İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 23
Birinci Bölüm
FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI, FAZLA ÇALIŞMA SAYILAN HALLER VE ÇALIŞMA OLARAK SAYILMAYAN DURUMLAR
I. FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI 25
A. Yasal Çalışma Süreleri 25
1. Fazla Sürelerle Çalışma 25
a. Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı 25
b. Fazla Çalışma–Fazla Süreli Çalışma (Farklılıklar Tablosu) 28
2. Fazla Çalışma 29
a. Haftalık Çalışma Süresi ve Haftalık Fazla Çalışma 29
b. Günlük 11 Saat Sınırı ve Günlük Fazla Çalışma 29
c. Gece Çalışması ve Gece Çalışmasında Fazla Çalışma 30
aa. İşçinin Çalışmasının Bir Kısmının Gündüze Denk Gelmesi Halinde Gece Çalışması 32
bb. Gece Çalışmasında Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık Çalışanları İstisnası 34
aaa. İstisna 04.04.2015 Sonrası Dönem İçin Geçerlidir 34
bbb. Yazılı ve Açık Onay Şarttır 35
ccc. Yazılı ve Açık Onay Olsa da Günlük 11 ve Haftalık 45 Saat Sınırı Uygulanır 37
d. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücrete Dahil Edilmesinde Yıllık 270 Saat Sınırı 37
aa. Yıllık 270 Saat Sınırının Taraflarca Düşürülebilmesi 38
bb. Yıllık 270 Saat Hesabında Fazla Süreli Çalışmaların da Hesaplanması Gerekir 40
cc. Çalışmanın 1 Yılı Doldurmadığı Durumda Yıllık 270 Saat Sınırının Uygulanması 41
aaa. Yargıtay 22. HD. ve Yargıtay 7. HD.’nin Eski Uygulamaları 41
bbb. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin Güncel ve Yerleşik Uygulaması 41
ccc. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2021 Tarihli İlke Kararı 42
e. Günlük, Haftalık ve Gece Çalışması Sınırının Birlikte Aşılması Halinde Hangisinin Uygulanacağı Sorunu 43
B. Vardiyalı Çalışmalarda Fazla Çalışma 43
1. Üçlü Vardiya Sisteminde Fazla Çalışma 43
a. Üçlü Vardiya Sisteminde Kural Olarak Fazla Çalışma Yoktur 43
b. Üçlü Vardiya Sisteminde Çalışma Yapıldığının İspat Edilmesi 44
aa. Yazılı Delil Bulunması 44
bb. Davalı Tanıklarının Teyit Etmesi 45
cc. Şüpheden Uzak ve Kesin Deliller 46
2. 12 Saat Çalışma–24 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma 47
3. 12 Saat Çalışma–36 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma 48
4. 24 Saat Çalışma–24 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma 50
a. Uyku İhtiyacının Giderildiği Durumda 51
b. Uyku İhtiyacının Giderilmediği Durumda 52
5. 24 Saat Çalışma–48 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma 54
C. Şua Çalışmasında Fazla Çalışma 55
1. Şua Çalışmasında Haftalık 35 Saat Sınırı 55
2. Şua Çalışmasında Günlük Saat Sınırı Yoktur 57
3. İşçinin Yapmış Olduğu Çalışmanın Şua Çalışması Olmasının Şartları 57
D. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücrete Dahil Edilmesi 61
1. Anlaşmanın Yapılması 61
a. İş Sözleşmesi ile Yapılabilir 61
b. Sözleşme Ekindeki Çalışma Kuralları ile Kararlaştırılabilir 62
c. İşyeri Yönetmeliği ile Yapılabilir 62
aa. İşçinin Yönetmeliği İmzalamış Olması Gerekir 63
bb. İşçinin İmzalamadığı Yönetmelik İşçiye Tebliğ Edilmiş Olsa da Geçersizdir 63
cc. İmza Edilen Yönetmelik Hükmü İmza Tarihinden Sonrası İçin Geçerlidir 64
2. Anlaşmanın Geçerlilik Şartları 64
a. İşçinin Yazılı Onayı 65
b. İşçinin İmzasının Olmaması 65
aa. İşçi Tarafından İmzalanmadıkça Sözleşme de Yönetmelik de İşçiyi Bağlamaz 65
bb. İmza Hükmün Bulunduğu Sayfada Olmak Zorundadır 66
c. Sözleşme Tarihinin Yazılmamış Olması 68
d. Ücret Miktarının Yazılmamış Olması 69
aa. Yargıtay Uygulamasında Ücretin Yazılmamış Olması 69
aaa. Yargıtay’ın Eski Uygulaması 69
bbb. Yargıtay’a Göre Salt Ücretin Yazılmamış Olması Anlaşmayı Geçersiz Kılmaz 69
ccc. İşçiye Asgari Ücret + 22,5 Saatlik Ücret Ödeniyorsa Anlaşma Geçerlidir 70
bb. BAM Uygulamalarına Göre Ücretin Belirlenmesinin Geçerlilik Şartı Olup Olmadığı Sorunu 72
aaa. Yargıtay Uygulamasını Takip Eden BAM Daireleri 72
bbb. Yargıtay’ın Aksi Yönünde Karar Veren BAM Daireleri 73
