|
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
GİRİŞ 21
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI YÖNETİM KAVRAMI VE BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI
I. ULUSLARARASI YÖNETİM KAVRAMI VE BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜ İLE İLİŞKİSİ 25
A. Uluslararasılaştırma Kavramı 25
1. Genel Olarak 25
2. Ülkesel Uluslararasılaştırma – İşlevsel Uluslararasılaştırma Ayrımı 28
3. Uluslararasılaştırmanın Tarihsel Süreç İçerisindeki Görünümü 29
a. Genel Olarak 29
b. Uluslararası Yönetimin Kökeni Olarak Çok Uluslu Yönetimler 32
(1) Çok Uluslu Yönetimlerin Özellikleri 32
(2) Çok Uluslu Yönetimlerin Bazı Örnekleri 33
(i) Krakov Serbest Şehrinin (Free City of Cracow) Yönetimi (1815 –
1846) 34
(ii) Uluslararası Tanca (Tangier) Bölgesinin Yönetimi (1923–1957) 37
B. Uluslararası Yönetim Kavramının Tanımlanması 41
1. Doktrindeki Tanımlar 41
2. Birleşmiş Milletler Örgütünün Faaliyeti Olarak Uluslararası Yönetimin
Tanımlanması 44
C. Birleşmiş Milletler Barışı Koruma Operasyonları Çerçevesinde Uluslararası Yönetim 48
1. BM Barışı Koruma Operasyonlarının Doğuşu 48
a. BM Andlaşmasında Öngörülen Kolektif Güvenlik Sisteminin Hayata
Geçirilememesi 48
b. Soğuk Savaşın Sona Ermesine Kadar Geleneksel Barışı Koruma
Operasyonları 54
(1) Geleneksel Barışı Koruma Operasyonlarının Ortaya Çıkışı 54
(2) Geleneksel Barışı Koruma Operasyonlarının Genel Özellikleri 56
2. Soğuk Savaş Sonrası Çok Boyutlu Barışı Koruma Operasyonları 59
a. Çok Boyutlu Operasyonların Ortaya Çıkma Nedenleri 59
b. Ortaya Çıkan Farklı Kavramlar 61
c. Çok Boyutlu Operasyonların Genel Özellikleri 63
d. Uluslararası Yönetim Misyonu Üstlenen Operasyonların Diğer Barışı
Koruma Operasyonlarından Farklı Yönleri 66
II. ULUSLARARASI YÖNETİM KAVRAMININ BENZER KAVRAMLARLA
KARŞILAŞTIRILMASI 72
A. Genel Olarak 72
B. Himaye Altında Devlet (Protectorate) 74
1. Kavram 74
2. Himaye İlişkisinin Özellikleri 75
3. Himaye Altındaki Devletler ile Uluslararası Yönetim Arasındaki Farklar 78
C. Bir Ülke Üzerinde Ortak Egemenlik (Condominium) 80
D. Milletler Cemiyeti Döneminde Manda Rejimi 83
1. Manda Rejimine Genel Bakış 83
a. Manda Rejiminin Kabul Edilmesi 83
(1) Genel Olarak 83
(2) Manda Rejimine Tâbi Olacak Ülkelerin Doğrudan Milletler Cemiyetinin Yönetimine Bırakılması Önerisi 85
b. Milletler Cemiyeti Misakında Öngörülen Manda Türleri 86
2. Manda Rejiminin Çeşitli Açılardan Değerlendirilmesi 89
a. Mandater Devletlerin Denetlenmesi 89
b. Manda Rejimine Tâbi Tutulan Ülkelerin Egemenliğinin Kime Ait
Olduğu Meselesi 93
E. Birleşmiş Milletler Döneminde Vesayet Sistemi 97
1. Vesayet Sisteminin Genel Özellikleri 97
a. Sistemin Kabul Edilmesi 97
b. Bir Ülkenin Vesayet Sistemine Tâbi Tutulması 101
(1) Vesayet Altına Konulabilecek Ülkeler ve Bu Ülkeleri Yönetimle
Görevlendirilen Makam 101
(2) Vesayet Sisteminin Amaçları ve Vesayet Andlaşmaları 104
c. Vesayet Sisteminde Denetim 106
(1) Vesayet Konseyi 106
(2) Vesayet Altındaki Ülkelerin Yönetiminin Denetlenmesi 108
