İÇİNDEKİLER
Önsöz 5 Kısaltmalar 21 ŞİRKETLER TOPLULUĞU SORUMLULUK HUKUKU KONZERNHAFTUNGSRECHT § GİRİŞ 25 §§ METODOLOJİ 26 §§§ GENEL BAKIŞ 27 I. DÜZENLEME 27 A. Türk Hukuku 27 B. Alman Hukuku 27 II. DÜZENLEMENİN AMACI 28 Birinci Kitap TEMEL KONULAR § ŞİRKETLER TOPLULUĞU HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 31 I. ŞİRKETLER TOPLULUĞU 31 A. Tanım 31 B. Oluşumu ve Yapısı 33 C. Konzern Kavramı 33 1. Tanım 33 2. Tarihi Gelişim 34 3. Oluşumu 35 a. Sözleşmeye Dayalı Konzern 36 b. Fiili Konzern 37 c. Bütünleştirme 39 4. Yapısı 39 a. Dikey Konzern 40 b. Yatay Konzern 40 ba. Genel 40 bb. Oluşumu 40 bc. Görünümü 41 D. Holding Kavramı 42 II. HÂKİM VE BAĞLI ŞİRKET 44 A. Hâkim Şirket 44 1. Genel 44 2. Niteliği 45 3. İşletme ve Teşebbüs Kavramı 46 a. İşletme 46 b. Teşebbüs 48 ba. Genel 48 bb. Hâkim Teşebbüsün Tacir Sayılması 50 B. Bağlı Şirket 50 1. Saf Bağlı Şirket 50 a. Türk Hukuku 50 b. Alman Hukuku 51 2. Ara Hâkim Şirket 52 III. HÂKİMİYET KAVRAMI 53 A. Hâkimiyetin Tespitini Düzenleyen Sistemler 53 1. Tek Elden Yönetim Kavramı 53 a. Genel 53 b. Dar ve Geniş Konzern Kavramı 54 c. Yargı Kararları 55 2. Kontrol Kavramı 56 B. Hâkimiyet Türleri 57 1. Kurulma Şekline Göre Hâkimiyet 57 a. Doğrudan Hâkimiyet 57 b. Dolaylı Hâkimiyet 58 ba. Genel 58 bb. Türleri 60 bba. Tek Seviyeli Dolaylı Hâkimiyet 60 bbb. Çok Seviyeli Dolaylı Hâkimiyet 60 bbba. Genel 60 bbbb. Alman Hukukunda Çok Seviyeli Konzernlerde Uygulanacak Hükümler 61 2. Hâkim Şirketin Sayısına Göre Hâkimiyet 63 a. Tek Başına Hâkimiyet 63 b. Birlikte Hâkimiyet 64 ba. Genel 64 bb. Sorumluluğun Tespiti 66 bc. Aile Şirketleri 68 3. Kapsamına Göre Hâkimiyet 68 a. Tam Hâkimiyet 68 aa. Genel 68 ab. Tam Hâkimiyetin Sağlanması 69 b. Kısmi Hâkimiyet 70 C. Topluluk İçinde Topluluk Mümkün Mü? 70 IV. KARŞILIKLI İŞTİRAK 72 A. Genel 72 1. Kapsam 72 2. Amaç 72 B. Zararları 73 1. Sermayenin Sulandırılması 73 2. Pay Sahiplerinin Yönetimdeki Etkisinin Azalması 74 C. İştirak Oranlarının Hesaplanması 75 1. Türk Hukuku 75 2. Alman Hukuku 76 D. Karşılıklı İştirak Türleri 77 1. Basit Karşılıklı İştirak 77 a. Tanım 77 b. %25 İştirak Oranının Önemi 78 2. Nitelikli Karşılıklı İştirak 79 a. Tanım 79 b. Karşılıklı İştirak Durumunda Hâkimiyetin Tespiti 79 ba. Genel 79 bb. Alman Hukuku 80 E. Karşılıklı İştirake Bağlanan Sonuçlar 80 1. Genel 80 2. Basit Karşılıklı İştirake Bağlanan Sonuçlar 81 a. Yaptırım Uygulanacak Şirketlerin Tespiti 81 aa. Genel 81 ab. Karşılıklı İştirak Konumuna Bilerek Girme Kavramı 82 aba. TTK m. 198 Uyarınca Yapılan