|
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
YALAN HABER KAVRAMI, YALAN HABERİN ORTAYA ÇIKIŞI, TÜRLERİ VE YÖNTEMLERİ
I. YALAN HABER SORUNU 21
A. Yalan Haber Kavramı 21
B. Yalan Haberin Sorun Olarak Değerlendirilmesi 22
II. YALAN HABERLERİN HUKUKİ DÜZENLEMELERE KONU OLMASINA YOL AÇAN BAŞLICA OLAYLAR 24
A. 2016 ABD Başkanlık Seçimleri 25
B. BREXIT Süreci 28
C. 2017 Fransa Başkanlık Seçimleri 29
D. 2017 Almanya Federal Seçimleri 30
E. 2018 Brezilya Seçimleri 31
F. Covid–19 Pandemi Süreci 33
G. Myanmar’da Arakanlı Müslümanlara Karşı Sosyal Medyadan Yürütülen Dezenformasyon Sürec i 34
H. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Merkezli Deprem Sonrası Yaşanan
Süreçte Türkiye’de Dezenformasyonun Etkileri 36
III. YALAN HABER TANIMLAMALARI 38
A. Yalan Haberin Bir Terim Olarak Literatüre Girişi 41
B. Çeşitli Sözlüklerde Yalan Haber Tanımlamaları 44
C. Sosyal Medya Platformlarının Yalan Haber Tanımlamaları 46
D. Muhtelif Hukuk Düzenlerinde Yalan Haber Tanımlamaları 49
1. Litvanya Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 49
2. Malezya Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 51
3. Filipinler Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 51
4. Singapur Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 52
5. Fransa Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 54
6. Bangladeş Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 56
7. Güney Kore Hukukunda Yalan Haberi Tanımlama Çalışmaları 57
E. Avrupa Birliği’nin Yalan Haber Tanımlaması 59
F. Yalan Haberin Kapsadığı Bilgi Düzensizliği Türleri 65
1. Dezenformasyon 65
2. Mezenformasyon 68
3. Doğru Bilginin Kötüye Kullanımı: Malenformasyon 69
4. Dezenformasyon ve Mezenformasyonun Sınıflandırılması 70
5. Yalan Haberin Hukuki Zeminde Tanımlanması 73
IV. YENİ NESİL DEZENFORMASYON TEKNİKLERİ 74
A. Deepfake Paylaşımları ve Sentetik içerikler 75
1. Deepfake ile Hukuki Mücadelede Ülke Örnekleri 78
a. Amerika 78
b. Avrupa Birliği 80
c. Çin 80
B. Dijital Astroturfing (Dezenformatif Taraftarlaştırma) ile Dezenformasyon 82
C. Sosyal Medya Platformlarında Sahte Hesaplar Oluşturarak Yönlendirmek 90
D. Komplo Teorileri Geliştirmek ve Yaymak 92
E. Alternatif Platformları İstismar Ederek Dezenformasyon Yayılması 93
F. Bilgi Boşluklarını Suistimal Ederek Çevrimiçi Ortamda Algı Oluşturma 95
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE İNTERNET ORTAMINDA YALAN HABERLE HUKUKSAL MÜCADELE
I. TÜRKİYEDE YALAN HABERLE MÜCADELE VE İLGİLİ KAVRAMLAR 99
A. İfade Özgürlüğü 100
B. İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılması 101
C. AİHM Açısından İfade Özgürlüğü ve Sınırlandırılması 103
D. AİHM’in İfade Özgürlüğünün İhlaline Yönelik Değerlendirmeleri 105
1. Müdahalelerin Kanunla Öngörülmüş Olması 105
2. Müdahalelerin Meşru Bir Amaç Doğrultusunda Yapılıp Yapılmadığı 106
3. Müdahalelerin Demokratik Bir Toplumda Gerekliliği 107
II. İNTERNET VE YALAN HABERLE MÜCADELE 109
A. İnternet İçeriği Kavramı 109
B. 5651 Sayılı Kanun 110
1. 5651 Sayılı Kanun’un Amacı ve Kapsamı 111
