İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
BİRİNCİ BÖLÜM
YABANCILAR HUKUKUNUN TEMELLERİ
– GENEL ÇERÇEVE –
I. KAVRAM 21
II. YABANCILAR HUKUKUNUN AMACI, İÇERİĞİ VE KAPSAMI 24
III. YABANCILAR HUKUKUNUN HUKUK SİSTEMİ İÇİNDEKİ YERİ VE NİTELİĞİ 26
IV. YABANCILAR HUKUKUNUN TARİHİ GELİŞİMİ VE REFORM İHTİYACI 31
A. Yabancılar Hukukunun Tarihi Gelişimi 31
1. Genel Olarak 31
2. Türk Yabancılar Hukukunun Tarihi Gelişimi 32
a. Genel Seyir 32
b. Yabancılar Hukukunun Kapsam Alanlarında Gelişmeler 33
B. Yabancılar Hukukunda Reform İhtiyacı 43
V. YABANCILAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI 45
A. Kavramsal Açıklamalar 45
B. Yabancılar Hukukunun Şekli Kaynakları 45
1. Genel Çerçeve 45
2. Millî Hukuk Kaynakları 47
a. Genel Olarak 47
b. Yazılı Kaynaklar 47
1) Anayasa 47
2) Kanunlar 48
3) İdari Düzenlemeler 50
c. Örf–Adet ve Teamül 53
d. Milli Mahkeme Kararları 53
3. Milletlerarası Kaynaklar 53
a. Genel Olarak 53
b. Milletlerarası Antlaşmalar 54
c. Milletlerarası Örf ve Adet ve Teamül 64
10 İçindekiler
d. Milletlerarası Hukukun Genel İlkeleri 65
e. Milletlerarası Mahkeme Kararları 65
4. Öğreti 66
VI. YABANCILAR HUKUKUNUN DAYANDIĞI ESASLAR (İLKELER) 66
A. Genel Olarak 66
B. Sınırlama ve Yasaklama Esası 67
C. İzin Esası 68
D. Kontenjan Esası 68
E. Karşılıklılık Esası 69
F. Karşı İşlem Yapma Esası 71
G. En Fazla Gözetilen Millet Kaydı Esası 73
Ğ. Eşitlik Esası 73
H. Asgari Had Esası 74
İ. Kazanılmış Hakların Gözetilmesi Esası 75
VII. YABANCILAR HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ 76
A. Milletlerarası Özel Hukuk ile İlişkisi 76
B. Tabiiyet Hukuku İle İlişki 77
C. Milletlerarası Usul Hukuku İle İlişki 78
D. Milletlerarası Hukuk ile İlişki 79
VIII. YABANCILAR İDARESİNE İLİŞKİN YAPILANMA 80
A. Genel Çerçeve 80
B. Göç Kurulu 80
C. Göç İdaresi Başkanlığı 81
1. Göç İdaresi Başkanlığının Kuruluşu 81
2. Göç İdaresi Başkanlığının Görevleri 82
3. Göç İdaresi Başkanlığı Teşkilatı 83
a. Merkez Teşkilatı 84
b. Taşra Teşkilatı 84
c. Yurt dışı Teşkilatı 84
İKİNCİ BÖLÜM
YABANCILAR
I. YABANCI KAVRAMI 85
II. YABANCILARIN HUKUKÎ DURUMLARININ TARİHİ GELİŞİMİ 93
A. Milletlerarası Alanda Tarihi Gelişim 93
1. Antik Toplumlar Dönemi 93
2. Roma Dönemi 94
İçindekiler 11
3. İslamiyetin Çıkış Dönemi 95
4. Feodal Dönemler 96
5. Monarşiler Dönemi 96
6. Sanayi Toplumların ve – Ulus – Devletlerin Ortaya Çıkış Dönemi 97
7. Günümüz Yabancılar Hukuku Dönemi 100
B. Yabancıların Hukukî Durumlarının Ülkemizde Tarihi Gelişimi 100
1. Cumhuriyet Öncesi (Osmanlı) Dönem 100
2. Cumhuriyet Dönemi 106
III. MİLLETLERARASI HUKUKTA YABANCILARIN STATÜLERİ 108
A. Genel Çerçeve 108
B. Milletlerarası Hukukun Yabancılara İlişkin Düzenlemeleri 109
C. Milletlerarası Hukukun Yabancılara Sağladığı Hukukî Güvenceler 109
1. Yabancıların Hukukî Kişiliğinin Kabulü 109
2. Yabancıların Korunmasına İlişkin Güvenceler 110
3. Yabancı Ülke Topraklarına Erişim ve Bulunmaya İlişkin
Güvenceler 111
4. Yabancının Ülkeden Çıkarılmasına İlişkin Güvenceler 114
