|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş 7
2. Baskıya Önsöz 9
Önsöz 11
Kısaltmalar Listesi 25
Birinci Kısım
KOOPERATİFÇİLİK
Birinci Bölüm
KOOPERATİFÇİLİĞE GENEL BAKIŞ
1. Kooperatifin Tarifi 29
2. Kooperatiflerin Gruplandırılması 31
3. Kooperatifleri Diğer Ticaret Şirketlerinden Ayırt Eden Özellikler 33
4. Kooperatiflerin Sermaye Şirketlerinden Farkı 34
5. Kooperatifler Dernek Değildir 35
6. Kooperatiflerin Diğer Ticaret Şirketlerine Göre Avantajları 37
7. Kooperatiflerin Ekonomiye Olan Katkıları ve Ekonomik Sektörlerde Kooperatiflerin Rolü 38
8. Hukuki Altyapı 40
8.1. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 40
8.2. 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu 40
8.3. 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun 41
9. Kooperatiflerden Sorumlu Bakanlıklar 41
10. Kooperatif Türlerine İlişkin Bilgiler 43
İkinci Bölüm
KOOPERATİF HESAPLARI
1. Ortaklık İçi ve Ortaklık Dışı İşlem Kavramı 47
2. Kooperatif Hesapları 49
3. Kooperatifler İçin Kâr ve Zarar Kavramları 50
4. Sermaye Paylarına Faiz Verilmesi 52
5. Ortaklık Dışı İşlemlerden Elde Edilen Hasılanın Dağıtımı 53
6. Ortaklık İçi ve Ortaklık Dışı İşlem Farkı 54
7. Menfi Neticelerin Ortadan Kaldırılması 56
7.1. Olumlu Gelir Gider Farkından Pay Alma Hakkı 57
7.2. Ortaklık Dışı İşlemlerden Elde Edilen Hasılanın Ortaklara Dağıtımı veya Özel Fonda Toplanması 58
7.3. Ek Ödeme 59
8. Yedek Akçe Ayrımı 60
9. Ortaklar ve Personel İçin Yardım Fonları 62
10. Gelir Gider Farkından İlk Ayrılacak Fonlar 63
11. Yedek Akçelerin ve Fonların Kullanış Şekil ve Şartları 63
12. Gelir Gider Farkı Bölüşümünün Örneklendirilmesi 64
İkinci Kısım
VERGİ UYGULAMALARI
Birinci Bölüm
KOOPERATİFLER KANUNUNA GÖRE VERGİLENDİRME
1. Muafiyet ve İstisna Kavramları 69
2. Kooperatifler Kanununda Kooperatiflere Tanınan Vergi Muafiyetleri 71
2.1. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Muafiyeti 71
2.2. Her Nevi Defterler ile Anasözleşmelerin Tasdikinde Harç ve Damga Vergisi Muafiyeti 73
2.3. Sahip Olunan Taşınmaz Mallardan Alınacak Vergilerdeki Muafiyet 73
2.4. Ortakların Temlik Edecekleri Taşınmazların Vergi ve Harç Muafiyeti 75
2.5. Çıkma İsteğinin Reddi Halinde, Noter Aracılığıyla Yapılacak Bildirimle İlgili Damga Vergisi, Harç ve Resim İstisnası 76
2.6. Taşınmaz Malların İrtifak Haklarının ve Taşınmaz Mükellefiyetinin Kooperatiflere Sermaye Olarak Konulması Halinde Vergilendirme 76
3. Kooperatifler Kanununa Göre Kooperatiflerin Vergilendirilmesinde Dikkat Edilecek Yönler 76
3.1. Kârdan (Olumlu Gelir–Gider Farkından) Yapılacak Zorunlu Kesintiler 77
3.1.1. Yedek Akçeler 77
3.1.2. Üst Birlik (Kuruluş) Fonu 77
3.2. Kârdan Yapılacak İsteğe Bağlı Kesintiler 78
3.2.1. Risturn 78
3.2.2. Ortak ve Personele Yardım Fonu 78
3.2.3. Yatırım ve Geliştirme Fonu 78
İkinci Bölüm
VERGİ MEVZUATINA GÖRE
KOOPERATİFLERİN VERGİLENDİRİLMESİ
1. Genel Açıklama 81
2. Kooperatiflerle İlgili Vergisel Kavramlar 82
