|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz V
Giriş:
BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
§ 1. BORÇLAR HUKUKUNUN KONUSU, TARİHÇESİ VE KAYNAKLARI 1
I. BORÇLAR HUKUKUNUN KONUSU 1
II. BORÇLAR HUKUKUNUN TARİHÇESİ 1
III. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN YÜRÜRLÜĞÜ VE ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 1
IV. ÖZEL HUKUKUN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ IŞIĞINDA TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN YERİ VE ÖNEMİ 2
§ 2. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ 4
I. DAR ANLAMDA BORÇ (BORÇ) 4
II. GENİŞ ANLAMDA BORÇ (BORÇ İLİŞKİSİ) 4
§ 3. BORÇ İLİŞKİSİNİN BORÇLULAR YÖNÜNDEN KAPSAMI: YÜKÜMLÜLÜK (BORÇ) 6
I. BİRİNCİ DERECE YÜKÜMLÜLÜKLER 6
A. Asli Edim Yükümlülükleri 6
B. Yan Edim Yükümlülükleri 7
C. Yan Yükümlülükler 7
1. İfaya Yardımcı Yan Yükümlülükler 7
2. Koruma Yükümlülükleri 8
a. Genel Olarak 8
b. Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi 8
II. İKİNCİ DERECE (TALİ) YÜKÜMLÜLÜKLER (İFA YERİNE TAZMİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ) 8
III. YÜKLEME (MÜKELLEFİYET) VE YÜKÜM (KÜLFET) 9
§ 4. BORÇ İLİŞKİSİNİN ALACAKLILAR YÖNÜNDEN KAPSAMI: ALACAK HAKKI 10
I. ESAS HAK: ALACAK HAKKI 10
A. Alacak Hakkının Nisbiliği İlkesi 10
1. Kural: Alacak Hakkının Nisbiliği İlkesi 10
2. Alacak Hakkının Nisbiliği İlkesinin İstisnaları 10
a. Üçüncü Kişilerin Ahlaka Aykırı Davranıştan Sorumluluğu 10
b. Borç İlişkisinin Üçüncü Kişilere Etkili Olduğu Durumlar 11
aa. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 11
bb. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme 11
c. Borç İlişkisinden Doğan Alacak Hakkının İleri Sürülebileceği Çevrenin Genişlemesi 11
aa. Eşyaya Bağlı Borçlar 11
bb. Tapu Kütüğüne Şerh Edilen Kişisel Haklar 12
B. Alacak Hakkı ve Talep Hakkı 12
1. Talep Hakkı 12
2. Taleplerin Yarışması 12
3. Eksik (Tabii) Borçlar 13
a. Kavram 13
b. Çeşitleri 13
aa. Kumar ve Bahis Borçları 13
bb. Evlenme Simsarlığı Sözleşmesinden Doğan Ücret Ödeme Borcu 13
cc. Ahlaki Vazifeden Doğan Borçlar 14
dd. Sözleşmeden Doğan Eksik Borçlar 14
ee. Zamanaşımına Uğramış Borçlar 14
ff. Konkordato Dışı Borçlar 14
II. FER’İ (BAĞLI) HAKLAR 14
III. TALİ (İKİNCİL) HAKLAR 15
A. Yenilik Doğuran Haklar 15
1. Kavram 15
2. Çeşitleri 15
a. Konularına Göre 15
aa. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar 15
bb. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar 16
cc. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar 16
b. Kullanma Şekline Göre 16
aa. (İradi) Yenilik Doğuran Haklar 16
bb. Yenilik Doğuran Dava Hakları 16
3. Yenilik Doğuran Hakların Ortak Özellikleri 16
B. Def’iler (Karşı Haklar) 17
1. Kavram 17
a. (Dar Anlamda) Def’iler 17
b. İtirazlar 17
2. (Dar Anlamda) Def’i ile İtiraz Arasındaki Farklar 18
C. Yönetim (Temsil) Hakları 18
§ 5. BORCUN UNSURLARI: TARAFLARI VE KONUSU (EDİM) 19
I. BORCUN TARAFLARI 19
II. BORCUN KONUSU: EDİM 19
A. Kavram 19
B. Edimin Geçerlilik Unsurları 19
1. Edim Hukuken Korunan Yarar Sağlamalı 19
2. Edim Belirli veya En Azından Belirlenebilir Olmalı 19
3. Edim İmkânsız, Hukuka, Ahlaka ve Kişilik Hakkına Aykırı Olmamalı 20
C. Edimin Görünüş Şekilleri: Edim Davranışı ve Edim Sonucu 20
D. Çeşitleri 20
1. Davranış Şekli Bakımından 20
a. Olumlu Edim 20
b. Olumsuz Edim 21
2. İfa Süresi Bakımından 21
a. Ani Edim ve Sürekli Edim Ayrımı 21
b. Ani Edim ve Sürekli Edim Ayrımının Hukuki Sonuçları 22
c. Dönemli (Aralıklı) Edim 22
3. Bölünebilirliği Bakımından 22
E. Parça ve Çeşit (Cins) Borcu 22
1. Kavram 22
2. Ayrımın Misli Eşya ve Gayri Misli Eşya Ayrımı ile İlişkisi 23
3. Ayrımın Hukuki Sonuçları 23
F. Seçimlik Borçlar 23
§ 6. BORÇ VE SORUMLULUK 25
I. KAVRAM 25
A. “… İle” Sorumluluk 25
B. “…den” Sorumluluk 25
II. SORUMLULUK HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELER 25
A. Kişisel Sorumluluk İlkesi 25
B. Malvarlığı ile Sorumluluk İlkesi 25
C. Parasal Değer ile Sorumluluk İlkesi 25
III. MALVARLIĞI İLE SORUMLULUK İLKESİ 26
A. Kural: Borçlunun Malvarlığı ile Sınırsız Sorumluluğu 26
B. İstisna: Sınırlı Sorumluluk 26
IV. SORUMLULUK VE TEMİNAT 26
Birinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI
§ 7. BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARINA GENEL BAKIŞ 27
I. TBK’NIN GENEL HÜKÜMLERİNDE SAYILAN BORÇ İLİŞKİSİNİN TEMEL KAYNAKLARI 27
II. BORÇ İLİŞKİSİNİN DİĞER KAYNAKLARI 27
Birinci Ayırım
HUKUKİ İŞLEMDEN (SÖZLEŞMEDEN) DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
§ 8. HUKUKİ İŞLEM 28
I. HUKUKİ İŞLEM KAVRAMI 28
A. Kavram 28
B. Hukuki İşlemin Kurucu Unsuru: İrade Açıklaması 28
1. Hukuki İşlemle İrade Açıklaması Arasındaki İlişki 28
2. İrade Açıklaması Kavramı 29
3. İrade Açıklamasının Unsurları 29
a. İrade 29
b. Açıklama 29
4. İrade Açıklamasının Türleri 30
a. Açık ve Örtülü İrade Açıklaması Ayrımı 30
aa. Açık İrade Açıklaması 30
bb. Örtülü İrade Açıklaması 30
b. Ulaşması Gerekli Olan ve Ulaşması Gerekli Olmayan İrade Açıklaması Ayrımı 31
C. Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları 31
1. Kesin Geçerlilik Unsurları 31
2. Dayanılabilir Geçerlilik Unsurları 32
D. Hukuki İşlemin Tamamlayıcı (Etkinlik) Unsurları 32
II. HUKUKİ İŞLEM ÇEŞİTLERİ 33
A. İşleme Katılan Kişi Sayısı Bakımından: Tek Taraflı Hukuki İşlemler ile İki veya Çok Taraflı Hukuki İşlemler 33
1. Tek Taraflı Hukuki İşlemler 33
2. İki veya Çok Taraflı Hukuki İşlemler 33
a. Sözleşmeler 33
b. Kararlar 33
B. İşlemin Malvarlığına Yaptığı Etki Bakımından: Kazandırma İşlemi, Borçlandırıcı İşlem ve Tasarruf İşlemi 34
1. Kazandırma İşlemi 34
a. Kazandırma İşlemi Çeşitleri 34
b. Kazandırma İşleminin Hukuki Sebebi 34
aa. İfa Sebebi 35
bb. Alacak Sebebi 35
cc. Bağışlama Sebebi 35
dd. Teminat Sebebi 35
ee. Diğer Sebepler 35
2. Borçlandırıcı İşlem ve Tasarruf İşlemi 36
a. Borçlandırıcı İşlem 36
aa. Genel Olarak 36
bb. Sebepten Soyut Borçlandırıcı İşlem: Soyut Borç Tanıması 36
b. Tasarruf İşlemi 37
aa. Genel Olarak 37
bb. Tasarruf İşleminin Sebebe Bağlılığı (İlliliği) veya Sebepten Soyutluğu (Mücerretliği) 37
aaa. Genel Olarak 37
bbb. Önemli Uygulama Alanları 38
c. Borçlandırıcı İşlem ve Tasarruf İşleminin Ayrılığı İlkesi 38
C. Sonuçlarını Doğurduğu An Bakımından: Sağlararası Hukuki İşlemler ve Ölüme Bağlı Hukuki İşlemler 38
§ 9. HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERSİZLİĞİ 39
I. YOKLUK 39
II. MODERN GEÇERSİZLİK TEORİSİ: KESİN GEÇERSİZLİK VE İPTAL EDİLEBİLİRLİK AYRIMININ AŞILMASI 39
III. GEÇERSİZLİK (HÜKÜMSÜZLÜK) 40
A. Kesin Hükümsüzlük 40
1. Kavram 40
2. Kesin Hükümsüz İşlemin Tahvil (Dönüştürme) Yoluyla Hüküm ve Sonuç Doğurması 41
3. Kesin Hükümsüz İşlemin Dürüstlük Kuralı Vasıtasıyla Hüküm ve Sonuç Doğurması 41
4. Kesin Hükümsüzlük Sebepleri 41
5. Tam Kesin Hükümsüzlük – Kısmi Kesin Hükümsüzlük 42
a. Kural: Geçerli Hükümlerle Sözleşmenin Bağlayıcılığı 42
b. İstisna: Sözleşmenin Tamamının Hükümsüzlüğü 43
6. Esnek Geçersizlik Hâlleri 43
a. Geçersizliği İleri Sürebilecek Olan Çevrenin Daralması 44
b. Geçersizliğin Etkisinin Ağırlaşması 45
c. Geçersizliğin Etkisinin Yürürlüğe Girdiği Anın Değişmesi 45
B. Düzeltilebilir Geçersizlik (Düzeltilebilir Hükümsüzlük) 45
1. Kavram 45
2. Hukuki Sonuçlar 46
C. Askıda Geçersizlik (Askıda Hükümsüzlük) 46
1. Kavram 46
§ 10. TEK TARAFLI HUKUKİ İŞLEMDEN DOĞAN BORÇLAR: DUYURU YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME 48
I. GENEL OLARAK TEK TARAFLI HUKUKİ İŞLEMDEN DOĞAN BORÇLAR 48
II. DUYURU YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME 48
A. Hukuki Niteliği 48
B. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Vermenin Unsurları 48
C. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Vermenin Sonuçları 49
D. Duyuru Yoluyla Verilmiş Ödül Sözünden Cayma veya Sonucun Engellenmesi 50
E. Ödüllü Yarışma 50
§ 11. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ 51
I. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ SÜRESİNCE DÜRÜSTLÜK KURALINDAN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ 51
A. Sözleşme Görüşmelerinde Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa in Contrahendo) 51
1. Kavram 51
2. Unsurları 51
a. Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Yükümlülüklere Aykırı Davranış 51
b. Diğer Unsurlar: Kusur, Zarar ve Uygun Nedensellik Bağı 52
3. Hukuki Sonuçları 52
B. Güven İlişkisinden Doğan Sorumluluk (Güven Sorumluluğu) 53
1. Kavram 53
2. Unsurları 53
a. Taraflar Arasında Güven İlişkisi Söz Konusu Olmalı 53
b. Güvenin Boşa Çıkmış Olması 54
c. Diğer Unsurlar: Kusur, Zarar ve Uygun Nedensellik Bağı 54
3. Hukuki Sonuçları 54
4. Örnek: Swissair Kararı 54
II. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ ANLAŞMALARI 55
A. Görünüm Şekilleri 55
B. Sözleşme Görüşmeleri Anlaşmalarının Konuları 55
III. ASIL SÖZLEŞMENİN KURULMASINI SAĞLAYAN VEYA ONUN HÜKÜMLERİNİ BELİRLEYEN SÖZLEŞMELER 56
A. Asıl Sözleşmenin Kurulmasını Sağlayan Sözleşmeler 56
B. Asıl Sözleşmenin Hükümlerini Belirleyen Sözleşmeler (Çerçeve Sözleşmeler) 56
§ 12. SÖZLEŞME KAVRAMI VE TÜRLERİ 57
I. SÖZLEŞME KAVRAMI 57
II. SÖZLEŞME TÜRLERİ 57
A. Bir Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler 57
B. İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler (İki Taraflı Sözleşmeler) 57
1. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler (Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmeler) 58
2. Eksik İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler 58
§ 13. SÖZLEŞMENİN KURULMASI 59
I. İRADE AÇIKLAMALARININ BİRBİRİNE UYGUN OLMASI 59
A. Fiili Uygunluk ve Varsayımsal Uygunluk 59
B. İrade Açıklamalarının Anlamlandırılması: Yorum 60
C. İrade Açıklamalarının Uygunluğu ile İrade Bozukluğu Arasındaki İlişki 61
D. İrade Açıklamalarının Birbirine Uygunluğunun Kapsamı 61
1. Esaslı Noktalar 62
a. Objektif Esaslı Noktalar 62
b. Subjektif Esaslı Noktalar 62
2. İkinci Derecedeki Noktalar 62
a. Objektif İkinci Derecedeki Noktalar 63
b. Subjektif İkinci Derecedeki Noktalar 63
E. Özel Bir Sorun: Sözleşme Taraflarının Kullandıkları Genel İşlem Koşullarının Çatışması 63
II. İRADE AÇIKLAMALARININ KARŞILIKLI OLMASI 64
A. Öneri 64
1. Öneri Kavramı ve Unsurları 64
2. Öneriden Ayrılması Gereken Bir Kavram: Öneriye Davet 64
3. Açık veya Örtülü Öneri 65
4. Önerinin Hüküm ve Sonuçları 65
a. Süreli Öneride Bağlılık Süresi 66
b. Süresiz Öneride Bağlılık Süresi 66
aa. Hazırlar Arasındaki Süresiz Öneri 66
bb. Hazır Olmayanlar Arasındaki Süresiz Öneri 67
aaa. Önerinin Karşı Tarafa Geç Ulaşması (TBK m. 5/II) 67
bbb. Zamanında Gönderilen Kabulün Geç Ulaşması (TBK m. 5/III) 67
5. Önerinin Geri Alınması 68
a. Hazırlar Arasındaki Öneriler 68
b. Hazır Olmayanlar Arasındaki Öneriler 68
6. Bazı Özel Durumlar 69
a. Ismarlanmamış Şeyin Gönderilmesinin Öneri Sayılmaması 69
b. Fiyatını Göstererek Mal Sergilemenin veya Fiyat Listesi Benzeri Göndermenin Herkese Açık Öneri Sayılması 69
aa. Fiyat Listesi ve Benzerlerinin Gönderilmesi 69
bb. Fiyatını Göstererek Mal Sergilemek 70
c. Elektronik Ortamda Öneri 70
B. Kabul 71
1. Kabul Kavramı ve Unsurları 71
2. Açık ve Örtülü Kabul 71
a. Açık Kabul 71
b. Örtülü Kabul 71
aa. İşin Özelliği ve Durumun Gereği Olarak Susmanın Kabul Sayılması 72
bb. Kanun Gereği Susmaya Kabul Sonucu Bağlanması 72
3. Kabulün Hüküm ve Sonuçları 72
4. Kabulün Geri Alınması 72
III. SÖZLEŞMENİN KURULDUĞU AN 72
IV. SÖZLEŞMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARINI MEYDANA GETİRDİĞİ AN 73
§ 14. İRADE İLE AÇIKLAMANIN BİRBİRİNE UYGUN OLMAMASI HALLERİ 74
I. İRADE İLE AÇIKLAMANIN BİRBİRİNE UYGUN OLMADIĞI HALLERE GENEL BAKIŞ 74
II. ZİHNİ KAYIT 74
III. LATİFE BEYANI (CİDDİ OLMAYAN AÇIKLAMA 75
IV. MUVAZAALI İŞLEM (DANIŞIKLI İŞLEM) 75