2. Birleşmiş Milletler Örgütünün Uluslararası Yönetim Faaliyeti ve Vesayet Sistemi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi 109
a. Vesayet Sistemi Çerçevesinde Yönetim ile BM’nin Uluslararası
Yönetim Faaliyetinin Birbirinden Farkı 109
b. Vesayet Sisteminin BM’nin Uluslararası Yönetim Faaliyetinde Bir
Model Olarak Değerlendirilebileceği Görüşü 112
F. Askerî İşgal 116
1. İşgal Rejimini Düzenleyen Kurallar 116
a. Genel Olarak 116
b. İşgalci Gücün Yetkileri ve Bu Yetkilerin Sınırları 120
(1) Yasama Yetkisi 120
(2) İşgal Rejiminde Kurumsal Yapıda Değişiklikler Bakımından Durum 123
2. Uluslararası Yönetim ve İşgal Arasındaki Farklar 126
a. Uluslararası İnsancıl Hukukun BM Barışı Koruma Operasyonlarına
Uygulanabilirliği 126
b. İşgal Rejimini Düzenleyen Kuralların BM Uluslararası Yönetim
Misyonlarına Uygulanabilirliği 129
İKİNCİ BÖLÜM
TARİHSEL SÜREÇTE ULUSLARARASI YÖNETİM ÖRNEKLERİ
I. ULUSLARARASI YÖNETİMİN İLK ÖRNEKLERİ 133
A. Milletler Cemiyeti Dönemindeki Örnekler 133
1. Saar Bölgesinin (Saar Territory) Yönetimi (1920–1935) 133
a. Saar Bölgesinin Milletler Cemiyeti Yönetimine Bırakılması Süreci 133
b. Versay Andlaşmasıyla Düzenlenen Uluslararası Rejim 134
(1) Uluslararası Yönetim Komisyonunun Oluşumu 134
(2) Uluslararası Yönetim Komisyonunun Yetkileri 135
(3) Milletler Cemiyeti Konseyinin Denetimi 138
c. Saar Bölgesindeki Milletler Cemiyeti Yönetiminin Değerlendirilmesi 139
2. Danzig Serbest Şehrinin (The Free City of Danzig) Yönetimi (1920–1939) 141
a. Danzig’in “Serbest Şehir” Olarak Belirlenmesi 141
b. Danzig Serbest Şehrinin Statüsünü Düzenleyen Belgeler 142
(1) Versay Andlaşması 142
(2) Danzig Anayasası 143
(3) Danzig ile Polonya Arasındaki Özel Hukukî İlişkiyi Düzenleyen Paris
Andlaşması 145
c. Milletler Cemiyetinin Danzig Serbest Şehrine İlişkin Yetki ve
Sorumlulukları 146
(1) Milletler Cemiyetinin Danzig ile Polonya Arasındaki Uyuşmazlıkları
Çözme İşlevi 147
(2) Milletler Cemiyetinin Koruma İşlevi 148
d. Değerlendirme 149
B. Birleşmiş Milletler Döneminde Uygulamaya Geçirilemeyen Uluslararasılaştırma Önerileri 150
1. Genel Olarak 150
2. Trieste Serbest Bölgesi’nin (The Free Territory of Trieste) Daimî Statüsü 151
a. Trieste Bölgesinin Uluslararasılaştırılmasının Kabulü 151
b. Trieste Serbest Bölgesinin Daimî Statüsüyle Öngörülen Rejim 152
(1) Genel Olarak 152
(2) BM Güvenlik Konseyi Tarafından Atanması Öngörülen Yöneticinin
(Governor) Yetkileri 153
(3) BM Güvenlik Konseyi İçin Öngörülen Yetki ve Sorumluluklar 155
c. Değerlendirme 156
3. Kudüs’ün Uluslararasılaştırılması Önerisi 157
a. Önerinin Kabulü 157
b. Vesayet Konseyi Tarafından Kudüs İçin Hazırlanan Statü Taslağı 159
(1) Genel Olarak 159
(2) Yöneticinin (Governor) Görev ve Yetkileri 160
(3) Kutsal Mekânların Korunmasına ve Farklı Dinî Gruplar Arasında Eşitliğin Sağlanmasına İlişkin Hükümler 162
c. Değerlendirme 162
II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜ TARAFINDAN GİRİŞİLEN ULUSLARARASI YÖNETİM FAALİYETİ ÖRNEKLERİ 164
A. Soğuk Savaş Dönemindeki Örnekler 164
1. Genel Olarak 164