2.1. Vergi Mükellefi 82
2.2. Verginin Konusu 82
2.3. Vergiyi Doğuran Olay 83
2.4. Verginin Sorumlusu 84
2.5. Vergi Muafiyeti 84
2.5.1. Kurumlar Vergisi Kanununda Kooperatiflere Tanınan Vergi Muafiyetleri 85
2.5.1.1. Sermaye Üzerinden Kazanç Dağıtılmaması 87
2.5.1.2. Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerine Kazanç Üzerinden Hisse Verilmemesi 88
2.5.1.3. Yedek Akçelerin Ortaklara Dağıtılmaması 89
2.5.1.4. Sadece Ortaklarla İş Görülmesi 89
i. İlgili Özelgeler 91
2.5.1.4.1. Üretim Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler 92
ii. İlgili Özelgeler 93
2.5.1.4.2. Kredi Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler 95
iii. İlgili Özelgeler 96
2.5.1.4.3. Yapı Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler 96
iv. İlgili Özelgeler 97
2.5.1.5. Yapı Kooperatiflerinin Kurumlar Vergisi Muafiyetinde Özel Şartlar 102
2.5.2. Kurumlar Vergisinden Muaf Olan Kooperatiflerde Ortak Dışı İşlemlerin Vergilendirilmesi 103
2.5.2.1. Kurumlar Vergisinden Muaf Kooperatiflerin Ayrı İktisadi İşletme Kurmaları ve Bunların Ayrı Defter Tutup Tutmayacakları 105
v. İlgili Özelgeler 107
2.5.3. Kooperatiflerin Şarta Bağlı Muafiyetlerinin Kaybedilmesi veya Kazanılması 111
2.5.4. Asgari Kurumlar Vergisi Uygulaması 112
2.6. Vergi İstisnası 113
2.6.1. Risturn İstisnası 114
2.6.1.1. Tüketim Kooperatiflerinde Risturn İstisnası 115
2.6.1.2. Risturn İstisnasından Faydalanabilmenin Şartları 115
2.6.1.3. Risturnun Hesaplanması 116
2.6.1.4. Kooperatiflerin Taşınmaz Mal Satışlarına İlişkin İstisna 117
2.6.1.5. Kooperatiflerin Yurtiçi İştirak Kazancına İlişkin İstisna 118
vi. İlgili Özelgeler 119
2.6.2. Kooperatiflere Gider Vergileri Kanununda Tanınan İstisnalar 121
2.6.3. Kooperatiflere Damga Vergisi Kanununda Tanınan İstisnalar 122
2.6.4. Kooperatiflere Belediye Gelirleri Kanununda Tanınan İstisnalar 125
2.6.5. Kooperatiflere Emlak Vergisi Kanununda Tanınan İstisnalar 126
2.6.6. 2982 sayılı Konut İnşaatında ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde Yapılacak Yatırımlarda Vergi, Resim ve Harç İstisna ve Muaflıkları Tanınması Hakkında Kanunda Yer Alan İstisnalar 126
2.7. Kamu Alacaklarının Tahsili Yönünden Kooperatif Yöneticilerinin Sorumluluğu 127
2.8. Kooperatiflerin Vergi Kesintisi Yapma Zorunluluğu 131
2.8.1. Gelir Vergisi Kesintisi 131
vii. İlgili Özelgeler 132
2.8.2. Kurumlar Vergisi Kesintisi 134
viii. İlgili Özelgeler 134
2.8.3. Katma Değer Vergisi Kesintisi 136
2.8.4. Gayrimenkul Kira Geliri Elde Eden Kooperatiflerin Vergi Tevkifatı Karşısındaki Durumları 138
2.8.4.1. Kooperatif Taşınmazlarının Tevkifat Yapmakla Sorumlu Bulunan Kişilere Kiraya Verilmesi Halinde Vergilendirme 140
2.8.4.2. Kooperatif Taşınmazlarının Tevkifat Yapmakla Sorumlu Bulunmayan Kişilere Kiraya Verilmesi Halinde Vergilendirme 140
ix. İlgili Özelgeler 141
2.8.5. Mevduat Faizi Elde Eden Kooperatiflerin Vergi Tevkifatı Karşısındaki Durumları 141