Bildirim İle Bilme 82 abb. Başka Yoldan Bilme Durumu 83 b. Uygulanacak Yaptırımlar 84 ba. Paylardan Doğan Hakların 3/4'nün Donması 84 baa. Genel 84 bab. Alman Hukuku 84 bb. İmtiyazlı Paylar ve Nisapların Hesaplanması 85 bc. Kâr Payı Dağıtımı 86 bd. Yeni Pay Alma Hakkı 87 3. Nitelikli Karşılıklı İştirak Durumunda Uygulanacak Hükümler 88 §§ ŞİRKETLER TOPLULUĞU HUKUKUNDA HÂKİMİYETİN TESPİTİ 88 I. PAYA DAYALI HÂKİMİYET 88 A. Genel 88 B. Oy Haklarının Çoğunluğuna Sahip Olma 90 1. Genel 90 2. Oy Oranının Hesaplanması 91 a. İştirak Eden Şirketin Oy Oranının Hesaplanması 92 aa. İmtiyazlı Paylardan Doğan Oylar 92 ab. Kullanılabilir Oyların Hesaplanması 93 aba. Menfaat Çatışmasından Dolayı Kullanılamayan Oylar 93 abb. Bildirim Yükümlülüğüne Uyulmamasından Dolayı Oy Hakkının Donması 96 abc. Sermaye Borcunun Ödenmemesinden Dolayı Oy Hakkının Doğmaması 97 abd. Oy Hakkının Şirket Esas Sözleşmesinde Sınırlandırılması 98 abe. Karşılıklı İştirak İlişkisinden Dolayı Oy Hakkının Donması 98 ac. Dolaylı Hâkimiyetten Kaynaklanan Oylar 99 b. İştirak Edilen Şirketteki Oyların Hesaplanması 99 ba. Genel 99 bb. Bağlı Şirketin Elindeki Paylardan Doğan Oylar 100 c. Hâkim Şirketteki Oy Oranının Hesaplanmasına İlişkin Hususlar 101 ca. Hâkim Şirketin Toplantı Nisabının Hesaplanması 101 caa. Anonim Şirketlere İlişkin Düzenleme 101 cab. Limited Şirketlere İlişkin Düzenleme 102 cb. Hâkim Şirketin Kendi Payları Üzerindeki Tasarruflarına İlişkin Düzenlemeler 103 cba. Hâkim Şirketin Kendi Payını İktisabı 103 cbb. %10 Pay Sınırlamasının Yaptırımı 104 cbc. Hâkim Şirketin Kendi Paylarını Taahhüt Yasağı 105 C. Şirket Esas Sözleşmesine Dayalı Olarak Şirket Yönetimini Belirleme Hakkına Sahip Olma 106 1. Genel 106 2. Alman Hukuku 107 a. Azınlığın Hâkimiyeti 107 b. Negatif Hâkimiyet 109 D. Bir Sözleşmeye Dayalı Olarak Oy Haklarının Çoğunluğunu Oluşturma 110 E. Pay Çoğunluğu İle Hâkimiyet 110 1. Payların Çoğunluğuna Sahip Olma 111 a. Niteliği ve İstisnaları 111 b. Pay Oranının Hesaplanması 112 2. Şirketi Yönetecek Oranda Paya Sahip Olma 114 F. Alman Hukukunda Hâkimiyet 115 1. Hâkimiyet Karinesi 115 a. Karineler ve Aksinin İspatı 115 aa. Genel 115 ab. Özel Bir Durum: Oy Çoğunluğu Bulunmadan Pay Çoğunluğu ile Hâkimiyet 116 b. Kapsam 117 c. Hâkimiyetin Tespiti 117 2. Hâkimiyeti Sona Erdiren Sözleşmeler 118 a. Genel 118 b. Şartları 119 ba. Sözleşme En Az 5 Yıl Süreli Olmalıdır 119 bb. Sözleşme ile Oy Hakkından Vazgeçilmelidir 119 bc. Sözleşme Yazılı Olmalı 120 c. İmza Yetkilisi 120 G. Türk Hukukunda Hâkimiyeti Sona Erdiren Sözleşmeler 121 II. HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNE DAYALI VEYA BAŞKA YOLLARLA HÂKİMİYET 121 A. Hâkimiyet Sözleşmesi 121 B. Başka Yollarla Hâkimiyet 123 1. Genel 123 2. Kredi Sözleşmeleri 125 §§§ ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA BİLGİLENDİRME VE DENETİM 125 I. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ 125 A. Genel 125 B. Bildirim Yükümlüleri ve Bildirimin İçeriği 126 1. Teşebbüsler 126 a. Genel 126 b. Bildirimin İçeriği 126 2. Teşebbüsün veya Sermaye Şirketinin Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticileri 127 a. Genel 127 b. Bildirimin İçeriği 127 C. Bildirim Oranları 128 D. Bildirim Zamanı 130 E. Bildirimin Yapılacağı Yer 131 F. Bildirim Yapılmamasının Sonuçları 132 II. BİLGİ ALMA HAKKI 132 A. Genel 132 B. Bağlılık Raporu 133 1. Genel 133 2. Rapor Düzenleme Yükümlüsü 134 3. Raporu Düzenleme Zamanı 136 4. İçeriği 137 a. Hukuki İşlemler 138 aa. Tarafları 138 ab. Niteliği 138 ac. Açıklamanın Kapsamı 140 b. Önlemler 142 ba. Niteliği 142 bb. Açıklamanın Kapsamı 143 c. Denkleştirme Durumu 144 5. Raporun Niteliğine İlişkin İlkeler 145 6. Aleniyet Konusu 146 7. Bağlılık Raporunun Sonuç Kısmı 149 a. İçeriği 150 b. Bağlı Şirket Yönetim Kurulunun Sorumluluğunun Kapsamı 151 c. Paysahiplerine Sunumu 151 8. Sorumluluk Düzenlemeleri İle İlişkisi 152 9. Raporun Hazırlanmamasının Sonuçları 154 C. Hâkimiyet Raporu 155 1. Genel 155 2. Düzenleme Yükümlüsü ve Zamanı 156 3. İçeriği 156 4. Raporun Niteliğine İlişkin İlkeler 157 5. Raporun Sunumu 157 6. Bağlı Şirketin Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü 158 D. Hâkim Şirket Paysahiplerinin Bilgilendirilmesi 160 1. Genel 160 2. Talebin İçeriği 161 3. TTK m. 200 ve TTK m. 437/II Arasındaki İlişki 161 E. Şirketler Topluluğunda Denetim 162 1. Genel 162 2. Denetimin Kapsamı 163 3. Denetçi Raporunun Sunumu 164 4. Özel Denetim 165 a. Hileli İşlem Sebebiyle Özel Denetim 165 aa. Genel 165 ab. Denetimin Konusu 166 b. Denetimdeki Olumsuz Sonuçlar ve Denkleştirmenin Yapılmaması Sebebiyle Özel Denetim 166 ba. Denetim Raporundaki Olumsuzlukların İncelenmesi 166 bb. Denkleştirmenin Yapılmaması 167 İkinci Kitap ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDAKİ İLİŞKİLERDEN DOĞAN SORUMLULUK § ŞİRKETLER TOPLULUĞU HUKUKUNUN DİĞER DÜZENLEMELER İLE İLİŞKİSİ 169 I. ŞİRKET YÖNETİMİNİN GENEL SORUMLULUĞU 169 II. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ 170 III. GÜVEN SORUMLULUĞU 171 IV. GENEL KURUL KARARININ İPTALİ 172 V. SERMAYENİN KORUNMASI 173 VI. İFLAS VE İFLAS ERTELEME KARARLARI 174 VII. ŞİRKETLER TOPLULULUĞU UYUMLULUĞU 175 VIII. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI 176 §§ TTK m. 202/I UYARINCA HÂKİMİYETİN HUKUKA AYKIRI KULLANILMASINDAN DOLAYI SORUMLULUK 177 I. GENEL 177 II. SORUMLULUK 180 A. Sorumluluğun Niteliği 181 B. Sorumluluğun Şartları 182 1. Hâkim Şirketin Yönlendirmesi 184 2. Yönlendirme Sonucu Bağlı Şirketin Kaybına Sebep Olan Bir İşlemin Yapılması 184 3. İşlemin Bağlı Şirket Yönetim Kurulunun Özen Borcuna Aykırı Olması 185 4. Kaybın Hâkim Şirket Tarafından Denkleştirilmemesi 186 III. TTK m. 202/I UYARINCA HUKUKA AYKIRILIK 187 A. Hâkim Şirketin Yönlendirmesi 187 1. Tanım 188 2. Kapsamı 189 3. Tarafları 190 a. Yönlendirmede Bulunan 190 b. Yönlendirmenin Muhatabı 191 4. Yönlendirmenin Yapıldığı Aşama 191 5. Yönlendirmenin Şekli 192 a. Ortak Personel Aracılığıyla Yönlendirme 193 b. Genel Kurul Kararı 193 c. Hâkim Şirketin Bağlı Şirketin Temsilcisi Olması 194 6. Yönlendirmenin İspatı 194 a. Tespit 194 b. Hâkim Şirketin İspat Yükü 195 ba. Genel 195 bb. Şartları 196 c. Hâkimiyet Şeklinin Etkileri 198 ca. Hâkim Şirketin Yönetimi Elinde Bulundurması 199 cb. Hâkim Şirketin Oy Çokluğuna Sahip Olması 199 B. Bağlı Şirketin Kaybı 200 1. Genel 200 2. Kaybın Tespiti 202 3. Hukuki İşlemler 203 a. Genel 203 b. Hukuka Aykırılığın Tespiti 204 4. Karar ve Önlemler 206 a. Hukuka Aykırılığın Tespiti 206 b. Bağlı Şirketin Kârını Azaltması ya da Aktarması 208 c. Bağlı Şirketin Hâkim Şirkete Borç Vermesi 209 d. Bağlı Şirketin Aldığı veya Alamadığı Önlemler 211 e. Bağlı Şirket Tarafından Üstlenilen Riskler ve Diğer Önlemler 211 5. Kaybın Hesaplanamaması 213 6. Nitelikli Kayıp 213 C. Özen Borcuna Aykırılık 217 1. Genel 217 2. Düzenlemenin Kapsamı 218 3. Özen Borcunun Niteliği 218 a. Özen Borcu Kavramı 218 b. Şirket Menfaatinin Gözetilmesi Kavramı 220 4. Özen Borcuna Aykırılık ile Kaybın Tespiti 220 5. İspat Yükü 222 6. Kusur 222 a. Hâkim Şirketin Yönlendirme İradesinde Kusur 223 b. Bağlı Şirketin İşleminde Kusur 224 D. Denkleştirme 226 1. Genel 226 2. Niteliği 227 3. Şartları 228 4. Kapsamı 229 5. Tarafları 233 6. Yöntemleri 235 a. Fiili Denkleştirme 235 aa. Fiili Denkleştirmenin Niteliği 236 ab. Fiili Denkleştirmenin Şekli 237 b. Talep Hakkı Tanınarak Denkleştirme 239 ba. Talep Hakkı Sözleşmesi 240 bb. Talep Hakkının İçeriği 241 bc. Talep Hakkı Tanınarak Denkleştirmenin Şekli ve Zamanı 242 bca. Bağlı Şirkete Yenilik Doğurucu Hak Tanınması 242 bcb. Kötüniyetli Talep Hakkı Tanınması ve