|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Teşekkür 7
Özet 9
Abstract 11
Şekiller Listesi 19
Tablolar Listesi 21
Kısaltmalar 23
Giriş 29
BİRİNCİ BÖLÜM:
NÜKLEER ENERJİNİN TEMEL ESASLARI VE GELİŞİMİ
1. Enerji ve Enerjinin Temel Esasları 35
1.1. Enerji Tanımı, Türleri ve Hukuk Bağıntısı 35
1.1.1. Yenilenebilir Enerji 37
1.1.2. Yenilenemez Enerji 38
1.1.3. Sürdürülebilir Enerji 39
1.2. Nükleer Enerji 40
1.2.1. Nükleer Enerji Kavramı ve Tanımı 40
1.2.2. Nükleer Enerjinin Tarihçesi 42
1.2.2.1. Sanayileşmenin Etkisi 44
1.2.2.2. II. Dünya Savaşının Etkisi 44
1.2.3. Günlük Hayatta Nükleer Enerji 45
1.2.3.1. Nükleer Enerjinin Kullanım Amaçları 45
1.2.3.1.1. İnsani Amaçla Kullanımı: Nükleer Endüstri 45
1.2.3.1.2. Askeri Amaçla Kullanımı: Nükleer Silahlar 46
1.2.3.2. Nükleer Enerji Hakkında Güncel Tartışmalar 48
1.2.3.2.1. Lehte Tartışmalar 48
1.2.3.2.2. Aleyhte Tartışmalar 49
2. Nükleer Santraller 50
2.1. Nükleer Santrallerin Kurulma Amacı 50
2.2. Türkiye’de ve Dünyada Nükleer Santraller 51
2.3. Önemli Nükleer Santral Kazaları 54
2.3.1. Three Mile Adası Kazası 54
2.3.2. Çernobil Kazası 55
2.3.3. Fukuşima Kazası 56
3. Nükleer Terörizm 57
3.1. Nükleer Terörizm Kavramı ve Tarihi 57
3.2. Nükleer Terörizm Çeşitleri 59
3.3. Nükleer Terörizm Senaryoları 62
3.4. Siber – Nükleer Güvenlik ve Tedbir 64
4. Değerlendirme 67
İKİNCİ BÖLÜM:
ULUSLARARASI NÜKLEER HUKUK VE GÜNCEL GELİŞMELER
1. Nükleer Hukuk Hakkında Temel Esaslar 69
1.1. Nükleer Hukukun Kapsam ve Mahiyeti 70
1.2. Nükleer Hukukun Temel İlkeleri 70
2. Nükleer Santrallerin Uluslararası Hukuk Açısından Temel Özellikleri 73
2.1. Nükleer Santrallerin İnsani Amaçla Kullanımı 74
2.1.1. Ulusal Mevzuat 75
2.1.1.1. 5710 Sayılı Kanun’a Göre Nükleer Santral Kuracak Şirketin Belirlenmesi 76
2.1.1.2. Milletlerarası Anlaşmalarla Nükleer Güç Santrali Kuracak Şirketin Belirlenmesi 76
2.1.2. Uluslararası Düzenlemeler 77
2.1.2.1. EURATOM ve ABD Arasında Nükleer Enerji'nin İnsani Amaçla Kullanılması Anlaşması 79
2.1.2.2. Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesine İlişkin Antlaşma (NPT) 80
2.1.2.3. Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Antlaşması (Comprehensive Test Ban Treaty) 81
2.2. Nükleer Santrallerin Çalışma Esasları 83
2.2.1. Nükleer Santral Kuracak Şirketin Belirlenmesi 84
2.2.2. Lisanslar 85
2.2.3. Yükümlülükler 87
2.3. Kurucu İşletmeler ve Sözleşme Esasları 88
2.3.1. Sivil Amaçlı Nükleer Santrallerde Üçüncü Kişilere Verilen Zararlarda İşletenin Sorumluluğu 89
3. Nükleer Santrallere İlişkin Uluslararası Hukuk 90
3.1. Nükleer Santrallere İlişkin Uluslararası Hukuki Rejim Teşekkülleri 90