x. İlgili Özelgeler 142
2.9. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından Kooperatifler 143
2.9.1. Kooperatiflerin Katma Değer Vergisinden İstisna Tutulması 145
xi. İlgili Özelgeler 148
2.9.2. Katma Değer Vergisinde Matrah ve Matraha Dahil Olan ve Olmayan Unsurlar 151
xii. İlgili Özelgeler 152
2.9.3. Vergi İndirimi ve Ödenecek Katma Değer Vergisi 154
2.9.4. Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerde KDV İndirimi 155
2.9.5. Düzeltilecek Katma Değer Vergisi 156
2.10. Kooperatiflerde Vergi Levhası 157
2.11. Kooperatiflerin Vergi Numarası Alması ve Kullanması 157
3. Yapı Kooperatiflerinde Vergilendirme 157
xiii. İlgili Özelgeler 158
3.1. Malzeme Satın Alırken KDV Ödenmesi ve KDV’nin Mahsubu 158
xiv. İlgili Özelgeler 161
3.2. İnşaat Taahhüt İşlerinde KDV İstisnası ve Şartı 161
3.2.1. İnşaat Taahhüt İşleri İstisnasının Koşulları 161
xv. İlgili Özelgeler 163
3.3. Yapı Kooperatiflerinin Arsa (Kat) Karşılığı İnşaat İşlerinde KDV Uygulaması 165
xvi. İlgili Özelgeler 168
3.4. Yapı Kooperatiflerine Konut ve İşyeri Karşılığı Arsa Temin Edilmesi Halinde Vergilendirme 171
xvii. İlgili Özelgeler 172
3.5. Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinde Arsa ve İşyeri Teslimlerinde KDV İstisnası 176
3.6. Yapı Kooperatiflerince Müteahhitlere Ödenen Hakediş Bedelleri Üzerinden Gelir Vergisi Tevkifatı Yapılması 182
xviii. İlgili Özelgeler 182
3.7. Yapı Kooperatiflerinde Ortakları İçin Sosyal, Kültürel, Ekonomik ve Turizm Amaçlı Tesislerin Kurulup İşletilmesi Halinde Kurumlar Vergisi Uygulaması 185
3.8. Ortak Kullanım Alanları Genel Giderlerinin Yapı Kooperatiflerince Karşılanması Halinde Kurumlar Vergisi Uygulaması 186
3.8. Konut Satışlarında KDV Uygulanması 186
4. Gayrimenkul İşletme Kooperatifleri ile Turizm Geliştirme Kooperatiflerinde Vergilendirme 187
5. Eğitim Kooperatiflerinde Vergilendirme 189
xix. İlgili Özelgeler 192
6. Kadın Kooperatiflerinin Vergilendirilmesi ve Desteklenmesi 193
7. Kooperatiflerin Vergi Kanunları ve Uygulamaları Karşısındaki Mağduriyetleri 197
Üçüncü Bölüm
KOOPERATİF ORTAKLARININ VERGİSEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Kooperatif Ortaklarınca Elde Edilen Risturnların Durumu 205
xx. İlgili Özelgeler 206
2. Kooperatif Hisse Devirlerinde ve Ortağın Ölümü Halinde Mirasçıların Payına Düşen Kooperatif Hissesinin Vergilendirilmesi 214
xxi. İlgili Özelgeler 216
3. Ortağın Kooperatiften Edinmiş Olduğu Gayrimenkulü Satması Halinde Vergileme 219
xxii. İlgili Özelgeler 220
Dördüncü Bölüm
KOOPERATİFLERDE TASFİYE VE BİRLEŞME HALİNDE VERGİLENDİRME
1. Tasfiye Memurlarının Vergisel Sorumlulukları 225
1.1. Vergi Usul Kanununda Öngörülen Sorumluluk 225
1.2. Kurumlar Vergisi Kanununda Öngörülen Sorumluluk 225
1.3. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Uyarınca Tasfiye Memurlarının Sorumlulukları 226
2. Tasfiye Döneminde Vergilendirme 226