5. Yabancıların Ayrımcılığa Maruz Bırakılmamasına İlişkin
Güvenceler 118
6. Yabancıların Aile Yaşamının Gözetilmesine İlişkin Güvenceler 119
7. Yabancıların Özgürlüğünden Yoksun Kılınmasına İlişkin
Güvenceler 121
8. Yabancıların Yaşam Koşullarına İlişkin Güvenceler 122
9. Yabancıların Hukukî Yollara Başvurmasına İlişkin Güvenceler 122
10. Savunmasız Durumda Bulunan Yabancılara İlişkin İlave
Güvenceler 127
11. Yabancıların Sosyal Güvenliğine İlişkin Güvenceler 127
12. Türkiye – Avrupa Birliği Ortaklığında Sağlanan Güvenceler 129
a. Türkiye–Avrupa Birliği Ortaklığı 129
b. Kişilere Tanınan Haklar 130
1) Genel Haklar 131
2) Ortaklık Konseyi Kararları ile Sağlanan Haklar 131
a) 1/80 sayılı Türkiye–AET Ortaklık Konseyi Kararında
Düzenlenen Haklar 132
b) 3/80 sayılı Türkiye–AET Ortaklık Konseyi Kararında
Düzenlenen Haklar 134
IV. DEVLETLERİN İÇ HUKUKUNDA YABANCILARIN STATÜLERİ 137
A. Genel Çerçeve 137
B. Türk Hukukunda Yabancıların Hukukî Durumu 139
12 İçindekiler
1. Anayasanın Yabancılar Rejimi 139
a. Genel Rejim 139
b. Yabancıların Vatandaşlar ile Eşitliği 140
c. Yabancıların Temel Hak ve Özgürlüklerinin Sınırlandırılması 144
d. Yabancıların Anayasal Güvenceye Bağlanmayan Hakları 147
2. Kanunların Yabancılar Rejimi 155
a. Genel Çerçeve 155
b. Seçilmiş Alanlar 158
1) Yabancıların Çalışmasına İlişkin Kanuni Rejim 158
a) Genel Çerçeve 158
b) Kanuni Çerçeve 158
2) Yabancıların Taşınmaz Edinimine İlişkin Kanuni Rejim 170
a) Genel Çerçeve 170
b) Kanuni Çerçeve 170
V. YABANCILARIN TÜRLERİ 175
A. Tasnif 175
B. Yabancı Gerçek Kişiler 175
2. Genel Statülü Yabancılar 178
3. Özel Statülü Yabancılar 178
a. Genel Olarak 178
b. Türk Vatandaşlığı Statüsünden Maddi Olarak Yararlandırılan
Yabancılar 179
1) Mavi Kart Statüsünde Bulunan Yabancılar 179
2) Uzun Dönem İkamet İzni Bulunan Yabancılar 180
3) Süresiz Çalışma İzni Bulunan Yabancılar 180
4) Turkuaz Kart Statüsünde Bulunan Yabancılar 181
c. Türk Soylu Yabancılar 181
d. Göçmenler 183
e. KKTC Vatandaşları 184
f. Türk Vatandaşları ile Evli Yabancılar 185
g. Koruma Sağlanan Yabancılar 185
1) Milletlerarası Koruma Sağlanan Yabancılar 185
a) Vatansızlar 186
b) Mülteci Koruması Sağlanan Yabancılar 188
c) Sığınmacı (Şartlı Mülteci) Koruması Sağlanan
Yabancılar 191
d) İkincil Koruma Sağlanan Yabancılar 192
2) Geçici Koruma Sağlanan Yabancılar 192
C. Yabancı Tüzel Kişiler 193
İçindekiler 13
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YABANCILARIN ÜLKEYE GİRİŞİ
I. ÜLKEYE GİRİŞ 197
II. SINIR KAPISI KONTROLLERİ 201
III. YABANCILARIN ÜLKEYE İRADİ OLARAK GİRİŞİ 202
A. Genel Çerçeve 202
B. Sınır Kapılarından Giriş–Çıkış Yapılması 203
C. Pasaport veya Onun Yerine Geçen Belge Gösterilmesi 204
D. Ülkeye Giriş Engelinin Bulunmaması 210
1. Ülkeye Kabul Edilmeme 210
2. Ülkeye Giriş Yasağı 211
E. Ülkeye Giriş Vizesinin Alınması 213
1. Vize 213
2. Vize Zorunluluğu ve Muafiyetleri 214
a. Vize Zorunluluğu 214
b. Vize Muafiyetleri 214
1) İç Hukukta Kabul Edilen Vize Muafiyeti Hâlleri 214