Tespit Davası 243 7. Zamanı 244 a. Genel 244 b. Denkleştirme Süresine Göre Kaybın Kapsamı 245 8. Denkleştirme Yapılmaması Halinde Bağlı Şirketin Hakları 246 a. Hâkim Şirketin Sorumluluğu 246 b. Hâkim Şirket Yönetim Kurulunun Sorumluluğu 249 c. Bağlı Şirket Paysahibi ve Alacaklılarının Hakları 249 IV. BAĞLI ŞİRKETİN ZARARINDAN KAYNAKLANAN DAVA HAKKI 250 A. Davacılar 250 1. Paysahipleri 251 a. Talep Edilecek Zarar 252 aa. Dolaylı Zarar 252 ab. Doğrudan Zarar 252 b. Davacı Sıfatı 254 c. Dava Masrafları 255 2. Alacaklılar 257 3. Bağlı Şirket 259 4. TTK m. 202/I-b)-c.2 Hükmüne İlişkin Değerlendirme 260 B. Davalılar 262 1. Hâkim Şirket 262 a. Kusur Şartının Yokluğu 263 b. Hâkim Şirketin Yönlendirmesinin İspatı 263 c. Birlikte Hâkimiyet Durumunda Sorumluluk 264 d. Ara Hâkim Şirketin Konumu 265 2. Hâkim Şirket Yönetim Kurulu Üyeleri 265 C. TTK m. 202/V Uyarınca Bağlı Şirket Yönetim Kurulunun Sorumluluğu ve Devri 268 1. Sorumluluğun Niteliği 268 2. Sorumluluğun Kapsamı 270 3. Sorumluluğun Devri 272 D. Mahkeme Tarafından Verilebilecek Kararlar 274 1. Bağlı Şirketin Zararının Tazmini 274 a. Kayıp ve Zarar Arasındaki Fark 275 b. Zararı Tazmin Şekli 275 2. Payların Satın Alınması 276 a. Tarafları 276 b. Şartları 277 c. Diğer Paysahipleri ve Alacaklıların Durumu 278 3. Duruma Uygun Düşen ve Kabul Edilebilir Başka Bir Çözüm 278 4. Yönlendirmenin Men’i Davası 279 E. İspat Yükümlülüğü 280 F. Zamanaşımı ve Yetkili Mahkeme 281 G. Uluslararası Şirketler Topluluğu Sorumluluk Hukuku 281 1. Genel 281 2. TTK m. 195/I-c.son ve 195/V 282 3. Alman Hukuku 282 H. Bağlı Şirket Yönetiminin Sorumluluğu 283 §§§ TTK m. 202/II UYARINCA HAKLI SEBEBİ BULUNMAYAN KARARLARIN ALINMASINDAN DOLAYI SORUMLULUK 286 I. GENEL 286 A. Düzenlemenin Kapsamı 287 B. Hâkimiyetin Uygulanması 288 C. Haklı Sebep Yokluğu 289 1. Genel 289 2. TTK m. 202’deki Sorumluluk Yapısının Bütünlüğü 290 3. Bağlı Şirket Bakımından Haklı Sebep 291 II. PAYSAHİBİNİN TAZMİNAT ve PAYLARIN SATIN ALINMASI DAVASI 293 A. Sorumluluğun Niteliği 294 B. Sorumluluğun Şartları 294 1. Hâkimiyetin Kullanılması 294 2. Bağlı Şirket Tarafından Yapısal Değişiklik Öngören Bir Karar Alınması 295 a. Genel 295 b. Kâr Dağıtımı Kararı 295 3. Bağlı Şirket Bakımından Açıkça Anlaşılabilir Haklı Bir Sebebin Bulunmaması 296 4. Paysahiplerinin Zarara Uğraması 296 C. Davacı 297 1. Genel 297 2. Davacı Olmanın Şartları 297 a. Paysahibi Olmak 297 b. Karara İtiraz Etmek 298 ba. Genel Kurul Kararı 298 bb. Yönetim Kurulu Kararı 299 c. Zarar Görmek 299 D. Davalı 300 E. Hâkim