İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 13
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK ANAYASA HUKUKUNDA BİREYSEL BAŞVURU
I. BİREYSEL BAŞVURU KAVRAMI, USUL VE NİTELİKLERİ 19
A. Bireysel Başvuru Hakkı Kavramı 19
1. Bireysel Başvurunun Tanımı 20
2. Bireysel Başvurunun Amacı 26
3. Bireysel Başvuru Türleri 28
a. Dilekçe Hakkı 28
b. Bilgi Edinme Hakkı 31
c. Kamu Denetçiliği Kurumuna Başvuru (Ombudsmanlık) 35
B. Bireysel Başvurunun Özellikleri 38
1. Anayasal Bir Hak Arama Yolu Olması 38
2. İkincil (Tali) Nitelikte Bir Hak Arama Yolu Olması 38
3. Temel Hak ve Özgürlüklerin İhlali Durumunda Başvurulan
Bir Hak Arama Yolu Olması 41
4. Güncel ve Kişisel Bir Hakkı Doğrudan Etkilenenler Tarafından
Başvurulan Bir Hak Arama Yolu Olması 43
5. Kamu Gücü İşlemlerine Karşı Başvurulan Bir Hak Arama Yolu
Olması 45
6. Kendine Özgü (Suigeneris) Bir Hak Arama Yolu Olması 47
7. Halk Davası (Actio Popularis) Olmaması 49
8. Etkili Bir İç Hukuk Yolu Olması 50
C. Bireysel Başvurunun İşlevleri 52
1. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması ve Geliştirilmesi İşlevi
(Subjektif İşlev) 53
2. Hukuk Düzenini Koruma ve Geliştirme İşlevi (Objektif İşlev) 53
3. Ön Filtre İşlevi 54
4. Yasama ve Yargı Organlarını Etkileme İşlevi 54
II. TÜRK ANAYASA HUKUKUNDA BİREYSEL BAŞVURU UYGULAMASI 55
A. Müessesenin Tarihsel Gelişimi ve Yasal Dayanağı 55
1. Türkiye’de Bireysel Başvuruya İlişkin Tartışmalar ile Kabul
Edilişi 55
2. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvurunun Yasal Dayanağı 59
B. Anayasa Mahkemesi’ne Yapılan Bireysel Başvuruların İncelenme
Usulü 63
1. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru 63
a. Bireysel Başvuru Yapılacak Yerler 66
b. Anayasa Mahkemesi’ne Doğrudan Bireysel Başvuru 67
c. Mahkemeler Vasıtasıyla Bireysel Başvuru 69
d. Yurtdışı Temsilcilikler Vasıtasıyla Bireysel Başvuru 70
e. Elektronik Ortamda Bireysel Başvuru 71
f. Posta Araçları ile Yapılan Bireysel Başvuru 71
2. Bireysel Başvuruların İncelenme Süreci 72
a. Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuruları İnceleme
Usulü 72
b. Ön İnceleme Aşaması 74
i. İdari Ret Kararı 76
ii. Usule İlişkin İdari Ret 77
iii. Süre Yönünden İdari Ret 78
iv. İtiraz Halinde Süre Aşımı Nedeniyle İtirazın Reddi 78
c. Kabul Edilebilirlik İnceleme Aşaması 79
i. Bölümler 79
ii. Komisyonlar 80
iii. Komisyonlar Tarafından Verilen Karar Türleri 84
aa. İdari Redde İtiraz Hakkındaki Kararlar 84
bb. Kabul Edilemezlik Kararları 85
cc. Kabul Edilebilirlik Kararları 87
d. Esas Hakkındaki İnceleme Aşaması 87
i. Esas Hakkında İncelemenin Usulü ve Kapsamı 87
ii. Esas Hakkında İnceleme Yapacak Birimler 89
İKİNCİ BÖLÜM
BİREYSEL BAŞVURUNUN USULE VE ESASA İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK KOŞULLARI
I. GENEL OLARAK KABUL EDİLEBİLİRLİK KOŞULLARININ
ÖZELLİKLERİ 95
A. Kabul Edilebilirlik Hiyerarşisi 96
B. Mükerrer Başvuru 97
II. BİREYSEL BAŞVURUDA USULE İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK
KOŞULLARI 98
A. Yüksek Mahkemenin Kişi Bakımından Yetkisi 98
1. Başvuru Ehliyeti 98
a. Gerçek Kişiler 99
b. Tüzel Kişiler 100
i. Özel Hukuk Tüzel Kişileri 101
ii. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri 101
c. Yabancılar 104
2. Mağdurluk Statüsü 105
3. Mağdurluk Statüsünde Güncellik, Kişisellik ve Doğrudan
Etkilenme Koşulları 110
a. Güncellik Koşulu 110
b. Kişisellik Koşulu 111
c. Doğrudan Etkilenme Koşulu 112
B. Yüksek Mahkemenin Konu Bakımından Yetkisi 113
1. Bireysel Başvuruya Konu Olan Temel Hak ve Özgürlükler 115
2. Bireysel Başvuruya Konu Edilemeyecek İşlem ve Kararlar 122
a. Yasama İşlemleri 125
b. Düzenleyici İdari İşlemler 128
c. Anayasa Mahkemesi Kararları 132
d. Anayasanın Yargı Denetimi Dışında Bıraktığı İşlemler 133
C. Yüksek Mahkemenin Yer Bakımından Yetkisi 139
D. Yüksek Mahkemenin Zaman Bakımından Yetkisi 142
E. Bireysel Başvuru Süresi 143
1. Süre Koşulu Amacı 146
2. Sürenin Başlangıcı 146
F. Başvuru Yollarının Tüketilmesi 150
III. BİREYSEL BAŞVURUDA ESASA İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK
KOŞULLARI 154