2) Milletlerarası Anlaşmalarda Öngörülen Vize Muafiyeti
Hâlleri 217
3. Vize Türleri ve Amacı 218
4. Vize Başvurusu ve Sonuçlandırılması 219
5. Vize İşlemlerine İlişkin Usul ve Esaslar 220
6. Kanunda Özel Olarak Düzenlenen Vizeler 221
a. Sınır Kapılarında Verilen Vizeler 221
b. Havalimanı Transit (Nakil) Vizeleri 222
7. Vize Verilmeyecek Yabancılar 223
8. Vizenin İptali 224
IV. YABANCILARIN ÜLKEYE İRADE DIŞI GİRİŞİ 226
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YABANCILARIN ÜLKEDE BULUNMASI
– İKAMET VE DOLAŞIMI –
I. GENEL ÇERÇEVE 229
II. YABANCILARIN İKAMETİ 233
A. Kavramsal Açıklamalar 233
B. İkamet İzni Alma Zorunluluğu 235
1. İkamet İzni 235
2. Zorunluluk Durumu 235
14 İçindekiler
C. İkamet İzninden Muafiyet Halleri 236
D. İkamet İzni Prosedürü 239
1. İkamet İzni Başvurusu 239
2. İkamet İzni Başvurularının İncelenmesi ve Sonuçlandırılması 242
a. Yetkili Makam 242
b. Başvurunun Değerlendirilmesi Aşaması 242
E. İkamet İzninin Düzenlenmesi ve Şekli 248
F. İkamet İzinlerinin Süresi 249
G. İkamet İzinlerinin – Süresinin – Uzatılması ve Kısaltılması 250
Ğ. İkamet İznine İlişkin Özel Durumlar 250
1. Çalışma İzninin İkamet İzni Sayılması 250
2. İkamette Kesinti ve İkamet Sürelerinin Hesaplanması 251
3. İkamet İzinleri Arasında Geçişler 252
4. Türkiye'de İkamet İzni Sahibi Yabancıların Nüfus Kayıtlarının
Tutulması 254
H. İkamet İzni Çeşitleri 254
1. Kısa Dönem İkamet İzni 255
a. Genel Çerçeve 255
b. Kısa Dönem İkamet İzni Alabilecek Yabancılar 256
c. Kısa Dönem İkamet İzni Süreleri 256
d. Kısa Dönem İkamet İzni Başvurularında Durumun
Belgelendirilmesi 257
e. Kısa Dönem İkamet İzninin Şartları 260
f. Kısa Dönem İkamet İzninin Reddi, İptali veya Uzatılmaması 260
2. Aile İkamet İzni 262
a. Genel Çerçeve 262
b. Aile İkamet İzni Destekleyicisi 263
c. Aile İkamet İzninden Yararlanacak Yabancılar 265
d. Aile İkamet İzni Koşulları 266
e. Aile İkamet İzni Talebinin Reddi, İptali veya Uzatılmaması 268
f. Anlaşmalı Evlilik Yoluyla Talep Edilen Aile İkamet İzni 268
3. Öğrenci İkamet İzni 282
a. Genel Çerçeve 282
b. Öğrenci İkamet İzni Koşulları 284
c. Yabancı Öğrencilerin Çalışma Hakkı 284
d. Öğrenci İkamet İzni Talebinin Reddi, İptali veya Uzatılmaması 285
4. Uzun Dönem İkamet İzni 285
a. Genel Çerçeve 285
İçindekiler 15
b. Uzun Dönem İzni Koşulları 285
c. Uzun Dönem İkamet İznin Sağladığı Haklar 287
d. Uzun Dönem İkamet İzninin İptali 289
5. İnsani Gerekçelerle Verilen İkamet İzinleri 289
a. İnsani İkamet İzni 290
1) Genel Çerçeve 290
2) İnsani İkamet İzni Verilme Halleri 290
3) İnsani İkamet İzninin Verilmesi 290
4) İnsani İkamet İzninin İptali veya Uzatılmaması 291
b. İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni 291
1) Genel Çerçeve 291
2) İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzninin Verilmesi 291
3) İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzninin İptal Edilmesi 292
III. YABANCILARIN ÜLKE SINIRLARI İÇİNDE DOLAŞIMI 292