A. Kavram 75
B. Unsurları 75
1. Görünürdeki İşlem 75
2. Muvazaa Anlaşması 75
3. Aldatma Kastı 76
4. Gizli İşlem 76
C. Muvazaa Çeşitleri 76
1. Basit Muvazaa (Mutlak Muvazaa) 76
2. Nitelikli Muvazaa (Nisbi Muvazaa) 76
D. Yaptırımı 77
1. Görünürdeki Sözleşmenin Geçersizliği 77
a. Kural: Kesin Hükümsüzlük 77
b. İstisna: Özel Kanun Hükümleri 78
2. Gizli Sözleşmenin Geçerliliği 78
3. Özel Bir Durum: Kısmi Muvazaa Durumunda Geçersizlik 79
E. Muvazaa ile İnançlı İşlemin Karşılaştırılması 79
1. İnançlı İşlem Kavramı ve Unsurları 79
2. İnançlı İşlem ile Muvazaanın Benzerlikleri ve Farklılıkları 80
F. Muvazaa ile Namı Müstearın Karşılaştırılması 81
G. Muvazaa ile Kanuna Karşı Hilenin Karşılaştırılması 81
V. İRADE BOZUKLUKLARI 82
A. Yanılma (Hata) 82
1. Kavram 82
2. Esaslı Yanılmanın Koşulları 82
a. Açıklamada Yanılmanın Esaslı Olması 82
aa. Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma 83
bb. Sözleşmenin Konusunda Yanılma 83
cc. Sözleşmenin Karşı Tarafının Kimliğinde Yanılma 84
dd. Sözleşmede Dikkate Alınan Kişinin Kimliğinde Yanılma 84
ee. Miktarda Yanılma 84
b. Saik Yanılmasının Esaslı Olması (Temel Yanılması) 85
aa. Genel Olarak Saik Yanılması 85
bb. Saik Yanılmasının Esaslı Olmasının (Temel Yanılmasının) Koşulları 85
aaa. Subjektif Unsur 86
bbb. Objektif Unsur 86
cc. Gelecekteki Olgulara İlişkin Yanılmanın Temel Yanılması Teşkil Edip Edemeyeceği Sorunu 86
c. İletmede Yanılmanın Esaslı Olması 87
3. Esaslı Yanılmanın Sonuçları 87
a. Sözleşmeye Etkisi: Yanılanın Onama veya Onamama Hakkı 87
aa. Yanılanın Sözleşmeyi Onaması veya Onamış Sayılması 88
bb. Yanılanın Sözleşmeyi Onamaması 88
b. Tazminat: Karşı Tarafın Uğradığı Olumsuz Zararın Tazmini 88
B. Aldatma (Hile) 89
1. Kavram 89
2. Koşulları 90
a. Aldatma Davranışında Bulunulmuş Olması 90
b. Aldatma Davranışının Karşı Sözleşen veya Onun Yardımından Yararlandığı Kişi Tarafından Yapılmış Olması 90
c. Aldatma Kastı Bulunması 91
d. Aldatmanın Hukuka Aykırı Olması 91
e. Uygun Nedensellik Bağı: Sözleşme Aldatmanın Etkisiyle Kurulmuş Olmalı 91
3. Sonuçları 91
a. Sözleşmeye Etkisi: Aldatılanın Onama veya Onamama Hakkı 91
b. Tazminat: Aldatılanın Uğradığı Zararın Tazmini 92
C. Korkutma (İkrah) 92
1. Kavram 92
2. Koşulları 92
a. Korkutma Davranışında Bulunulmuş Olması 92
b. Korkutma Davranışının Karşı Sözleşen veya Onun Yardımından Yararlandığı Kişi Yahut Üçüncü Kişi Tarafından Yapılmış Olması 92
c. Korkutmanın Tehlike Doğurması 93
d. Korkutulanın İçinde Bulunduğu Durum Bakımından Tehlikenin Doğduğuna İnanmakta Haklı Olması 93
e. Korkutma Kastı Bulunması 93
f. Korkutma Hukuka Aykırı Olmalı 93
g. Uygun Nedensellik Bağı: Sözleşme Korkutmanın Etkisiyle Kurulmuş Olmalı 94
3. Sonuçları 94
a. Sözleşmeye Etkisi: Aldatılanın Onama veya Onamama Hakkı 94
b. Tazminat 95
aa. Korkutulanın Uğradığı Zararın Tazmini 95
bb. Karşı Tarafın Uğradığı Zararın Tazmini 95
§ 15. AŞIRI YARARLANMA (GABİN) 96
I. KAVRAM 96
II. KOŞULLARI 96
A. Objektif Unsur: Sözleşmede Karşı Edimler Arasında Açık Oransızlık Olması 96
B. Subjektif Unsur 97
C. Sömürme Kastı 97
V. YAPTIRIMI 97
A. Sözleşmeye Etkisi 97
B. Zarar Görenin Seçimlik Hakkı 97
1. İptal Hakkı 98
2. Kısmi İptal Hakkı: Edimler Arasındaki Oransızlığın Giderilmesini Talep Hakkı 98
3. Hakkın Kullanılabileceği Süre 98
C. Zarar Görenin Zararının Tazmini 99
§ 16. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ 100
I. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI 100
II. SÖZLEŞME KURMA VEYA KURMAMA ÖZGÜRLÜĞÜ VE İSTİSNALARI 100
A. Kanundan Doğan Sözleşme Kurma Zorunluluğu 100
1. Özel Hukuk Kökenli Kanunlardan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 100
2. Kamu Hukuku Kökenli Kanunlardan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 101
B. Hukuki İşlemden Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 101
1. Önsözleşme 101
2. Opsiyon Sözleşmesi 102
III. SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİNİ DÜZENLEME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI 103
A. Sözleşmenin İçeriğini Düzenleme Özgürlüğünü Sınırlayan Hâller 103
1. Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık 103
2. Ahlaka, Kamu Düzenine ve Kişilik Hakkına Aykırılık 104
a. Ahlaka Aykırılık 104
b. Kamu Düzenine Aykırılık 104
c. Kişilik Hakkına Aykırılık 105
3. Konusu Başlangıçta Objektif Olarak İmkânsız Olan Sözleşmeler 105
C. Sınırlara Aykırılığın Yaptırımı: Kesin Hükümsüzlük 106
§ 17. GENEL İŞLEM KOŞULLARI 107
I. GENEL OLARAK 107
A. Bireysel Sözleşmeden Standart Sözleşmeye Geçiş 107
B. İdari ve Yargısal Denetim 107
C. Yargısal Denetime Genel Bakış 108
II. KONUSU 109
III. UYGULAMA ALANI 109
A. TBK m. 20–25’in Tüketici Standart Sözleşmelerine Uygulanması 109
B. TBK m. 20–25’in Ticari Standart Sözleşmelere Uygulanmaması 110
C. TBK m. 20–25’in Katılmalı Sözleşmelere Uygulanması 111
IV. YARGISAL DENETİM AŞAMALARI 111
A. Ön Kontrol Aşaması: Genel İşlem Koşulu Nitelendirmesi 112
B. Kapsam Denetimi: Genel İşlem Koşulunun Sözleşme Kapsamına Girip Girmediğine İlişkin Denetim 113
1. Genel Kapsam Denetimi 113
a. İlişkilendirme (Dahil Olma) Denetimi 113
b. Yürürlük Denetimi 114
2. Özel Kapsam Denetimi 115
3. Kapsam Denetimine Aykırılığın Yaptırımı: Yazılmamış Sayılma 116
C. Yorum Denetimi 116
D. İçerik Denetimi 117
1. Genel İçerik Denetimi 117
a. Genel Olarak 117
b. Konusu 117
c. Unsurları 118
aa. Karşı Sözleşenin Aleyhine veya Onun Durumunu Ağırlaştırıcı Bir Kayıt Olması 118
bb. Dürüstlük Kuralına Aykırılık 118
d. Genel İçerik Denetimine Aykırılığın Yaptırımı: Kısmi Kesin Hükümsüzlük 118
2. Özel İçerik Denetimi: Değiştirme Yasağı 119
a. Kavram 119
b. Özel İçerik Denetimine Aykırılığın Yaptırımı: Yazılmamış Sayılma 119
V. GENEL BAKIŞ 119
§ 18. ŞEKİL ÖZGÜRLÜĞÜ 125
I. GENEL OLARAK 125
II. ŞEKLİN ÇEŞİTLERİ 125
A. Amaçlarına Göre Şekil Çeşitleri 125
1. Geçerlilik Şartı Olarak Şekil (Geçerlilik Şekli) 125
a. Yasal Geçerlilik Şekli 126
b. İradi Geçerlilik Şekli 126
2. İspat Şartı Olarak Şekil (İspat Şekli) 126
B. Yapılış Tarzına Göre Şekil Çeşitleri 126
1. Sözlü Şekil 127
2. Adi Yazılı Şekil 127
a. Adi Yazılı Şeklin Unsurları 127
aa. Metin 127
bb. İmza 128
aaa. Borç Altına Girenin İmzasının Gerekli ve Yeterli Olması 128
a’. Kural: El Yazılı İmza 128
b’. İstisna: Güvenli Elektronik İmza 129
c’. İstisna: El Yazısı Dışında Başka Bir Araçla Atılan İmza 129
d’. İstisna: İmza Yerine Geçen Parmak İzi, İşaret ve Mühür 130
bbb. İmzanın Yeri 130
ccc. Görme Engellilerin İmzası 130
b. Yazılı Şekil Yerine Geçen Metinler 131
3. Nitelikli Yazılı Şekil 131
4. Resmi Şekil 131
a. Kavram 131
b. Resmi Sözleşme Düzenlemeye Yetkili Kişiler 132
III. ŞEKLİN KAPSAMI 132
IV. ŞEKLE TÂBİ SÖZLEŞMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI 133
A. Geçerliliği Şekle Tâbi Sözleşmelerde Değişiklik 133
B. İspatı Şekle Tâbi Sözleşmelerde Değişiklik 133
V. ŞEKLE UYULMAMASININ SONUÇLARI 133
A. Kural: Kesin Hükümsüzlük/Esnek Geçersizlik 133
B. Hukuki İşlemin İstisnaen Hüküm ve Sonuçlarını Doğurması 134
1. Tahvil (Dönüştürme) 134
2. Şekil Noksanı Sebebiyle Geçersizliği İleri Sürmenin Dürüstlük Kuralına Aykırı Olması (Hakkın Açıkça Kötüye Kullanılması) 135
a. Dürüstlük Kuralına Aykırı Olan (Hakkın Kötüye Kullanıldığı) Haller 135
b. Dürüstlük Kuralının Aykırılığı Düzeltmesi: Şekil Eksikliği Bulunan Sözleşmenin Geçerli Sayılması 136
§ 19. SÖZLEŞMELERİN YORUMU 137
I. GENEL OLARAK 137
II. KURAL: GERÇEK VE ORTAK İRADEYE UYGUN YORUM 137
III. YORUM ARAÇLARI 137
IV. YORUM İLKELERİ 138
§ 20. TEMSİL 139
I. KAVRAM 139
II. UYGULAMA ALANI 139
III. BENZER KAVRAMLARDAN FARKI 140
IV. ÇEŞİTLERİ 141
A. Dolaylı Temsil 141
B. Doğrudan Temsil 141
V. YETKİLİ TEMSİL 141
A. Temsil Olunan Adına ve Hesabına Hareket 142
1. Kural: Temsilci Olduğunu Açıklama 142
2. İstisna: İlgili İçin Açık/Örtülü İşlem 142
a. İlgili İçin Açık İşlem 142
b. İlgili İçin Örtülü İşlem 143
B. Temsil Yetkisinin Bulunması 143
1. Temsil Yetkisi Verilmesi 143
a. Temsil Yetkisinin Açık veya Örtülü Olarak Verilmesi 143
b. Temsil Yetkisi Verilmesinin Şekli 144
2. Temsil Yetkisinin Temel İlişkiden Bağımsızlığı 145
3. Temsilde Ehliyet 145
a. Temsil Olunan Açısından 145
b. Temsilci Açısından 146
4. Temsil Yetkisinin Çeşitleri 146
a. Veriliş Şekline Göre: İç Temsil Yetkisi – Dış Temsil Yetkisi 146
b. Yetkili Olan Kişilere Göre: Tek Başına Temsil Yetkisi – Birlikte Temsil Yetkisi 147
c. Alt Temsil Yetkisi 147
5. Temsil Yetkisinin Kapsamı 148
a. Konusuna Göre Temsil Yetkisi 148
aa. Genel Temsil Yetkisi 148
bb. Özel Temsil Yetkisi 148
b. Temsil Yetkisinin Sınırlanması 150
c. Temsilcinin Temsil Yetkisini Talimatlara Uygun Kullanması 150
d. Özel Durumlar: Temsilcinin Kendi Kendisiyle veya İki Tarafın Temsilcisi Olarak İşlem Yapması 151
6. Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 151
a. Sona Erme Sebepleri 151
aa. Yetkinin Geri Alınması (Azil) 152
bb. Diğer Sona Erme Sebepleri 152
b. Sona Ermenin Sonuçları ve İyiniyetli Üçüncü Kişinin Korunması 153
aa. İyiniyetli Temsilcinin Yaptığı Hukuki İşlemde İyiniyetli Üçüncü Kişinin TBK m. 45 Hükmü Uyarınca Korunması (Çifte İyiniyet) 154
bb. Temsil Yetkisi Geri Alınmış Olan Kötüniyetli Yetkisiz Temsilcinin Yaptığı Hukuki İşlemde İyiniyetli Üçüncü Kişinin Korunması 154
aaa. Temsil Yetkisi Alınmadan Önce Yetki Belgesi İbraz Edilen İyiniyetli Üçüncü Kişinin TBK m. 42/III Hükmü Uyarınca Korunması 154
bbb. Temsil Yetkisi Alındıktan Sonra Yetki Belgesi İbraz Edilen İyiniyetli Üçüncü Kişinin TBK m. 41/II Hükmü Uyarınca Korunması 155
cc. İyiniyetli Üçüncü Kişinin TBK m. 44 Hükmü Uyarınca Tazminat Vasıtasıyla Korunması 155
VI. YETKİSİZ TEMSİL 156
A. Yetkisiz Temsil Kavramı ve Görünüm Biçimleri 156
B. İşlemin Askıda Geçersiz Olması 156
C. Temsil Olunanın İşlemi Onaması veya Onamaması 157
1. Temsil Olunanın İşlemi Onaması Hâlinde 157
a. Sözleşmeyle Bağlı Olma 157
b. Tazminat 157
2. Temsil Olunanın İşlemi Onamaması Hâlinde 158
a. Sözleşmeyle Bağlı Olmama 158
b. Tazminat 158
aa. Üçüncü Kişinin Yetkisiz Temsilciden Tazminat Talebi 158
aaa. Yetkisiz Temsilcinin Kusuru Aranmaksızın Üçüncü Kişinin Olumsuz Zararının Tazmini (TBK m. 47/I) 158
bbb. Yetkisiz Temsilcinin Kusuruyla Sebebiyet Verdiği Üçüncü Kişinin Olumlu Zararının Tazmini: Hakkaniyet Tazminatı (TBK m. 47/II 159
bb. Üçüncü Kişinin Temsil Olunandan Tazminat Talebi 159
aaa. Temsil Olunanın TBK m. 44/II Uyarınca Sorumluluğu 159
bbb. Temsil Olunanın İfa Yardımcısının Davranışından Dolayı Sorumluluğu 159
c. Sebepsiz Zenginleşme 160
D. Temsil Olunanla Yetkisiz Temsilci Arasındaki İlişki ve Bu İlişkiden Doğan Hak ve Yükümlülükler 160
VII. TEMSİL YETKİSİNİN DÜRÜSTLÜK KURALINA AYKIRI OLARAK KULLANILMASI (TEMSİL YETKİSİNİN KÖTÜYE KULLANILMASI) 160
İkinci Ayırım
HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİSİ
§ 21. HAKSIZ FİİL VE HUKUKİ SORUMLULUK 161
I. GENEL OLARAK 161
II. AMACI 161
III. SORUMLULUK VE SİGORTA ARASINDAKİ İLİŞKİ 162
IV. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER 162
V. İSVİÇRE HUKUKUNDA SORUMLULUK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER 162
VI. HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN DAYANDIĞI ESASLAR VE SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ 163
A. Kusur Sorumluluğu 163
B. Kusursuz Sorumluluk 164
1. Genel Olarak 164
a. Hakkaniyet Düşüncesi 164
b. Hakimiyet (Objektif Özen Yükümünün İhlali) Düşüncesi 164
c. Tehlike Düşüncesi 165
2. Kusursuz Sorumluluk Halleri 165
VII. BENZER TALEPLERLE OLAN İLİŞKİSİ 165
A. Hukuki İşlemlerden Doğan Taleplerle 165
B. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Taleplerle 165
C. Vekaletsiz İşgörmeden Doğan Taleplerle 166
§ 22. DAR ANLAMDA HAKSIZ FİİL (KUSUR) SORUMLULUĞU 167