e. İşçinin Ücretinin Asgari Ücretin Üzerinde Olması Geçerlilik Şartıdır 74
aa. Ücretin, Asgari Ücretin Ne kadar Üzerinde Olması Gerektiği Sorunu 75
bb. Yargıtay ve BAM’a Göre Ücret, Asgari Ücretin 1,15 Katı Olmalıdır 75
f. Serbest Zaman Kullandırılması Hükmü, Anlaşmayı Geçersiz Kılmaz 77
3. Hüküm ve Sonuçları 77
a. Yapılan Anlaşma Yıllık 270 Saate Kadar Geçerlidir 77
b. İşçinin Temel Ücreti Fazla Çalışma Dahil Olarak Ödenen Maktu Ücret Olur 78
aa. Fazla Çalışma Yapılmadığından Bahisle İşveren Ücreti Geri İsteyemez 78
bb. Ödenen Ücret Temel Ücret Olduğundan Diğer Alacakları da Etkiler 78
c. Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Eklenmesi, Fazla Çalışma Onayından Başkadır 79
aa. Uygulamada Birbirine Karıştırılan Durumlar 80
bb. Fazla Çalışma Onayı ve Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Eklenmesi (Farklılıklar Tablosu) 81
d. Anlaşma İmza Tarihinden Sonrası İçin Geçerlidir. Yenilemeye Gerek Yoktur 81
E. Fazla Çalışmalarda Denkleştirme 82
1. Denkleştirme Yapılabilmesi İçin Tarafların Anlaşmış Olması Gerekir 85
a. Denkleştirme İçin Anlaşmanın Yazılı Olması Şart Mıdır? 85
b. Yargıtay’a Göre Yazılılık Şart Değildir. Örtülü Denkleştirme Mümkündür 85
2. Denkleştirmenin Uygulanması 87
a. Denkleştirme En Çok 2 Aylık Periyotlar Halinde Yapılır 87
b. Denkleştirme Dönemi Olarak 2 Aydan Az Bir Süre Belirlenebilir 88
c. Denkleştirme Dönemlerinin Mutlaka Ayrı Ayrı Değerlendirilmesi Gerekir 88
d. Haftalık Çalışma Saati 45 Saatin Altında Belirlendiyse Denkleştirme Buna Göre Yapılır (Fazla Sürelerle Çalışmada Denkleştirme) 89
3. Denkleştirmenin Sınırları 90
a. Günlük 11 Saati Aşan Çalışmalar Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz 90
b. Gecelik 7,5 Saati Aşan Çalışmalar Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz 91
c. Hafta Tatili ve UB3GT Çalışmaları Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz 91
II. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER 92
A. İşçinin İşe Hazır Olarak Beklediği Süre (m. 66/1–c) 92
B. Yer Altı veya Su Altı İşlerinde İnip Çıkmada Geçen Süre (m. 66/1–a) 93
C. Kadın İşçilerin Süt İzni (m. 66/1–e) 93
1. Süt İzninde Çalışılan Süre Doğrudan Fazla Çalışma Sayılır 93
2. Süt İzninin Toplu Kullandırılması 95
D. Çalışma Süresinden Sayılan Yolda Geçen Süreler 95
1. İşçinin İşyerinden Başka Bir Yerde Çalışmak Üzere Gönderilmesinde Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–b) 95
2. Çalıştırmak Üzere Başka Yere Gönderme (m. 66/1–b) ile İşyerine Götürülüp Getirmenin (m. 66/1–f) Karıştırılması 96
3. İş Güvenliği Uzmanları Hakkındaki Yönetmelik Kanuna Aykırı Olduğundan Uygulanmaz 98
E. İşçinin İşyeri Dışında İşverenle İlgili Bir Yerde Meşgul Edilmesi (m. 66/1–d) 98
F. Çalışma Süresinden Sayılan Eğitim ve Seminerler (İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi) 98
III. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILMAYAN HALLER 99
A. Ara Dinlenme Süreleri 99
1. Kanuna Göre Kullandırılması Gereken Ara Dinlenme Süreleri 99
2. Günlük 11 Saati Aşan Çalışmada 1,5 Saat Ara Dinlenmesi Verilmelidir 100
3. Ara Dinlenme Sürelerinin Uygulandığı Karinedir. Uygulanmadığını İddia Eden İspat Etmelidir 101
a. Ara Dinlenme Süresinin Daha Az Kullanıldığının İspatı İşçiye Düşer 102
b. Ara Dinlenme Süresinin Daha Çok Kullanıldığının İspatı İşverene Düşer 103
c. Nitelikli İspat Gerekli Olup Sadece İddia Eden Tarafın Tanık Anlatımı Yeterli Değildir 103
B. Çalışma Süresinden Sayılmayan Yolda Geçen Süreler 105
1. İşçilerin Yerleşim Yerinden Uzak Olup Toplu Bir Şekilde Götürülüp Getirilmeleri Sırasında Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–f) 105
2. Sosyal Yardım Amaçlı Olarak İşyerine Götürülüp Getirilmede Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–f) 107
C. Çalışma Süresinden Sayılmayan Eğitimler (İş Sağlığı ve Güvenliği Dışındaki Eğitimler) 108
IV. GENEL KURALLARA GÖRE ÖZELLİK GÖSTEREN MESLEK GRUPLARI 109