IV. YABANCILARIN ÜLKE SINIRLARI İÇİNDE İKAMET VE DOLAŞIMIN
SINIRLANDIRILMASI 293
A. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamında
Sınırlandırmalar 293
B. Özel Kanunlarda Öngörülen Sınırlandırmalar 294
1. 18.03. 1924 Tarih ve 442 Sayılı Köy Kanunu 294
2. 18.12.1981 Tarih ve 2565 Sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik
Bölgeleri Kanunu 294
BEŞİNCİ BÖLÜM
YABANCILARIN ÜLKEDEN ÇIKIŞI
I. YABANCILARIN İRADİ OLARAK ÜLKEDEN ÇIKIŞI 297
II. YABANCILARIN GAYRİ İRADİ OLARAK ÜLKEDEN ÇIKIŞI (ÇIKARILMASI) 301
A. Genel Çerçeve 301
B. Yabancıların Ülke Dışına Çıkarılma Şekilleri 303
1. Yabancıların Ülkeden – Geri – Gönderilmesi 303
2. Yabancıların İade Edilmesi 304
a. İade Kurumu 304
b. Çok Taraflı Milletlerarası Sözleşmeler 307
1) Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi 307
2) Uçakların Kanun Dışı Yollarla Ele Geçirilmesinin
Önlenmesi Hakkında Sözleşme 309
c. İç Hukuk Düzenlemeleri 309
3. Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi 314
16 İçindekiler
a. Sınır Dışı Etme Kurumu 314
b. Düzenlemeler 316
1) Milletlerarası Sözleşmeler 316
a) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 316
b) Avrupa İkamet Sözleşmesi 317
c) Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair Sözleşme 318
d) Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının
Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme 318
2) İç Hukuk Düzenlemeleri 319
c. Sınır Dışı Etme İşleminin – Zorunlu – Unsurları 320
d. Sınır Dışı Edilecek Yabancılar 321
e. Sınır Dışı Edilemeyecek Yabancılar 330
f. Sınır Dışı Etme Süreci 332
1) Sınır Dışı Etme Sürecinde Yabancının Muhafazası 332
2) Sınır Dışı Etme Kararının Alınması 333
3) Genel Kolluk Personelinin Görevlendirilmesi 335
4) Türkiye’yi Terke Davet 336
5) İdari Gözetim 338
a) Genel Olarak 338
b) Adli Süreçlerde İdari Gözetim 341
c) İdari Gözetim Kararının Gözden Geçirilmesi 342
d) İdari Gözetime Alternatif Yükümlülükler 343
e) Geri Gönderme Merkezleri 344
6) Sınır Dışı Etme Kararının Yerine Getirilmesi 344
7) Sınır Dışı Edilecek Yabancının Seyahat Masrafları 345
g. Gönüllü Geri Dönüş 347
ğ. Yargı Yolu 347
1) Sınır Dışı Etme Kararına Karşı Yargı Yolu 347
2) İdari Gözetim Kararına Karşı Yargı Yolu 349
h. Sınır Dışı Etmenin Sonuçları 349
4. Yabancıların Ülke Dışına Çıkarılması (Geri Gönderilmesi) Yasağı 350
III. YABANCILARIN GAYRİ İRADİ ÜLKE DIŞINA ÇIKARILMALARINDA TEMEL
HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİN KORUNMASI 354
A. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Konuya İlişkin Uygulaması 354
B. Anayasa Mahkemesinin Konuya İlişkin Uygulaması 358
1. Genel Olarak 358
2. Anayasal Düzenlemeler 360
a. Eşitlik 360
İçindekiler 17
b. Kişi Dokunulmazlığı Hakkı ve Kötü Muamele Yasağı 360
c. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği 362
d. tkili Hukukî Yollara Başvuru Hakkı 365
e. zel ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı 367
f. ğitim Hakkı 368
g. iğer Haklar 368
3. üdahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı 368