I. KUSUR SORUMLULUĞU 167
II. FİİL (DAVRANIŞ) 167
A. Kavram 167
B. Çeşitleri 168
1. Olumlu Fiil (Davranış) 168
2. Olumsuz Fiil (Davranış) 168
§ 23. KUSURLU FİİL 170
I. KUSUR KAVRAMI 170
II. KUSURUN FONKSİYONU 171
A. Zarar Verenin Sorumluluğunu Doğurması 171
B. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi 171
C. Zarar Verenin Sorumluluğunu Sona Erdirmesi 171
D. İç İlişkide Zararın Paylaştırılması 171
III. KUSURUN SUBJEKTİF YÖNÜ: KUSUR EHLİYETİ 171
IV. KUSURUN OBJEKTİF YÖNÜ 172
A. Kusuru Açıklayan Görüşler 172
1. Subjektif Teori 172
2. Objektif Teori 172
B. Kusurun Objektif Yönden Çeşitleri 173
1. İstem 173
a. Kast 173
b. Direkt İstem 173
c. Muhtemel İstem 173
2. Kast 174
a. Kastın Unsurları 174
aa. Öngörme (Tasavvur) 174
bb. İsteme (İrade) 174
b. Kastın Çeşitleri 175
aa. Doğrudan Kast 175
bb. Dolaylı Kast 175
3. İhmal 175
a. Kavram 175
b. İhmalin Belirlenmesi (İhmalin Objekleştirilmesi) 176
c. İhmalin Belirlenmesinde Yararlanılacak Yardımcı Unsurlar 176
d. İhmalin (Kusurun) Hukuka Aykırılıktan Ayırt Edilmesi 177
e. İhmal Çeşitleri 177
aa. Ağır İhmal – Hafif İhmal 177
bb. Bilinçli İhmal – Bilinçsiz İhmal 178
4. Ağır Kusur – Hafif Kusur 178
§ 24. HUKUKA AYKIRI FİİL 179
I. KAVRAM 179
II. HUKUKA AYKIRILIĞI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER 179
A. Subjektif Hukuka Aykırılık Görüşü 179
B. Objektif Hukuka Aykırılık Görüşü 179
III. TANIM 180
IV. HUKUKA AYKIRI DAVRANIŞLAR 181
A. Yasak Kuralı 181
1. Yasak Kuralı Bir Davranış Kuralı Olmalı 181
a. Hukuk Kuralı Niteliğindeki Yasak Kuralına Aykırılık 181
b. Ahlaka Aykırılık 181
aa. Ahlaka Aykırılıktan Sorumluluğun Şartları 182
aaa. Ahlaki Yasak Kuralına Aykırı Fiil 182
bbb. Başkasına Kasten Zarar Veren Fiil 182
ccc. Zarar 183
ddd. Uygun Nedensellik Bağı 183
bb. Uygulama Örnekleri 183
cc. Yaptırımı 183
2. Yasak Kuralın Amacı Doğrudan Doğruya Malvarlığı veya Kişi Varlığı Değerlerini Zarardan Koruma Olmalı 183
a. Mutlak Hakkı Koruma Kuralı ile Koruma 184
b. Koruma Kuralı ile Koruma 185
aa. Genel Olarak 185
bb. Koruma Kuralının Belirlenmesi 185
cc. Kuralın (Normun) Koruma Amacı Görüşü 185
aaa. Genel Olarak 185
bbb. Kuralın Koruma Amacının Korunacak Kişileri Belirlemesi 187
ccc. Kuralın Koruma Amacının Korunacak Malvarlığı ve Kişi Varlığı Değerlerini Belirlemesi 188
c. Tehlike Kuralı 188
d. Yalın (Diğer) Malvarlığı Zararlarında Hukuka Aykırılık 189
e. Nisbi Hakka Aykırılıkta Hukuka Aykırılık 189
f. Dürüstlük Kuralına Aykırılık 189
B. Yasak Kuralına Aykırı Fiil 190
1. Olumlu Fiille Hukuka Aykırılık 190
2. Olumsuz Fiille Hukuka Aykırılık 190
a. Yazılı Bir Hukuk Kuralı Olumsuz Bir Davranışta Bulunmamayı Yasak Kuralı Olarak Öngörüyorsa 190
b. Kaçınma Fiili Ahlaka Aykırı Fiil Teşkil Ediyorsa 191
c. Kaçınma Fiili Tehlike Kuralına Aykırılık Teşkil Ediyorsa 191
C. Hukuka Aykırılık Bağı 191
V. HUKUKA AYKIRILIĞI ORTADAN KALDIRAN HALLER 192
A. Genel Olarak 192
B. Yasal Bir Yetkinin Kullanılması 192
C. Zarar Görenin Rızası 193
D. Üstün Nitelikte Özel ve Kamusal Yarar 194
E. Hakkını Kendi Gücüyle Koruması 195
1. Kavram 195
2. Şartları 195
a. Hakkın Korunması 195
b. Diğer Yasal Koruma Yollarıyla Korunmanın Zamanında Yapılabilmesinin Mümkün Olmaması 196
c. Fiili Gücün Kullanılmaması Durumunda Hakkın İleri Sürülmesinin Güçleşecek Olması 196
d. Fiili Gücün Kullanılması Hakkı Korumaya Elverişli ve Orantılı Olmalı 196
3. Sonuçları 196
F. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa 196
1. Kavram 196
2. Şartları 196
a. Savunanın veya Üçüncü Bir Kişinin Şahıs ve Mallarına Saldırı Olmalı 196
b. Saldırı Mevcut Olmalı 197
c. Saldırı Devam Etmeli 197
d. Saldırı Hukuka Aykırı Olmalı 197
e. Savunma Bizzat Saldırana Karşı Yapılmalı 197
f. Saldırının Onunla Orantılı Savunma ile Ortadan Kaldırılması Zorunluluğu 198
3. Sonuçları: Sorumsuzluk 198
G. Zorunluluk (Iztırar Hali) 198
1. Kavram 198
2. Şartları 198
a. Kendisinin veya Başkasının Şahıs ve Malları İçin Açık Ya Da Yakın Bir Zarar Tehlikesi Söz Konusu Olmalı 198
b. Tehlike Bir Kişinin Mallarına Zarar Verme Tehlikesinin Önlenmesi İçin Gerekli Olmalı 199
c. Diğer Bir Kişinin Malına Verilen Zarar Tehlike ile Orantılı Olmalı 199
3. Sonuçları: Giderim Sorumluluğu 199
§ 25. ZARAR VERİCİ DAVRANIŞ 201
I. ZARAR KAVRAMI 201
II. ZARAR ÇEŞİTLERİ 201
A. Maddi Zarar 201
1. Kavram 203
2. Hesaplama Yöntemleri 204
a. Objektif Hesaplama Yöntemi 204
b. Subjektif Hesaplama Yöntemi 204
3. Maddi Zararın Belirlenme Anı 205
4. Maddi Zararın Görünüm Şekilleri 206
a. Fiili Zarar ve Yoksun Kalınan Kar 206
aa. Fiili Zarar 206
bb. Yoksun Kalınan Kazanç/Kar 207
b. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar 208
aa. Doğrudan Zarar 208
bb. Dolaylı Zarar 209
c. Dolayısıyla Zarar Görenin Zararı: Yansıma Zarar 209
d. Normatif Zarar 210
aa. Genel Olarak 210
bb. Zarar Görenin Şeyi Kullanma İmkanından Mahrum Kalmasından Doğan Zararı 211
e. Mevcut Zarar, Müstakbel (Gelecekteki) Zarar, Muhtemel (Olası) Zarar 212
f. Ölüm ve Bedensel Zarar, Eşyaya İlişkin Zarar ve Diğer Zararlar 212
aa. Ölüm ve Bedensel Zarar 212
aaa. Bedensel Zarar 213
a’. Genel Olarak 213
b’. Geçici Bedensel Zarar – Sürekli Bedensel Zarar 214
c’. Bedensel Zarar Kalemleri 214
aa’. Tedavi Giderleri 214
bb’. Kazanç Zararları 215
cc’. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Zararlar 216
dd’. Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Zararlar 218
bbb. Ölüm Halinde Uğranılan Zararlar 218
a’. Ölenin Mirasçılarının Uğradığı Zararlar 219
aa’. Cenaze Giderleri 219
bb’. Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse 219
aaa’. Tedavi Giderleri 219
bbb’. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Zararlar 219
b’. Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Uğradığı Zararlar (Destekten Yoksun Kalma Tazminatı 219
aa’. Genel Olarak 219
bb’. Özellikleri 220
cc’. Unsurları 220
aaa’. Destek Görenin Bakım/Destek İlişkisinin Sona Ermesi 221
a’’. Destek İlişkisi 221
aa’’. Destek Tarafından Bakılması 221
aaa’’. Destek Kavramı 221
bbb’’. Destek Çeşitleri 221
ccc’’. Desteğin Destek Görene Bakması (Bakım Yardımı) 222
ddd’’. Destek Tipleri 223
bb’’. Destek Görenin Bakım İhtiyacı 223
aaa’’. Destek Gören 223
bbb’’. Bakım İhtiyacı Unsuru 224
b’’. Bakım İlişkisinin Desteğin Ölmesi Sebebiyle Sona Ermesi 224
bbb’. Bakım İlişkisinin Sona Ermesi Sebebiyle Destek Görenin Zarara Uğraması (Destek Zararı) 224
ccc’. Ölüm Sebebiyle Sorumluluğun Söz Konusu Olması 224
dd’. Destekten Yoksun Kalma (Destek) Zararının Belirlenmesi 224
aaa’. Genel Olarak 224
bbb’. Destek Zararının Belirlenmesi 225
a’’. Genel Olarak 225
b’’. Desteğin Gelirinin ve Diğer Gelir Değerlerinin Belirlenmesi 225
c’’. Desteğin Gelirinin Netleştirilmesi 226
d’’. Destek Görene Gelirden Ayrılacak – Destek – Payın Belirlenmesi 226
e’’. Bakım Yardım Süresinin ve İhtiyaç Süresinin Belirlenmesi (Destek Süresi) 226
aa’’. Desteğin Bakım Süresi 227
bb’’. Destek Görenin İhtiyaç Süresi 227
f’’. Zararın İndirilmesi 228
aa’’. Genel Olarak 228
bb’’. Zarardan İndirim Kalemleri 228
aaa’’. Miras Kazanımları 228
bbb’’. Mal Rejiminin Tasfiyesinden Doğan Alacaklar 229
ccc’’. Sigorta Tazminatları 229
a’’’. Sosyal Güvenlik Kurumu Ödemeleri 229
b’’’. İfa Amacını Taşımayan Ödemelerin Tazminattan İndirilememesi 230
c’’’. Özel Sigorta Ödemeleri 230
ddd’’. Eşin Evlenme Şansı 230
ccc’. Denkleştirme 230
ddd’. Tazminatın Belirlenmesi (Zararı Azaltan ve Kaldıran Hallerin Dikkate Alınması) 231
a’’. Genel Olarak 231
b’’. Hesaplanan Tazminat Miktarından Hakkaniyet Sebebiyle İndirim Yapılamaması 231
eee’. Tazminatın Şekli 231
bb. Eşyaya İlişkin Zarar 232
aaa. Kavram 232
bbb. Eşyanın Zarara Uğraması 232
a’. Eşyanın Hasara Uğraması 232
b’. Eşyanın Yok Olması veya Fonksiyonun Ortadan Kalkması 232
ccc. Zararın Tazmini Yöntemleri 233
a’. Objektif Yöntem 233
b’. Subjektif Yöntem 233
c’. Zararı Belirleme Yöntemi 233
d’. Zararın Belirleneceği An 234
e’. Zararın Belirleneceği Yer 234
cc. Diğer Zararlar 234
B. Manevi Zarar 234
1. Kavram 234
2. Manevi Tazminatın Amacı 235
a. Giderim Görüşü 235
b. Cezalandırma Görüşü 235
c. Önleme Görüşü 235
d. Tatmin Görüşü 235
e. Karma Görüş: Denkleştirme Amacı 236
3. Manevi Zararın Niteliği 236
a. Subjektif Görüş 236
b. Objektif Görüş 237
c. Karma Görüş 237
4. Manevi Zararın Görünüm Şekilleri 238
a. Genel Olarak 238
b. Kişilik Hakkının Zedelenmesi Halinde Manevi Tazminat 238
aa. Genel Olarak 238
bb. Kişilik Hakkına Saldırı Sebebiyle Manevi Zararın Giderimi 239
aaa. Bir Kişinin Kişilik Hakkının Hukuka Aykırı Olarak Zedelenmesi 239
a’. Genel Olarak 239
b’. Kişilik Varlığı Değerleri 239
aa’. Genel Olarak 239
bb’. Kişisel Alanın İhlali Şekli Olarak Özel ve Gizlilik Alanı İhlali 239
cc’. Şeref ve Haysiyet İhlali 240
dd’. Cinsel Yaşam İhlalinde, Cinsel Tacizde ve Psikolojik Tacizde 241
ee’. Eşyanın Zarara Uğramasında 242
ff’. Hayvan Üzerindeki Hakların İhlali 243
c’. Kişilik Varlığı Değerlerinin Korunması 243
bbb. Manevi Zararın Bulunması 244
a’. Genel Olarak 244
b’. Ağır Kişilik Hakkı Zedelenmesinin Aranmaması 244
c’. Manevi Zararın Başka Surette Giderilmesinin Gerekmemesi 244
ccc. Manevi Zarar ile Fiil Arasında Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağının Bulunması 244
ddd. Sorumlunun Kusuru veya Kusursuz Sorumluluk Halinden Sorumlu Olması 244
cc. Değerlendirme Anı 245
dd. Giderim Biçimi 245
aaa. Kural: Nakden Ödeme 245
a’. Para Ödemesi 245
b’. Para Ödeme Miktarının Belirlenmesi 245
aa’. Genel Olarak 245
bb’. Manevi Tazminatın Hesaplanması Yöntemleri 245
aaa’. Klasik Yaklaşımlar 246
a’’. Somut Olayın Özelliklerini Değerlendirme Yöntemi 246
b’’. Emsal Karar Karşılaştırma Yöntemi 246
c’’. Tarife Cetveli Yöntemi 246
bbb’. İki Aşamalı Yöntem 246
a’’. İlk Aşama: Kişilik Değeri Değerinin İhlalinin Objektif Değerlendirilmesi 247
b’’. İkinci Aşama: Elem ve Izdırabın Olayın Özelliklerine Göre Subjektif Değerlendirilmesi 247
ccc’. Ekonomik Analiz Yöntemi 247
cc’. Miktarın Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Faktörler 248
aaa’. Olayın Özellikleri 248
bbb’. Manevi Zararın ve İhlalin Şiddeti (Ağırlığı) 248
ccc’. Kusurun Ağırlığı 249
ddd’. Diğer Faktörler 249
dd’. Paranın Miktarı 250
ee’. Tazminatın Üçüncü Kişiye Ödenmesi 250
bbb. Tazminat Miktarı Yerine Diğer Bir Giderim Biçimi Kararlaştırılması veya Bunların Tazminata Eklenmesi 250
a’. Genel Olarak 250
b’. Diğer Tazminat Biçimleri 251
aa’. Kınama Kararı 251
bb’. Kınama Kararının Yayınlanması 251
cc'. Diğer Giderim Biçimleri 251
c. Bedensel Bütünlüğü Zedeleme ve Ölüm Halinde Manevi Tazminat 252
aa. Bedensel Bütünlüğü Zedelenenin Manevi Tazminatı 252
aaa. Genel Olarak 252
bbb. Özel Hallerin Manevi Tazminatın Hukuki Olgusu Olmadığı 252
ccc. Kişinin Bedensel Bütünlüğünün Zedelenmesi 252
bb. Ağır Bedensel Zarar Görenin veya Ölenin Yakınlarının Manevi Tazminatı 253
aaa. Genel Olarak 253
bbb. Yakın Kavramı 253
a’. Genel Olarak 253
b’. Derecelendirme Teorisi 254
ccc. Ölüm ve Ağır Bedensel Bütünlüğün İhlali 255
a’. Ölüm 255
b’. Ağır Bedensel Zarar 255
ddd. Ölümün/Ağır Bedensel İhlalin Yakın Üzerinde Sürekli ve Ağır Şekilde Etkili Olması 255
eee. Tazmini Gereken Manevi Zarar: Şok Zarar 256
cc. Tazminatın Şekli: Nakden Tazmin 256
d. Sözleşmeye Aykırılıkta Manevi Tazminat 256
C. Haksız Rekabet 256
III. ZARARIN DENKLEŞTİRİLMESİ 257
A. Genel Olarak 257
B. Şartları 257
1. Tazmini Gereken Bir Zarar Bulunmalı 257
2. Zararla Denkleştirilebilecek Bir Yarar Bulunmalı 258
a. Üçüncü Kişiler Tarafından Yapılan Yardım ve Ödemeler 258
b. Sigorta Ödemeleri 258
c. Zarar Görenden Kaynaklanan Yararlar 258
d. Diğer Yararlar 259
3. Elde Edilen Yararla Zarar Verici Davranış Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalı 259