A. Üst Düzey Yönetici 110
1. Üst Düzey Yöneticinin Fazla Çalışması Bakımından Genel Kural 110
2. Genel Kuralın İstisnası Olarak İşverenin Açık Talimatı 110
3. İşçinin Üst Düzey Yönetici Olup Olmadığının Tespitinde Kriterler 111
a. Temel Kriter: Kendi Mesaisini Kendisinin Belirleyebiliyor Olması 112
b. Yardımcı Kriterler 113
aa. Aynı İşyerinde Emir ve Talimat Verecek Kimsenin Olmaması 113
bb. Müdür de Olsa Emir ve Talimat Verecek Biri Varsa Üst Düzey Yönetici Sayılmaz 115
cc. Çalışma Saatinin Merkezden Bildirilmesi Halinde Üst Düzey Yönetici Sayılmaz 116
dd. Üst Düzey Yönetici Olarak Kabulü İçin İşçinin Ücretinin Yüksek Olması Gerekir 117
ee. Fazla Çalışma Ücreti Asıl Ücrete Dahil Edilmişse Üst Düzey Yönetici Sayılmaz 119
ff. Sözleşmede Fazla Çalışmaya Dair Hüküm Bulunması Üst Düzey Yönetici Olmadığını Gösterir 120
4. Yargıtay ve BAM Kararlarına Göre Üst Düzey Yönetici Kabul Edilen İşçiler 121
a. Proje Müdürü 122
b. Şantiye Şefi 122
c. Banka Şube Müdürü 123
d. Bölge Müdürü 124
5. Yargıtay ve BAM Kararlarına Göre Üst Düzey Yönetici Kabul Edilmeyen İşçiler 125
a. Mağaza Müdürü 125
b. Satış Müdürü 125
c. Muhasebe Müdürü 126
d. Pazarlama Müdürü 126
B. Apartman Görevlileri (Konut Kapıcıları) 127
1. Konut Kapıcısının Fazla Çalışmasının İspatı 127
a. Kapıcının Fazla Çalışması Bakımından Açığa Kavuşturulacak Hususlar 127
b. Sadece Davacı Tanıkları ile Sonuca Gidilemez, Keşif Yapılmalıdır 128
c. Kapıcının Yaptığı İşlerin Ne Kadar Süre Tuttuğu Hesaplanmalıdır 129
2. Boş Zamanlar Çalışma Süresinden Sayılmaz 130
3. Ek İş Yapan Kapıcının Fazla Çalışması Yoktur 131
C. Tır Şoförleri 131
1. Yurt İçi Tır Şoförleri 132
a. Tanıkların Bilgisinin Mutlaka Görgüye Dayalı Olması Gerekir 132
b. Takograf Kayıtları Varsa Bu Kayıtlar Esas Alınır 133
c. Davacı Takograf Kayıtlarına Dayandıysa Kayıtlar Getirtilmelidir 134
2. Yurt Dışı Tır Şoförleri 135
a. Fazla Çalışma Salt Tanık Anlatımı ile İspat Edilemez 135
b. Tanık Anlatımı Mutlaka Görgüye Dayalı Olmalıdır 136
D. Servis Şoförleri 136
1. Servis Saati Dışında Başka İş Yapması veya Çalışmaya Hazır Bekletilmesi 136
2. Servis Saati Dışındaki Süreyi Serbest Zaman Olarak Kullanması 137
E. Radyoloji ve Radyom Çalışanları 139
F. Eczane Çalışanları 139
1. Eczacılar Odasından Gelen Cevap Tek Başına Fazla Çalışmayı İspat Etmez 139
2. Eczane Çalışanı Fazla Çalışmasını Tanık ya da Yazılı Delille İspat Etmelidir 140
3. Tanık Beyanları ile Kurum Cevapları Birlikte Değerlendirilmelidir 140
G. Tıbbi Mümessil 141
H. Satış Temsilcisi (Pazarlamacı) 141
I. Maden İşçileri 142
1. Günlük 7,5 ve Haftalık 37,5 Saatlik Çalışma Sınırı Yalnızca Yer Altında Çalışanlar İçin Geçerlidir 143
2. Yasal Değişiklikten Önceki Çalışmalar Eski Düzenlemeye Tabidir 143
J. Bekçiler 145
K. Orman Yangın İşçisi ve Gözetleme Kulesinde Nöbet Tutan İşçiler 146
L. Home Ofis Çalışanlar 147
1. Tüm Çalışma Dönemi Boyunca Evde ise Fazla Çalışma Yoktur 147
2. Ev Dışında Sahada Çalışma Varsa Fazla Çalışma Olabilir 148
M. Basın Çalışanları 149
1. Günlük 8 Saati Aşan Çalışma Fazla Çalışmadır. Haftalık Sınır Yoktur 149
2. Günlük Fazla Çalışma En Fazla 3 Saat Olabilir 150
3. Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Dahil Olduğunun Kararlaştırılması Halinde Bu Anlaşma En Fazla 3 Saate Kadar Geçerlidir 150
4. Basın Çalışanlarının Fazla Çalışma Ücreti ve Faizi 151
N. İcapçı Doktor 151
O. Taksi ve Dolmuş Şoförleri 152
P. Gemi Adamları 153
1. Günlük 8, Haftalık 48 Saatin Üstü Fazla Çalışmadır 153
2. Fazla Çalışma Ücreti Normal Ücretin %25 Fazlasıdır 154
R. Özel Okul Öğretmenleri 155
1. Sözleşmede Belirtilen Ders Sayısından Fazla Derse Girmesi Halinde Fazla Çalışma Değil Ek Ders Ücreti Alır 156
2. Fazla Çalışma Ücreti Talebi Ek Ders Ücreti Talebi Olarak Yorumlanmalıdır 157
3. Fazla Çalışma Bakımından Haftalık 45 Saat Sınırı Uygulanmaz 158
4. Ders Dışında Bir Görev Yaptıysa Fazla Çalışma Yapmış Olur 160
İkinci Bölüm
FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI VE HESAPLANMASI
I. FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI 161
A. Yazılı Deliller 162
1. Bordroların İspat Kuvveti 162
a. Tahakkuklu Bordroların İspat Kuvveti 162
aa. İmzalı ve Tahakkuklu Bordroların İspat Kuvveti 162
aaa. İmzalı ve Tahakkuklu Bordronun İhtirazi Kayıtsız Olması 163
aaaa. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtsız Bordronun Aksi Ancak Yazılı Delille İspat Edilebilir 163
bbbb. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtsız Bordroda Dönem Dışlaması Yapılmalıdır 163
bbb. İmzalı ve Tahakkuklu Bordronun İhtirazi Kayıtlı Olması 165
aaaa. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtlı Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir 165
bbbb. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtlı Bordroda Mahsup Yapılmalıdır (Dışlama Yapılmaz) 166
bb. İmzasız ve Tahakkuklu Bordroların İspata Etkisi 166
aaa. İmzasız ve Tahakkuklu Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir 166
bbb. İmzasız ve Tahakkuklu Bordro Banka Kanalı ile Ödendiyse Mahsup Yapılmalıdır 167
b. Tahakkuksuz Bordroların İspat Kuvveti (Sıfır Tahakkuk, Tahakkuk Değildir) 168
c. Sembolik Tahakkukların Yer Aldığı Bordroların İspat Kuvveti 170
aa. Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir 170
bb. Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır 170
cc. İmzalanmış Olsa Bile Dışlama Değil Mahsup Yapılmalıdır 171
dd. Yargıtay ve BAM Kararlarında Geçen Sembolik ve Sembolik Olmayan Tahakkuk Örnekleri 172
d. Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi 174
aa. İmzalı ve Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi 175
aaa. İmzalı ve Düşük Ücretli Tahakkukta Fazla Çalışma Süresinin Aksi Ancak Yazılı Delille İspat Edilebilir 175
bbb. İmzalı ve Düşük Ücretli Tahakkukta Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır 176
bb. İmzasız ve Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi 179
aaa. İmzasız ve Düşük Ücretli Tahakkukta Fazla Çalışma Süresinin Aksi Tanıkla İspat Edilebilir 179
bbb. İmzasız ve Düşük Ücretli Tahakkukta Banka Kanalı ile Ödeme Varsa Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır 180
e. Hileli Bordroların İspata Etkisi 181
aa. Hileli Bordro Nedir? 181
bb. Hileli Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir 182
cc. Hileli Bordroda Dönem Dışlaması da Mahsup İşlemi de Yapılamaz 183
dd. İşçi de Hileli Bordroya Dayanarak Fazla Çalışma Saatini İspat Edemez 184
2. Puantaj Kayıtlarının (İşyeri Giriş–Çıkış Kayıtlarının) İspat Kuvveti 185
a. Puantaj Kaydında İmza 185
aa. İşçinin İmzasını Taşımayan Puantaj Kaydı İşçi Açısından Bağlayıcı Değildir 185
bb. İşveren Kamu Kurumu ise ve Yan Delil Varsa İmzanın Olmaması Puantaj Kaydını Etkilemez 186
b. Puantaj Kaydının Aksi Tanıkla İspat Edilemez 188
c. Puantaj Kaydının Olduğu Dönem, Kayda Göre Hesaplanmalıdır. Kayıt Olmayan Dönem Ayrıca İspatlanmalıdır 188
d. İşveren Tarafından Sunulan Kayıtlar İşverenin Onayı Olmadığı Gerekçesiyle Geçersiz Sayılamaz 189
3. Kamu Kurumlarında Yazılı Deliler ve Fazla Çalışmanın İspatı 190
a. Kamu Kurumunda Tutulan Kayıtların İspat Gücü 190
b. İşyerinin Kamu Kurumu Olması Fazla Çalışmanın Yazılı Delille İspatını Zorunlu Kılmaz 190
4. İşyerinin Faal Olduğu Saatleri Gösteren Kayıtların İspat Kuvveti 191
a. İşyerinin Faal Olduğu Süre ile İşçinin Çalışma Süresi Aynı Şey Değildir 191
b. İşçinin Çalışma Süresi İşyerinin Faal Olduğu Süreden Az ya da Çok Olabilir 193
B. Tanık Beyanları 194
1. Tanığın İşyerinin Çalışma Düzeni Hakkında Bilgi Sahibi Olması Gerekir 194
a. Beraber Çalışılan Tanığın Kendi Dönemi ile İlgili Tanıklığına İtibar Edilir 195
b. Komşu İşyerinde Çalışanın Tanıklığının İspata Etkisi 196
c. Tanığın, Davacının Yakını veya Akrabası Olmasının Önemi Yoktur 197
2. Husumetli Tanığın İspat Kuvveti 198
a. Husumetli Tanık Beyanının İspat Kuvveti 198