3.1.1. Dünyanın Nükleer Enerjiyle Tanışması ve “Barış İçin Atom” Projesi 91
3.1.2. BM Genel Kurulu 91
3.1.3. BM İnsan Hakları Komitesi 91
3.1.4. Uluslararası Adalet Divanı 92
3.1.5. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı 95
3.1.6. OECD – Nükleer Enerji Ajansı 97
3.2. Sorumluluk Rejimi ve Uluslararası Anlaşmalar 98
3.2.1. Üçüncü Şahıslara Karşı Hukuki Sorumluluğa İlişkin Paris Sözleşmesi 98
3.2.2. Nükleer Zararlar Hakkında Hukuki Sorumluluğa İlişkin 1963 Tarihli Viyana Sözleşmesi 99
3.2.3. 1964 Tarihli Paris Sözleşmesini Yenileyen Brüksel Ek Sözleşmesi 101
3.2.4. Nükleer Enerji Alanında Üçüncü Şahıslara Karşı Hukuki Sorumluluğa İlişkin Paris Sözleşmesi’ni Yenileyen 1982 Ek Protokolü 102
3.2.5. Paris ve Viyana Sözleşmelerinin Ortak Uygulanmasına İlişkin 21.10.1988 Tarihli Ortak Protokol 103
4. Değerlendirme 104
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
NÜKLEER SANTRALLERİN SİBER GÜVENLİĞİ VE
ULUSLARARASI HUKUKİ TEMEL ESASLARI
1. Nükleer Güvenlik ve Hukuki Temel Esasları 107
1.1. Nükleer Terörizmin Tanımı ve Kapsamı 107
1.1.1. Nükleer Güvenlik Hakkında Temel Esaslar 109
1.1.1.1. Nükleer Güvenlik Rejimi 109
1.1.1.2. Nükleer Güvenlik Kültürü 110
1.1.2. Nükleer Terörizm Üzerine Güncel Çalışmalar 111
1.2. Nükleer Santrallere Karşı Güvenlik Tedbirleri ve Mukabil Tedbirlerin Hukuki Esasları 112
1.2.1. Hukuki Bağlayıcı Nitelikte Uluslararası Düzenlemeler 113
1.2.1.1. UAEA Himayesinde Temel Hukuki Düzenlemeler 113
1.2.1.1.1. Nükleer Malzemelerin Fiziksel Korunması Sözleşmesi ve 2005 Tarihli Değişiklik 113
1.2.1.1.2. Nükleer Kazaların Erken Bildirimi Sözleşmesi 114
1.2.1.1.3. Acil Nükleer ve Radyolojik Kaza Durumunda Yardım Sözleşmesi 115
1.2.1.1.4. Nükleer Güvenlik Sözleşmesi 115
1.2.1.1.5. Tüketilen Yakıt Yönetiminin Güvenliği ve Radyoaktif Atık Yönetiminin Güvenliğine Dair Ortak Sözleşme 116
1.2.1.2. BM Himayesinde Temel Hukuki Düzenlemeler 117
1.2.1.2.1. BM Güvenlik Konseyi 1373 (2001) ve 1540 (2004) Sayılı Kararları 118
1.2.1.2.2. Terörist Bombalamalarının Engellenmesine Dair Uluslararası Sözleşme 119
1.2.1.2.3. Nükleer Terör Faaliyetlerinin Önlenmesine Dair Uluslararası Sözleşme 119
1.2.1.3. UDÖ Himayesinde Temel Hukuki Düzenlemeler 121
1.2.1.3.1. Deniz Ulaştırması Güvenliğine Karşı Yasadışı Eylemlerin Önlenmesine İlişkin Sözleşme (1988 SUA Sözleşmesi) 122
1.2.1.3.2. SUA (Yasadışı Eylemlerin Önlenmesi) Sözleşmesinin 2005 Protokolleri 122
1.2.2. Hukuki Bağlayıcı Nitelikte Olmayan Uluslararası Düzenlemeler 123
1.2.2.1. UAEA Himayesinde Bağlayıcı Olmayan Düzenlemeler 124