A. Anayasal Açıdan Önem Taşıyan ve Başvurucunun Önemli Bir
Zarara Uğradığı Başvurular 154
B. Başvurunun Açıkça Dayanaktan Yoksun Olmaması 157
1. Temyiz Mercii Şikayeti 159
2. Açık veya Görünür Bir İhlalin Bulunmaması 160
3. Kanıtlanmamış Şikayetler 161
4. Karmaşık veya Zorlama Şikayetler 161
C. Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanımı 162
IV. ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN BİREYSEL BAŞVURUDA ESAS İNCELEMESİ SONUNDA VERİLECEK KARAR TÜRLERİ 164
A. Hakka Yönelik İhlal Olmadığı Kararı 166
B. Hakka Yönelik İhlal Kararı 166
1. Kamu Gücü İşlemlerinden Kaynaklanan İhlal Kararı 167
2. Mahkeme Kararlarından Kaynaklanan İhlal Kararı 167
a. Yeniden Yargılama Yapmak Üzere Dosyanın İlgili
Mahkemeye Gönderilmesi 168
b. Başvurucu Lehine Tazminata Hükmedilmesi 169
c. Genel Mahkemelerde Dava Açılması Yolunun Gösterilmesi 170
C. Bireysel Başvurudan Feragat ve Düşme Kararı 170
D. Pilot Karar 171
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ADİL YARGILANMA HAKKI VE BİREYSEL BAŞVURU
I. ADİL YARGILANMA HAKKININ KAPSAMI 175
A. Kavramlar 175
1. Özgürlük Kavramı 176
2. Adalet Kavramı 176
3. Yargılama Kavramı 177
4. Hak Kavramı 178
B. Genel Olarak Adil Yargılanma Hakkı 181
1. Kavram Olarak 183
2. Adil Yargılanma Hakkının Hukuki Niteliği 188
II. TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE ADİL YARGILANMA HAKKI 189
A. Uluslararası Metinlerde Adil Yargılanma Hakkı 189
1. Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı) 189
2. Köylülerin Mektupları 190
3. Habeas Corpus Act 191
4. Virginia Haklar Bildirgesi 191
5. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi 191
6. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 192
7. Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme 194
8. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 195
9. Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi 196
10. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi 197
11. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 198
B. Türk Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı 199
III. İNSAN HAKLARI VE TEMEL HAK BOYUTUYLA ADİL YARGILANMA
HAKKI 204
A. İnsan Hakları Kavramının Felsefi Gelişimi 204
B. İnsan Hakları Kavramının Hukuksal Gelişimi 205
C. İnsan Haklarının Uluslararası Düzeyde Korunması 207
D. İnsan Haklarının Bölgesel Düzeyde Korunması 209
E. İnsan Haklarının Birleşmiş Milletler Bünyesinde Korunması ve
Denetim Yolları 213
F. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Adil Yargılanma
Hakkının Önemi 218
G. Adil Yargılanma Hakkının Sınırlandırılması 219
1. İnsan Haklarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesindeki
Genel Sınırlama Rejimi 219
2. İnsan Haklarının 1982 Anayasasındaki Genel Sınırlama
Rejimi 220
3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve 1982 Anayasası
Açısından Adil Yargılanma Hakkının Sınırlandırılması 224
H. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve 1982 Anayasası Açısından
Adil Yargılanma Hakkının Unsurları 225
IV. ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA ADİL YARGILANMA HAKKI 228
A. AYM Kararları Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkının Temel
Unsurları 229
1. Yasayla Kurulmuş Bağımsız ve Tarafsız Bir Mahkemede
Yargılanma Hakkı 229
a. Yasa ile Kurulmuş Mahkeme 230
b. Bağımsız Mahkeme 231
c. Tarafsız Mahkeme 232
2. Mahkemeye Erişim Hakkı 233
3. Aleni Olarak Yargılanma Hakkı 235
a. Kamuya Açık Yargılama Hakkı 235
b. Aleni Hüküm Hakkı 236
4. Makul Sürede Yargılanma Hakkı 236
5. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı 237
a. Yargılamada Silahların Eşitliği İlkesi 238
b. Çelişmeli Yargılama İlkesi 239
6. Savunma Hakkı 240
7. Gerekçeli Karar Hakkı 241
8. Yargılamada Masumiyet Karinesinin Korunması İlkesi 241
9. Hukuki Güvenlik İlkesine Uygun Şekilde Yargılanma Hakkı 242
B. 1982 Anayasası Döneminde Adil Yargılanma Hakkına İlişkin
Karar Örnekleri 243
V. ADİL YARGILANMA HAKKI KAPSAMINDAKİ BİREYSEL
BAŞVURULURA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ
İSTATİSTİĞİ 253
SONUÇ 257
KAYNAKÇA 265 |