aa. Salt Husumetli Tanık Beyanı ile Fazla Çalışma İspat Edilemez 198
bb. Bazı BAM Kararlarına Göre, Aksine Delil Yoksa Husumetli Tanık Beyanına İtibar Edilir 201
cc. Yan Deliller ile Desteklenen Husumetli Tanık Beyanına İtibar Edilmelidir 202
b. Yan Delil Sayılan Deliller 203
aa. Emsal Nitelikteki Davalardaki Tanık ve Deliller 205
bb. Husumetli Tanık Beyanının Abartılı Olmayıp Herkesçe Bilinen Vakıalara İşaret Etmesi 205
cc. Diğer Tanık İfadeleri 205
c. Husumet Doğuran Durumlar 207
aa. Tanığın Davalı İşverene Karşı Davasının Bulunması 207
bb. SGK’ya Şikayet 208
d. Husumet Doğurmayan Durumlar 208
aa. Arabuluculuk Yolu ile Anlaşma Sağlanması 208
bb. Arabuluculuk Aşamasının Devam Ediyor Olması 209
cc. Tanığın Açmış Olduğu Davanın Sulh ile Sonuçlanması 209
dd. Aynı Avukata Vekalet Verilmiş Olması 210
e. Husumetin Tanığın Dinlendiği Tarih İtibariyle Olması Gerekir 210
f. Husumet İddiası Varsa Husumet Olup Olmadığı Araştırılmalıdır 211
3. Davacının Tanık Sıfatıyla Verdiği Beyanlar Kendi Davasında Bağlayıcıdır 211
a. Çalışma Düzenine İlişkin Beyanları Kendi Davasında Bağlayıcıdır 211
b. Ödeme İkrarına İlişkin Beyanları Kendi Davasında Bağlayıcıdır 213
4. Tanıkların Çelişkili Beyanları 214
a. Davacı Tanıklarının Beyanları Arasındaki Çelişki 214
b. Davacı Tanıkları ile Davalı Tanıklarının Beyanları Arasındaki Çelişki (Delillerin Eşitliğinde İşçi Lehine Hüküm Verilir) 216
5. Fazla Çalışmanın İspatında Tanık Sayısı 217
a. Fazla Çalışma Olgusunun İspatı İçin Tek Tanık Dahi Yeterlidir 217
b. Tanıklar Dinlenmeden Tanık Sayısı Mahkemece Sınırlanamaz 218
c. Hakimin Dinlenen Tanıklarla Yetinmesi Kararı (HMK m. 241) 220
aa. İspat Edilmek İstenen Husus Hakkında Kanaat Oluşmadıysa HMK m. 241 Kararı Verilemez 221
bb. HMK m. 241’in Uygulanması İçin Hakimin Karar Almış Olması Gerekir 221
cc. Hiçbir Tanık Dinlenmeden HMK m. 241 Kararı Verilemez 222
6. Fazla Çalışmanın İspatında Günlük 3 Saat Sınırı Yoktur 223
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI 223
A. Fazla Çalışma Ücretinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Ücret 224
1. Ücretin Türü (Çıplak Ücret Esas Alınır) 224
2. Dönemsel Ücret Üzerinden Hesaplama Yapılmalıdır 225
3. Geçmiş Dönemlere Ait Ücretin Tespit Edilmesi 226
a. Bilinen Dönem Ücretinin Asgari Ücrete Oranı Yapılarak Tespit Edilir 226
b. İşçinin Terfi Alması veya Unvan Değiştirmesinde Bilinmeyen Ücret Tespiti 226
4. Ücret Miktarının Tespit Edilmesi 227
a. Ücretin Miktarında İspat Yükü 227
b. Ücret Miktarının İspatına Elverişli Deliller 228
aa. Yazılı Deliller 229
aaa. Ücret Bordrosu 229
aaaa. Ücret Bordrosu İmzalı da Olsa İşçi Gerçek Ücretin Farklı Olduğunu İspatlayabilir 229
bbbb. Ücret Bordrosu İmzalı da Olsa İşçinin Vasfı veya Kıdemi Gereğince Asgari Ücret Aldığı Kabul Edilemez 230
bbb. İşverenin Düzenlediği, İşçinin Ücretini Gösteren Belgeler 233
bb. Tanık Anlatımı (Tanık Anlatımı ile de Ücret İspat Edilebilir) 234
cc. Emsal Ücret Araştırması 235
aaa. Emsal Ücret Araştırmasında Usule Dair Hususlar 236
aaaa. Diğer Delillerle Ücret Belirlenemiyorsa Emsal Ücret Araştırması Yapılır 236
bbbb. Ücrete Yönelik Hiçbir Delil Yoksa Emsal Ücret Araştırması ile Ücret İspat Edilemez 238
cccc. Tanıklardan Birinin Dahi Elden Ödeme Olduğuna Dair Beyanı Varsa Emsal Ücret Araştırması Yapılmalıdır 239
dddd. Re’sen Emsal Ücret Araştırması Yapılabilmesi Sorunu 240
eeee. Mahkeme Bordro Tanığını Re’sen Dinleyemez 241
bbb. Emsal Ücret Araştırmasında Yöntem 241
aaaa. Yazılacak Müzekkerelerde İşçinin ve İşin Özellikleri Yer Almalıdır 241
bbbb. Emsal Ücret Araştırması Yapılacak Kurumlar 242
aaaaa. Meslek Örgütleri ve Sendiklara Sorulmalı, TÜİK Verileri Alınmalıdır 242
bbbbb. Çalışma Alanı ile İlgili Olan Resmi Kurumlardan da Sorulabilir 244
ccccc. Tarafların Bildirdiği Emsal İşyerlerinden de Sorulmalıdır 244
ddddd. Sendikasız İşçi İçin Sendikadan Gelen Cevap Esas Alınmamalıdır 245
dd. Emsal Dosyalarda Verilen Kararlar 246
