İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR 19
GİRİŞ 21
BİRİNCİ BÖLÜM
POZİTİVİST HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞI
I. HUKUKİ POZİTİVİZM HAKKINDA GENEL BİLGİ 80
II. HUKUKİ POZİTİVİZMİN HUKUK HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 82
1. Genel Olarak 82
2. Eleştiri 87
III. KATI VEYA DIŞLAYICI HUKUKİ POZİTİVİZMİN ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNİN
HUKUK ve DEVLET HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 119
1. Thomas Hobbes (1588–1679) 119
a. Hobbes’un Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 120
b. Hobbes’un Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 131
2. John Austin (1790–1859) 147
a. Austin’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 147
b. Austin’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 156
3. Léon Duguit (1859–1928) 165
a. Duguit’nin Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 165
b. Duguit’nin Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 179
4. Hans Kelsen (1881–1973) 199
a. Kelsen’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 199
b. Kelsen’in Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 217
5. Joseph Raz (1939–2022) 227
a. Raz’ın Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri 228
b. Raz’ın Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 239
IV. ESNEK veya KAPSAYICI HUKUKİ POZİTİVİZMİN EN ÖNEMLİ TEMSİLCİSİ
HART’IN HUKUK ve DEVLET HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 245
1. Esnek veya Kapsayıcı Hukuki Pozitivizm Hakkında Genel Bilgi 245
2. H.L.A. Hart (1907–1992) 247
a. Hart’ın Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşleri 247
b. Hart’ın Devlet ve Hukuk Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 259
İKİNCİ BÖLÜM
USULİ HUKUK DEVLETİ
I. USULİ HUKUK DEVLETİNİN TANIMI 284
II. ERKLER AYRILIĞI 289
1. Erkler Ayrılığının Düşünsel Tarihçesi ve Uygulamaya Yansımaları 289
2. Erkler Ayrılığının Günümüzde Kazandığı Anlam 298
3. Erkler Ayrılığının Usuli Hukuk Devleti Anlayışıyla İlişkisi 304
III. KANUNUN TAŞIMASI GEREKEN NİTELİKLER 307
1. Kanunun Genelliği 308
2. Kanun Önünde Eşitlik 317
3. Kanunun Belirliliği veya Açıklığı 319
4. Kanunun Öngörülebilirliği 329
IV. USULİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNİN HUKUK
DEVLETİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 348
1. Albert V. Dicey’in (1835–1922) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri 348
2. Friedrich August von Hayek’in (1899–1992) Hukuk Devleti Hakkındaki
Görüşleri 351
3. Lon L. Fuller’in (1902–1978) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri 366
V. USULİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ HUKUK DEVLETİ HAKKINDAKİ
GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 369
1. Genel Olarak 369
2. Usuli Hukuk Devleti Anlayışının Önemli Temsilcilerinin Hukuk Devleti
Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi 391
a. Albert Venn Dicey’in Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin
Eleştirisi 391
b. Friedrich August von Hayek’in Hukuk Devleti Hakkındaki
Görüşlerinin Eleştirisi 395
c. Lon L. Fuller’in Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 402
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MADDİ HUKUK DEVLETİ
I. MADDİ HUKUK DEVLETİNİN TANIMI 407
II. DOĞAL HUKUK GÖRÜŞÜ 410
1. Doğal Hukuk Hakkında Genel Bilgi 411
2. İlk Çağlarda Doğal Hukuk Anlayışı 418
a. Antik Yunanda Doğal Hukuk Anlayışı 418
aa. Sokrates’in (M.Ö. 469–399) Hukuk ve Devlet Hakkındaki
Görüşü 419
bb. Platon’un (M.Ö. 428–348) Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşü 421
cc. Aristoteles’in (M.Ö. 384–322) Hukuk ve Devlet Hakkındaki
Görüşü 437
b. Antik Roma Devleti Düşünürlerinden Cicero’nun (M.Ö. 106–43)
Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşü 448
3. İlk Çağlardaki Doğal Hukuk Anlayışının Değerlendirilmesi 455
a. Antik Yunan Düşünürlerinden Sokrates, Platon ve Aristoteles’in
Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi 455
