İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş 7
Önsöz 11
Tablolar 20
Kısaltmalar 21
Giriş 23
Birinci Bölüm
DOĞA BİLİMLERİ VE FELSEFİ AÇIDAN NEDEN VE
NEDENSELLİK BAĞI KAVRAMLARININ AÇIKLANMASI
NEDENSELLİĞİN NORMATİF BOYUTU: İSNADİYET
I. GENEL OLARAK 31
II. DOĞA BİLİMLERİ VE FELSEFİ AÇIDAN NEDEN VE NEDENSELLİK BAĞI KAVRAMLARININ AÇIKLANMASI 33
A. Doğa Bilimlerinde Nedenselliğin Anlamı 34
1. Nedensellik Bağının Doğa Kanunlarına Dayandığı Görüşü ve Determinizm 34
2. Kaos Teorisi 38
3. Kuantum Fiziğinde Nedensellik Bağı 40
4. Ara Değerlendirme 43
B. Felsefede Nedensellik Bağı Kavramı 44
1. Genel Olarak 44
2. ‘Neden’ Kavramı 45
a. İlk Çağ Felsefesinde Neden Kavramına Dair İlk Tespitler 45
b. Neden Kavramının Şart Kavramından Ayrılması 49
3. Nedensellik Kavramı ve Nedenselliği Ampirik Boyutuyla Açıklayan Felsefi Görüşler 54
a. Hume’un Düzenlilik Teorisi 55
b. John Stuart Mill’in Nedensellik Öğretisi 58
4. Nedensellik Kavramını Akla Dayalı (a priori) Bir Olgu Olarak Açıklayan Felsefi Görüşler 62
a. Kant’a Göre Nedensellik Bağı 62
b. Schopenhauer’e Göre Nedensellik Bağı 64
5. Ara Değerlendirme 67
III. NEDENSELLİĞİN NORMATİF BOYUTU: İSNADİYET 69
A. İsnadiyet Kavramının Ortaya Çıkışı 69
1. İsnadiyetin Normların Belirlediği Ahlaki Değerlerin İhlali ile İlişkilendirilmesi 69
2. İsnadiyetin Hareketin İradiliğine Dayandırılması 71
3. İsnadiyetin İradi Hareket ve Kanunların Ölçütlerine Göre Değerlendirilmesi 73
4. Kasta İsnadiyet Kavramının Ortaya Çıkışı 75
a. Genel veya Büyük İsnadiyet Kavramı 75
b. Objektif İsnadiyet Teorisinin Ortaya Çıkışı 77
c. Sübjektif İsnadiyet Kavramının Çalışma Bakımından Önemi ya da Önemsizliği 78
B. Nedensellik Bağı ve İsnadiyet Kavramlarının Birbirinden Ayrılması 80
IV. ARA SONUÇ 85
İkinci Bölüm
NEDENSELLİK BAĞINI AÇIKLAYAN TEORİLER VE
NEDENSELLİK BAĞI İLE İLGİLİ ÖZEL SORUNLAR
I. GENEL OLARAK 91
II. NEDENSELLİK BAĞI TEORİLERİ 95
A. Eşdeğerlilik (Şart) Teorisi 96
1. Tanımı ve Kapsamı 97
2. Koşulları 99
a. Nedensellik Faktörlerinin Eşdeğerliliği 99
b. Somut Görünümünde Netice 102
3. Nedenselliğin Devam Etmesi 105
4. Eleştiriler 107
B. Kanuna Uygun Şart Teorisi 111
1. Tanımı ve Kapsamı 111
2. Kanunu’nun Niteliği 112
3. Şart Teorisine Göre Farkı ve Eleştiriler 114
III. NEDENSELLİK BAĞI İLE İLGİLİ ÖZEL SORUNLAR 117
A. İhmali Davranışta Nedensellik 117
1. Sorun 117
2. Adeta Nedensellik 118
B. Kurtarıcı Nedensellik Akışlarının Engellenmesi 125
C. Psikolojik Nedensellik 127
D. Alternatif Nedensellik 128
1. Şart Teorisinin Karşılaştığı Zorluklar ve Teorinin Modifikasyonu 129
2. Yeterli Asgari Şart Ölçütü 130
3. Problemin Çözümü İçin Modifikasyona İhtiyaç Olmaması 132