1.2.2.1.1. Radyoaktif Kaynakların Emniyeti ve Güvenliğine İlişkin Uygulama Esasları ve Radyoaktif Kaynakların İthalatı ve İhracatı Hakkında Ek Düzenleme 124
1.2.2.1.2. 2017 Tarihli Nükleer Malzemelerin ve Nükleer Tesislerin Fiziksel Korunmasına Dair Uluslararası Konferans 125
1.2.2.2. BM Himayesinde Bağlayıcı Olmayan Düzenlemeler 125
1.2.2.2.1. Birleşmiş Milletler Uluslararası Terörle Mücadele Stratejisi 126
1.2.2.3. EURATOM Himayesinde Bağlayıcı Olmayan Düzenlemeler 126
1.2.2.3.1. EURATOM Anlaşmasının 103. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Komisyon Tavsiyesi 126
2. Nükleer Santrallerin Siber Güvenliği ve Uluslararası Hukuki Esasları 128
2.1. Siber Güvenliğin Tanımı ve Kapsamı 128
2.2. Siber Saldırı, Siber Suç ve Siber Savaş Karşılaştırması 131
2.3. Güncel Siber Saldırılar 141
2.4. Nükleer Santrallere Karşı Siber Saldırı Senaryoları 142
2.5. Siber Güvenliğin Hukuki Esasları 144
2.5.1. Ulusal Mevzuat 144
2.5.2. Uluslararası Düzenlemeler 148
2.5.2.1. ‘Karşı Tedbirler’ Bağlamında Siber Saldırı Değerlendirmesi 149
2.5.2.2. Siber Saldırıları Doğrudan Düzenleyen Uluslararası Hukuk Rejimleri 152
2.5.2.2.1. UAEA 153
2.5.2.2.2. BM 154
2.5.2.2.3. NATO 157
2.5.2.2.4. Avrupa Konseyi 158
2.5.2.2.5. Şangay İşbirliği Örgütü 160
2.5.2.3. Siber Saldırıları Dolaylı Düzenleyen Uluslararası Hukuk Rejimleri 160
2.5.2.3.1. Telekomünikasyon Hukuku 161
2.5.2.3.2. Havacılık Hukuku 162
2.5.2.3.3. Uzay Hukuku 164
2.5.2.3.4. Deniz Hukuku 167
3. Savaş Hukuku Bağlamında Siber Saldırı/Savaş Tartışmaları 168
3.1. Jus ad Bellum 169
3.1.1. Yasal Mevzuatı Yönetme: İç İşlerde Güç ve Müdahale Kullanımına İlişkin Yasak 171
3.1.2. Kolektif Güvenlik ve Meşru Müdafaa İstisnaları 172
3.1.3. Ad Bellum Gerekliliği ve Orantılılığı 175
3.2. Jus in Bello 176
3.2.1. In Bello Gerekliliği 177
3.2.2. In Bello Orantılılığı 177
3.2.3. Farklar/Ayrımlar 178
3.2.3.1. Bir Siber Saldırıda Hukuki Olarak Hedeflenen Kim Olabilir? 179
3.2.3.2. Kim bir Siber Saldırı Gerçekleştirebilir? 180
3.2.4. Tarafsızlık 180
4. Değerlendirme 182
SONUÇ VE ÖNERİLER 185
EKLER
EK 1: SOMUT NÜKLEER TERÖRİZM SENARYOLARI 189
EK 2: NÜKLEER ENERJİ PROGRAMI UYGULAMA OPERATÖRÜNÜN SORUMLULUK VE DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ (Faz 1) 191
EK 3: NÜKLEER ENERJİ PROGRAMI UYGULAMA OPERATÖRÜN SORUMLULUK VE DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ (Faz 2) 193
EK 4: BELİRLİ BİR TESİS İÇİN DÜZENLEYİCİ KURULUŞ TARAFINDAN ÜRETİLEN BELGELER 195
EK 5: SİBER SUÇ KATEGORİLERİ VE ÇEŞİTLERİ 199
EK 6: GÜNCEL SİBER SALDIRI LİSTESİ 202
EK 7: NÜKLEER SANRALLEREE KARŞI SİBER SALDIRI SENARYOLARI 205
Kaynakça 209
Kavram Dizini 245 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
