlişkisi (Geçici İş İlişkisi) 95 4. Grupla (Takım ile) Kurulan İş İlişkisi 97 5. Evde Çalışma İlişkisi 98 B. Deneme Süreli/Deneme Süresiz İş ilişkileri 98 VI. HİZMET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERSİZLİĞİ VE GEÇERSİZLİĞİN SONUÇLARI 100 1. Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık 100 2. Ahlaka Aykırılık 101 3. İmkansızlık 102 4. Muvazaa (Danışıklık) Bulunması 102 B. Hizmet Sözleşmesinin İptali ve İptal Nedenleri 103 C. Geçersizliğin Etkisi 104 § 4. HİZMET SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKLAR/BORÇLAR 106 I. İŞÇİNİN BORÇLARI 106 A. İşgörme (Çalışma) Borcu 106 B. İtaat (Uyma) Borcu 108 C. Sadakat Borcu 109 II. İŞVERENİN BORÇLARI 111 A. Ücret Ödeme Borcu 111 1. Ücret Sistemleri 112 2. Ücretin Miktarı 113 3. Ödeme Yeri 114 5. Ödenme Biçimi 115 6. Ödeneceği Kişi 115 7. Ödemenin İspatı 115 8. Ücret Garanti Fonu (İş K. 33) 116 9. Diğer Hususlar 116 B. İşçiyi Gözetme Borcu 117 C. Eşit Davranma Borcu (Haksız Ayırım Yasağı) 119 D. Diğer Borçlar 120 § 5. HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 121 I. ÖLÜM 121 II. SÖZLEŞME SÜRESİNİN BİTİMİ 121 III. TARAFLARIN ANLAŞMASI İLE SONA ERME 124 V. FESİH YOLUYLA SONA ERME 124 A. Genel Olarak Fesih Kavramı 124 B. Önelli (Süreli) Fesih 128 2. Önellere Gereğince Uymamanın Sonucu 129 C. Peşin Parayla Fesih 130 D. Kötüniyetli Fesih 132 E. Haklı Nedenle (Olağanüstü) Fesih 134 1. İşçi Açısından Haklı Fesih Nedenleri 135 2. İşveren Açısından Haklı Fesih Nedenleri 135 a. Sağlık Nedenleri 136 b. Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller ve Benzerleri 137 c. Zorlayıcı Nedenler (İş K. 25/III) 142 d. Tutuklanma – Gözaltı Nedeniyle Devamsızlık (İş K. 25/IV) 142 3. Fesih Süresi 143 4. Haksız Fesih 143 5. Toplu Fesih 145 6. Geçerli/Geçersiz Fesih 147 İkinci Bölüm 4857 SY. İŞ KANUNUNDA İŞ GÜVENCESİ § 1. GENEL OLARAK İŞ GÜVENCESİ 149 I. GİRİŞ 149 II. İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI 152 § 2. İŞE GİRİŞTE İŞ GÜVENCESİ 154 I. İŞTEN TOPLUCA ÇIKARILANLARIN YENİDEN İŞE ALINMASI (İş K. 29/6) 155 II. ASKERLİK VEYA DİĞER BİR KANUNİ ÖDEV YÜZÜNDEN İŞ İLİŞKİSİ SONA ERENLERİN YENİDEN İŞE ALINMASI (İş K. 31/son) 156 IV. İŞYERİ HEKİMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU (İş K. 81, 82) 157 V. SENDİKA YÖNETİCİLERİNİN YENİDEN İŞE ALINMASI (Sen. K. 29) 158 § 3. İŞİN DEVAMI SIRASINDA İŞ GÜVENCESİ (ÇALIŞMA KOŞULLARININ DEĞİŞTİRİMİNE KARŞI GÜVENCE) 158 I. GİRİŞ 159 II. İŞ KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASININ ŞARTLARI 160 A. Belli Çalışma Koşullarına Sahip ve İş K’ya Tabi Bir İşçi Bulunmalıdır 160 B. Bu İşçinin Çalışma Koşulları