aa. Atina’daki Demokrasi ve Hukuk Ortamı 455
bb. Sokrates’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 460
cc. Platon’un Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 463
dd. Aristoteles’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin
Eleştirisi 466
ee. Cicero’nun Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 469
4. Orta Çağda Doğal Hukuk Anlayışı 477
a. Orta Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışı Hakkında Genel Bir Bilgi 477
b. Orta Çağ Düşünürlerinin Doğal Hukuk Anlayışı 478
aa. Aurelius Augustinus’un (354–430) Hukuk ve Devlet Hakkındaki
Görüşleri 478
bb. Saint Thomas Aquinas’ın (1225–1274) Hukuk ve Devlet
Hakkındaki Görüşleri 481
cc. Padovalı Marsilius’un (1270–1342) Hukuk ve Devlet Hakkındaki
Görüşleri 493
5. Orta Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışının Değerlendirilmesi 496
a. Orta Çağ Düşünürlerinden Aurelius Augustinus, Saint Thomas
Aquinas ve Padovalı Marsilius’un Hukuk ve Devlet Görüşlerinin
Değerlendirilmesi 496
aa. Orta Çağ Avrupa’sındaki Hukuk ve Devlet Ortamı 496
bb. Aurelius Augustinus’un Hukuk ve Devlet Hakkındaki
Görüşlerinin Eleştirisi 498
cc. Saint Thomas Aquinas’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki
Görüşlerinin Eleştirisi 499
dd. Padovalı Marsilius’un Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin
Eleştirisi 500
6. Yeni Çağda Doğal Hukuk Anlayışı 500
a. Yeni Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışı Hakkında Genel Bir Bilgi 501
b. Yeni Çağ Düşünürlerinin Doğal Hukuk Anlayışı 502
aa. Hugo Grotius’un (1583–1645) Doğal Hukuk Anlayışı 502
bb. G.B. Vico’nun (1668–1744) Doğal Hukuk Anlayışı 514
cc. Charles Beduant’ın (1829–1895) Doğal Hukuk Anlayışı 515
dd. Rudolf Stammler’in (1856–1938) Doğal Hukuk Anlayışı 516
ee. Josef Kohler’in (1849–1919) Doğal Hukuk Anlayışı 522
ff. Raymond Saleilles’in (1855–1912) Doğal Hukuk Anlayışı 523
gg. François Gény’nin (1861–1959) Doğal Hukuk Anlayışı 524
hh. Maurice Haurio’nun (1856–1929) Doğal Hukuk Anlayışı 526
ii. Georges Renard’un (1876–1943) Doğal Hukuk Anlayışı 528
jj. Louis Le Fur’un (1870–1943) Doğal Hukuk Anlayışı 529
kk. Roger Bonnard’un (1878–1944) Doğal Hukuk Anlayışı 533
ll. Marc Réglade’in (1895–1949) Doğal Hukuk Anlayışı 535
mm. Giorgio Del Vecchio’nun (1878–1970) Doğal Hukuk Anlayışı 537
nn. François Guisan’ın (1880–1943) Doğal Hukuk Anlayışı 544
7. Yeni Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışının Değerlendirilmesi 545
a. Yeni Çağdaki Doğal Hukuk Anlayışının Genel Değerlendirilmesi 545
b. Hugo Grotius’un Doğal Hukuk Anlayışının Genel Değerlendirilmesi 562
III. İDEALİST HUKUK GÖRÜŞÜ 564
1. İdealizm Hakkında Genel Bir Bilgi 564
2. İdealizmin Tarihçesi 568
3. Kant’ın (1724–1804) Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşleri 570
a. Kant’ın Hukuk Devletiyle İlişkisi Hakkında Genel Bir Bilgi 570
b. Kant’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerine Genel Bir Bakış 575
aa. Kant’ın Hukuk Dizgesi Hakkında Genel Bir Bilgi 575
bb. Kant’ın Hukuk Felsefesi Hakkında Genel Bir Bilgi 577
cc. Kant’ın Evrensel Ahlak Kanunu ve Kategorik İmperatif 581
dd. Kant’ta Ahlak–Hukuk Ayrımı 591
ee. Kant’a Göre Hukuki Zor Kullanma ile Özgürlük İlişkisi 616
ff. Kant’ın Hak ve Hukuki Ödev Anlayışı 621
gg. Kant’ın Sahiplik, Mülkiyet ve Edinilmiş Haklar Kuramı 625
hh. Kant’ın Toplum Sözleşmesi Anlayışı 628
ii. Kant’ın Erkler Ayrılığı Anlayışı 630
jj. Kant’ın Kamu Hukuku Anlayışı 635
kk. Kant’ın Devletler Hukuku Görüşü 654
ll. Kant’ın Hukuk Hakkındaki Görüşlerinden Hukuk Devleti İçin
Çıkartılacak Sonuçlar 660
4. Kant’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 665
a. Genel Olarak 665
b. Kant’ın Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Çeşitli Boyutları
Bakımından İrdelenmesi 667
aa. Kant’ın Hukuk ve Adalet Tanımının İsabetsizliği 668
bb. Kant’ın Hak Anlayışının İsabetsizliği 670
cc. Kant’ın Ahlak Tanımının İsabetsizliği 670
dd. Kant’ın Hukuk ve Ahlak Ayrımının İsabetsizliği 673