xxiii. İlgili Özelgeler 228
2.1. Tasfiye Haline Giren Kooperatiflerin Taşınmaz Mallarının Ortak Olmayanlara Satılması 228
2.2. Tasfiye Kârının Tespiti ve Beyanı 229
xxiv. İlgili Özelgeler 231
2.3. Tasfiyenin Zararla Kapanması Halinde Vergi Düzeltmesi 232
2.4. Tasfiyeden Herhangi Bir Aşamada Vazgeçilmesi Durumunda Vergilendirme 233
2.5. Tasfiyede Zamanaşımı 233
2.6. Tasfiye Halinde KDV Uygulaması 233
xxv. İlgili Özelgeler 234
2.7. Tasfiye İşlemlerinin İncelenmesi 235
3. Kooperatiflerde Birleşme Halinde Vergilendirme 235
3.1. Kooperatifler Kanununa Göre Kooperatiflerin Birleşmesi 235
3.2. Kurumlar Vergisi Kanununa Göre Kooperatiflerin Birleşmesi 238
xxvi. İlgili Özelgeler 241
3.2.1. Devir Halinde Yenileme Fonu Uygulaması 242
3.2.2. Devir Halinde Amortisman Uygulaması 242
3.2.3. Devir Halinde Zarar Mahsubu 242
3.3. Katma Değer Vergisi Kanununa Göre Kooperatiflerin Devir İşlemleri 243
Üçüncü Kısım
KOOPERATİFLERDE MUHASEBE
Birinci Bölüm
KOOPERATİFLERDE MUHASEBE
1. Kooperatiflerde Muhasebenin Amacı ve Yararları 247
2. Muhasebe İşlemlerinin Akışı 248
3. Kooperatiflerde Kayıt Düzeni 251
4. Kooperatiflerde Hesap Planı 252
4.1. Tekdüzen Hesap Planı 253
4.1.1. Yılsonu Finansal Tablolarında Düzenlemeye İlişkin İlkeler ve Açılış Bilançosu 269
4.1.2. Şekil Kurallarına Uyulma Zorunluluğu 271
4.1.3. İmza 272
5. Mizanların Düzenlenmesi 273
6. Kooperatiflerin Ticari Defter Tutma Mükellefiyeti ve E–defter Uygulamasındaki Yeri 277
6.1. Kooperatif Defterlerinde Belgeye Dayalı Kayıt Düzeni ve Düzenlenmesi Zorunlu E–Belgeler 280
6.2. Ticari Defterleri Saklama Yükümlülüğü 282
6.3. Ticari Defterlerin Zayii/Kaybolması 283
6.4. Ticari Defterlerin İbrazı 285
6.5. Ticari Defterlerin İspat Gücü 285
6.5.1. Ticari Defterlerin Sahibi Lehine Delil Olması 287
6.5.2. Ticari Defterlerin Sahibi Aleyhine Delil Olması 289
7. Envanter Çıkarılması 290
8. Kooperatiflerde Defter Tutmamanın Cezai Yaptırımı 293
Örnek İşlem 1: Kuruluşta sermayenin taahhüt edilmesi 297
9. Olumsuz Gelir–Gider Farkının Kapatılması 298
İkinci Bölüm
KOOPERATİF İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
1. Kooperatiflerde Muhasebenin Gereği 301
2. Kooperatiflerde Kuruluş Kayıtları 303
2.1. Kuruluş İşlemlerinin ve Sermaye Taahhüdünün Muhasebeleştirilmesi 303
Örnek İşlem 2: Kuruluşta sermayenin taahhüt edilmesi 304
Örnek İşlem 3: Sermayenin peşin kısmının ödenmesi 304
Örnek İşlem 4: Kuruluş giderlerinin karşılanması 305
Örnek İşlem 5: Sermaye taahhütlerinin tamamlanması 306
2.2. Sermaye Taahhüdünün 1/4’ünün Bloke Edilmesi 306
Örnek İşlem 6: Sermaye taahhüdünün bloke edilmesi 306
Örnek İşlem 7: Bloke sermayenin serbest bırakılması 307
Örnek İşlem 8: Bloke sermayenin başka hesaba aktarılması 307
2.3. Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri 307
Örnek İşlem 9: Kuruluş masraflarının ödenmesi 308
2.3.1. Kuruluş ve Örgütlenme Giderlerinin İlgili Gider Hesaplarına Aktarılması 308