4. Anayasa Mahkemesinin Yabancıların Ülke Dışına Çıkarılmaları
Bağlamında Verdiği Kararlar 371
a. Kötü Muamele Yasağının İhlaline İlişkin Kararlar 371
1) Geri Gönderme Merkezinde Tek Kişilik Odada Uzun Süre
Tutulma Nedeniyle Kötü Muamele (Eziyet) Yasağının
İhlal Edildiğine Dair Karar 371
2) Sınır Dışı İşleminin Başka Bir Ülkeye İade Riski
Oluşturması Nedeniyle Kötü Muamele Yasağının İhlal
Edildiğine Dair Karar 374
3) Ülkesinde Kötü Muameleye Maruz Kalacağı Yönündeki
İddiaları Araştırılmadan Yabancının Sınır Dışı Edilmesine
Karar Verilmesinin Kötü Muamele Yasağını İhlal Ettiğine
Dair Karar 376
4) Yasal Yollarla Ülkeye Giren Yabancı Ailenin Sınır Dışı
Edilmesi Kararının Kötü Muamele Yasağını İhlal
Etmediğine İlişkin Karar 378
5) Geri Gönderme Merkezinde İnsan Haysiyetiyle
Bağdaşmayan Muamele Nedeniyle Kötü Muamele
Yasağı ve Özgürlük ve Güvenlik Hakkının İhlal Edildiğine
Dair Karar 382
b. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlali 385
1) İade Yargılamasındaki Tutuklamanın Hukukî Olmaması
Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal
Edildiğine Dair Karar 385
2) İdari Gözetim Altında Tutulmanın Hukukî Olmaması
Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal
Edildiğine Dair Karar 390
3) Hukuka Uygun Yakalama ve Gözaltı Tedbirine İlişkin
Tazminat Talebinin Reddi Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve
Güvenliği Hakkının İhlal Edildiğine Dair Karar 392
c. Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkının İhlaline İlişkin Karalar 394
1) Vize İhlalinden Sınır Dışı Kararı Verilmesinin Aile
Birliğinin Dağılmasına Sebep Olması Nedeniyle Aile
Hayatına Saygı Hakkının İhlal Edildiğine Dair Karar 394
18 İçindekiler
2) Türkiye’ye Giriş Yasağı Nedeniyle Aile Hayatına Saygı
Hakkının İhlal Edildiğine Dair Karar 397
3) Kamu Düzenini Tehdit Eden Eylemleri Nedeniyle Sınır
Dışı Edilen Başvurucunun Aile Hayatına Saygı Hakkının
İhlal Edilmediğine Dair Karar 399
d. Etkili Hukukî Yollara Başvuru Hakkının İhlaline İlişkin Kararlar 401
1) Sınır Dışı Etme Kararına Karşı Açılan Davanın Süreci
Durdurmaması Nedeniyle Etkili Başvuru Hakkının İhlal
Edilmesi 401
2) Adli Yardım Şartları Değerlendirilmeden Başvurunun
İncelenmemesi Nedeniyle Etkili Başvuru Hakkının İhlal
Edildiğine Dair Karar 403
3) Uygun Olmayan Koşullarda Tutulma İddiasının
Değerlendirilmemesi Nedeniyle Etkili Başvuru Hakkının
İhlal Edildiğine Dair Karar 404
4) Sınır Dışı Edilme Kararına Karşı Başvurulabilecek Etkili Bir
Yargı Yolu Bulunmaması Nedeniyle Etkili Başvuru
Hakkının İhlal Edildiğine ve İhlalin Yapısal Sorundan
Kaynaklanması Nedeniyle Pilot Karar Usulünün
Benimsenmesine Dair Karar 405
5) Kamu Makamlarının Engelleyici Tutumundan
Kaynaklanan Nedenlerle Etkili Başvuru Hakkının İhlal
Edildiğine Dair Karar 408
e. Millî Güvenlik Aleyhine Faaliyet Kaydı Bulunan Öğrencinin
Sınır Dışı Edilmesi Nedeniyle Eğitim Hakkının İhlal Edildiğine
İlişkin İddianın Kabul Edilemez Olduğuna Dair Karar 411
KAYNAKÇA 413 |