a. 5651 Sayılı Kanun ve İnternete Erişimin Engellenmesi 112
b. Erişimin Engellenmesi Tedbirinin Teknik Açıdan Etkinliği 113
c. İçerik Filtreleme ve Engelleme Yöntemlerini Aşma Yolları 114
2. 5651 Sayılı Kanun’da Belirtilen Yöntemlerin Yalan Haber ve
Dezenformasyon ile Mücadelede Etkinliği 116
C. Basın Hukuku Açısından Yalan Haberle Mücadele 117
1. Basın Özgürlüğünün Sınırları 118
III. 5651 SAYILI KANUN’DA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 121
A. 2014 Yılında 6518 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklikler 121
B. 2020 Yılında 7253 Sayılı Kanun Çerçevesinde Yapılan Değişiklikler 123
1. Anayasa Mahkemesi’nin 28/01/2020 Tarihli ve 2014/5376
Sayılı Kararının İncelenmesi 124
2. Temsilci Belirleme Yükümlülüğü 127
3. Şikâyet Sistemi 128
4. Raporlama Yükümlülüğü 128
C. 2022 yılında 7418 Sayılı Kanun Çerçevesinde Yapılan Değişiklikler 129
1. 7418 Sayılı Kanun’un Sosyal Medya Platformlarına İlişkin Getirdiği Yeni Düzenlemeler 133
a. Muhataplık İlişkisinin Güçlendirilmesi 133
b. Raporlama Yükümlülüğünün Genişletilmesi 134
c. 5237 Sayılı TCK’da Yer Alan Bazı Suçlarla Mücadelede Platformlarla İş Birliği 135
d. Çocuklara Özgü Ayrıştırılmış Hizmetler 136
e. Sosyal Medya Platformları Tarafından Yerine Getirilmeyen Kararlara İlişkin İlave Yaptırımlar 137
f. Kullanıcı Hakları Açısından Düzenlemeler 138
g. Sosyal Medya Platformları ile İşbirliğini Geliştiren Düzenlemeler 138
h. BTK’nın Bilgi ve Belge Talebine İlişkin Düzenlemeler 140
i. Kriz Planı Oluşturma Yükümlülüğü 142
j. İdari Para Cezalarına Dair Düzenlemeler 147
IV. 7418 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN ŞEBEKELER ÜSTÜ HİZMET SAĞLAYICI KAVRAMI VE KAPSAMI 149
A. Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcıların Verdikleri Hizmetlerin Kamu
Hizmeti Niteliği 151
B. Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcıların Hukuki Niteliği 153
C. Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcılara Yönelik Düzenlemeler 155
D. Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcılara Yönelik Yaptırımlar 157
V. 7418 SAYILI KANUN DEĞİŞİKLİĞİ İLE 5237 SAYILI TCK’YA GETİRİLEN “HALKI YANILTICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA” SUÇU 158
A. TCK 217/A Maddesinin Anayasaya Aykırılığı İddiasıyla Anayasa
Mahkemesi’ne Yapılan Başvuruya Dair Değerlendirme 167
VI. 5237 SAYILI TCK’DA YER ALAN DİĞER CEZAİ DÜZENLEMELERİN YALAN HABER VE DEZENFORMASYON İLE MÜCADELEDE KULLANILMASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME 174
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE YALAN HABERE İLİŞKİN
HUKUKİ DÜZENLEMELER VE SORUNUN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK DEĞERLENDİRMELER
I. DEZENFORMASYON İLE HUKUKİ MÜCADELE VE ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN İZLEDİĞİ YÖNTEMLER 177
II. DEZENFORMASYON İLE MÜCADELEDE HUKUKİ DÜZENLEME YAPAN ÜLKE İNCELEMELERİ 183
A. Almanya Örneği 183
1. Alman Ceza Kanunu’nda Yalan Haber 186
2. Alman Medya Kanunu’nda Yalan Haber 187
3. Sağlayıcıların Sorumluluğuna Dair Düzenlemeler 187