Örnek İşlem 10: Kuruluş masraflarının intikal ettirilmesi 309
2.3.2. Kuruluş ve Örgütlenme Giderlerinin Aktifleştirilerek İtfa Edilmesi 309
Örnek İşlem 11: Kuruluş masraflarının 5 yılda itfası 309
2.4. Ortakların Taahhüt ve Ödemelerinin Muhasebeleştirilmesi 310
Örnek İşlem 12: Arsa ve inşaat ödemelerinin muhasebeleştirilmesi 315
Örnek İşlem 13: Genel gider katılım payının muhasebeleştirilmesi 319
Örnek İşlem 14: Taşıyıcılar kooperatiflerinde cari dönem kayıtlarının ayrıntılı takip edilmesi gerektiğinde genel gider katılım payının muhasebeleştirilmesi 319
Örnek İşlem 15: Yapı kooperatiflerinde cari dönem kayıtlarının ayrıntılı takip edilmesi gerektiğinde genel gider katılım payının muhasebeleştirilmesi 321
2.5. Kooperatife Yeni Ortak Alınması 323
Örnek İşlem 16: Yeni giren ortağın sermaye kaydı 325
Örnek İşlem 17: Kooperatife sonradan giren ortaktan fark alınması 325
2.6. Ödenen veya Tahakkuk Eden Gecikme Zamları 326
Örnek İşlem 18: Gecikme cezası tahakkuku (1) 327
Örnek İşlem 19: Gecikme cezası tahakkuku (2) 327
2.7. Ortaklık Sermayesinin Ayni Varlık Olarak Alınması 330
Örnek İşlem 20: Ayni sermayeyle ortak olunması 330
Örnek İşlem 21: Ortaklık payı taahhüdünden daha kıymetli ayni varlığın sermaye olarak getirilmesi 330
2.8. Ortakların Sermayelerini (Paylarını) Artırmaları 332
Örnek İşlem 22: İlave sermaye taahhüt edilmesi 332
Örnek İşlem 23: Ortaklık payının değerinin artırılmasından sonra yeni pay değerine göre sermaye artırılması 333
2.9. Yabancı Parayla Yapılan Ödemelerin Muhasebeleştirilmesi 333
Örnek İşlem 24: Ortak aidatlarının dövizle yatırılması 335
2.10. Ortakların Kooperatiften Ayrılması 337
Örnek İşlem 25: Borcu Olmayan Ortağın Ayrılışı 338
Örnek İşlem 26: Borcundan dolayı ihraç edilen ortağa yapılan ödemeler 339
Örnek İşlem 27: Çıkan ortağın sermaye payı ve diğer ödemelerinin iadesinin sonraya bırakılması 340
Örnek İşlem 28: İstifa eden ve aynı zamanda borcu olan ortağa yapılan ödemeler 340
Örnek İşlem 29: Ortaklık devir işlemlerinin muhasebeleştirilmesi 341
Örnek İşlem 30: Ortaklık payının devralınması karşılığında kooperatife yapılan bağış 341
2.11. Ayrılan Ortakların Alacaklarında Zamanaşımı 343
Örnek İşlem 31: Ölen ortağın alacaklarının zamanaşımına uğraması 343
Örnek İşlem 32: Ayrılan ortağın alacaklarında zamanaşımı 343
2.12. Kooperatif Personeli, Yönetim ve Denetim Kurulu Üyelerinin Ücretleri ile Huzur Hakları 344
2.12.1. Kooperatif Personeli ile Yönetim ve Denetim Kurulu Üyelerinin Ücretleri ile Vergi, Prim Gibi Kesintilerin Muhasebeleştirilmesi 345
Örnek İşlem 33: Personele verilen aylık ücretin tahakkuku 346
Örnek İşlem 34: Personele verilen aylık ücretin muhasebeleştirilmesi 347
Örnek İşlem 35: Yönetim kurulu üyelerine verilen aylık ücretin muhasebeleştirilmesi 348
2.13. Kiralama İşlemleri 350
2.13.1. Kira Giderleri 350
Örnek İşlem 36: Kooperatif tarafından binek oto kiralaması 351