4. Tarafların İradesi veya İşin Niteliği Zararın Denkleştirilmesine Engel Olmamalı 259
IV. ZARARIN İSPATI 259
V. AYIRT ETME GÜCÜNÜN GEÇİCİ KAYBI 260
§ 26. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI 261
I. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMI 261
II. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMININ DEĞİŞİK ANLAMLARI 261
III. UYGUN NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMI 262
A. Şart Teorisi 262
B. Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağı Teorisi 262
1. Genel Olarak 262
2. Uygun Nedensellik Bağının Zorunlu Şartlar İçinden Belirlenmesi 264
a. Genel Olarak 264
b. Uygun Nedenlerin Objektifleştirilmesi 264
c. Uygun Nedenlerin Genelleştirilmesi 264
d. Uygun Nedenlerin Objektif Sonradan Tahmin Görüşüne Göre Belirlenmesi 265
IV. UYGUN NEDENSELLİK BAĞI İLE HUKUKA AYKIRILIK BAĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ 266
V. NEDENLERİN TOPLANMASI 267
A. Ortak Nedensellik 267
1. Kusurlu Ortak Nedensellik 267
2. Yalın Ortak Nedensellik (Neden Ortaklığı) 267
B. Yarışan Nedensellik 268
C. Seçimlik (Alternatif) Nedensellik 268
VI. BİRDEN ÇOK SEBEPTEN YALNIZ BİRİNİN ZARARI DOĞURMASI 269
A. Farazi Nedensellik 269
B. Nedensellik Bağının Kesilmesi 270
1. Kavram 270
2. Kesilme Sebepleri 271
a. Mücbir Sebep 271
aa. Kavram 271
bb. Mücbir Sebep Teşkil Eden Olayın Unsurları 271
aaa. Olağanüstü Bir Olay Olması 271
bbb. Harici Bir Olay Olmalı 272
ccc. Kaçınılmaz Bir Olay Olmalı 272
ddd. Olayın Sonuçları Öngörülemez Olmalı 272
cc. Beklenmeyen Halden Farkı 272
b. Zarar Görenin Ağır Kusurlu Fiili 273
c. Üçüncü Kişinin Ağır Kusurlu Fiili 274
§ 27. KUSURSUZ SORUMLULUK 275
I. GENEL OLARAK KUSURSUZ SORUMLULUĞUN ORTAK NOKTALARI 275
II. KUSURSUZ SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ 275
III. KUSURSUZ SORUMLULUKTA EK (MUNZAM) KUSURUN ROLÜ 276
IV. İSPAT YÜKÜ 276
§ 28. HAKKANİYET SORUMLULUĞU 277
I. YASAL DAYANAĞI 277
II. HUKUKİ NİTELİĞİ 277
III. SORUMLULUĞU DOĞURAN HUKUKİ OLGULAR 277
A. Zarar Veren Ayırt Etme Gücünden Yoksun Olmalı 277
B. Kusur Hariç Haksız Fiil Sorumluluğunun Unsurları Gerçekleşmeli 278
C. Somut Olayın Özellikli Koşulları Hakkaniyet Gereği Tazminatı Gerekli Kılmalı 278
1. Tarafların Ekonomik Durumları 278
2. Somut Olayın Diğer Özellikli Koşulları 279
IV. HAKKANİYET SORUMLULUĞUNUN SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK DURUMUNA UYGULANMASI 279
§ 29. SEBEP (ÖZEN) SORUMLULUĞU 280
§ 30. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU 282
I. YASAL DAYANAK 282
II. SORUMLU KİŞİ: ADAM ÇALIŞTIRAN 282
A. Terim 282
B. Kavram 282
III. TBK. m. 66’DAKİ (ÇALIŞANIN VERDİĞİ ZARARDAN) SORUMLULUK İLE TBK m. 116’DAKİ (YARDIMCI KİŞİNİN FİİLİNDEN) SORUMLULUĞUN KARŞILAŞTIRILMASI 283
IV. NİTELİĞİ 284
V. ÇEŞİTLERİ 285
A. Adam Çalıştıranın Çalışandan Genel Sorumluluğu 285
B. Adam Çalıştıranın Çalışandan Özel Sorumluluğu 285
VI. SORUMLULUĞU DOĞURAN HUKUKİ OLGULAR 285
A. Adam Çalıştıranın Çalışanın Fiilinden Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Genel Sorumluluğu) 285
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Çalışanın Kendisine Verilen İşin Yapılması Sırasında Zarar Doğması 285
a. Çalışan Kavramı 285
b. Çalışanın Adam Çalıştıranla Bir Çalıştırma İlişkisinin Bulunması 286
aa. Genel Olarak 286
bb. Çalışanın Adam Çalıştırana Bağımlı Olarak İşgörmesi 287
c. Zararın İşin Görülmesi Sırasında Meydana Gelmiş Olması 287
aa. Fonksiyonel Bağın Bulunması 287
bb. Çalışanın Fiili ile Zarar Arasındaki Nedensellik Bağının Kesilmesi 288
2. Adam Çalıştıranın Özenli Davranışına İlişkin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi (Özel Kurtuluş Kanıtı 288
a. Özene İlişkin (Özel) Kurtuluş Kanıtları 289
aa. Çalışanın Seçiminde Özen (cura in eligendo) 289
bb. Talimat Vermede Özen (cura in instruendo) 289
cc. Denetlemede ve Gözetimde Özen (cura in custodio) 289
b. Çalışanın Fiili ile Zarar Arasındaki Nedenselliğin Kesilmesi (Genel Kurtuluş Kanıtı) 290
B. Adam Çalıştıranın Çalışanın İşletme Faaliyetlerinden Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Özel Sorumluluğu) 290
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular: İşletmenin Faaliyetinden Zarar Doğması 291
2. Adam Çalıştıranın Kurtuluş Kanıtı Getirememesi: Çalışma Düzenine Özen 293
VII. ÇALIŞANA RÜCU HAKKI 293
VIII. DEVLETİN KAMU GÖREVLİLERİNİN VERDİKLERİ ZARARLARDAN DOLAYI SORUMLULUĞU 294
§ 31. HAYVAN BULUNDURANIN SORUMLULUĞU 295
I. YASAL DAYANAK 295
II. SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 295
III. SORUMLU KİŞİ: HAYVAN BULUNDURAN 295
A. Terim 295
B. Kavram 296
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 296
A. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Hayvanın Zarar Vermesi Olgusu 296
1. Hayvanı Bulundurma İlişkisi 296
a. Hayvan Kavramı 296
b. Hayvan Bulundurma İlişkisi 297
2. Hayvanın İçgüdüsel Fiili 297
3. Hayvanın Üçüncü Kişiye Zarar Vermesi 298
4. Hayvanın Fiili ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı Bulunması 298
B. Kurtuluş Kanıtı Getirememe: Zararın Doğmasını Engellemek İçin Gerekli Özen 298
V. RÜCU HAKKI 299
A. Zarara Neden Olan Hayvanın Başka Bir Hayvan Tarafından Ürkütülme Hali 299
B. Zarara Neden Olan Hayvanın Bir Başkası Tarafından Ürkütülme Hali 299
VI. TAŞINMAZ ZİLYEDİNİN HAYVANI ALIKOYMA HAKKI 299
A. Genel Olarak 299
B. Taşınmazın Zilyedinin Hakları 300
§ 32. HAYVANI SAHİPLENENİN SORUMLULUĞU 301
I. YASAL DAYANAK 301
II. SORUMLU KİŞİ: HAYVANI SAHİPLENEN 301
III. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 301
IV. SORUMLULUĞUN YAPTIRIMI 302
A. Önleyici Tedbirlerin Alınmasını Hakimden İsteme 302
B. Zararın Tazmini 302
§ 33. YAPI VE ESER MALİKİNİN SORUMLULUĞU 303
I. YASAL DAYANAK 303
II. TAŞINMAZ MALİKİNİN SORUMLULUĞU İLE İLİŞKİSİ 303
III. NİTELİĞİ 304
IV. SORUMLU KİŞİLER 304
A. Yapı veya Diğer Eser “Maliki” 304
1. Genel Olarak 304
2. Malikin Belirlenmesi 305
B. İntifa ve Oturma Hakkı Sahipleri 306
1. Genel Olarak 306
a. İntifa Hakkı Sahibi 307
b. Oturma Hakkı Sahibi 307
c. Yapı Eserini Diğer Kullananlar 307
2. Sorumluluk Olgusunun Bakım Eksikliği ile Sınırlı Olması 308
3. Müteselsil Sorumluluk 308
V. SORUMLULUK OLGUSU: YAPI (BİNANIN VEYA DİĞER YAPI) ESERLERİNİN YAPIMINDAKİ BOZUKLUKLARDAN VEYA BAKIMINDAKİ EKSİKLİKLERDEN ZARAR DOĞMASI 308
A. Yapı Eserlerinin Yapımında Bozukluk veya Bakımda Eksiklik Olması 308
1. Yapı Eseri 308
a. Kavram 308
b. Unsurları 309
aa. Sabitlik Unsuru 309
bb. Yapaylık Unsuru 309
cc. Tamamlanma 309
c. Yapı Eseri Çeşitleri 310
aa. Bina 310
bb. Diğer Yapı Eseri 310
2. Yapımdaki Bozukluk veya Bakımdaki Eksiklik 311
a. Yapımdaki Bozukluk 311
b. Bakımdaki Eksiklik 312
B. Yapımında Bozukluk veya Bakımdaki Eksiklikten Doğan Zarar 312
C. Uygun Nedensellik Bağı 312
VI. YAPI MALİKİNİN RÜCU HAKKI 313
VII. ZARAR TEHLİKESİNİN ÖNLENMESİ İSTEMİ 314
§ 34. 4708 SAYILI YAPI DENETİMİ HAKKINDA KANUN AÇISINDAN YAPI DENETİM ŞİRKETİ VE İLGİLİLERİNİN SORUMLULUĞU 315
I. YASAL DAYANAK 315
II. SORUMLU KİŞİLER 315
III. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 315
IV. SORUMLULUĞUN HUKUKİ OLGULARI 315
§ 35. 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNU’NA GÖRE NOTERİN ÇALIŞANININ NOTERLİK BELGELEME İŞLEM VE EYLEMİNDEN SORUMLULUĞU 317
I. YASAL DAYANAK 317
II. SORUMLU KİŞİ: NOTER 317
III. NİTELİĞİ 317
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 318
A. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Zararın Noterin Görevi Kapsamında Belgelenen İşlemden veya Noterlik İşinden Doğması 318
B. Noterin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi: Özene İlişkin Genel Kurtuluş Kanıtı Getirememesi 319
V. NOTERİN ÇALIŞANINA RÜCU HAKKI 319
§ 36. TEHLİKE SORUMLULUĞU 320
I. TEHLİKE SORUMLULUĞU KAVRAMI 320
II. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN DAYANDIĞI ESASLAR 321
A. Yarar Görüşü 321
B. Tehlikeye Hakimiyet Görüşü 322
III. TEHLİKE SORUMLULUĞUNDA NEDENSELLİK BAĞI UNSURU 322
IV. GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞU 322
A. Yasal Dayanağı 322
B. TBK’da Tehlike Sorumluluğunun İstisna Olmaktan Çıkarılması 322
C. Temel Özellikleri 323
D. Sorumlu Kişi (Tehlike Sorumlusu) 323
1. İşletme Sahibi 323
2. İşleten 323
3. Müteselsil Sorumluluk 324
E. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular 324
1. Önemli Ölçüde Tehlike Yaratan Bir İşletme Olması 324
a. Objektif Unsur 324
b. Subjektif Unsur 325
2. İşletmenin Faaliyetinden Zarar Doğması 325
F. Denkleştirme 325
G. Özel Tehlike Sorumluluğu 326
§ 37. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 327
I. GENEL OLARAK 327
II. YASAL DAYANAK 327
III. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 328
A. Motorlu Araç Sürücüsün Sorumluluğu 328
B. İşletilme Halindeki Motorlu Aracın Sebep Olduğu Trafik Kazasından Sorumluluk 328
1. Genel Olarak 328
2. Sorumluluğun Niteliği 329
3. Sorumlu Kişiler 329
a. Motorlu Araç İşleteni 329
aa. İşleten Kavramı 329
bb. İşletenin Belirlenmesine İlişkin Kriterler 330
cc. İşleten Çeşitleri 331
aaa. Gerçek İşleten Araç Sahibi 331
bbb. Varsayılan İşleten 332
dd. İşletenin Sorumluluk Alanına Giren Kişiler 333
aaa. Aracın Sürücüsü 333
bbb. İşletmeye Katılan Yardımcı Kişiler 333
ccc. Motorlu Araca Binmesine Müsaade Edilen Kişiler 333
ee. İşleten Olarak Sorumlu Tutulan Diğer Kişiler 333
b. Motorlu Araç İşletenin Bağlı Bulunduğu Teşebbüs 334
c. Sorumlu Kişilerin Birden Fazla Olması 334
4. Sorumluluğun Hukuki Olguları 334
a. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: İşletme Halindeki Motorlu Aracın Trafik Kazası Sebebiyle Zarara Sebebiyet Vermesi 334
aa. İşletme Halindeki Motorlu Aracın Trafik Kazasına Sebep Olması 334
aaa. İşletme Halindeki Motorlu Araç 334
a’. Motorlu Araç 334
b’. Motorlu Aracın İşletilmesi 336
bbb. Motorlu Aracın Karayolunda Trafik Kazasına Sebep Olması 338
a’. Karayolu Üzerindeki Trafik 338
b’. Kaza 338
c’. Karayolu Üzerinde Trafik Kazası 338
bb. Trafik Kazasından Zarar Doğması 339
cc. Trafik Kazası ile Zarar Arasında Uygun Nedensellik Bağının Bulunması 340
b. İşletenin veya Araç İşleticisinin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahibinin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi 340
5. Kazaya Yardım Edenin Zararlarından Sorumluluk 341
a. Yasal Dayanak 341
b. Hukuki Niteliği 341
c. Sorumlu Kişi 342
d. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular 342
aa. Zararın Kaza Sonrası Yardım Faaliyetinden Doğmuş Olması 342
bb. Hakimin Hal ve Şartları Dikkate Alarak Yardım Edenin Uğradığı Zararları Tazmine Karar Vermesi 343
C. İşletilme Halinde Olmayan Aracın Sebep Olduğu Trafik Kazasından Sorumluluk 343
1. Yasal Dayanak ve Hukuki Niteliği 343
2. Sorumlu Kişi 343
3. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu 344
a. İşletilme Halinde Olmayan Bir Motorlu Araç Kazaya Sebebiyet Vermiş Olmalı 344
b. Meydana Gelen Kaza Sonucunda Zarar Doğmuş Olmalı 344
c. Kazanın Meydana Gelmesinde İşleten veya Eylemlerinden Sorumlu Olduğu Kişilerin Kusuru Bulunmalı veya Kazaya Araçtaki Bozukluk Sebep Olmalı 344
d. Nedensellik Bağı 345
D. Yardımcı Kişinin Kusurundan Sorumluluk 345
IV. GENEL HÜKÜMLERİN UYGULANACAĞI HALLER 345
A. Hatır İçin Karşılıksız Taşımadan ve Hatır İçin Karşılıksız Verilmiş Araçtan Sorumluluk 345
B. Motorsuz Taşıtlar ve Motorlu Bisiklet Sürücüsünün Sorumluluğu 345
C. İşletenler veya Araç İşleticisinin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahipleri Arasında Zararın Tazmini 345
V. ÖZEL DURUMLAR 346
A. Motorlu Araç Römork Çekicisinin Sorumluluğu 346
B. Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu 346
C. Yarış Düzenleyenin Sorumluluğu 346