B. Çalışma Şekillerine Göre Hesaplama Yöntemi 247
1. Zaman Esaslı Çalışmalarda Fazla Çalışmanın Hesaplanması 247
a. Fazla Çalışılan Saat Sayısının Belirlenmesi 247
aa. Temel Kural Haftalık Çalışma Saatine Göre Belirlemektir 247
bb. Yarım Saatten Az Çalışmalar Yarım Saate, Yarım Saatten Fazla Çalışmalar Bir Saate Yuvarlanır 248
b. Normal Saat Ücreti ve Fazla Çalışılan Saat Ücretinin Hesaplanması 249
2. Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması 250
a. Sadece Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması 250
b. Sabit Ücret ve Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması 251
aa. Eski Uygulama 251
bb. 2020 İlke Kararı ile Gelen Yeni Uygulama 252
c. Sabit Ücret ve Hedefe Bağlı Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücreti 255
3. Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması 256
a. Sadece Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma 256
b. Sabit Ücret ve Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma 257
4. Yüzde Usulü Ücret ile Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması 258
5. Fazla Çalışma Ücretinden Yapılacak Yasal Kesintiler (Brütün Nete Çevrilmesi) 258
6. Fazla Çalışma Ücretinde Brüt veya Net Olarak Hesaplanmasında Usule İlişkin Hususlar 259
a. Kural, Fazla Çalışma Ücretinin Brüt Olarak Hesaplanmasıdır 259
b. Mahkeme Taleple Bağlıdır. Net Olarak Talep Edildiyse Net, Brüt Olarak Talep Edildiyse Brüt Olarak Hüküm Kurulmalıdır 260
Üçüncü Bölüm
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE FAİZ, ZAMANAŞIMI VE HAKKANİYET İNDİRİMİ
I. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE FAİZ 263
A. Fazla Çalışma Ücretine Uygulanacak Faizin Türü 263
1. Kural Olarak Uygulanacak Faiz En Yüksek Mevduat Faizidir 263
2. Faizin Türü Bakımından Mahkemenin Taleple Bağlılığı 264
a. Davacının Yasal Faiz Talep Etmesi Halinde Uygulanacak Faiz 264
aa. Eski Uygulamaya Göre Yasal Faiz Talebi Mevduat Faizini de Kapsar 264
bb. Yeni Uygulamaya Göre Yasal Faiz Talebi Adi Kanuni Faiz Talebidir 265
b. Davacının İşK m. 34'e Göre Yasal Faiz Talep Etmesi Halinde Uygulanacak Faiz 267
3. Basın İş Kanunu'na Göre Çalışanlar İçin Uygulanacak Faiz 267
4. Basın İş Kanunu’ndaki Günlük Yüzde 5 Fazla Ödemenin AYM Kararı ile İptal Edilmiş Olması 268
5. Deniz İş Kanunu’na Göre Çalışanlar İçin Uygulanacak Faiz 269
B. Faizin Başlangıç Tarihi Olarak Temerrüt 270
1. Muacceliyet ve Temerrüt Kavramlarının Farkı 270
2. İşverenin Temerrüde Düşürülmesi 270
a. İhtar ile Temerrüt 272
aa. İhtar ile Temerrütte İhtarın Taşıması Gereken Özellikler 274
aaa. Alacakların İhtarda Tek Tek Sayılması Gerekir 274
bbb. İhtarda Açıkça Belirtilmeyen Alacak Bakımından Temerrüt Oluşmaz 274
ccc. İhtarda Miktar Yazılmasına Gerek Yoktur 276
bb. Miktar Belirten İhtarda Temerrüt, Miktar ile Sınırlı Olarak Oluşur 277
cc. İhtar ile Temerrütte Temerrüt Tarihinin Tespiti 277
aaa. İhtarda Ödeme Süresi Verildiyse Temerrüt Sürenin Sonunda Başlar 277
bbb. İhtarda Ödeme Günü Belirtildiyse Temerrüt Bu Tarihte Gerçekleşir 279
ccc. İhtarda Süre Verilmediyse Temerrüt Tebliğle Başlar 279
dd. İhtar Varsa Faizin Dava veya Islah Tarihinden İtibaren Başlatılması Yanlıştır 280
b. Arabuluculuk Son Tutanağı ile Temerrüt 281
c. Davanın Açılması ile Temerrüt 284
aa. Belirsiz Alacak Davasında Davanın Açılması ile Temerrüt 284
bb. Kısmi Davada Davanın Açılması ile Temerrüt 287
d. lslah ile Temerrüt 288
3. Faize ve Faiz Başlangıcına İlişkin Özellikli Durumlar 288
a. Dava Dilekçesindeki Faiz Başlangıç Tarihi Islah ile Geriye Çekilemez 288
b. Dava Dilekçesinde Asıl Alacak İçin Faiz Talep Edilmemişse Islah Dilekçesi ile Yalnızca Artırılan Kısım İçin Faiz Yürütülmelidir 289
c. Islah Dilekçesi ile İşlemiş Faiz Ayrı Bir Alacak Olarak Talep Edilebilir 289
d. Islah Dilekçesinde Faiz İstenmediyse Dava Dilekçesindeki Faiz Talebi Islaha Konu Miktarlar İçin de Geçerli Olur 290