2. Kongo’daki Birleşmiş Milletler Operasyonu (The United Nations Operation in the Congo /ONUC) (1960–1964) 165
a. ONUC’un Kurulması 165
b. Kongo’daki Duruma Bağlı Olarak ONUC’un Kendine Has Özellikleri 168
c. ONUC’un Yönetime İlişkin Faaliyetleri 170
d. Değerlendirme 173
3. Birleşmiş Milletler Batı Yeni Gine Geçici Yönetim Makamı (the United Nations Temporary Executive Authority in West Irian / UNTEA)(1962–1963) 175
a. UNTEA’nın Kuruluş Süreci 175
b. UNTEA’nın Birinci Aşamada Üstlendiği Rol 178
c. İkinci Aşama: Yönetimin Endonezya’ya Devri ve Self–Determination
Uygulaması 180
d. Değerlendirme 182
4. Güney Batı Afrika (Namibya) Örneği (1967–1990) 183
a. Güney Batı Afrika’nın Tarihsel Geçmişi 183
b. BM Namibya Konseyinin (the UN Council for Namibia/South West
Africa) Kurulması ve Konseyin Görev ve Yetkileri 185
(1) Genel Olarak 185
(2) BM Namibya Konseyinin De Jure Kullandığı Yetkiler 187
c. BM Geçiş Yardım Grubu (United Nations Transition Assistance Group/
UNTAG) 189
d. Değerlendirme 191
B. Soğuk Savaşın Sona Ermesinden Sonra Kurulan Uluslararası Yönetim Misyonları 192
1. Genel Olarak 192
2. Kamboçya’da Görev Yapan BM Geçiş Yönetimi (The United Nations Transitional Authority in Cambodia/UNTAC) (1992–1993) 195
a. Kamboçya’daki Sorunun Tarihsel Geçmişi ve 1991 Paris Andlaşması 195
b. UNTAC’ın Kurulması ve Faaliyetleri 199
(1) Genel Olarak BM Güvenlik Konseyinin UNTAC’ı Kuran Kararı 199
(2) UNTAC’ın Görevleri, Yetkileri ve Uygulama 201
(i) Genel Olarak 201
(ii) UNTAC’ın Sivil Yönetim ve Seçimlere İlişkin İşlevleri 202
(iii) UNTAC’ın Askerî Alandaki ve İnsan Haklarına İlişkin İşlevleri 204
c. Değerlendirme 206
3. Somali’deki Birleşmiş Milletler Operasyonu II (United Nations Operation in Somalia II / UNOSOM II) (1993–1995) 208
a. UNOSOM II’nin Kurulmasından Önce Somali’de Yaşananlar 208
b. UNOSOM II’nin Kurulması ve Faaliyetleri 211
(1) Genel Olarak 211
(2) Uygulamada UNOSOM II ve Yönetime İlişkin Faaliyetleri 213
c. Değerlendirme 214
4. Birleşmiş Milletler Doğu Slavonya Geçiş Yönetimi (United Nations Transitional Administration for Eastern Slavonia, Baranja and Western Sirmium/UNTAES) (1996–1998) 215
a. UNTAES’in Kuruluş Süreci 215
b. UNTAES’in Görev ve Yetkileri 219
(1) UNTAES’e Verilen Görevler 219
(2) UNTAES’in Yetkileri 221
(i) “Geçici Yönetici”ye Verilen Yasama ve Yürütme Yetkileri 221
(ii) Uygulama Komiteleri 223
c. Değerlendirme 224
5. Doğu Timor’da Birleşmiş Milletler Geçiş Yönetimi (United Nations Transitional Administration in East Timor/UNTAET) (1999–2002) 226
a. Doğu Timor’un Tarihsel Geçmişi 226
(1) UNTAET’in Kurulmasına Kadar Olan Dönem 226
(2) Doğu Timor’un Bağımsızlık Kararı ve UNTAET’in Kurulması 230
b. UNTAET’in Görev ve Yetkileri 232
(1) Görev Tanımı 232
(2) Yetkileri 233
c. UNTAET’in Yapısı ve Yerel Kurumların Yönetime Katılması 235
(1) Genel Olarak 235
(2) Birinci Aşama 237
(i) Ulusal Danışma Konseyinin Karar Alma Sürecine Katkısı 237
(ii) Diğer Gelişmeler 238
(3) İkinci Aşama: Ulusal Konsey ve Geçiş Yönetimi Kabinesi 239
(4) Üçüncü Aşama: Kurucu Meclisin ve Bakanlar Kurulunun Kurulması 241