Örnek İşlem 37: Bir KDV mükellefinden kiralama işlemi yapılması 352
Örnek İşlem 38: KDV mükellefi olmayan birisinden kiralama işlemi yapılması 352
2.13.2. Kira Gelirleri 353
Örnek İşlem 39: Kooperatifin taşınmazını kiraya vermesi 353
3. Kooperatif Üst Birliklerine (Kuruluşlarına) Özgü İşlemler 354
3.1. Kooperatifin Üst Birliğe Üye Olması 354
Örnek İşlem 40: Kooperatifin üst birliğe üye olması 354
4. Çeşitli Kooperatiflere İlişkin Özellikli Muhasebe Kayıtları 355
4.1. Tüketim Kooperatifleri 355
Örnek İşlem 41: Ortaklara mal satışı 356
Örnek İşlem 42: Ortağa yapılan mal satışının iadesi 356
Örnek İşlem 43: Anlaşmalı kart kullandırılması 356
4.2. Tarım Kredi Kooperatifleri 357
4.2.1. Ortaklara Mal Satışı 358
Örnek İşlem 44: Tarım kredi kooperatifinde ortağa mal satışı 358
4.2.2. Nakdi Kredi Kullandırılması 358
Örnek İşlem 45: Nakdi kredi kullandırılması 359
Örnek İşlem 46: Nakdi olarak kullandırılan kredinin ödenmemesi 360
4.2.3. Ortaklardan Mal Alışı 360
Örnek İşlem 47: Ortağın ürününün satın alınması 360
Örnek İşlem 48: Tarım kredi kooperatifinde dönem kârından risturn dışında kalan kısmın merkez birliği emrine gönderilmesi 361
4.3. Yapı Kooperatifleri 362
4.3.1. Ortak Aidatlarının Muhasebeleştirilmesi 363
Örnek İşlem 49: Yapı kooperatiflerinde ortağın aidat ödemesi 364
4.3.2. Arsa Alımının Muhasebeleştirilmesi 364
Örnek İşlem 50: Konut İnşaatları İçin Arsa Alımı (150–İlk Madde ve Malzeme Hesabı ile kayıt) 368
Örnek İşlem 51: Konut İnşaatları İçin Arsa Alımı (250–Arazi ve Arsalar Hesabı ile kayıt) 369
4.3.3. Konutların Yaptırılması ve Giderlerin Muhasebeleştirilmesi 370
4.3.3.1. İnşaatların Yaptırılmasında Emanet Yöntemi 371
Örnek İşlem 52: Emanet yönteminde malzeme alımı 373
Örnek İşlem 53: Alınan malzemelerin maliyet hesaplarına aktarılması 373
Örnek İşlem 54: İnşaatın emanet yöntemi ile yaptırılması halinde muhasebeleştirilme 374
4.3.3.2. İnşaatın İhale Usulü ile Yaptırılması Halinde Muhasebeleştirilme 375
Örnek İşlem 55: İnşaatın ihale yöntemiyle yaptırılması halinde muhasebeleştirilme 377
Örnek İşlem 56: İnşaatın ihale yöntemiyle yaptırılması halinde muhasebeleştirilme 378
4.3.4. Yapı Kooperatiflerinde Genel Üretim Giderleri 379
Örnek İşlem 57: Genel üretim giderlerinin inşaat maliyetlerine yansıtılması 380
Örnek İşlem 58: Müteahhide hakediş ödemeleri 380
4.3.5. Konutların/İşyerlerinin Yükleniciden Teslim Alınması 381
Örnek İşlem 59: Geçici kabul işleminin muhasebeleştirilmesi 382
Örnek İşlem 60: Kesin kabul işleminin muhasebeleştirilmesi 382
4.3.6. Şerefiye Paylarının Belirlenmesi 383
4.3.6.1. Şerefiye Paylarının İnşaat Bitiminde Belirlenmesi 384
Örnek İşlem 61: Şerefiye tespit tablosu hazırlanması ve muhasebeleştirilmesi 385
4.3.6.2. Şerefiye Paylarının Önceden Belirlenmesi 387
4.3.7. Geçici ve Kesin Maliyetlerin Belirlenmesi ve Muhasebeleştirilmesi 387
Örnek İşlem 62: Genel üretim giderlerinin dağıtım anahtarı kullanılarak ilgili hesaplara dağılımı 387