D. Devlete ve Kamu Kuruluşlarına Ait Araçlardan Sorumluluk 347
E. Aracı Çalan veya Gasbedenin Sorumluluğu 347
VI. TAZMİNATIN KAPSAMI, ŞEKLİ VE BELİRLENMESİ 347
VII. SİGORTACININ MALİ SORUMLULUK SİGORTASI SÖZLEŞMESİNDEN SORUMLULUĞU 348
A. Mali Sorumluluk Sigortasının Zorunluluğu 348
1. İşletenin Mali Sigorta Yaptırma Zorunluluğu 348
2. Sigorta Şirketinin Sigorta Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu 348
B. Sigorta Şirketinin Zorunlu Mali Sorumluluk Sözleşmesindeki Sigorta Tutarı Kadar Sorumlu Olması 348
1. Sigorta Sözleşmesindeki Sigorta Tutarı Kadar Sorumlu Olması 348
2. Tazminatın Azaltılması veya Kaldırılması Sonucunu Doğuran Haller 349
VIII. SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI 349
IX. ZAMANAŞIMI 350
A. Kısa, Uzun ve Ceza Zamanaşımı Süreleri 350
B. Rücu Talebinde Zamanaşımı 350
X. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 350
§ 38. TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU KAPSAMINDA HAVA ARACI İŞLETENİN SORUMLULUĞU 351
I. GENEL OLARAK 351
II. SİVİL HAVA ARACI İŞLETENİN SORUMLULUĞU 351
A. Yasal Dayanak 351
B. Sorumluluğun Niteliği 351
C. Sorumlu Kişiler 351
D. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Üçüncü Kişinin Hava Aracı Kazası Nedeniyle Zarar Görmesi 352
1. Hava Aracının Kullanılması 352
2. Hava Aracı Kazasının Meydana Gelmiş Olması 352
E. Zarar Gören: Üçüncü Kişi 352
F. Üçüncü Şahıs Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırılması Zorunluluğu 353
§ 39. ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU 354
I. GENEL OLARAK 354
II. ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU 354
A. Yasal Dayanak 354
1. Kirletenin Kusursuz Sorumluluğu 354
2. Kirletenin Genel Hükümlere Göre Sorumluluğu 354
B. Sorumluluğun Niteliği 355
C. Sorumlu Kişiler: Çevreyi Kirletenler/Çevreye Zarar Verenler 355
D. Sorumluluğun Hukuki Olguları 356
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Çevreyi Kirletme (veya Çevreyi Bozma 356
a. Çevre Kirliği Kavramı 356
b. Çevreyi Kirletme Yasağı 356
2. Çevreyi Kirletme veya Bozmadan Zarar Doğması (Çevre Zararı) 356
3. Çevreyi Kirletme ile Zarar Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 357
E. Çevre Kanununda Özel Olarak Düzenlenen Çevre Kirlenmesi veya Çevrenin Bozulmasına İlişkin Olgular 357
1. Atıkların Arıtılmamasının veya Bertaraf Edilmemesinin Çevreyi Kirletmesi 357
a. Atık Kavramı ve Çeşitleri 357
b. Atıklarla Çevrenin Kirletilmesinden Sorumluluk 357
2. Tesis, İşletme ve Yerleşim Yerlerinin Arıtma ve Bertaraf Edilmemesinden Sorumluluk 358
3. Üreticinin Tehlikeli Atığı Bertaraf Etmemesinden Sorumluluk 358
4. Gürültülü Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu 358
III. TEHLİKELİ KİMYASAL VEYA TEHLİKELİ ATIK FAALİYETİNDE BULUNANLARIN SORUMLULUĞU 358
A. Yasal Dayanak 358
B. Sorumlu Kişiler 359
1. Tehlikeli Kimyasal Faaliyette Bulunanlar 359
2. Tehlikeli Atık Faaliyetinde Bulunanlar 359
C. Sorumluluğun Niteliği 359
D. Sorumluluğun Hukuki Olguları 359
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu 359
2. Tehlikeli Kimyasal/Atık Faaliyetinden Çevre Zararı Doğması 359
E. Tehlikeli Kimyasal ve Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırılması Zorunluluğu 359
F. İdarenin Tehlikeli Kimyasalları Toplama ve İmha Yetkisi 360
IV. TEHLİKELİ ATIK (MADDE) VEYA TEHLİKELİ KİMYASAL İTHAL EDENİN SORUMLULUĞU (GENEL HÜKÜMLERE GÖRE SORUMLULUĞU) 360
A. Tehlikeli Atıkların veya Maddelerin (Kimyasalların) İthalat Yasağı 360
B. İthalatçının Sorumluluğu 360
V. ZAMANAŞIMI 360
§ 40. “GDO’LU ÜRÜNLER” İLE İLGİLİ FAALİYETTE BULUNANIN, “GDO” FAALİYETİNDE BULUNANIN VE “GDO’LU ÜRÜNLERİ” PİYASAYA SÜRENLERİN SORUMLULUĞU 361
I. GENEL OLARAK 361
II. GDO’LU ÜRÜNLER İLE İLGİLİ FAALİYETTEN SORUMLULUK 361
A. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyette Bulunma 361
1. GDO’lu Ürünleri Kavramı 361
2. GDO Kavramı 361
3. GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyetler ve Bu Faaliyetlerden Sorumlu Kişiler 362
B. Zarar 362
C. Uygun Nedensellik Bağı 362
III. GDO FAALİYETLERDEN SORUMLULUK 362
A. Genel Olarak 362
B. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO Faaliyetinden Sorumluluk 363
IV. GDO’LU ÜRÜNLERİNİN PİYASAYA SÜRÜLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 363
A. Genel Olarak 363
B. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesi 363
C. Zarar 363
D. Uygun Nedensellik Bağı 364
V. ZAMANAŞIMI 364
§ 41. SİVİL AMAÇLI NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN VE NÜKLEER MADDE TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 365
I. YASAL DAYANAK 365
II. NÜKLEER İŞLETMEDEN VE NÜKLEER MADDE TAŞINMASINDAN DOĞAN SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 365
III. SORUMLU KİŞİ 366
A. Nükleer Santrali İşleten 366
B. Nükleer Madde Taşıyan 366
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 366
A. Sorumluluğu Doğuran Olay: Sivil Amaçlı Nükleer Tesiste veya Nükleer Maddenin Taşınması Sırasında Meydana Gelen Nükleer Kaza 366
1. Sivil Amaçlı Nükleer Tesisten Meydana Gelen Nükleer Kaza 366
a. Nükleer Tesis Kavramı 366
b. Nükleer Kazaya Sebebiyet Veren Nükleer Madde 367
c. Sivil Amaçlı Nükleer Tesis 367
2. Nükleer Tesiste Meydana Gelen Nükleer Kaza 368
a. Yüksek Risk Olgusu 368
b. Işıma Kaynaklı Risk Olgusu 368
B. Nükleer Zarar 368
C. Nükleer Zarar ile Nükleer Kaza Arasında Uygun Nedensellik Bağının Bulunması 369
1. Genel Olarak 369
2. Uygun Nedensellik Bağının Kesilmemesi 369
V. ZAMANAŞIMI 369
VI. TAZMİNATIN MİKTARININ SINIRLANDIRILMASI 370
§ 42. TAZMİNAT 371
I. GENEL OLARAK 371
II. TAZMİNATIN KAPSAMI 371
A. Genel Olarak 371
B. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi 372
1. Genel Olarak 372
2. Durumun Gereği 372
a. Üçüncü Kişinin Kusuru 372
c. Zarar Verenin Kusuru 372
C. Tazminatın İndirilmesi veya Kaldırılması 373
1. Genel Olarak 373
2. İndirim Sebepleri 374
3. Zarar Sorumlusuna İlişkin İndirim Sebepleri 374
a. Zarar Verenin Hafif Kusuru 374
b. Zarar Verenin Yoksulluğa Düşecek Olması 374
aa. Zarar Verenin Hafif Kusurlu Olması 374
bb. Zarar Verenin Tazminatı Ödediğinde Yoksulluğa Düşecek Olması 374
cc. Hakimin Takdiri: Hakkaniyetin Gerektirmesi 375
4. Zarar Görene İlişkin İndirim Sebepleri 375
a. Zarar Görenin Zarar Doğuran Fiile Rızası 375
b. Zarar Görenin Kusuru 377
aa. Zarar Görenin Zararın Doğmasında ya da Artmasında Etkili Olması 378
aaa. Zarara Engel Olacak Tedbiri Almama: Özen Göstermeme 378
bbb. Zarar Tehlikesini Göze Alma 378
bb. Tazminat Yükümlüsünün Durumunu Ağırlaştırma 379
aaa. Zarar Görenin Meslek Değiştirmekten Kaçınması 379
bbb. Zarar Görenin Bir Ameliyat veya Tedaviden Kaçınması 380
c. Zarar Görenin Bedensel Yatkınlığı 380
5. Takdire Bağlı İndirim Sebepleri 380
a. Tarafların Ekonomik Durumu 381
aa. Genel Olarak 381
bb. Zarar Görenin Alışılmamış Yüksek Gelir Elde Etmesi 381
b. Hatır (Yardım) Fiilleri 381
c. Beklenmeyen (Umulmayan) Hal 381
d. Üçüncü Kişinin Kusuru 382
e. Diğer İndirim Sebepleri 383
6. Tazminatın İndirilmesi veya Kaldırılması 383
a. Tazminatın İndirilmesi 383
b. Tazminatın Kaldırılması 384
c. Hesaplanan Tazminat Miktarından Hakkaniyet Sebebiyle Artırma veya İndirme Yapılamaması 384
III. TAZMİNAT ŞEKLİNİN BELİRLENMESİ 385
A. Genel Olarak 385
B. Aynen Tazmin 386
C. Nakden Tazmin 386
D. Ödeme Biçiminin Belirlenmesi 387
1. Peşin (Sermaye Şeklinde) Ödeme 388
2. İrat Şeklinde Ödeme 389
a. Genel Olarak 389
b. İrada Güvence Verilmesi 389
c. Sürekli Zararın Sermaye Çevrilmesi (Sermayeleştirilmesi 390
IV. TAZMİNATA UYGULANACAK FAİZ 391
§ 43. ZAMANAŞIMI 392
I. GENEL OLARAK 392
II. ZAMANAŞIMINDAN FERAGAT 392
III. ZAMANAŞIMI SÜRELERİ 393
A. Kısa Zamanaşımı Süresi 393
1. Zararın Öğrenildiği Tarih 393
2. Tazminat Yükümlüsünün Öğrenildiği Tarih 395
B. Uzun (Mutlak) Zamanaşımı Süresi 395
C. Ceza Davası Zamanaşımı Süresi 396
1. Genel Olarak 396
2. Uygulama Şartları 397
a. Fiilin Bir Ceza Kuralında Suç Olarak Belirlenmesi 397
b. Ceza Dava Zamanaşımı Süresinin Hukuk Zamanaşımı Süresinden Uzun Olması 397
4. Ceza Dava Zamanaşımının Durması veya Kesilmesi 397
D. Borcu İfadan Kaçınma Defi 398
§ 44. YARGILAMA 399
I. CEZA HUKUKU İLE İLİŞKİSİ 399
A. Bağımsızlık İlkesi 399
1. Genel Olarak 399
2. Ayırt Etme Gücünün Varlığı Bakımından 399
3. Kusurun Varlığı Bakımından 400
4. Zarar Sorumlusunun Belirlenmesi Bakımından 400
5. Kusurun Ağırlığı Bakımından 400
6. Zararın Belirlenmesi Bakımından 401
B. Bağımsızlık İlkesinin İstisnaları 401
1. Maddi Olayların Varlığı Bakımından 401
2. Hukuka Aykırılık Bakımından 402
II. TAZMİNAT HÜKMÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ 402
III. GEÇİCİ ÖDEMELER 402
A. Genel Olarak 402
B. Tanım 403
C. Hukuki Niteliği 403
D. Şartları 403
1. Zarar Görenin Davada Geçici Ödeme İsteminde Bulunması 403
2. Dava Tarafları Arasında (Haksız Fiilden Kaynaklanan) Borç İlişkisinin Bulunması 403
3. Zarar Görenin İddiasının Haklılığını Ortaya Koyan İnandırıcı Delilleri Mahkemeye Sunması 404
4. Zarar Görenin Ekonomik Durumunun Geçici Ödemeyi Gerekli Kılması 404
E. Geçici Ödeme Şekli ve Miktarı 405
F. Ön Ödemenin Hükme Etkisi 405
1. Hükmedilen Tazminata Ön Ödemenin Mahsubu 405
2. Davanın Reddi Halinde Ön Ödemelerin İadesi 405
§ 45. SORUMLULUK SEBEPLERİNİN ÇOKLUĞU 407
I. SORUMLULUK SEBEPLERİNİN YARIŞMASI 407
II. ZARARDAN BİRDEN ÇOK KİŞİNİN SORUMLULUĞU: BİRLİKTE SORUMLULUK (TESELSÜL) 408
A. Genel Olarak 408
B. Teselsül Halleri 408
1. Birden Çok Kişinin Birlikte Bir Zarara Sebebiyet Vermeleri (Tam Teselsül) 408
a. Kavram 408
b. Haksız Fiile Katılma Şekli 409
c. Birden Çok Kişinin Birlikte Bir Zarardan Sorumlu Olması 409
aa. Genel Olarak 409
bb. Birlikte Sebebiyet 409
cc. Birlikte Kusur: Kusur Ortaklığı 410
aaa. Kavram 410
bbb. Görünüm Şekilleri 410
a’. Kasıt Ortaklığı 410
b’. İhmal Ortaklığı 410
c’. Yoğun Birlikte Sorumluluk 411
2. Birden Çok Kişinin Aynı Zarardan Çeşitli Sebeplerden Dolayı Sorumlu Olmaları (Eksik Teselsül) 411
3. Diğer Teselsül Halleri 411
a. TBK. m. 61 Kapsamındaki Diğer Durumlar 411
b. Özel Hükümler 412
C. Dış İlişkinin Hukuki Sonuçları 412
1. Müteselsil Sorumluluk 412
2. Dış İlişkide Kusur Dağılımı Yapılmaması 413
a. Genel Olarak 413
b. Birlikte Sorumlu Olanların Tazminattan İndirim Sebepleri Dikkate Alınarak Tazminatın Belirlenmesi 414
aa. Borçtan Kurtulma 414
bb. Borçluların Savunması 414
aaa. Ortak Def’iler 414
bbb. Kişisel Def’iler 414
cc. Zamanaşımının Kesilmesi 415
D. İç İlişkideki Hukuki Sonuçları 416
1. Kendisinden Tazminat İstenen Kişinin Durumu Bildirim Yükümü 416
2. Müteselsil Sorumluların Birbirlerine Rücu Hakkı ve Yasal Halefiyet 416
a. Genel Olarak 416
b. Rücu Hakkı 416
c. Yasal Halefiyet 417
d. Rücu İsteminde Zamanaşımı 417
aa. Genel Olarak 417
bb. Zamanaşımı Süreleri 417
aaa. Kısa Zamanaşımı Süresi 417
bbb. Uzun Zamanaşımı Süresi 418
3. Tazminatın Müteselsil Borçlular Arasında Paylaşımı 418
a. Genel Olarak 418
b. Paylaşmada Göz Önünde Tutulacak Hususlar 419
aa. Tarafların Kusurlarının Ağırlığı 419
bb. Tarafların Yarattıkları Tehlikenin Yoğunluğu 420
cc. Diğer Durum ve Koşullar 421
III. KARŞILIKLI SORUMLULUK 421
Üçüncü Ayırım
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
§ 46. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ 422
I. TERİM 422
II. AMACI 422
III. KOŞULLARI 422
A. Genel Olarak 422
B. Edimle veya Başka Yolla Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme 423
1. Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme 423
a. Zenginleşme Kavramı 423
aa. Malvarlığından Zenginleşme 423
bb. Emekten Zenginleşme 424
b. Zenginleşme Biçimleri 424
c. Zenginleşmenin Belirlenmesi 424
d. Zenginleşmenin Esnek ve Soyut Malvarlığı Değeri Olması 424
2. Başkasından Zenginleşme 425
a. Yetki İçeriği Görüşü 425