4. Faiz Başlangıç Tarihi Bakımından Taleple Bağlılık 291
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE ZAMANAŞIMI 293
A. Zamanaşımı Süresi 293
B. Zamanaşımının Başlangıcı 293
1. Zamanaşımının Başlangıcı, Muacceliyet Tarihi Yani Ödeme Günüdür 293
2. Fazla Çalışma Ücretinin Ödeme Günü (Zamanaşımı Başlangıcı) En Geç Bir Aydır 294
3. Her Bir Fazla Çalışma Ücretinin Zamanaşımı Süresi Ayrıdır 295
4. Zamanaşımı Süresinin Başlaması için Sözleşmenin Bitmesi Gerekmez 296
C. Zamanaşımını Durduran Durumlar 296
1. Arabuluculuk Süreci 296
2. Covid–19 Dönemi 298
3. Zamanaşımının Tespiti (Geriye Doğru 5 Yıl Gidilmesi Hesabı) 300
D. Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi 303
1. Cevap Dilekçesi ile Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi 304
2. Cevap Dilekçesinin Islahı ile Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi 305
3. Kısmi Davada Islah ile Artırılan Talep Sonucuna Karşı Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi 306
E. Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülemeyeceği Durumlar 309
1. Cevap Dilekçesi Verilmediyse Cevap Dilekçesinin Islahı ile Zamanaşımı Def’inde Bulunulamaz 309
2. Belirsiz Alacak Davasında Bedel Artırımı veya Islah ile Artırılan Talep Sonucuna Karşı Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülemez 309
III. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE HAKKANİYET İNDİRİMİ 311
A. Hakkaniyet İndiriminin Hukuki Dayanağı ve Uygulama Şartları 313
1. Hakkaniyet İndiriminin Hukuki Dayanağı 313
2. Fazla Çalışmanın Sadece Tanıkla İspatlanması Halinde Hakkaniyet İndirimi Uygulanmak Zorundadır 314
3. Fazla Çalışmanın Yazılı Delille İspatlanması Halinde İndirim Yapılamaz 315
B. Hakkaniyet İndiriminin Oranı 317
1. Uygulamada Yerleşen Oran 1/3 ve %30’dur 317
2. Yargıtay’ın Bozma Kararı Dışında Kalan Oran Aynen Korunmalıdır 318
C. Hakkaniyet İndirimi Zamanaşımı Uygulandıktan Sonra Yapılmalıdır 319
D. Mahsup İşlemi Hakkaniyet İndiriminden Sonra Yapılmalıdır 319
E. Hakkaniyet İndiriminde Davalı Yararına Vekalet Ücreti ve Yargılama Giderlerine Hükmedilemez 321
Dördüncü Bölüm
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUK,
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ VE
ÖDENMEMESİNE BAĞLANAN SONUÇLAR
I. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUK 323
A. İşyeri Devrinde Sorumluluk 323
1. Devralan İşverenin Sorumluluğu 323
a. Devir Tarihi İtibariyle Muaccel Olmuş Borçlardan Sorumludur 323
b. Devirden Önce Biten Sözleşmelerdeki Sorumluluğu TBK m. 202 Çerçevesinde Değerlendirilmelidir 324
2. Devreden İşverenin Sorumluluğu 325
3. İşyeri Devri Olgusunun Tespit Edilmesi 325
a. Taraflar Arasında Doğrudan Hukuki Bağ Olmasına Gerek Yoktur 325
b. İşyeri Devrinin Tespitinde Temel Ölçüt: Ekonomik Birliğin Kimliğini Koruması 327
aa. Ekonomik Birliğin Kimliğinin Korunmasında Esas Alınan Kriterler 327
bb. Kriterlerin Tamamının Gerçekleşmesi Gerekmez. Bir Kısmının Gerçekleşmesi de İşyeri Devri Bakımından Yeterli Olabilir 328
cc. Olmazsa Olmaz Kriter Olarak Faaliyet Benzerliği 329
c. Alt İşverenler Arasında İşyeri Devri Kriterleri 329
aa. İşçi veya Alt İşveren Fesih İradesinde Bulunduysa İşyeri Devri Yoktur 330
bb. Alt İşverenler Nezdindeki Çalışmalar Arasında 10–15 Günü Aşan Kesinti Varsa İşyeri Devri Yoktur 330
B. İş Sözleşmesinin Devrinde Sorumluluk 331
1. İş Sözleşmesinin Devrini İşyeri Devrinden Ayıran Temel Unsur: İşyeri Değişikliği 332
2. İş Sözleşmesinin Devrinde Fazla Çalışma Ücretinden Sorumluluk 333
a. Eski Uygulamaya Göre İş Sözleşmesi Devri İşyeri Devri Gibidir 333
b. Yeni Uygulamaya Göre İş Sözleşmesinin Devrinde Devredenin Sorumluluğu Yoktur 334
C. Asıl İşveren–Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluk 335
1. Asıl İşverenin Sorumsuzluğunu Öngören Anlaşma İşçiyi Bağlamaz 336
2. Zamanaşımı Def’inin Sirayeti (Asıl İşverenin İleri Sürdüğü Def’i Alt İşverene Sirayet Etmez) 336