E. Kümülatif Nedensellik 135
F. Hipotetik Nedensellik 137
G. Öne Geçen Nedensellik 143
H. Atipik Nedensellik 144
IV. ARA SONUÇ 146
Üçüncü Bölüm
NETİCENİN OBJEKTİF İSNADİYETİNE İLİŞKİN FARKLI YAKLAŞIMLAR:
UYGUN SEBEP TEORİSİ, İLGİ (HUKUKİ ÖNEM) TEORİSİ VE
OBJEKTİF İSNADİYET TEORİSİ
I. GENEL OLARAK 151
II. UYGUN SEBEP TEORİSİ 156
A. Tanımı ve Kapsamı 156
B. Sebebin Uygunluğu 159
1. Olasılık Kavramı 159
2. Uygunluğun Saptanması ve Karma Uygun Sebep Teorisi Olarak Adlandırılan Yöntem 160
C. Ara Değerlendirme 163
III. İLGİ (HUKUKİ ÖNEM) TEORİSİ 165
A. Tanımı ve Kapsamı 165
B. Eleştiriler 166
C. Ara Değerlendirme 169
IV. OBJEKTİF İSNADİYET TEORİSİ 171
A. Genel Olarak 171
B. Hukuken Kınanan Bir Riskin (Tehlikenin) Yaratılması 175
1. Objektif Olarak Bir Risk Yaratılması 175
2. Riskin Hukuken İlgili/Kınanan Bir Risk Olması 177
3. İsnat Edilemeyen Riskler 178
a. Genel Yaşam Riski 178
b. İzin Verilen Risk 179
aa. Sosyal Uygunluk Öğretisi 180
bb. Sosyal Uygunluğun Suç Öğretisindeki Yeri 183
cc. Sosyal Uygunluk Öğretisine Yöneltilen Eleştiriler 184
c. Riskin Azaltılması 186
d. Risk Bağlantısının Bulunmaması ve Neticenin Normun Koruma Alanı Dışında Olması Hali 187
e. Nedensellik Akışına Mağdurun, Üçüncü Bir Kişinin veya Failin İkinci Bir Davranışının Eklenmesi 190
aa. Kendini Tehlikeye Düşürme ile Bir Başkasını Tehlikeye Düşürme 191
bb. Mağdurun Kendisini Tehlikeye Düşürmesi 192
aaa. Mağdurun Tek Başına Hareket Etmesi Hali 192
bbb. Mağdurun Fiiline Katılma Durumu 193
aaaa. Mağdurun Kendi Sorumluluğunun Tespitinde Ölçüt 197
aaaaa. Kusur Yeteneğine Göre Değerlendirme 197
bbbbb. Rızaya Göre Değerlendirme 198
bbbb. İştirak Edenin Sorumsuzluğunu Açıklamaya Çalışan Farklı Yaklaşımlar 200
aaaaa. İştirak Argümanı 200
bbbbb. Koruma Alanı Argümanı 202
ccccc. Otonomi Prensibi 202
ddddd. Sosyal Uygunluk, İzin Verilen Risk 203
eeeee. Yaralama Bakımından Örnekler: AIDS ve COVID19 203
fffff. Değerlendirme 207
cc. Mutabık Olunarak Mağdurun Tehlikeye Düşürülmesi 208
dd. Üçüncü Kişinin Kendi Sorumluluğu Çerçevesinde Devreye Girmesi 210
aaa. “İsviçre Peyniri Modeli” ile Bir Değerlendirme 212
bbb. Rücu Yasağı 215
ccc. Güven İlkesi 215
ee. Kurtarıcıların ve Yardım Etme Yükümlülerinin Kendilerini Tehlikeye Düşürmeleri 218
aaa. Kurtarma Yükümlülüğü Bulunan Kurtarıcılar 218
bbb. İhtiyari Kurtarıcılar 221
ff. Failin İkinci Bir Tehlike Yaratması Hali 223
f. Yapay Zeka Kullanımı ile Oluşan Riskler Bakımından İsnadiyet 224
aa. Sorumlu Olabilecek Kişiler 224
bb. Yapay Zekadan Kaynaklanan Riskin Genel Yaşam Riski Kapsamında Değerlendirilmesi 227
cc. Zeki Sistemlerin Otonom Hareket Eden Üçüncü Kişi Olarak Kabul Edilmesi 228