b. Hukuk Alanının İhlali Görüşü 426
c. Hukuka Aykırılık Görüşü 426
3. Edimle veya Başka Yolla Zenginleşme 426
C. Haklı Bir Sebebin Bulunmaması 426
D. Nedensellik Bağı 426
IV. ÖZELLİKLERİ 427
A. Nisbi Bir Hak Olması 427
V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN DİĞER TALEPLERLE İLİŞKİSİ 427
A. İstihkak Talebi İle 427
B. Zilyetlikten Doğan Taleplerle 428
C. Sözleşmeden Doğan Taleplerle 429
D. Haksız Fiilden Doğan Taleplerle 429
E. Vekaletsiz İşgörmeden Doğan Taleplerle 429
VI. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME ÇEŞİTLERİ 430
A. Edim Dolayısıyla Zenginleşme 430
1. Kavram 430
a. İcra Hukukunda 431
b. İflas Hukukunda 431
2. Sebebe Bağlılık İlkesinin Edim Yoluyla Zenginleşmeyi Engellemesi 431
3. Görünüm Şekilleri 431
a. Zenginleşmenin Geçerli Olmayan Bir Sebebe Dayanması 432
aa. Genel Olarak 432
bb. Borçlanılmamış Edimin İfası 432
aaa. Genel Olarak 432
bbb. Unsurları 433
a’. Borcun Geçerli Olmaması 433
b’. Borcun Yerine Getirilmesi 433
c’. Kendisini Borçlu Sanarak İfa 433
d’. Kendi İsteğiyle İfa 433
b. Zenginleşmenin Gerçekleşmemiş Bir Sebebe Dayanması 434
c. Zenginleşmenin Sonradan Sona Ermiş Bir Sebebe Dayanması 434
B. Edim Dışı Zenginleşme 435
1. Kavram 435
2. Müdahaleden Doğan Haksız Zenginleşme 436
a. Zenginleşenin Davranışından Kaynaklananlar 436
b. Üçüncü Kişinin Davranışından Kaynaklananlar 437
c. Fakirleşenin Davranışından Kaynaklananlar 437
3. Harcamadan Doğan Zenginleşme 437
4. Rücu Hakkı Veren Edim Dışı Zenginleşmeler 437
5. Kazadan Kaynaklanan Edim Dışı Zenginleşmeler 437
C. Kanunun Zenginleşme Hükümlerine Tabi Tuttuğu Kurumlar 438
1. Kusursuz İfa İmkansızlığında Geri İstem 438
2. Elden Çıkarılan Nişan Hediyesinin Geri İstemi 438
3. Özel Kanunların Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerine Tabi Tuttuğu Kurumlar 438
VII. GERİ VERME 438
A. Genel Olarak 438
B. Fakirleşenin Geri İsteme Hakkı (Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü) 439
1. Genel Olarak 439
2. İyiniyetli Sebepsiz Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü 440
a. Zenginleşmenin Ortadan Kalktığı Savunması 440
b. Zenginleşme Sebebiyle Zenginleşenin Malvarlığının Azalması 440
aa. Fark Teorisi 440
bb. Fark Teorisinin Sınırlandırılması 441
3. Kötüniyetli Sebepsiz Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü 441
C. Geri İstenememenin Sınırlandırılması 442
1. Kendi İsteğiyle Borç Olmayan Şeyin İfası 442
2. Hukuka ve Ahlaka Aykırı Amaçla Yapılan Kazandırmalar 442
a. Genel Olarak 442
b. TBK m. 27/I ile Olan İlişkisi 443
c. Uygulama Alanı 443
d. Yaptırımı 443
3. Ahlaki Ödevin İfası 444
4. Zamanaşımına Uğramış Borcun İfası 444
5. Diğer Eksik Borçların İfası 444
D. Zenginleşenin Giderleri İsteme Hakkı 444
1. Genel Olarak 444
2. Giderleri İsteme Hakkı 444
a. İstenebilecek Giderler 444
b. Fakirleşenin Sorumluluğu 445
3. Ayırıp Alabilme Hakkı 445
VIII. ZAMANAŞIMI 446
A. Zamanaşımı Süreleri 446
B. Borcu İfadan Kaçınma 446
İkinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ
Birinci Ayırım
BORÇLARIN İFASI
§ 47. SÖZLEŞMEYE UYGUN İFA 447
I. İFA KAVRAMI 447
II. İFANIN UNSURLARI 448
III. İFA KURALLARININ UYGULAMA ALANI 448
IV. İFANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 448
§ 48. İFANIN TARAFLARI 450
I. İFAYI GERÇEKLEŞTİRECEK KİŞİ 450
II. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN İFASININ SONUÇLARI 451
A. Kanunda Açık Bir Hâlefiyet Düzenlemesinin Bulunmadığı Durumlar 451
B. Kanunda Açık Bir Hâlefiyet Düzenlemesinin Bulunduğu Durumlar 451
1. Kanuni Hâlefiyet Hâlleri 452
2. Hâlefiyetin Hüküm ve Sonuçları 453
a. Hâlefiyetin Borçtan Kurtarıcı Etkisi 453
b. Üçüncü Şahsın Alacaklının Yerine Geçmesi 453
3. İfanın Gerçekleştirileceği Kişi 454
§ 49. İFA YERİ 455
I. İFA YERİNİN BELİRLENMESİ 455
A. Götürülecek Borçlar 456
B. Aranılacak Borçlar 457
C. Alınacak Borçlar 457
D. Gönderilecek Borçlar 457
II. İFA YERİNE BAĞLANAN HUKUKİ SONUÇLAR 457
§ 50. İFA ZAMANI 458
I. İFA ZAMANININ BELİRLENME ŞEKİLLERİ 459
II. BORCUN VADEYE BAĞLI OLMASI 459
III. BORCUN VADEYE BAĞLANDIĞI DURUMLARDA VADENİN HESABI 460
A. Ay Olarak Belirlenmiş Süre 461
B. Gün Olarak Belirlenmiş Süre 461
C. Hafta Olarak Belirlenmiş Süre 461
D. İfa Zamanının Tatil Günlerine İsabet Etmesi Durumunda 461
E. İş Saatlerinde İfa 462
IV. KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE İFA 462
A. İfadan Kaçınma Def’i (Ödemezlik Def’i) 462
1. İfadan Kaçınma Def’inin Şartları 462
a. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşme Bulunmalı 463
b. Tarafların İfa Yükümlülükleri Karşılıklı Değişim İlişkisi İçinde Olmalı 463
c. Karşı Edimin İfası Talep Edilebilir Olmalı ve Önceden İfa Yükümlülüğü Bulunmamalı 463
d. Kendi Borcunu İfa Etmiş veya İfa Önerisinde Bulunmuş Olmalı 463
2. Ödemezlik Def’inin Kullanılması ve Sonuçları 464
B. İfa Güçsüzlüğü 464
1. Karşılıklı Borç Yükleyen Bir Sözleşme Bulunmalı 465
2. Sözleşme Tarafı Ödeme Güçsüzlüğüne Düşmeli 465
3. Karşı Tarafın Alacak Talebi Fiilen Tehlikeye Düşmeli 465
C. İfa Güçsüzlüğüne Düşen Alacaklının Hukuki İmkanları 466
1. Borçludan Güvence Verilmesini Talep Etme 466
2. Güvence Gösterilinceye Kadar İfadan Kaçınma (Ödemezlik) Defi 466
3. Sözleşmeden Dönme 466
§ 51. İFANIN KONUSU 467
I. BORCUN KONUSUNA (EDİME) UYGUNLUK 467
A. Seçimlik (Alternatif) Yetki 467
B. İfa Yerini Tutan Başka Bir Şeyle İfa (İfa Yerine Edim) 468
C. Asıl Edimi Hedefleyen Başka Bir Şeyle İfa (İfa Uğruna Edim) 469
II. EDİMİN KONUSUNUN TARAFLAR VEYA ÜÇÜNCÜ KİŞİ TARAFINDAN BELİRLENMESİ 470
A. Sözleşme ile Kararlaştırılması 471
B. Kanun ile Belirlenmesi 471
1. Parça Borcu ve Çeşit (Cins) Borçları 471
a. Parça Borçları 471
b. Çeşit Borçları 472
c. Çeşit Borçlarına İlişkin Özellikler 472
aa. Edimi Seçme ve İçeriğini Belirleme Yetkisinin Borçluda Olması 472
bb. Seçimin Niteliği ve Geri Alınması 472
2. Seçimlik Borçlar 473
III. BORCUN KONUSUNUN TAMAMEN İFA EDİLMESİ GEREKLİLİĞİ 475
A. Kural: Borcun Tamamının İfası 475
B. İstisna: Kısmi İfanın Kabul Zorunluluğu 476
1. Sözleşme Hükmü Gereği 476
2. Kanun Hükmü Gereği 476
a. Tartışmasız Bakiye Kısmın İfası 476
b. Bölünemeyen Edimlerde İfa 477
c. Kısmi Ödeme 477
3. İşin Niteliği Gereği 478
4. Dürüstlük Kuralı Gereği 478
IV. PARA BORÇLARININ ÖDENMESİ 478
A. Kavram 478
B. Para Borcunun Anlamları 479
1. İlk Anlamı: Değer Borcu Olması 479
2. Diğer Anlamı: Miktarı Belirli Birim Borcu Olması 479
C. Para Borcunun Ödenmesi ve Hukuki Sebep 479
1. Hukuki Sebep Olmaksızın Ödeme 479
2. Hukuki Sebebe Dayanarak Ödeme 480
a. Genel Olarak 480
b. Birden Çok Borçta Ödemenin Hangi Borca Yapıldığının Belirlenmesi 480
aa. Borçlu ve Alacaklının Bildirimine Göre 480
aaa. Borçlunun Bildirimi 480
bbb. Alacaklının Makbuzdaki Beyanı 480
bb. Kanun Hükmüne Göre 480
D. Ödeme 481
1. Ülke Parası Birimi ile Nakit Ödeme 481
a. Ülke Parası ile Ödeme 481
b. Nakit Ödeme 481
c. Ödemenin Kapsamı 482
aa. Nominal/İtibari Değer Kuralı 482
bb. İstisnası: Gerçek Denkleştirilmiş Değerin Ödenmesi 482
2. Yabancı Ülke Parası Birimi ile Nakit Ödeme 483
a. Kural: Borcun Ülke Parası Birimiyle Ödenmesi 483
b. İstisna: Borcun Yabancı Para Birimiyle Ödenmesi 484
3. Yabancı Para Borcunun Ödenmesinin Alacaklı Tarafından Talep Edilebilirliği 484
E. Faiz Yükümlülüğü 484
1. Faiz Kavramı ve Fer’i Niteliği 484
2. Faiz Yükümlülüğünün Kaynakları 485
a. Sözleşmeden Doğan Faiz: Sözleşme Faizi 485
b. Kanun Hükmünden Doğan Faiz: Kanuni Faiz 486
3. Faiz Oranının Belirlenmesi 486
a. Faiz Oranı 486
aa. Ülke Parası Borcunda Faiz 486
aaa. Faiz Oranı 486
bbb. Faiz Alacağının Hesaplanması 486
bb. Yabancı Para Borcunda Faiz 487
b. Sözleşmesel Faiz Oranı 487
aa. Genel Sınır 487
bb. Üst Sınır 487
4. Faize Faiz Yasağı 487
F. Kısmi Ödeme 488
1. Kural: Ana Borçtan Mahsup 488
2. Kural: Daha Az Güvenceliye Mahsup 489
3. Alacaklının İtiraz Hakkı 489
G. Borcunu Ödeyen Borçlunun Hakları 489
1. Makbuz Verilmesi ve Senetlerin Geri Verilmesi veya İptali 490
a. Makbuz Verilmesi 490
aa. Makbuz Kavramı, Niteliği ve Kapsamı 490
bb. Makbuzun İspat Gücü 491
b. Senedin Geri Verilmesi 491
aa. Kısmi Ödemenin Senede İşlenmesi 491
bb. Senedin Geri Verilememesi 491
2. Ödemenin İspatına İlişkin Karineler 492
a. Dönemsel Ödemelere Makbuz Verilmesi 492
aa. Bir Dönem İçin Makbuz Verilmesi 492
bb. Anaparanın Tamamı İçin Makbuz Verilmesi 492
cc. Borç Senedinin Geri Verilmesi 492
§ 52. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ 494
I. ALACAKLININ İFAYA BİRLİKTE KATILIMI 494
A. Alacaklının İfaya Katılımının Niteliği 494
1. Külfet Niteliği 494
2. Borç Niteliği 494
B. Alacaklının İfaya Katılım Şekilleri 495
1. İfa Davranışları 495
a. Hazırlık Davranışları 495
b. Birlikte Kabul Davranışları 495
c. İfaya Eşlik Eden Davranışlar 496
aa. Makbuz ve Senetlerin Geri Verilmesi 496
bb. Senedin İptal Edildiğine ve Borcun Olmadığına Dair Belge Verilmesi 496
II. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ 496
A. Genel Olarak 496
B. Şartları 496
1. Borçlu Borçlanılan Edimin İfasını Borca Uygun Olarak Önermeli 497
a. Borçlanılan Edim İfaya Hazır Olmalı 497
b. Borçlu Borçlandığı Şekliyle İfayı Önermeli 497
2. Alacaklı Haksız Olarak İfaya Katılmaktan Kaçınmalı 497
a. Alacaklı İfaya Katılmaktan Kaçınmalı 497
b. Alacaklının İfayı Kabulden Kaçınması Haksız Olmalı 497
3. Alacaklının Temerrüdüne Bağlanan Genel Sonuçlar 498
4. Borçlunun Borcundan Kurtulabilmesi İçin Kullanabileceği Haklar 499
a. Bir Şeyin Teslimini Gerektiren Borçlarda (Verme Borçlarında) 499
aa. Tevdi Edilebilen Eşyayı Konu Alan Borçlarda 499
bb. Tevdi Edilemeyen Eşyayı Konu Alan Borçlarda 501
b. Bir Şeyin Teslimini Gerektirmeyen Borçlarda 502
§ 53. DİĞER İFA ENGELLERİNDE 503
I. KAVRAM 503
II. ŞARTLARI 503
A. Borçlunun Kusuru Bulunmamalı 503
B. Alacaklıdan Kaynaklanan Kişisel Sebepler Söz Konusu Olmalı 503
1. Alacaklının Kimliğinde Duraksama Olmalı 503
2. Alacaklıdan Kaynaklanan Diğer Kişisel Sebeplerin Varlığı 504
III. HUKUKİ SONUÇ 504
İkinci Ayırım
BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI
§ 54. GENEL OLARAK İFA İHLÂLLERİ 505
I. BORÇLANILAN EDİME AYKIRILIK (İFA İHLÂLLERİ) 505
A. Genel Olarak 505
B. Yasal Dayanak 506
C. İfa İhlâllerine Bağlanan Hukuki Sonuçlar 507
D. Uygulama Alanı 509
E. İfa İhlâllerine Genel Bakış 509
II. EDİMİN İFA EDİLMESİNİN SAĞLANMASI 510
A. Kural: İfanın Konusu Olan Edimin Yerine Getirilmesinin İstenmesi 510
1. Genel Olarak: Edimin Aynen İfası 510
2. Kural: Alacaklının İfayı Talep Hakkı 511
a. Birincil Talep: Aynen (Real) İfayı Talep Hakkı 511
b. TBK’nın Aynen (Real) İfa Talebini Düzenleyen Hükümleri 512
aa. Yapma ve Yapmama Borçlarının İfası ve İfanın İhlâli 512
aaa. Yapma Borçlarının İfasının İhlâli 512
bbb. Yapmama Borçlarının İfasının İhlâli 514
III. İFAYA ZORLAMA VE İFANIN İCRASI 514
A. İfa Davası Yargılaması 515
B. İfa Kararının İcrası 515
IV. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN TEMEL KURALI (TBK m. 112) 516
§ 55. İFA İMKÂNSIZLIĞI 518
I. GENEL OLARAK 518
II. OBJEKTİF VE SUBJEKTİF İMKÂNSIZLIK AYRIMI 518
A. Subjektif İmkânsızlık Olarak Nitelendirilebilecek Hâller 520
1. Sözleşme Konusu Malın Sonradan Rızaen Elden Çıkması 520
2. Sözleşme Konusu Malın Sonradan Rıza Dışı Elden Çıkması 520
B. Subjektif İmkânsızlıktan Ayrılması Gereken Durumlar 521
1. Kişiye Mutlak Surette Bağlı Edimlerin İmkânsızlığı 521
2. Cins (Çeşit) ve Parça Borçlarının İmkânsızlığı 521
3. Yapmama Borçlarının İmkânsızlığı 522
4. Aşırı İfa Güçlüğü 522
a. İşlem Temelinin Çökmesinin Hukuki Olguları 524
aa. İşlem Temelini Oluşturan Olgunun Dürüstlük Kuralına Aykırı Düşecek Şekilde Sonradan Esaslı Derecede Değişmesi 524
bb. İşlem Temelinin Çökmesine İlişkin Durumun Öngörülemez ve Olağanüstü Nitelik Taşıması 524