3. Davadan Feragatin Sirayeti 340
D. Organik Bağın Varlığı Halinde Sorumluluk 341
1. Organik Bağın Tespitinde İncelenecek Hususlar 342
2. Şirket Ortaklarının Akraba Olması ya da Faaliyet Benzerliği Tek Başına Organik Bağın Varlığını İspat Etmez 342
E. İhale Makamı Olarak Kamu Kurumlarının Sorumluluğu 343
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ 344
A. Fazla Çalışma Ücretinin Ödeme Zamanı 344
B. Fazla Çalışma Ücretinin Ödendiğinin İspat Edilmesi 345
1. İspat Yükü 345
2. Ödemenin İspat Edilmesinde Deliller 346
a. Ücret Hesap Pusulası 346
b. Ücret Bordrosu 346
aa. İmzalı Ücret Bordosu 347
bb. İmzasız Ücret Bordrosu 347
cc. İhtirazi Kayıtlı Ücret Bordrosu 348
c. Banka Kayıtları 348
d. Tanık Beyanları ile Ödeme İspat Edilemez 348
e. Davacının Başka Davadaki Tanık İfadesi Kendi Davasını Etkiler 349
f. Fotokopi Belge ile Ödemenin İspatı 350
C. İbraname 351
1. İbranamenin Geçerlilik Şartları 352
a. Yazılı Olmalıdır 352
b. İş Sözleşmesinden Sonra En Az 1 Ay Geçmelidir 353
c. Alacak Türleri ve Miktarlar Açıkça Yazılmalıdır 354
d. İşçinin Alacağı Eksiksiz Olarak Bankaya Ödenmelidir 354
aa. Kısmi Ödemeyi İçeren İbranamenin Makbuz Etkisi 355
bb. Tam Ödemeyi İçeren İbranamenin Borcu Söndürmesi 356
cc. Banka Dışı Ödemede İbraname Geçersiz Olsa da İfa Geçerlidir 357
2. İsticvap ile İbraname Geçerlilik Kazanamaz. Yasal Şartlar Sağlanmalıdır 357
3. İbraname ile Savunmanın Çelişmesi 357
a. 818 Sayılı Eski Borçlar Kanunu Dönemine İlişkindir 357
b. Savunma ile Çelişen İbraname Geçersizdir 358
c. Çelişkiye Düşülmeyen Alacak Varsa İbraname Bu Yönden Geçerlidir 358
4. Geçerli Olan İbranamenin Hukuki Sonucu 359
D. İşverenin Açıklamasız Olarak Yaptığı Kısmi Ödemede Mahsup 359
1. Öncelikle Faiz ve Giderlerden Mahsup Yapılır 361
2. Asıl Alacak Olarak İlk Önce Muaccel Olan Alacak Mahsup Edilir 362
a. Ücret ve Ücret Niteliğindeki Fazla Çalışma, Hafta Tatili ve UBGT Ücreti İlk Önce Muaccel Olur 362
b. Ücretten Sonra, Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı ve Yıllık İzin Ücreti Muaccel Olduğundan Bunlar Mahsup Edilir 363
3. Birlikte Muaccel Olanlardan İlk Önce Takibe Konulan Borç Mahsup Edilir 364
4. Takip Yoksa, Temerrüdü Daha Önce Gerçekleşen Mahsup Edilir (Ücret Alacaklarından Sonra Kıdem Tazminatı Mahsup Edilir) 364
5. Muacceliyet ve Temerrüt Tarihi Aynı Olan Alacaklar Oranlama ile Mahsup Edilir (İhbar Tazminatı ve Yıllık İzin Oranlama ile Mahsup Edilir) 364
6. Mahkemece Yapılan Ödemenin Hangi Alacağa İlişkin Olduğu Sorulmalıdır. Bildirilmezse Yasanın Öngördüğü Şekilde Mahsup Yapılır 365
E. Fazla Çalışmanın Karşılığında Serbest Zaman Kullandırılması 366
F. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmesine İlişkin Uygulamadaki Usul Sorunları 368
1. Borcu Sona Erdiren Belge Yargılamanın Her Aşamasında İleri Sürülebilir 368
2. Ödeme, Def’i Değil İtiraz Olduğundan Mahkemece Re'sen Dikkate Alınır 370
3. İcra Tehdidi Altında Yapılan Ödemenin Davayı Konusuz Bırakmaması 371
III. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMEMESİNİN SONUÇLARI 372
A. İşçinin Fesih Hakkı 372
1. İşçinin Derhal Fesih Hakkı Vardır 373
2. İşçi Derhal Fesih Hakkını Kullanmak İçin İşverene Süre Vermek Zorunda Değildir. İşçi Eylemli Fesih Yapabilir 375
3. Eylemli Fesihten Sonra Tutulan Devamsızlık Tutanaklarının Bir Önemi Yoktur 377
4. Fesih İhtarından Sonra Yapılan Ödeme Haklı Feshi Ortadan Kaldırmaz 379
5. Ödenmeyen Ücret Varsa Haklı Fesih İçin Hak Düşürücü Süre İşlemez 379
6. Ücretin Zamanaşımına Uğramış Olması Haklı Feshi Etkilemez 381
B. İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı 381
1. Ücretin Muacceliyet Tarihinden İtibaren 20 Günde Ödenmemiş Olması Gerekir 382
2. Kaçınma Hakkı Yalnızca Ücret Ödenmemesi Durumuna Özeldir 382
3. İşverene Haber Vermek Gerekir 383
4. Mücbir Sebebin Varlığını İspat Yükü İşverendedir 383
C. Fazla Çalışma Ücretini Ödememenin Cezai Sonuçları 384
Kaynakça 385
Kavram Dizini 389 |