dd. Öngörülebilirlik ve Önlenebilirlik İle İlgili Bazı Düşünceler 229
C. Riskin Tipe Uygun Neticede Gerçekleşmesi 230
1. Genel Olarak 230
2. Neticenin İsnat Edilemediği Haller 231
a. Atipik Hadiseler 231
b. Yükümlülüğe Aykırılık Bağının Bulunmaması – Hukuka Uygun Alternatif Davranış 234
aa. Genel Olarak 234
bb. Önlenebilirlik Teorisi 237
cc. Riskin Artırılması Teorisi 239
dd. Özen Yükümlülüğüne Aykırılık – Çifte Nedensellik Halleri 240
D. Eleştiriler ve Ara Değerlendirme 243
V. ARA SONUÇ 244
Dördüncü Bölüm
KURUL KARARLARI İLE İLGİLİ KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR,
KURUL KARARI VE OYLARIN NEDENSELLİĞİ SORUNU
I. GENEL OLARAK 251
II. KURUL KARARLARI İLE İLGİLİ KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR 253
A. Şirket Kurulu Kararları Bağlamında Örnekler 254
1. Deri Spreyi Olayı 254
2. Mannesmann Olayı 256
B. Kurul Kararlarının Söz Konusu Olabileceği Diğer Haller 258
C. Ortaya Çıkabilecek Sorunlara İlişkin Örnek Olaylara Genel Bir Bakış 260
III. TERSTEN BİR DEĞERLENDİRME 261
A. Netice 261
B. Genel Nedensellik 263
IV. KURUL KARARININ NEDENSELLİĞİ 267
V. KARARDAKİ OYLARIN NEDENSELLİĞİ SORUNU 270
A. Genel Olarak 270
B. Nedensellik Bağı Bakımından Zorunlu Olarak Yapılması Gereken Ön Değerlendirmeler 272
1. İhmali Hareketlerin İcrai Hareketlerden Ayrılması 272
2. Geri Çağırma Yükümlülüğünün Değerlendirilmesi 276
C. Olumlu Oy Kullanımında Nedensellik ve İsnadiyet Sorunu 279
1. Bir Oy ile Oy Çokluğunun Sağlandığı Haller 279
a. Nedensellik Bağının Açıklanması 280
aa. Şart Teorisi 280
bb. Kanuna Uygun Şart Teorisi 281
cc. İhmali Davranış Bakımından ‘Adeta Nedenselliğin’ Değerlendirilmesi 283
b. Neticenin Objektif İsnadiyeti 284
2. Aşkın Oy Çokluğunun Sağlandığı Haller 285
a. Nedensellik Bağının Değerlendirilmesi 287
aa. Şart Teorisi 287
bb. Kanuna Uygun Şart Teorisi 287
cc. Kümülatif Nedensellik 289
dd. Alternatif Nedensellik 290
ee. Kümülatif ve Alternatif Nedensellik Teorilerinin Kombinasyonu Çözümü 291
ff. Yeterli Asgari Şart Ölçütü 293
b. Sorunun İsnadiyet Kapsamında Ele Alınması 297
aa. Normatif Bir Değerlendirmeye İhtiyaç Duyulması 297
bb. Müşterek Faillik Üzerinden Nedensellik Bağının Karşılıklı İsnadiyeti 300
aaa. Genel Olarak Müşterek Faillikte Karşılıklı İsnadiyet 300
bbb. Kurul Kararlarında Müşterek Faillik Çözümü 301
aaaa. Kasti Müşterek Faillik 301
bbbb. Taksirli Müşterek Faillik 306
c. Eleştiriler ve Ara Değerlendirme 311
D. Kurul Kararındaki Çekimser Oyların Değerlendirilmesi 313
1. Genel Olarak 313
2. Oy Kullanmayanların Hazır Bulunmaları ve Çekimser Kalmaları 314
a. Hazır Bulunma 314
b. Çekimser Kalma 315
VI. ARA SONUÇ 317
Sonuç 321
Kaynakça 329
Kavram Dizini 347 |