cc. İşlem Temelinin Çökmesine Esas Teşkil Edecek Hukuki Olgunun Borçludan Kaynaklanmaması ve Borçlunun Borcunu Henüz İfa Etmemiş veya Saklı Tutarak İfa Etmiş Olması 526
b. İşlem Temelinin Çökmesinin Hukuki Sonucu 526
c. Aşırı İfa Güçlüğünün İfa İmkânsızlığı ile Olan İlişkisi ve Ayırt Edilmesi 526
III. BORÇLUNUN SORUMLU OLDUĞU İMKÂNSIZLIK – BORÇLUNUN SORUMLU OLMADIĞI İMKÂNSIZLIK AYRIMI 527
A. Genel Olarak 527
B. Borçlunun Sorumlu Olduğu ya da Sorumlu Olmadığı İmkânsızlık Ayrımının Sözleşme İlişkisine Etkisi 528
C. Borçlunun Sorumlu Olduğu İmkânsızlık (TBK m. 112) 528
1. Hukuki Olguları 528
a. Sözleşmeye Aykırılık 528
b. Sonraki Objektif İmkânsızlık 528
aa. Sonraki İmkânsızlık Söz Konusu Olmalı 528
bb. Objektif İmkânsızlık Söz Konusu Olmalı 529
c. Borçlunun Sorumlu Olması 529
aa. Borçlunun Kusurundan Sorumluluğu 529
aaa. Borçlunun Sorumluluğunun Kapsamı 531
a’. Sorumluluğun Kapsamının İşin Özelliğine Göre Belirlendiği Hâller 531
b’. Sorumluluğun Kapsamının Haksız Fiil Hükümleri ile Tamamlanması 531
bbb. Kusurun İspatı 532
bb. Borçlunun Kusuru Olmaksızın Sorumluluğu 533
cc. Borçlunun Yardımcı Kişinin Fiilinden Sorumluluğu 533
aaa. Zarar Verenin Borçlunun Rıza Verdiği Yardımcı Kişisi Olması 533
a’. Yardımcı Kişi Kavramının Çalışandan Farkı 534
bbb. Borç İlişkisinde Yardımcı Kişi ile Borcun İfasının Mümkün Olması 535
ccc. Yardımcı Kişinin Kendisine Bırakılan İşin İfası Esnasında Alacaklıya Zarar Vermesi 536
ddd. Yardımcı Kişinin Davranışının Borçluya Farazi Olarak Yüklenebilir Olması (Farazi Kusur) 536
eee. Borçlunun Yardımcı Kişinin Fiilinden Sorumluluğunun Kaldırılmamış veya Sınırlandırılmamış Olması (Sorumsuzluk Anlaşması/Kaydı) 537
d. Alacaklının Zararı 537
aa. Klasik Zarar Kavram 537
bb. Zarar Çeşitleri 538
aaa. Sözleşmeye Olan Güven Zararı (Olumsuz Zarar) 539
bbb. Sözleşmenin İfa Edilmemesinden Doğan Zarar (İfa Yararı Zararı / Olumlu Zarar) 539
a’. Somut Zarar Yöntemi 540
b’. Soyut Zarar Yöntemi 540
ccc. Üçüncü Kişinin (Yansıma) Zararının Tazmini 541
e. Uygun Nedensellik Bağı 541
2. Borçlunun Sorumlu Olduğu İmkânsızlığın Hukuki Sonuçları 541
a. Zararın Tazmini (Tazminat) 541
aa. Maddi Zararın Tazmini (Maddi Tazminat) 541
aaa. Zararın ve Zarar Miktarının İspatı 542
bbb. Zararı Hesaplama Anı 542
ccc. Maddi Tazminatın Hesaplanması 543
a’. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi 543
b’. Tazminatın Ödenme Biçiminin Belirlenmesi 543
c’. Tazminatın İndirilmesi 543
d’. Alacaklının Yararlarının Denkleştirilmesi 543
ddd. Tazminat Miktarının Hesaplanması 544
eee. Ceza Koşulu 544
bb. Kaim Değerin Talep Edilmesi 544
cc. Manevi Tazminat 545
dd. Zamanaşımı 545
b. Sözleşmeden Dönme 545
c. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde Karşı Edimin Durumu 546
aa. Mübadele (Değişim) Teorisi 546
bb. Fark Teorisi 546
cc. Alacaklının Seçimlik Hakkı Görüşü 546
3. Borçlunun Sorumluluğunun Kaldırılması veya Sınırlandırılması (Sorumsuzluk Anlaşması/Kaydı) 546
a. Sorumsuzluk Anlaşmasının Hukuki Olguları 547
aa. Anlaşmanın Sözleşme Hükmünde Yer Alması ve Borçlunun Sözleşmeye Aykırı Fiilinden Önce Yapılmış Olması 547
bb. Anlaşmanın Borçlunun Ağır Kusurunu Düzenlememesi 548
b. Sorumsuzluk Anlaşmasının Hukuki Sonucu: Kesin Hükümsüzlük 548
c. Sorumsuzluk Anlaşmasına İlişkin Özel Durumlar 548
aa. Hizmet Sözleşmesinde 548
bb. Kanun ya da Yetkili Makamlar Tarafından Verilen İzinle Yürütülen Uzmanlığı Gerektiren Bir Hizmet, Meslek veya San’atla İlgili Anlaşmalarda 549
cc. Yardımcı Kişinin Fiilinden Doğan Sorumluluk ile İlgili Anlaşmalarda 550
D. Borçlunun Sorumlu Olmadığı İmkânsızlık (TBK m. 136) 550
1. Genel Olarak 550
a. Sözleşme Riski 550
b. Risk Türleri 551
aa. Edim Riski (Hasarı) 551
bb. Karşı Edim Riski (Hasarı) 551
2. Borçlunun Yan Yükümlülükleri 552
3. Hukuki Olguları 552
a. Geçerli Bir Borcun Bulunması 552
b. Sonraki Objektif İmkânsızlığın Gerçekleşmesi 552
c. Borçlunun Sorumlu Olmaması 553
4. Hukuki Sonuçları 553
a. Genel Olarak 553
aa. Kural: Borçlunun Borcunun Sona Ermesi (Edim Riskinin/Hasarının Alacaklıda Olması) 553
aaa. Edim Yükümlülüğünün Sona Ermesi (Edim Riskinin/Hasarının Alacaklıda Olması) 553
bbb. Sözleşmenin Durumu 554
ccc. Asli Edime Bağlı Hak ve Borçların Durumu 554
ddd. İfanın Sonradan Mümkün Hâle Gelmesi 555
bb. İstisna: Sözleşmeden Doğan İstisna: Edim Hasarına Borçlunun Katlanacağının Kararlaştırılması 555
cc. Alacaklının Kaim Değeri Talep Etmesi 555
b. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Hukuki Sonuçları 555
aa. Kural: Karşı Edimi Talep Hakkının Sona Ermesi (Karşı Edim Riskinin/Hasarının Borçluda Olması) 555
bb. İstisnalar 556
aaa. Sürekli Edimli Sözleşmelerde 556
bbb. Sözleşmeden Doğan İstisna: Karşı Edim Hasarına Alacaklının Katlanacağının Kararlaştırılması 556
ccc. Kanundan Doğan İstisna: Hukuk Kuralının Karşı Edim Hasarına Alacaklının Katlanacağını Düzenlemesi 556
c. İfa Edilmiş Karşı Edimin İadesi 557
E. Kısmi İmkânsızlık – Tam İmkânsızlık Ayrımı 558
1. Kısmi İfanın Çeşitleri 558
2. Yasal Düzenleme 558
3. Kısmi İmkânsızlığın Hukuki Olguları 559
a. Edimin Bölünebilir Olması 559
b. Alacaklının Kısmi Edimi Ret Hakkının Bulunmaması 559
4. Kısmi İmkânsızlığın Sonuçları 559
a. Kural: Borcun Kısmen Sona Ermesi 559
b. Tam İmkânsızlık Hükümlerinin Uygulanması 560
c. Alacaklının Kaim Değeri Talep Hakkı 560
§ 56. SÖZLEŞMENİN OLUMLU İHLÂLİ 561
I. KAVRAM 561
II. HUKUKİ OLGULARI 561
A. Sözleşmenin Olumlu İhlâli 561
1. Edim Yükümlülüğünün İhlâli: Kötü İfa 561
a. Kötü İfa (Gereği Gibi İfa Etmeme) 561
b. Kötü İfanın Yanlış Edimle (Aliud) İfadan Ayrılması 562
2. Yan Yükümlülüklerin İhlâli 563
3. Yapmama Yükümlülüğünün İhlâli 563
B. Zarar 563
C. Uygun Nedensellik Bağı 564
D. Borçlunun Sorumlu Olması 564
III. HUKUKİ SONUÇLARI 564
A. Zararın Tazmini 564
B. Dönme Hakkı 564
C. İspat Yükü 565
§ 57. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 566
I. GENEL OLARAK VE DİĞER İFA İHLÂLLERİ İLE OLAN İLİŞKİSİ 566
A. Yasal Dayanak 566
B. Uygulama Alanı: Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde 567
II. BORÇLU TEMERRÜDÜNÜN HUKUKİ OLGULARI 567
A. Genel Olarak 567
1. Edimin (Borcun) İfası Mümkün Olmalı 568
2. Borç Muaccel Olmalı 568
3. Borçluya İhtar Yapılmış Olmalı 568
a. Kural: Alacaklının İhtarı 568
aa. Genel Olarak 568
bb. İhtarın Kapsamı 569
cc. İhtara Bağlanabilen Ek Olgular 569
dd. Hukuki Niteliği 570
ee. İhtarın Şekli 570
ff. İhtar Yerine Geçen İşlemler 570
gg. İhtarın Hukuki Sonuçlarını Doğurduğu An: Uygun Tepki Süresi Sonu 570
b. İstisna: İhtara Gerek Olmayan (İhtar Yerine Geçen) Durumlar– Borca Aykırılıkta Borçlunun İhtarsız Temerrüde Düşmesi 571
aa. Belirli Vadeli Borçlar 571
bb. İhtar Yapılmasının Dürüstlük Kuralına Göre Beklenemeyeceği Hâller 572
cc. Borçlunun Borcunu Ödemeyeceğini Kesin Olarak Bildirmesi 572
4. Borçlunun Borcunu İfa Etmemesi Yükümlülüğüne Aykırı Olmalı 572
a. Alacaklı İfayı Kabule Hazır Olmalı 573
b. Borçlunun İfadan Kaçınma İmkânı Bulunmamalı 573
III. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜNÜN SONA ERMESİ 573
IV. HAKSIZ FİİLDE BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 573
V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDE BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 574
VI. BORÇLU TEMERRÜDÜNÜN HÜKÜMLERİ 574
A. Genel Olarak 574
1. Gecikme Tazminatı 574
a. Gecikme Tazminatı İçin Ek Hukuki Olgu: Borçlunun Kusurlu Olması 574
b. Gecikme Zararının Niteliği 575
c. Gecikme Zararının Kapsamı 575
d. Gecikme Zararının İspatı 575
B. Beklenmedik Hâlden Sorumluluk 575
1. Genel Olarak 575
2. Hukuki Olguları 576
a. Borçlunun Temerrüdü Durumunda Borcun İhlâline Neden Olan Beklenmeyen Bir Hâlin veya Mücbir Bir Sebebin Gerçekleşmesi 576
b. Borcun İhlâlinin Kaçınılmaz Olması 577
c. Uygun Nedensellik Bağı 577
d. Borçlunun Sorumluluğuna İlişkin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi 577
3. Hukuki Sonucu 578
§ 58. ÖZEL DURUMLAR 579
I. PARA BORÇLARINDA TEMERRÜT: TEMERRÜT FAİZİ 579
A. Genel Olarak 579
1. Para Borçlarında Fiksiyon (Varsayım) Kuralı 579
2. Faizin Borçlunun Kusurundan Bağımsızlığı 580
B. Faizin Hesaplanması 580
1. Genel Olarak 580
a. Temerrüt Faizinin Başladığı An: Tepki Süresi 580
b. Temerrüt Faizinin Tazminat Faizi ile Olan İlişkisi 581
c. Faizin Zamanaşımı 581
2. Temerrüt Faizinin Hukuki Olguları 581
a. Temerrüt Faizi Oranları 581
aa. Ülke Parası Borçlarında Temerrüt Faizi 581
aaa. Sözleşmesel (Akdi) Faiz 581
bbb. Yasal Faiz 582
a’. Ticari Olmayan İşlerde Gecikme Faizi 582
b’. Ticari İşlerde Temerrüt Faizi 582
bb. Yabancı Para Borcunda Gecikme Faizi 583
cc. Gecikme Faiz Oranının Üst Sınırı 583
dd. Bileşik Faiz Yasağı 583
C. Aşkın (Munzam) Zararın Tazmini 584
1. Genel Olarak 584
2. Borçlunun Kurtuluş Kanıtı: Kusurlu Olmadığının İspatı 585
3. Esas Alacağın Yargılamasında Beklenen Aşkın Zararın Talep Edilebilmesi 585
II. KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE TEMERRÜT 585
A. Genel Olarak 585
B. Uygulama Alanı: Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmeler 586
C. Temerrüdün Hukuki Olguları 587
1. Esaslı Yükümlülüğün İfasında Temerrüde Düşülmesi 587
2. Temerrüt Olgularına Ek Hukuki Olgu: Borçluya Uygun Süre Verilmesi 587
a. Verilen Sürenin Niteliği, Uygunluğu ve Şekli 587
b. Süre Verilmesini Gerektirmeyen Durumlar 589
aa. Borçluya Süre Verilmesi Anlamsızsa 589
bb. Borcun İfası Alacaklı İçin Yararsızsa 590
cc. Borcun İfasının Belirli Bir Zamanda veya Belirli Bir Süre İçinde Gerçekleşmemesi Üzerine İfanın Artık Kabul Edilmeyeceği Sözleşmeden Anlaşılıyorsa 590
aaa. Kesin Vadeli İşlem Kavramı 590
bbb. Nispi Kesin Vadeli İşlem 590
ccc. Diğer Durumlar ve Özel Düzenlemeler 591
D. Alacaklının Üç Aşamalı Seçimlik Hakkı 591
1. Genel Olarak 591
a. Alacaklının Üç Aşamalı Seçim Hakkı 591
b. Seçim Hakkının İçeriği ve Niteliği 592
c. Seçim Hakkının Geri Alınabilirliği 592
2. Alacaklının İlk Seçim Hakkı 593
3. Alacaklının İkinci Seçim Hakkı 594
a. Seçim Beyanının Yapılacağı An 594
aa. Uygun Süre Verilen Hâllerde 594
bb. Süre Verilmesi Gerekmeyen Hâllerde 595
aaa. TBK m. 124 b. 1’e Göre Süre Verilmesinin Anlamsız Olması Durumunda 595
bbb. TBK m. 124 b. 2’ye Göre Süre Verilmesinin Yararsız Olması Durumunda 595
ccc. TBK m. 124 b. 3’e Göre Kesin Vadeli İşlem Olması Durumunda 596
b. İkinci Seçim Hakkı ve Seçilen Hakka Bağlanan Sonuçlar 596
aa. Alacaklının İfadan Vazgeçerek Borcun İfa Edilmemesinden Doğan İfa Menfaati Zararının (Olumlu Zararının) Tazminini İstemesi 596
aaa. Olumlu Zarar Kalemleri 597
bbb. İfa Menfaati (Olumlu) Zararının Hesaplanacağı An 598
4. Alacaklının Karşı Edim Yükümlülüğünün Durumu ve Üçüncü Seçim Hakkı 598
5. Olumlu Zararı Hesaplama Yöntemine İlişkin Fark Metodunu Tercih Eden Alacaklının Dördüncü Seçim Hakkı 599
a. Somut Fark Metoduyla Hesaplama 600
b. Soyut Fark Metoduyla Hesaplama 600
6. Alacaklının İkinci Seçim Hakkı Çerçevesinde Sözleşmeden Dönmesi 600
a. Yasal Düzenlemenin Amacı ve Uygulama Alanı 600
aa. Amacı 600
bb. Uygulama Alanı 601
cc. Dönme Hakkının Kullanılamayacağı Durumlar 602
dd. Dönme Hakkının Niteliği 602
ee. Dönme Hakkının Kullanılması 602
ff. Dönme Hakkının Şekli 603
gg. Alacaklının Seçimini Geri Alması 603
b. Sözleşmeden Dönmenin Hukuki Sonuçları 603
aa. Genel Olarak 603
bb. Dönmenin Sözleşmeye Etkisi Konusundaki Görüşler 603
aaa. Klasik Dönme Görüşü 603
bbb. Ayni Etkili Dönme Görüşü 604
ccc. Dönüşüm Görüşü 604
cc. Karşılıklı İfa Yükümlülüğünden Kurtulma ve İfa Edilen Edimlerin Geri İstemi 605
aaa. Sözleşmedeki Borçların Geçerliliğine Etkisi: Borçtan Kurtarıcı Etki 605
bbb. İfa Edilmiş Edimlerin Geri Verilmesi (İadesi) 606
dd. Geri Verilecek Edimin İmkânsızlaşması 607
