İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL BİLGİLER
I. CEZA MUHAKEMESİNİN AMACI VE İSPAT 23
A. Maddi Gerçeğin Tespiti 23
C. İspat Faaliyeti İçerisinde Tanık Beyanı 32
1. Delil Türleri 32
2. Tanık Kavramı ve Tanık Beyanı 33
a. Genel Olarak 33
b. Ceza Muhakemesinde Tanığın Duruşmada Dinlenilmesi 35
D. İspat Faaliyetinde Tanığın Beyanının Güvenilirliğinin Denetlenmesi 38
1. Genel Olarak 38
2. Tanıklığa Ne Dereceye Kadar Güvenilebileceğiyle İlgili Olarak Soru Sorulması 46
3. Tanık Beyanlarını Test Etme Yöntemi Olarak Doğrudan Soru Sorma 47
4. Tanık Beyanlarını Test Etme Yöntemi Olarak Çapraz Sorgu 53
5. Tanık Beyanlarını Test Etme Yöntemleri Arasındaki Farklılıklar 58
II. TARİHÇE 60
A. Roma Hukukunda 60
B. Anglosakson Hukukunda 62
C. Kıta Avrupası Hukukunda 66
D. İslam ve Osmanlı Hukukunda 69
III. ADİL YARGILANMA HAKKINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER, TANIK SORGULAMA HAKKININ ANAYASAL TEMELLERİ VE TERİM SORUNU 75
A. Adil Yargılanma Hakkına İlişkin Genel Bilgiler 75
B. Tanık Sorgulama Hakkının Anayasal Temelleri 81
C. Terim Sorunu 84
IV. ADİL YARGILANMA HAKKININ KORUMA ALANI 87
A. Adil Yargılanma Hakkının Kapsamı ve Norm Alanı 87
1. Genel Açıklamalar 87
2. Medeni Hak ve Yükümlüklere İlişkin Uyuşmazlıklar 88
3. Suç İsnadına İlişkin Uyuşmazlıklar 94
a. Genel Olarak 94
b. İsnat Kavramı 95
c. Cezai Anlamda Suç İsnadı Kavramı ve Engel Ölçütleri 96
aa. Genel Olarak 96
bb. Ulusal Mevzuattaki Sınıflandırma 97
cc. Fiilin Niteliği 98
dd. Cezanın Niteliği ve Ağırlığı 102
aaa. Genel Olarak 102
bbb. Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar 103
ccc. Adli Para Cezaları 105
ddd. Disiplin Para Cezaları 106
eee. İdari Para Cezaları ve İdari Tedbirler 108
fff. Vergi Cezaları 111
ggg. Disiplin Cezaları 112
d. İsnadın Esası Kavramı 113
aa. Genel Olarak 113
bb. Yargılamanın Yenilenmesiyle İlgili Uyuşmazlıklar 114
cc. Uyarlama Yargılamaları 114
dd. Birleştirmeye ve Yargı Yeri Belirlenmesine Yönelik Uyuşmazlıklar 115
ee. İddianamenin Değerlendirilmesi Sürecine İlişkin Şikayetler 115
ff. İnfazın Ertelenmesiyle İlgili Uyuşmazlıklar 115
gg. Sınır Dışı Edilme Kararlarına İlişkin Yargılama Süreçleri 116
hh. Suçluların İadesine İlişkin Süreçler 116
B. Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında Değerlendirilmeyen Özel Durumlar 117
1. Üçüncü Kişilerin Cezalandırılmasını Talep Hakkı 117
2. Kovuşturulmamayı İsteme Hakkı 119
3. Beraat Etme (Aklanma) Hakkı 119
C. Tanık Sorgulama Hakkının Adil Yargılanma Hakkı Kapsamındaki ve Ceza Muhakemesine İlişkin Diğer Hak ve İlkelerle İlişkisi 120
1. Genel Olarak 120
2. Aleniyet, Sözlülük ve Yüze Karşılık (Vicahilik) İlkeleriyle İlişki 121
3. Doğrudan Doğruyalık ve Hâkimin Değişmezliği İlkeleriyle İlişki 127
4. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkıyla İlişki 131
5. Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama İlkeleriyle İlişki 132
6. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkıyla İlişki 135
D. Adil Yargılanma Hakkı Kapsamındaki Güvencelerden Feragat 136
İKİNCİ BÖLÜM
TANIK SORGULAMA HAKKININ KAPSAM VE
İÇERİĞİ VE TANIK KAVRAMININ ÖZERK YORUMLANMASI
I. TANIK SORGULAMA HAKKININ KAPSAM VE İÇERİĞİ 141
A. Genel Açıklamalar 141