4.3.7.1. Geçici Maliyetler 391
Örnek İşlem 63: Geçici kabulün yapılıp konutların/işyerlerinin ortaklara teslim edilmesi durumunda yapılacak olan muhasebe kayıtları 391
4.3.7.2. Kesin Maliyetler 392
Örnek İşlem 64: Emanet yöntemi inşaat yapımında geçici ve kesin maliyetlerin muhasebeleştirilmesi 392
Örnek İşlem 65: Kesin maliyetlerin ve şerefiyenin muhasebeleştirilmesi 393
Örnek İşlem 66: Geçici maliyetlerin tespitinden sonra yapılan masrafların muhasebeleştirilmesi 394
Örnek İşlem 67: İhale yöntemiyle inşaat yapımında geçici ve kesin maliyetlerin muhasebeleştirilmesi 395
4.3.8. Konutların/İşyerlerinin Ortaklara Dağıtımı 397
Örnek İşlem 68: Konutların/işyerlerinin ortaklara maliyet bedeli üzerinden devri 398
Örnek İşlem 69: Ferdileşme işleminin muhasebeleştirilmesi 399
Örnek İşlem 70: Kesin maliyet bedeli üzerinden konutların ortaklara tahsisi ve mülkiyetlerin devri 400
Örnek İşlem 71: Kooperatif her bir ortağı adına kredi kullansaydı konutların tesliminin muhasebeleştirilmesi 401
4.4. Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri 402
4.4.1. ESKKK’ların Risk Kategorileri 402
4.4.2. ESKKK Kefaletiyle Kullandırılan Kredilerden Yapılan Kesintiler 404
4.4.3. ESKKK’lar Tarafından Kullanılan Hesap Planı 404
4.4.4. ESKKK’lar Tarafından Kullanılan Hesap Planındaki Bazı Hesapların İşleyişi 413
4.4.4.1. “102–Bankalar Hesabı” 413
4.4.4.2. “108–Diğer Hazır Değerler Hesabı” 414
4.4.4.3. “120–Alıcılar Hesabı” 415
4.4.4.4. “331–Ortaklara Borçlar Hesabı” 415
4.4.4.5. “369–Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı” 416
4.4.4.6. 500–Sermaye Hesabı 416
4.4.4.7. “549–Özel Fonlar Hesabı” 416
4.4.4.8. “642–Faiz Gelirleri Hesabı” 417
4.4.4.9. “910… – 911… Nazım Hesaplar” 417
4.4.5. ESKKK’larda Uygulanan Bazı Muhasebe Kayıtları 417
Örnek İşlem 72: ESKKK kefaletiyle kredi kullanılması 417
Örnek İşlem 73: ESKKK kefaletiyle kullanılan kredinin bir taksidinin tam olarak ödenmesi 418
Örnek İşlem 74: Vadesinde ödenmeyen kredi taksidinin bankadaki hesaplardan ödenmesi 419
Örnek İşlem 75: Kanuni takibe intikal eden kredi taksidinin ödenmesi 419
Örnek İşlem 76: Kredi taksidinin ödenmesinin kooperatife kredi kartı ile yapılması (1) 420
Örnek İşlem 77: Gecikmiş kredi taksidi ödemesinin kooperatife kredi kartı ile yapılması (2) 421
Örnek İşlem 78: Kooperatifin bankadaki hesabına faiz tahakkuk ettirilmesi ve tahsili 422
Örnek İşlem 79: Kooperatifin faiz gelirlerinin fonlara aktarılması 422
Örnek İşlem 80: Risk fonu hesabına tahakkuk ettirilen faizin üst birlik hesaplarına aktarılması 423
Örnek İşlem 81: Kooperatifin elde ettiği faiz gelirinden vergi kesintisi yapılması 423
4.5. Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri 424
4.5.1. Ortağın Kooperatiften Ayrı Bir Taşımacılık İşi Yapması Halinde Muhasebeleştirme 425
Örnek İşlem 82: Kooperatif adına taşımacılık işini yapan ortağın, düzenlemiş olduğu faturayı kooperatife yansıtması 425