ee. Kant’ın Özgürlük Anlayışının İsabetsizliği 674
ff. Kant’ın Kişilik Anlayışının İsabetsizliği 679
gg. Kant’ın “Kesin Buyruk” (Kategorik İmperatif) Anlayışının
İsabetsizliği 681
hh. Kant’ın Devlet Anlayışının Eleştirisi 682
ii. Kant’ın Demokrasi Anlayışının İsabetsizliği 684
jj. Kant’ın Yurttaşlık ve Kadın Anlayışının İsabetsizliği 688
kk. Kant’ın Hukuk Devleti Anlayışının Tutarsızlığı 693
5. Hegel’in (1770–1831) Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşleri 694
a. Hegel’in Felsefesi Hakkında Genel Bir Bilgi 695
b. Hegel’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerine Genel Bir Bakış 697
aa. Hegel’in Genel Felsefesinin Hukuktaki Görünümü 698
bb. Hegel’e Göre Hukukun Kökeni 698
cc. Hegel’e Göre İrade ve İrade Özgürlüğü 699
dd. Hegel’in Özgürlük Anlayışı 701
ee. Hegel’in Devlet Görüşü 714
ff. Hegel’e Göre Erkler Ayrılığı 722
gg. Hegel’e Göre Anayasa 724
hh. Hegel’e Göre Egemenlik Gücü 727
ii. Hegel’e Göre Yasama Erki 736
jj. Hegel’in Hukuk Devleti Anlayışı 746
6. Hegel’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 748
a. Hegel’in Hukuk Felsefesinin Genel Bir Değerlendirmesi 748
b. Hegel’in Diyalektik Yönteminin Genel Bir Değerlendirmesi 750
c. Hegel’in Tarih Anlayışının Genel Bir Değerlendirmesi 751
d. Hegel’in Hukuk ve Devlet Hakkındaki Görüşlerinin Çeşitli Boyutları
Bakımından İrdelenmesi 754
aa. Hegel’in Gerçekte Hukuki Pozitivist Oluşu 754
bb. Hegel’in Düşünce Özgürlüğü Görüşünün İsabetsizliği 757
cc. Hegel’in Irkçılığı 757
dd. Hegel’in Kendisini Özgürlükçü Olarak Betimlemesinin İsabetsizliği 760
ee. Hegel’in Demokrasi Anlayışının İsabetsizliği 761
ff. Hegel’in Devlet Anlayışının İsabetsizliği 762
gg. Hegel’in Anayasa Anlayışının İsabetsizliği 765
hh. Hegel’in Totaliter Düşünceleri Savunması 768
IV. MADDİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİNİN HUKUK
DEVLETİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 781
1. John B. Rawls’ın (1921–2002) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri 782
a. Adaletin İki İlkesi 782
b. Hukuk Devleti Anlayışı 785
2. Ronald Dworkin’in (1931–2013) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri 795
a. Genel Olarak 795
b. Hukuk Devleti Anlayışı 797
3. John Mitchell Finnis’in (1940 ) Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşleri 801
a. Doğal Hukuk Kuramı 802
b. Finnis’in Ahlak Kuramı 805
c. Hukuk Devleti Anlayışı 807
V. MADDİ HUKUK DEVLETİ ANLAYIŞININ ELEŞTİRİSİ 821
1. Genel Olarak 822
2. Maddi Hukuk Devleti Anlayışının Önemli Temsilcilerinin Hukuk Devleti
Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi 836
a. John B. Rawls’ın Görüşlerinin Değerlendirilmesi 836
aa. İki Adalet İlkesi Hakkındaki Görüşlerinin Eleştirisi 836
bb. John B. Rawls’ın Hukuk Devleti Hakkındaki Görüşlerinin
Eleştirisi 852
b. Ronald Dworkin’in Görüşlerinin Değerlendirilmesi 855
aa. Ronald Dworkin’in Kolay Dava–Zor Dava Ayrımının Eleştirisi 855
bb. Ronald Dworkin’in Hukuk Devleti Anlayışının Eleştirisi 856
c. John Mitchell Finnis’in Görüşlerinin Değerlendirilmesi 860
aa. John Mitchell Finnis’in Doğal Hukuk Görüşünün Eleştirisi 860
bb. John Mitchell Finnis’in Ahlak Kuramının Eleştirisi 864
cc. John Mitchell Finnis’in Hukuk Devleti Anlayışının Eleştirisi 868
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HUKUK DEVLETİ İLE DİĞER KAVRAMLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER
I. HUKUK DEVLETİ ile ÖZDEŞ OLAN KAVRAMLAR 871
1. Hukuk Devleti ile Anayasacılık veya Anayasal Devlet Özdeşliği 871
2. Hukuk Devleti ile The Rule of Law Özdeşliği 875
3. Hukuk Devleti ile Due Process of Law Özdeşliği 888
II. HUKUK DEVLETİ ile FARKLI OLAN KAVRAMLAR 896
1. Hukuk Devleti ile Hukukun Üstünlüğü Arasında Farklılıklar
Bulunmaktadır 896
2. Hukuk Devleti ile Hukuk Tarafından veya Hukuk İle Yönetim Arasında
Farklılıklar Bulunmaktadır 905
3. Hukuk Devleti ile Kanun Devleti Arasında Farklılıklar Bulunmaktadır 909
4. Hukuk Devleti ile Güvenlik Devleti Arasında Farklılıklar Bulunmaktadır 917
SONUÇ 923
KAYNAKÇA 953 |