B. Tanık Sorgulama Hakkının Sanıklara Sağladığı Teminatlar 147
1. Tanığın Kim Olduğunu Bilme 147
2. Tanıkla Yüz Yüze Gelme (Yüzleşme) 149
3. Tanığa Soru Sorma 155
a. Genel Olarak 155
b. Soru Sorabilecekler ve Soru Sorma Hakkından Feragat 159
c. Soruların Muhatabı, Niteliği ve Denetlenmesi 161
d. Diğer Konular 166
C. Yargılamanın Bir Bütün Olarak Değerlendirilmesi 168
II. TANIK KAVRAMININ ÖZERK YORUMLANMASI VE BU YORUMA GÖRE “TANIK” KABUL EDİLEN BAZI KİŞİLER 174
A. Anayasa ve Sözleşme Anlamında Tanık Kavramı 174
B. Özerk Yorum Çerçevesinde “Tanık” Kabul Edilen Bazı Kişiler 177
1. Suç Ortakları 177
2. Suçtan Zarar Gören/Mağdur/Katılan 179
3. Gizli Soruşturmacı 181
4. Gizli Soruşturma Yapan Kolluk Görevlisi 186
5. Bilgi Veren (Informant)/Güvenilir Kişi 187
6. Kışkırtıcı Ajan (Ajan Provokatör) 190
7. Bilirkişi 194
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AİHM VE ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHADININ GELİŞİMİ VE TANIK SORGULAMA HAKKI AÇISINDAN UYGULANAN TEST
I. TANIK SORGULAMA HAKKI AÇISINDAN İÇTİHADIN GELİŞİMİ 203
A. AİHM İçtihadının Gelişimi 203
1. İlk Dönem Kararları 203
a. Genel Olarak 203
b. Uygulanan Test: Tek veya Belirleyici Delil Kuralı 206
c. İhlal Bulunmayan Kararlar 208
d. Kabul Edilemezlik Kararları 212
2. Al–Khawaja ve Tahery/Birleşik Krallık Başvurusuna İlişkin Daire Kararı 214
3. Al–Khawaja ve Tahery/Birleşik Krallık Başvurusuna İlişkin Büyük Daire Kararı 217
4. Schatschaschwili/Almanya Başvurusuna İlişkin Büyük Daire Kararı 222
B. Anayasa Mahkemesi İçtihadının Gelişimi 228
1. İlk Dönem Kararları 228
2. Orhan Güleryüz Kararı 231
II. TANIK SORGULAMA HAKKININ İHLAL EDİLİP EDİLMEDİĞİNİN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN TEST 233
A. Genel Açıklamalar 233
B. Geçerli Sebeplerin Varlığı 237
1. Genel Olarak 237
2. Fiilî Sebepler 241
a. Tanığın Ölmesi veya Tanığa Ulaşılamaması 241
b. Tanığın Korkması 249
c. Hastalık, Malullük ve Giderilmesi Olanağı Bulunmayan Başka Bir Neden 252
d. Tanığın Oturduğu Yerin Uzaklığı Nedeniyle Duruşmada Bulunmasının Zor Olması 255
e. Yargılamanın Uzaması 260
f. Tanıklık Yapmaya Zorlanamama 261
g. Duruşma Düzenini Sağlama 262
h. Sanığın Yüzüne Gerçeğin Söylenemeyeceğinden Endişe Edilmesi 264
3. Hukuksal Sebepler 266
a. Tanıklıktan Çekinme Hakkının Kullanılması 266
b. Susma/Kendi Aleyhinde Tanıklık Etmeme Hakkının Kullanılması 271
c. Devlet Sırrı Niteliğindeki Bilgilerle İlgili Tanıklık 274
d. MİT Mensuplarının Tanıklık Yapmasına İzin Verilmemesi 275
C. Test Edilmemiş Tanık İfadesinin Mahkûmiyet Kararındaki Ağırlığı 276
1. Genel Olarak 276
2. “Tek” veya “Belirleyici Delil” Kavramları 279
3. Tanık İfadesinin Mahkûmiyet Kararında Önemli Bir Ağırlık Taşıması 283
D. Yeterli Karşı Dengeleyici Güvencelerin Varlığı 284
1. Genel Olarak 284
2. Sanığa, İsnat Edilen Olayları Kendi Bakış Açısından Anlatma Fırsatı Verilmesi 288
3. Doğrulayıcı Delillerin Bulunması 290
4. Mahkemelerin Tanığın Test Edilmemiş İfadesine İhtiyatla Yaklaşması 292
5. Tanıkların Hâkim/Mahkeme Huzurunda Beyanda Bulunması 294
6. Sanık Müdafisinin Tanıklara Soru Sorabilmesi 296
7. Savunmaya Soruşturma Evresinde veya Duruşma Hazırlığı Devresinde Tanığı Sorgulama/Sorgulatma Fırsatı Verilmesi 297