(5) UNTAET Döneminde Doğu Timor’daki Yargı Düzeni 243
d. UNTAET’in Görevinin Sona Ermesi ve Sonrasında Doğu Timor’daki
Gelişmeler 246
6. Afganistan’la Ortaya Çıkan Sınırlı Müdahale Yaklaşımı 248
a. Genel Olarak 248
b. 5 Aralık 2001 Tarihli Bonn Andlaşmasıyla Öngörülen Yapı 250
c. Sınırlı Müdahale Yaklaşımı ve Birleşmiş Milletler Afganistan Yardım
Misyonu (The United Nations Assistance Mission in Afghanistan/
UNAMA) 251
III. UYGULAMALAR ÇERÇEVESİNDE ULUSLARARASI YÖNETİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 256
A. Kuruluş Amaçları Bakımından Sınıflandırma 256
1. Genel Olarak 256
2. Ülkesel Uyuşmazlıkların Çözümlenmesi 258
3. Görev Yapılan Ülkenin Sömürge Durumundan Kurtulmasının Sağlanması 261
4. Barış İnşası Misyonları Bağlamında Yönetim Kurumlarının (Yeniden)
Yapılandırılması 262
B. Üstlenilen Yönetim Yetkisinin Kapsamı Bakımından Sınıflandırma 267
1. Genel Olarak 267
2. Münhasır Yönetim Misyonları – Birlikte Yönetim Misyonları 270
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KOSOVA ÖRNEĞİ
I. KOSOVA’NIN GEÇİRDİĞİ TARİHSEL SÜREÇ VE YUGOSLAVYA FEDERAL CUMHURİYETİ’NDEKİ STATÜSÜ 273
A. Prizren Birliğine (1878) Kadar Olan Süreç 273
B. Balkan Savaşlarından NATO’nun Yugoslavya Bombardımanına Kadar Geçen Süreç (1912–1999) 276
1. Kosova’nın Sırbistan Yönetiminde Kalması ve 1974 Tarihli Yugoslav Anayasası Çerçevesinde Statüsü 276
2. Kosova’nın Özerkliğine Son Verilmesi ve Sonrasında Yaşanan Gelişmeler 278
a. Kosovalı Arnavutların “Gölge Devlet” Yapılanması ve Kosova Kurtuluş
Ordusunun Devreye Girmesi 278
b. Miloseviç Yönetiminin Giriştiği Harekât Sonrasında Uluslararası
Toplumun Müdahalesi 285
(1) BM Güvenlik Konseyinin 1160 (1998), 1199 (1998) ve 1203 (1998) Sayılı Kararları 285
(2) Rambouillet Görüşmeleri ve Sonrasında NATO’nun Müdahalesi 290
II. BM GÜVENLİK KONSEYİNİN 1244 (1999) SAYILI KARARI VE KOSOVA’DA ULUSLARARASI YÖNETİM 297
A. BM Güvenlik Konseyinin 1244 (1999) Sayılı Kararı 297
1. Genel Olarak Kararın İçeriği ve Amaçları 297
2. Kosova’da Uluslararası Güvenlik Birimi (KFOR) 299
B. Kosova’da BM Geçici Yönetim Misyonu (UNMIK) (1999– ) 302
1. UNMIK’in Görev Tanımı, Oluşumu ve Yetkileri 302
a. Görev Tanımı 302
b. Oluşumu ve Yetkileri 303
c. UNMIK Döneminde Kosova’da Kurulan Hukuk Düzeninin Özellikleri 307
(1) UNMIK Düzenlemelerinin Hukukî Niteliği 307
(2) UNMIK Düzenlemelerinin İkili Karakteri 310
d. Kosova’nın Dış İlişkilerinin Yürütülmesi 312
2. Özyönetim Geçici Kurumlarının Kurulması ve Yetki Devri 315
a. Genel Olarak 315
b. Yönetime İlişkin Kararlara Yerel Katılımın Sağlandığı Geçiş Aşaması
(Ocak 2000–Kasım 2001) 316
c. Kosova’da Seçimler ve Özyönetim Geçici Kurumlarının Bazı Yetkileri
Devralması (Kasım 2001 ve sonrası) 321
3. Nihaî Statü Süreci (2005–2007) ve UNMIK’in Durumu 324
a. Kosova’nın Nihaî Statüsünün Belirlenmesine İlişkin Müzakere Süreci 324
b. Kosova’nın Statüsünün Çözümü Önerisi ve Çözüm Çabaları 327
c. 17 Şubat 2008 Tarihli Bağımsızlık İlanı Sonrası UNMIK’in Durumu 329
C. Uygulamada UNMIK 331
1. Sivil Yönetim Alanında Yeniden Yapılandırma Faaliyeti 331