aaa. İşgörme Ediminin, Kaçınma ve Özellikle Katlanma Ediminin İmkânsızlaşması 607
bbb. Maddi (Eşya) Ediminde 607
ee. Sözleşmenin Hükümsüz Kalması Sebebiyle Uğradığı (Sözleşmeye Güvenden Doğan / Olumsuz) Zararın Giderilmesi İstemi 608
aaa. Sözleşmeye Güvenden Doğan (Olumsuz) Zararın Talep Edilebilmesi 608
bbb. İfa Menfaati (Olumlu) Zararının Talep Edilememesi 608
ccc. Borçlunun Kusuru 609
ddd. Hesaplanma Anı 609
eee. Sözleşmeye Güvenden Doğan (Olumsuz) Zarar Kalemleri 609
a’. Fiili Olumsuz Zarar Kalemleri 609
b’. Yoksun Kalınan Kazanç/Kâr 610
aa’. Başka Bir Sözleşme Yapma Fırsatının Kaçırılması 610
bb’. Alacaklının Kendi Edimini İfa Etmeseydi Elde Edeceği Yararlar 611
fff. Gecikme Tazminatının Talep Edilmesi 611
ggg. Olumsuz Zararın Olumlu Zararla Sınırlandırılmaması 612
hhh. Zararın İspatı 612
III. SÜREKLİ EDİMLİ SÖZLEŞMELERDE TEMERRÜT 612
A. Sürekli Borç İlişkisi Kavramı 612
B. Sürekli Edimli Borç İlişkisinin Sona Ermesi 613
1. Sürekli Edimli Sözleşmenin Kendiliğinden (Doğrudan) Sona Ermesi 613
a. Sürenin Sona Ermesi 613
b. Diğer Kendiliğinden Sona Erme Sebepleri 613
aa. Ölüm 613
bb. Fiil Ehliyetinin Kaybı veya Sınırlandırılması 613
cc. Ödemeden Aciz 613
dd. İflas 614
2. Sürekli Edimli Sözleşmenin Hukuki İşlemle (Dolaylı Şekilde) Sona Ermesi 614
a. Fesihle Sona Erdirme 614
aa. Olağan Fesihle Sona Erdirme 614
aaa. Genel Olarak 614
bbb. Olağan Fesih Hakkının Sınırları 615
a’. Fesih Süresi ve Fesih Dönemleri 615
b’. Dürüstlük Kuralına Aykırı Kullanım 615
bb. Olağanüstü Fesihle Sona Erdirme 616
aaa. Genel Olarak 616
bbb. Haklı Sebebin Hukuki Dayanağı 616
ccc. Haklı Sebeple Fesihle Sona Erdirme 617
a’. Kanuni Haklı Sebeple Sona Erme 617
aa’. Tipik (İsimli) Sözleşmelerde 617
bb’. Atipik (İsimsiz) Sözleşmelerde 617
b’. Genel Haklı Sebeple Sona Erdirme 617
c’. Sözleşmede Belirlenen Haklı Sebeple Sona Erdirme 617
ddd. Haklı Sebep 618
a’. Kavram 618
b’. Fesih Hakkının Kullanılması 619
b. Sona Erdirme (İkale) Sözleşmesi ile Sona Erdirme 619
C. Sürekli Borç İlişkisinde Temerrüt 619
D. Sürekli Edimli Sözleşmelerde, Borçlunun Temerrüdü Hâlinde, Alacaklının Sahip Olduğu Seçimlik Haklar 620
1. Kural: İfa ve Gecikme Tazminatı İstemi 620
2. Seçimlik Hak: Sözleşmenin Feshi ve Sözleşmenin Süresinden Önce Sona Ermesi Yüzünden Uğradığı Zararın Giderilmesi İstemi 620
Üçüncü Ayırım
BORÇ İLİŞKİLERİNİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ETKİSİ
§ 59. ALACAKLIYA HALEF OLMA (HALEFİYET) 622
I. GENEL OLARAK HALEFİYET 622
II. İRADEYE DAYANAN–YASAYA DAYANAN HALEFİYET 623
A. İradeye Dayanan Halefiyet 623
B. Yasaya Dayanan Halefiyet 623
III. HALEFİYETE BAĞLANAN SONUÇLAR 624
§ 60. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİLİNİ ÜSTLENME 625
I. GENEL OLARAK 625
II. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ ÜSTLENMENİN TANIMI 626
III. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ ÜSTLENMENİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 626
IV. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ ÜSTLENMENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 627
A. Sözleşme 627
B. Üçüncü Kişi 628
C. Fiil 629
D. Bağımsızlık 629
E. Karşılık (İvaz) 630
V. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ ÜSTLENMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 630
A. Fiili Üstlenen İle Alacaklı Arasındaki İlişki Bakımından 630
B. Fiili Üstlenen ile Üçüncü Kişi Arasındaki İlişki 631
VI. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİN SONA ERMESİ 632
§ 61. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME 634
I. GENEL OLARAK 634
II. HUKUKSAL NİTELİK VE YAPISI 635
III. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME TÜRLERİ VE BUNLARIN HÜKÜMLERİ 636
A. Eksik Üçüncü Şahıs Yararına Sözleşme ve Hükümleri 637
B. Tam Üçüncü Şahıs Yararına Sözleşme ve Hükümleri 638
VI. SORUMLULUK SİGORTALARINDA DURUM 640
Üçüncü Bölüm
BORÇLARIN VE BORÇ İLİŞKİLERİNİN SONA ERMESİ, ZAMANAŞIMI
Birinci Ayırım
SONA ERME HALLERİ
§ 62. İFA VE ASIL BORCA BAĞLI HAK VE BORÇLARIN SONA ERMESİ 641
I. GENEL OLARAK 641
II. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİLERİNİN SONA ERMESİ SEBEPLERİ 642
III. BORCUN VE BORÇ İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİNİN ETKİLERİ 643
IV. İFA 644
§ 63. İBRA 645
I. TANIM VE ÖZELLİKLERİ 645
A. Tanım 645
B. İbranın Sözleşme Olması 645
C. İbranın Tasarruf İşlemi Olması 646
II. İBRANIN KOŞULLARI 646
A. Anlaşma 646
B. Ehliyet 647
C. Şekil Serbestisi 647
III. İBRANIN HÜKMÜ 647
§ 64. YENİLEME 648
I. YENİLEMENİN TANIMI 648
II. YENİLEME İŞLEMİNİN ÖZELLİKLERİ 648
III. YENİLEME İŞLEMİNİN UNSURLARI 648
A. Sona Erdirilen Borç (Alacak) 648
B. Yeni Borcun Kurulması 649
C. Anlaşma 649
IV. YENİLEMENİN HUKUKİ ETKİLERİ 651
V. CARİ HESAP İLİŞKİSİNDE YENİLEME 651
§ 65. BİRLEŞME 653
I. GENEL OLARAK 653
II. ALACAKLI VE BORÇLU SIFATLARININ BİRLEŞMESİNİN KOŞULLARI 653
III. ALACAKLI VE BORÇLU SIFATLARININ BİRLEŞMESİNİN ETKİLERİ 654
§ 66. İFA İMKANSIZLIĞI 655
I. GENEL OLARAK 655
II. İFA İMKANSIZLIĞININ BORCU SONA ERDİRMESİNİN KOŞULLARI 655
A. Mevcut ve Geçerli Bir Borcun Varlığı 655
B. İfanın Sonradan İmkansızlaşması 656
C. Bu İmkansızlıktan Borçlunun Sorumlu Olmaması 658
D. Borçlunun İmkansızlık Durumunda Gerekli Önlemleri Alması ve Durumu Alacaklıya Bildirmesi (İhbar) 659
III. İFA İMKANSIZLIĞINA BAĞLANAN SONUÇLAR 659
A. Dar Anlamda Borcun Sona Ermesi 659
B. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Durum 660
IV. SONRAKİ KISMİ İFA İMKANSIZLIĞI 661
§ 67. TAKAS 663
I. GENEL OLARAK 663
II. TAKAS TÜRLERİ 663
III. TAKAS HAKKININ YENİLİK DOĞURAN HAK OLMASI 664
IV. TAKAS AÇIKLAMASININ TASARRUF İŞLEMİ KARAKTERİ 664
V. TAKAS İRADESİNİN AÇIKLANMASI (TAKAS BEYANI) 664
VI. TAKAS HAKKININ KOŞULLARI 665
A. Genel Olarak 665
B. Takasın Olumlu Koşulları 666
1. Karşılıklılık 666
2. Özdeşlik 667
3. Muacceliyet 668
4. Dava Edilebilirlik 668
C. Takasın Olumsuz Koşulları 669
VII. TAKASIN ETKİSİ 669
İkinci Ayırım
ZAMANAŞIMI
§ 68. ZAMANAŞIMI 671
I. GENEL OLARAK 671
II. ALACAĞIN ZAMANAŞIMINA UĞRAMASI 672
A. Alacak 672
B. Zamanaşımına Tabi Olmayan Alacak 672
C. Zamanaşımı Süreleri 673
1. Zamanaşımı Bakımından Genel Süre 673
2. Zamanaşımı Bakımından İstisnai Özel Süreler 674
D. Zamanaşımına Uğrama 674
1. Sürenin Başlangıcı 674
2. Sürenin Durması 676
3. Sürenin Kesilmesi 677
4. Sürenin Dolması 678
III. ZAMANAŞIMI BAKIMINDAN İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ 678
IV. ZAMANAŞIMININ GERÇEKLEŞMESİNE BAĞLANAN SONUÇLAR 680
A. Temel Sonuç (Zamanaşımı Defi) 680
B. Diğer Sonuçlar 680
Dördüncü Bölüm
BORÇ İLİŞKİLERİNDE ÖZEL DURUMLAR
Birinci Ayırım
TESELSÜL
§ 69. MÜTESELSİL BORÇLULUK 683
I. GENEL OLARAK 683
II. MÜTESELSİL BORÇLULUĞUN NİTELİK VE ÖZELLİKLERİ 684
A. Müteselsil Borçluluğun Niteliği 684
B. Müteselsil Borçluluğun Yapısal Unsurları 686
1. Borçluların Bireysel Olarak Edimin Tamamını İfa Etmekle Yükümlü Olması 686
2. Alacaklının Edimin Tamamının İfasını Dilediği Bir Borçludan Talep Edebilmesi 686
3. Bir Borçlunun İfasının Diğer Borçluları Alacaklıya Karşı Borçtan Kurtarması 687
III. MÜTESELSİL BORÇLULUĞU DOĞURAN SEBEPLER 687
A. Kanun Hükmü 687
B. İrade Açıklaması 688
IV. MÜTESELSİL BORÇLULUKTA İLİŞKİLER 689
A. Dış İlişki 689
1. Alacaklı Yönünden Dış İlişki 690
2. Borçlular Yönünden Dış İlişki 690
B. İç İlişki 692
V. MÜTESELSİL BORÇLULUĞUN SONA ERMESİ 694
A. İfa ile Takas ve Bunların Etkisi 694
B. Borcu Sona Erdiren Diğer Durumlar ve Etkisi 694
§ 70. MÜTESELSİL ALACAKLILIK 696
I. GENEL OLARAK 696
II. MÜTESELSİL ALACAKLILIK 696
A. Genel Olarak 696
B. Müteselsil Alacaklılığın Yapısal Unsur ve Özellikleri 696
İkinci Ayırım
KOŞULLAR
§ 71. KOŞULA BAĞLI BORÇLAR 698
I. KOŞUL KAVRAMI 698
II. KOŞULUN YAPISI 699
III. KOŞUL TÜRLERİ 701
A. Geciktirici Koşul 701
B. Bozucu Koşul 701
C. Diğer Ayrımlar 701
IV. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ VE KOŞUL 702
A. Koşul Açısından (Yasak Koşullar) 702
B. Koşulun Dahil Olduğu İşlem Açısından (Koşula Bağlanamayan İşlemler) 703
V. KOŞULA BAĞLANAN ETKİ VE SONUÇLAR 703
A. Geciktirici Koşula Bağlanan Etki ve Sonuçlar 703
1. Geciktirici Koşulun Askıda Olduğu Evre (Bekleme Durumu) 703
2. Yararlar 705
3. Geciktirici Koşulun Gerçekleşmesinin Etkisi 705
B. Bozucu Koşula Bağlanan Etki ve Sonuçlar 706
1. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesinden Önceki Evre 706
2. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesinin Etkisi 706
C. Taraflardan Birinin Ölümü 707
D. Dürüstlük Kuralının Etkisi 708
Üçüncü Ayırım
BAĞLANMA PARASI, CAYMA PARASI VE CEZA KOŞULU
§ 72. BAĞLANMA PARASI, CAYMA PARASI VE CEZA KOŞULU 709
I. BAĞLANMA PARASI 709
A. Bağlanma Parasının Yapısı 709
B. Bağlanma Parasının Hükmü 710
II. CAYMA PARASI 711
A. Cayma Parasının Yapısı 711
B. Cayma Parasının Hükmü 711
III. CEZA KOŞULU 712
A. Genel Olarak 712
B. Ceza Koşulunda Amaç ya da İşlev 713
C. Ceza Koşulunun Niteliği 714
D. Ceza Koşuluna Dair Temel Özellikler 715
E. Sözleşme Cezası Türleri 717
F. Sözleşme Cezasının İndirilmesi 718
Beşinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİLERİNDE TARAF DEĞİŞİKLİĞİ
Birinci Ayırım
ALACAĞIN DEVRİ
§ 73. ALACAĞIN DEVRİ 719
I. ALACAĞIN DEVRİ VE ÖZELLİKLERİ 719
A. Genel Olarak 719
B. Alacağın Devrinin Özellikleri 719
II. ALACAĞIN DEVRİNİN TÜRLERİ 720
A. İradi/Sözleşmesel Devir 720
1. İradi Devrin Koşulları 720
2. Devir İşleminin (Sözleşmenin) Geçerli Surette Kurulması 720
3. Geçerli Bir Hukuki Sebebin Varlığı 721
4. Borçlunun Rızasının Aranmaması 721
5. Devredilebilir Bir Alacağın Varlığı veya Devir Engelinin Bulunmaması 721
6. Devir İşleminin Yasal Şekle Uygun Yapılması 723
B. Kanuna Dayanan Alacağın Devri 724
C. Yargısal Devir 725
III. ALACAĞIN DEVRİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 725
A. Dış İlişki Bakımından Sonuçlar 725
1. Genel Olarak 725
2. Devrin Bildirimi ve İyiniyetle İfa 726
3. Çekişmeli Alacaklar 727
4. Savunmaların İleri Sürülmesi 728
B. İç İlişki Bakımından Sonuçlar 730
1. Öncelik Hakları ve Bağlı Haklar ile Faizler 730
2. Senet ve Belgelerin Teslimi ve Bilgi Verilmesi 731
3. Garanti Sorumluluğu 732
a. Genel Olarak 732
b. Edim Karşılığı Devir (İvazlı Devir) 732
c. Edim Karşılığı Olmaksızın Devir 733
d. İfaya Yönelik Devir 733
İkinci Ayırım
BORCUN ÜSTLENİLMESİ
§ 74. BORCUN ÜSTLENİLMESİ 735
I. GENEL OLARAK 735
II. BORCUN İÇ ÜSTLENİLMESİ 736
A. Borcun İç Üstlenilmesi Sözleşmesi ve Yapısı 736
B. Borcun İç Üstlenme Sözleşmesinin Koşulları 737
C. Borcun İç Üstlenme Sözleşmesinin İfası ve İfa Edilmemesi 738
III. BORCUN DIŞ ÜSTLENİMİ 740
A. Genel Olarak 740
B. Borcun Dış Üstlenilmesinin Koşulları 740
1. Genel Olarak 740
2. Geçerli Surette Kurulmuş Dış Üstlenim Sözleşmesi 740
3. İç Üstlenim Sözleşmesinin Zorunlu Olmayışı 742
4. Borçlunun Rızasının Aranmaması 742
5. Devredilebilir Bir Borcun Varlığı 743
C. Sözleşmenin Hüküm ve Sonuçları 743
1. Borçlunun Değişmesi 743
2. Bağlı Hak ve Borçlar 743
3. Savunmalar 744
D. Sözleşmenin Hükümsüzlüğü 746
E. Özel Hükümlerin Saklı Tutulmuş Olması 747
IV. BORCA KATILMA 747
V. MALVARLIĞININ VEYA İŞLETMENİN DEVRALINMASI 748
VI. TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ 749
A. Genel Olarak 749
B. Şartları 750
1. Ticari İşletmenin Devri Sözleşmesi 750
2. Tescil ve Kamusal İlan 751
VII. İŞLETMELERİN BİRLEŞMESİ 752
VIII. MALVARLIĞI YA DA İŞLETME DEVRİNİN HUKUKİ SONUÇLARI 752
A. Malvarlığının veya İşletmenin Aktif ve Pasiflerinin Devri 752
B. Devredenin Sınırlı Süreli Müteselsil sorumluluğu 755
Üçüncü Ayırım
SÖZLEŞMENİN DEVRİ VE SÖZLEŞMEYE KATILMA
§ 75. SÖZLEŞMENİN DEVRİ VE SÖZLEŞMEYE KATILMA 756
I. SÖZLEŞMENİN DEVRİ 756
II. SÖZLEŞMEYE KATILMA 757 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