8. Tanığın Duruşma Öncesindeki İfadelerinin Video Kaydına Alınması ve Bu Kayıtların İzlenmesine Fırsat Tanınması 303
9. Savunmaya Tanığa Dolaylı Olarak Sorma İmkânının Tanınması 304
10. Usule İlişkin Diğer Güvenceler 305
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖZEL DURUMLAR: GİZLİ TANIKLIK UYGULAMALARI VE KIRILGAN TANIKLIK
I. GİZLİ TANIKLIK 307
A. Tehlike Altındaki Tanıkların Korunması İhtiyacı 307
B. Ceza Muhakemesi Hukukuna İlişkin Tanık Koruma Tedbirleri: Gizli Tanıklık Uygulamaları 312
1. Genel Olarak 312
2. Tanığın Kimlik ve Adres Bilgilerinin Gizli Tutulması 314
3. Tanığın Duruşmada Hazır Bulunma Hakkına Sahip Olanlar Bulunmadan Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Dinlenmesi 316
4. Tanığın Sesi ve Görüntüsü Değiştirilerek Özel Ortamda Dinlenmesi 320
5. Tanığın Fiziksel Görünümü Değiştirilerek veya Engellenerek Duruşmada Dinlenmesi 321
C. AİHM’nin Gizli Tanıklığa Yaklaşımı 323
1. Genel Olarak 323
2. Ellis, Simms ve Martin/Birleşik Krallık Kararı Öncesi Kararlar 324
3. Ellis, Simms ve Martin/Birleşik Krallık Kararında Ortaya Konan Yaklaşım 327
E. AİHM ve Anayasa Mahkemesi Tarafından Gizli Tanıklık Durumlarında Uygulanan Test 328
1. Genel Olarak 328
2. Geçerli Sebeplerin Varlığı 329
3. Test Edilmemiş Gizli Tanık İfadesinin Mahkûmiyet Kararındaki Ağırlığı 333
4. Yeterli Karşı Dengeleyici Güvencelerin Varlığı 336
II. KIRILGAN TANIKLIK 342
A. Kırılgan Tanık ve Kırılgan Mağdur Kavramları 342
B. Kırılgan Tanıkların Korunması 345
1. Genel Olarak 345
2. Kırılgan Tanıkların Korunmasıyla İlgili Global Düzeyde Yaşanan Gelişmeler 348
3. AİHM Kararlarında Kırılgan Tanıkların Korunması 353
C. Türk Hukukunda Kırılgan Tanıkların Korunması 356
1. Genel Olarak 356
2. Çocuk İzlem Merkezleri 360
3. Adli Görüşme Odaları 365
D. AİHM ve Anayasa Mahkemesi Tarafından Kırılgan Tanıklık Durumlarında Uygulanan Test 367
1. Genel Olarak 367
2. Geçerli Sebeplerin Varlığı 369
3. Test Edilmemiş Mağdur Beyanlarının Mahkûmiyet Kararındaki Ağırlığı 371
4. Yeterli Karşı Dengeleyici Güvencelerin Varlığı 372
a. Genel Olarak 372
b. Doğrulayıcı Delillerin Bulunması 373
c. Kırılgan Mağdurun Duruşma Öncesi veya Haricindeki İfadelerinin Video Kaydına Alınması ve Bu Kayıtların İzlenmesi 374
d. Savunmaya Kırılgan Mağdura (Tanığa) Soru Sorma İmkânının Tanınması 378
e. Usule İlişkin Diğer Güvenceler 382
BEŞİNCİ BÖLÜM
TANIK DİNLETME HAKKI VE TANIK SORGULAMA HAKKININ İHLALİNİN VE SONUÇLARININ ORTADAN KALDIRILMASI
I. TANIK DİNLETME HAKKI 385
A. Sözleşme’de ve AİHM Kararlarında Tanık Dinletme Hakkı 385
B. Anayasa’da ve Anayasa Mahkemesi Kararlarında Tanık Dinletme Hakkı 392
C. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Tanık Dinletme Hakkı 397
II. TANIK DİNLETME HAKKI İLE TANIK SORGULAMA HAKKI ARASINDAKİ FARKLILIKLAR VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR 398
A. Sözleşme ve AİHM Açısından 398
B. Anayasa ve Ceza Muhakemesi Kanunu Açısından 400
III. TANIK SORGULAMA HAKKI İHLALİNİN VE SONUÇLARININ ORTADAN KALDIRILMASI 402
A. Genel Açıklamalar 402
B. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru 403
C. AİHM'ye Bireysel Başvuru 409
SONUÇ 413
Kaynakça 419
Çalışmada Yararlanılan Mahkeme Kararları 435
Kavram Dizini 449 |