Şirketin Teminat Yatırma Zorunluluğu 301 1. Genel 301 2. Teminat Kararının Uygulanma Kabiliyeti 301 3. Teminat ile Korunan Menfaatler 302 4. Dengeleyici Bir Hüküm Olarak TTK m. 202/III-c.3 303 F. Mahkeme Tarafından Verilebilecek Kararlar 303 1. Paysahiplerinin Zararlarının Tazmini 304 a. Zarar Gerçekleşmiş Olmalı 304 b. Doğrudan ve Dolaylı Zararlar Talep Edilebilir 304 c. Alınan Kararın Niteliği ve Zararın Tazmin Şekli Arasındaki İlişki 305 d. Alınan Karar ile Zarar Arasında İlliyet Bağı Bulunmalıdır 306 e. Bağlı Şirketin Zararının Talep Edilebilirliği 306 f. Diğer Düzenlemeler ile İlişkisi 307 2. Payların Satın Alınması 309 a. Nihai Çözüm Olma Niteliği 309 b. Payların Değerinin Hesaplanması 309 G. Zamanaşımı ve Yetkili Mahkeme 311 §§§§ DİĞER SORUMLULUK HALLERİ 311 I. TAM HÂKİMİYET HALİNDE SORUMLULUK 311 A. Talimat Serbestisi 312 1. Genel 312 2. Sınırları 312 a. Talimatın Topluluk Politikalarının Bir Gereği Olması 313 b. Zararın Bağlı Şirketin Mahvına Sebep Olmaması 314 ba. Genel 314 bb. TTK m. 204’ün İstisnai Niteliği 315 B. Bir Sorumsuzluk Düzenlemesi: TTK m. 205 316 C. Bağlı Şirketin Alacaklılarının Dava Hakkı 317 1. Genel 317 2. Denkleştirme 317 3. Tazminat Davası 319 a. Genel 319 b. Şartları 319 ba. Hâkim Şirketin Yönlendirmesi Sonucu Bağlı Şirkette Kaybın Oluşması 319 bb. Kaybın Denkleştirilmemiş Olması 320 bc. Alacaklıların Bağlı Şirketteki Kayıptan Dolayı Zarara Uğraması 320 c. Sorumsuzluk Halleri 322 ca. TTK m. 202/I-d) Uyarınca Sorumsuzluk 322 cb. TTK m. 206/II Uyarınca Sorumsuzluk 323 d. Zamanaşımı ve Yetkili Mahkeme 325 II. GÜVEN SORUMLULUĞU 325 A. Genel 325 B. Sorumluluğun Kapsamı 326 C. Sorumluluğun Şartları 327 1. Topluluk İtibarının Bulunması 327 2. Topluluk İtibarının Kullanılması Suretiyle Güven Oluşturulması 328 a. Topluluk İtibarının Kullanılması 328 aa. Mensubiyet Açıklaması 329 ab. Düzenleme Kapsamında Kullanım 330 b. Güven Oluşturulması 330 ba. Genel 330 bb. Patronaj Açıklaması 331 3. Güven Haklı ve Hâkim Şirkete İsnat Edilebilir Olmalıdır 333 4. Oluşturulan Güvene Dayalı Bir İşlemin Gerçekleşmiş Olması 334 5. Oluşturulan Güvene Aykırılık Sonucu Zararın Doğması 335 6. Kusur 336 7. İlliyet Bağı 336 a. Oluşturulan Güven ile İşlem Arasında 336 b. Güvene Aykırı Davranış ile Zarar Arasında 336 D. Şirketler Topluluğu Sorumluluk Düzenlemeleri (TTK m. 202) İle Güven Sorumluluğu (TTK m. 209) İlişkisi 337 1. Taraflar Bakımdan 338 2. Zararın Niteliği ve Tazmin Şekli 338 3. Düzenlemelerin Birbirlerine Etkileri 339 Kaynakça 341 Kavramlar Dizini 359 |