4.5.2. Kooperatifin Taşıma İşi İhalesini Alması Halinde Muhasebeleştirme 426
Örnek İşlem 83: Kooperatifin, taşımacılık ihalesini aldığı firmaya fatura düzenlemesi 426
Örnek İşlem 84: Kooperatifin taşımacılık ihalesini aldığı firmanın düzenlenen fatura karşılığı kooperatife ödeme yapması ve kooperatif ortaklarına yansıtılması 426
4.5.3. Kooperatifin Ortaklarına Aidat Tahakkuk Ettirilmesi 427
Örnek İşlem 85: MTK ortağı ortaklardan alınan aidatların muhasebeleştirilmesi 427
Örnek İşlem 86: Aidat artışı 428
Örnek İşlem 87: Trafik kazasında hayatını kaybeden ortağın ailesine maddi yardım 428
4.6. Tarım Satış Kooperatifleri 429
Örnek İşlem 88: Tarım satış kooperatif ve birlikleri arasındaki para ve mal alış verişi 430
4.7. Sigorta Kooperatifleri 431
Örnek İşlem 89: Sigorta işlemleri 433
Örnek İşlem 90: Sigortacılık Faaliyeti Dışındaki işlemler 434
5. Kooperatiflerde Kâr ve Zararın Dağıtımı 435
5.1. Kooperatiflerde Gelir Gider Farkı Kavramı 435
5.2. Kooperatiflerde Kârın (Olumlu Gelir–Gider Farkının) Dağıtımı 436
5.3. Kurumlar Vergisi Muafiyetini Taşıyan Kooperatiflerde Kârın Dağıtımı 436
Örnek İşlem 91: Esnaf Muafiyeti Kapsamında Gerçekleştirilen Faaliyet 437
5.3.1. Dönemsonu Kârından Sadece Zorunlu Kesintilerin Ayrılması 439
Örnek İşlem 92: Ortaklarla yapılan işlemlerin risturn olarak dağıtılmasında hesaplama 439
5.3.2. Dönemsonu Kârından Zorunlu Kesintilerle Birlikte İsteğe Bağlı Kesintilerin de Ayrılması 440
Örnek İşlem 93: Dönemsonu Kârından Zorunlu Kesintilerle Birlikte İsteğe Bağlı Kesintilerin de Ayrılması 440
5.4. Kurumlar Vergisi Muafiyetini Kaybetmiş Kooperatiflerde Kârın Dağıtımı 441
Örnek İşlem 94: Ortaklık içi işlemlerden doğan risturn dağıtılması 442
5.5. Risturn’un Ortaklara Dağıtımı İşlemleri 444
Örnek İşlem 95: Risturn’un ortaklara dağıtımı 444
5.6. Kooperatiflerde Zararın (Olumsuz Gelir–Gider Farkının) Dağıtımı 445
Örnek İşlem 96: Yedek akçelerin zararı karşılamaya yeterli olması 445
Örnek İşlem 97: Yedek akçelerin zararı karşılamaya yeterli olmaması 446
Örnek İşlem 98: Ek ödemelerin ortaklardan tahsil edilmesi durumunda yapılacak kayıt 446
6. Kooperatiflerde Tasfiye İşlemleri 446
6.1. Tasfiye Sonrası Varlıkların Paylaştırılması 447
6.2. Tasfiye Sonu İşlemleri 447
Örnek İşlem 99: Tasfiye sonucunda elde edilen net karın ortaklara dağıtılması halinde yapılacak olan muhasebe kaydı 447
7. Kooperatiflerde Enflasyon Düzeltmesi 448
7.1. Enflasyon Muhasebesi Kayıtları 450
8. Konut Yapı Kooperatiflerine İlişkin Monografi Örneği 453
Örnek İşlem 100: Konut Yapı Kooperatiflerine İlişkin Kurgusal Bir Monografi 453
Dördüncü Kısım
İLGİLİ MEVZUAT
KOOPERATİFLER KANUNU 471
KOOPERATİF VE ÜST KURULUŞLARININ DENETİMİNE DAİR YÖNETMELİK 509
KOOPERATİF BİLGİ SİSTEMİ YÖNETMELİĞİ 533
TİCARİ DEFTERLERE İLİŞKİN TEBLİĞ 543
Kaynakça 555
Kavram Dizini 559
Yazarlar Hakkında 571 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