Daha Sonra İşverence Değiştirilmek İstenmelidir 163 C. İşçi Bu Değişikliği Süresinde Onaylamalıdır 169 YARGITAY KARARLARI 173 § 4. FESHE KARŞI GÜVENCE 211 I. GİRİŞ 211 II. İŞ GÜVENCESİNDEN YARARLANMA KOŞULLARI 211 A. İş Kanununa Tabi Olan ve Belli Sayıda İşçi Çalıştıran Bir İşyeri Bulunmalıdır 212 B. İşçi Bu İşyerinde Belirsiz Süreli İş Sözleşmesiyle Çalışmalıdır 218 C. İşçi Üst Düzeyde İşveren Vekili Niteliği Taşımamalıdır 225 D. İşçi Belli Bir Kıdeme Sahip Olmalıdır 230 1. Fiilen Çalışılan Süreler 236 2. İş K. 55’te Çalışılmış Sayılan Süreler 236 3. İŞ K. 66’da Çalışma Süresinden Sayılan Haller 241 4. Dikkat Edilecek Hususlar 248 E. İşçinin Sözleşmesi Geçerli Neden Olmadan veya Olsa da Usulüne Uyulmadan İşverence Feshedilmiş Olmalıdır 248 1. Sözleşmenin İşverence Feshi Gereği 249 2. Bu Feshin Geçerli Bir Nedene Dayanmaması Gereği 253 a. Geçerli Neden Sayılmayan Haller 254 aa. Sendika Üyeliği veya Çalışma Saatleri Dışında veya İşverenin Rızası ile Çalışma Saatleri İçinde Sendikal Faaliyetlere Katılmak (İş K. 18/3-a) 254 ab. İşyeri Sendika Temsilciliği Yapmak (İş K. 18/3-b) 254 ac. Mevzuattan veya Sözleşmeden Doğan Haklarını Takip İçin İşveren Aleyhine İdari veya Adli Makamlara Başvurmak veya Bu Hususta Başlatılmış Sürece Katılmak (İş K. 18/3-c) 255 ad. Irk, Renk, Cinsiyet, Medeni Hal, Aile Yükümlülükleri, Hamilelik, Doğum, Din, Siyasi Görüş ve Benzeri Nedenler (İş K. 18/3-d) 255 ae. 74’üncü Maddede Öngörülen ve Kadın İşçilerin Çalıştırılmasının Yasak Olduğu Sürelerde İşe Gelmemek (İş K. 18/3-e) 256 af. Hastalık veya Kaza Nedeniyle 25’inci Maddenin (ı) Numaralı Bendinin (b) Alt Bendinde Öngörülen Bekleme Süresinde İşe Geçici Devamsızlık (İş K. 18/3-f) 257 b. Geçerli Sebep 258 ba. İşçiden Kaynaklanan Nedenler 258 baa. İşçinin Verimsizliği 259 bab. Arkadaşlarını İşveren Karşı Kışkırtma 261 bac. Çalışma Arkadaşlarından Borç Para İstemesi 262 bad. İşe Yoğunlaşmanın Azalması 262 bae. İşe Yatkın Olmama/Öğrenme Yetersizliği 263 bb. İşletme/İşyeri/İşin Gereklerinden Kaynaklanan Sebepler 269 3. Fesih Prosedürü 272 F. İlgili İşçi Güvenceyi İşletmelidir 274 1. İtirazın Yapılacağı Yer 275 a. İş Mahkemesinde İtiraz 275 b. İş Güvencesi Uyuşmazlığının Özel Hakeme Götürülmesi (Özel Hakemde İtiraz) 277 2. Feshe İtiraz Edecek Kişi 282 3. İtiraz Süresi 284 4. Feshe İtirazın Yöneltileceği Kişi 288 5. İtirazın İçeriği 291 6. İtirazın Niteliği 293 7. İtiraz Hakkından Vazgeçmenin (Feragatin) Mümkün Olup Olmadığı 294 III. İŞ GÜVENCESİ YARGILAMASI 296 A. Yargılama Makamı 296 B. Yargılamanın Konusu 296 C. İş Güvencesi Yargılamasında Süre 298 D. Yargılama Yöntemi 300 E. Yargılamada İspat