4. Network Enforcement Act (NetzDG) kapsamında Yalan Habere
Dair Düzenlemeler 188
a. NetzDG’nin Uygulama Alanı 190
b. Hukuka Aykırı İçeriğin Kaldırılmasına İlişkin NetzDG’de
Yapılan Düzenlemeler 190
c. Şikâyet Sistemi 191
d. Raporlama Yükümlülüğü 192
e. Temsilci ve İrtibat Kişisi Belirleme Yükümlülüğü 194
f. İdari Yaptırımlar 195
B. Rusya Örneği 197
1. Bilgi Edinme, Bilgi Teknolojileri ve Bilginin Korunması Hakkındaki Kanun’da Yalan Haber 198
2. Bilgi Edinme Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 276–FZ sayılı Federal Kanun 199
3. Bilgi Edinme Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 241–FZ sayılı Federal Kanun ile Getirilen Düzenlemeler 200
4. 63–FZ Sayılı Rusya Ceza Kanunu 205
5. Doğrudan Yalan Haberle Mücadeleye Yönelik Çıkarılan Kanunlar 206
6. Covid–19 Pandemisi sürecinde Yapılan Düzenlemeler 207
C. Çin Örneği 212
1. Çin Anayasası ve İfade Özgürlüğü 214
2. Mevcut Düzenlemeler 215
3. Yasaklı Bilgilerin Yayınlanması ve İletilmesi 215
4. Ağ İşletmecilerinin İletimi Durdurma ve Bilgileri Silme Yükümlülüğü 220
5. Cezalar 221
6. İnternet Hizmet Sağlayıcılarının İş Birliği Yükümlülüğü 222
a. Lisans Kontrolü 222
b. Kimlik Bilgileri ile Kayıt Olma Zorunluluğu 223
7. Çin’de İnternet İçerik Hizmetlerine İlişkin Özel Kurallar 224
a. Lisans Kontrolü 224
b. Haberlerin Yeniden Verilmesine İlişkin Kısıtlamalar 225
c. Yasaklı Bilgiler 226
d. Hizmet Sağlayıcıların Yükümlülükleri 226
8. Çin Hükümeti’nin Yalan Haberle Mücadeleye Dair Diğer Tedbirleri 226
III. YALAN HABER SORUNU İLE GENEL HUKUKİ DÜZENLEMELERİ ÇERÇEVESİNDE MÜCADELE EDEN ÜLKE ÖRNEKLERİ 228
A. Endonezya Örneği 228
1. 1945 Tarihli Endonezya Ceza Kanunu’nda Yalan Haber Düzenlemesi 229
2. Endonezya Bilgi ve Elektronik İşlemler Kanunu’nda Yalan Haber Düzenlemeleri 232
B. Hindistan Örneği 233
1. Hindistan’da Dezenformasyon Kaynaklı Yaşanan Önemli Sorunlar 235
2. Hindistan’da Yalan Habere Yönelik Mevzuat 237
a. 1860 Tarihli Hindistan Ceza Kanunu’nda Yalan Haberlere
Yönelik Kullanılan Hukuki Düzenlemeler 237
b. Hindistan Bilgi Teknolojileri Kanunu Çerçevesinde Yalan
Haber 238
3. Sonuç 239
IV. AVRUPA BİRLİĞİ’NDE DEZENFORMASYONA DAİR BAZI KANUNLARINDA HÜKÜM BULUNDURAN ÜLKELERİN İLGİLİ DÜZENLEMELERİ 241
V. DEZENFORMASYONA YÖNELİK YAPTIRIMLARIN İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ 244
VI. ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN DEVLETLERİN YETKİ ALANI DIŞINDA KALAN DEZENFORMASYON AKTÖRLERİNİN CEZALANDIRILABİLİRLİK SORUNU 246
VII. DEZENFORMASYON İLE MÜCADELE YÖNTEMİ OLARAK SOSYAL MEDYA PLATFORMLARININ RAPORLAMA YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN DÜZENLENMESİ 248
VIII. DEZENFORMASYON İLE MÜCADELEDE ERİŞİM ENGELLEME YÖNTEMİNİN KULLANILMASININ ETKİNLİĞİ: EKŞİSÖZLÜK ÖRNEĞİ 262
IX. YALAN HABER VE DEZENFORMASYON SORUNU İLE MÜCADELEDE ÇALIŞMA KAPSAMINDA ULAŞILAN SONUÇLAR ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE İÇİN ÖNERİLER 266
SONUÇ 269
KAYNAKÇA 275 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