a. Temel Sivil Yönetim Alanındaki İşlevleri 331
b. Ekonomi Alanında Yeniden Yapılandırma İşlevi 333
(1) Genel Olarak 333
(2) UNMIK’in Ekonomi Alanındaki Yeniden Yapılandırma Faaliyeti 335
c. Asayişin Sağlanması İşlevi 340
(1) Genel Olarak 340
(2) Kosova’da Kamu Düzeninin ve Kolluk Kuvvetlerinin Yeniden Tesisi 341
d. Acil Yardım, Mültecilerin ve Yerlerinden Edilmiş Kişilerin Geri Dönüşü
Alanındaki İşlevleri 347
(1) Genel Olarak 347
(2) Kosova’da Durum 348
2. Hukukun Üstünlüğü ve Adalet Alanındaki Yeniden Yapılandırma Faaliyeti 350
a. Yargı Sisteminin Yeniden Oluşturulması 350
(1) Genel Olarak 350
(2) Uygulanacak Hukuk Meselesi 352
(3) Olağanüstü Yargı Sistemi Ve Uluslararasılaştırılmış Mahkemeler 356
b. Kosova’da İnsan Hakları 363
(1) UNMIK’in Uluslararası İnsan Hakları Standartlarıyla Bağlı Olup Olmadığı Meselesi 363
(2) Kosova’da İşlenen İnsan Hakları İhlalleri Konusunda Başvurulabilecek Ulusal ve Uluslararası Mekanizmalar 367
(i) UNMIK ve KFOR’un Ayrıcalık ve Bağışıklıkları Karşısında Kosova
Mahkemelerinin Yargı Yetkisi 367
(ii) Yargı Dışı Mekanizmalar 370
(iii) Uluslararası Mekanizmaların Etkisizliği 372
3. UNMIK’in Yeniden Yapılandırma Faaliyetleri Hakkında Değerlendirme 377
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 381
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜNÜN ULUSLARARASI YÖNETİM FAALİYETİNİN HUKUKÎ TEMELLERİ 381
I. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜNÜN BİR ÜLKEYİ/BÖLGEYİ YÖNETME YETKİSİNİN
VARLIĞI SORUNU 381
A. BM Andlaşmasının Hazırlık Çalışmalarında Durum 381
B. Uluslararası Yönetim Faaliyetinin BMÖ’nün Bazı İlkeleri Bakımından Değerlendirilmesi
ve Uygulamanın İncelenmesi 382
1. Uluslararası Yönetim Faaliyetinin Egemen Eşitlik ve Ulusal Yetki Alanına Müdahale
Yasağı İlkeleri Bakımından Değerlendirilmesi 382
2. Uygulama 387
II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANDLAŞMASINDAKİ HUKUKÎ DAYANAKLAR 389
A. Genel Olarak 389
B. Zımnî Yetkiler Kuramı ve Teamülî Yetkiler Görüşü 391
1. BM Andlaşması Hükümleri ve Zımnî Yetkiler Kuramı 391
C. Güvenlik Konseyinin Yetkileri Bakımından Konunun Değerlendirilmesi 398
1. Genel Olarak 398
2. BM Andlaşmasının VII. Bölümü Çerçevesinde 400
a. Genel Olarak BM Andlaşmasının VII. Bölümünün Uygulanabileceği
Durumlar 400
b. BM Andlaşması m. 40 Bakımından 406
c. BM Andlaşması m. 41 Bakımından 408
d. Uluslararası Yönetim Misyonlarının Askerî Bileşenlerinin Dayanağı
Bakımından BM Andlaşması m. 42 ve 48 413
e. BM Andlaşması m. 24 ve/veya m. 39 Bakımından 414
3. BM Andlaşmasının VI. Bölümü Çerçevesinde 416
D. Genel Kurulun Yetkileri Bakımından Konunun Değerlendirilmesi 419
1. Genel Olarak 419
2. Barış İçin Birlik Kararı Çerçevesinde 423
E. BM Genel Sekreterinin Etkinliği Bakımından Konunun Değerlendirilmesi 427
III. MİSYONUN FAALİYETTE BULUNACAĞI ÜLKE DEVLETİNİN RIZASI 430
A. Rızanın Gerekli Olup Olmadığı Hususundaki Görüşler 430
B. Kişi, Konu ve Zaman Bakımından Rıza 437
SONUÇ 441
KAYNAKÇA 449 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