Yükü 304 IV. YARGILAMA SIRASINDA YAŞANAN BAZI OLGULARIN İŞ GÜVENCESİNE (VE YARGILAMASINA) ETKİSİ 306 A. İşçinin Davadan Vazgeçmesi (Feragati) 306 B. İşçinin Emekli Olması 306 C. İşverenin İşçiyi İşe Davet Edip Başlatması 308 D. Yargılama Sürerken Yapılan İşe Davetin İşçi Tarafından Reddedilmesi 30 9 E. İtiraz Süresi İçinde veya Yargılama Sırasında İşçinin Başka Bir İşveren Yanında İşe Girmesi Yahut Serbest Meslek Gibi Bir Uğraşta Bulunmasına Gelince 311 F. Sözleşmenin Haklı Nedenle Feshi 3 12 G. İşyerinin Kapanması 312 H. İşçinin Ölmesi 313 V. İŞ GÜVENCESİ YARGILAMASININ SONUCU 314 A. Feshin Geçerliliği 314 B. Feshin Geçersizliği 315 1. İşe Başlatılmak Üzere Başvuru Koşulu 316 a. Feshin Geçersizliği ve İşe İade 318 aa. İşveren İşçiyi İşe Başlatırsa 320 ab. İşverenin İşçiyi İşe Başlatmaması 323 b. İş Güvencesi Tazminatı 325 ba. Eğer Fesih Sendikal Nedene Dayanmıyorsa 327 bb. Feshin Sendikal Nedene Dayandığı Hallerde 331 bca. Kötüniyet Tazminatı Bakımından 331 bcb. Sendikal Tazminat Bakımından 334 bcc. Haksız Ayırımcılık Tazminatı Bakımından 335 bcd. Sözleşmesel Tazminat 336 c. Boşta Geçen Sürenin Ücreti 336 d. Mahsup Yükümü 344 Üçüncü Bölüm İŞÇİ SENDİKASI YÖNETİCİSİNİN VE SENDİKA İŞYERİ TEMSİLCİSİNİN İŞ GÜVENCESİ § 1. İŞÇİ SENDİKASI YÖNETİCİLERİNİN İŞ GÜVENCESİ 345 I. MEVCUT SİSTEMDE İŞÇİ SENDİKASI YÖNETİCİLİĞİNİN İŞ GÜVENCESİ 345 A. Amatör Yöneticiliğin Güvencesi 345 B. Profesyonel Yöneticilik Güvencesi 346 1. Diğer Güvenceler 346 a. Sendika Üyeliği Güvencesi 346 b. Sigortalılık Güvencesi 346 2. İş Güvencesi 347 a. Sendika Yöneticiliğine Getirilen Bir İşçi Bulunmalıdır 347 b. İşçi Hizmet Sözleşmesini Bu Nedenle Sona Erdirip Yöneticiliğe Gitmelidir 347 c. Yöneticilik Görevi Belli Biçimlerde Son Bulmalıdır 347 d. Yöneticilik Görevi Yüzünden Mahkumiyeti Olmamalıdır 347 e. Belli Süre İçinde İşverene Başvurulmalıdır 348 f. İşveren Bir Ay İçinde İşe Almalıdır 348 II. YASA DEĞİŞİKLİĞİ ÖNERİLERİNDEKİ DURUM 349 A. Bilim Komisyonu Öntasarısındaki Durum 349 B. Sendikalar Kanunu Tasarısındaki Durum 351 § 2. SENDİKA İŞYERİ TEMSİLCİLERİNİN GÜVENCESİ 353 I. MEVCUT SİSTEMDE SENDİKA İŞYERİ TEMSİLCİLERİNİN GÜVENCESİ 353 A. Feshe Karşı Güvence 354 B. Nakle Karşı Güvence 366 II. YASA DEĞİŞİKLİĞİ TASARISINDAKİ DURUM 368 A. Bilim Komisyonu Öntasarısındaki Durum 368 B. Sendikalar Kanunu Tasarısındaki Durum 369 E K L E R EK–1: HİZMET İLİŞKİSİNE İŞVEREN TARAFINDAN SON VERİLMESİ HAKKINDA 158 SAYILI SÖZLEŞME 373 EK–2: 4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN İLGİLİ HÜKÜMLERİ 378 EK–3: SSK BAŞKANLIĞI GENELGELERİ 380 EK–4: YARGITAY KARARLARI 393 Kaynakça 865 Kavramlar Dizini 895 |