İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 17
Giriş 19
Birinci Bölüm
GEREKÇENİN BİLİMSEL KÖKENLERİ, GEREKÇELİ KARAR HAKKI VE KURALININ NORMATİF GÖRÜNÜMÜ, GEREKÇENİN AMACI, FONKSİYONLARI, FAYDA VE MAHZURLARI, GEREKÇENİN ÇEŞİTLERİ
§ 1. GEREKÇENİN BİLİMSEL KÖKENLERİ 39
I. KAVRAM 39
II. FELSEFEDE GEREKÇE 41
III. MANTIK BİLİMİNDE GEREKÇE 42
IV. AHLAK BİLİMİNDE GEREKÇE 43
IV. HUKUK BİLİMİNDE GEREKÇE 44
§ 2. GEREKÇELİ KARAR HAKKI VE KURALININ NORMATİF GÖRÜNÜMÜ 50
I. GEREKÇELİ KARAR HAKKI 50
II. GEREKÇELİ KARAR KURALI 54
A. Uluslararası Düzenlemeler 56
1. Birleşmiş Milletler Kişisel ve Siyasi Haklar Sözleşmesi 56
2. Uluslararası Adalet Divanı Statüsü 57
3. Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü 57
4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 57
5. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 59
6. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı 60
B. Türk Hukukundaki Düzenlemeler 60
1. 1982 Anayasası 60
2. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 62
a. Genel Düzenlemeler 62
b. Özel Düzenlemeler 64
§ 3. GEREKÇELİ KARAR KURALININ AMACI VE FONKSİYONLARI 66
I. GEREKÇELİ KARAR KURALININ AMACI 66
A. Belgeleme Amacı 66
B. Temellendirme Amacı 66
C. Aydınlatma Amacı 67
D. Açıklama Amacı 67
E. Bilgilendirme Amacı 67
F. Hukuk Barışını Sağlama Amacı 68
G. Muhakemenin Adilliğini Sağlama Amacı 68
II. GEREKÇELİ KARAR KURALININ FONKSİYONLARI 70
A. Sınırlama Fonksiyonu 70
B. Bilgi Fonksiyonu 70
C. İkna Fonksiyonu 70
D. Kontrol Fonksiyonu 71
E. Ayırt Etme Fonksiyonu 72
F. Argümantasyon Sağlama Fonksiyonu 72
§ 4. GEREKÇELİ KARAR KURALININ FAYDA VE MAHZURLARI 73
I. GEREKÇENİN FAYDALARINA İLİŞKİN İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER 73
A. Yargı Merciinin Tarafsız ve Bağımsızlığını Ortaya Koyması 73
B. Keyfiliği Ortadan Kaldırması 73
C. Yargı Kararlarının Rasyonelliğini ve Meşruiyetini Güçlendirmesi 74
D. Kararın Hangi Bilişsel ve Mantıksal Çerçevede Verildiğini Ortaya Koyması 74
E. Kanun Yoluna Müracaat Hakkını Kolaylaştırması 75
F. Kararın Hukuki Denetimini Elverişli Hale Getirmesi 77
G. Ne Bis İn İdem İlkesi Bakımından Güvence Oluşturması 78
H. İnfaz Sürecinin Aydınlatılması 78
II. GEREKÇENİN MAHZURLARINA İLİŞKİN İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER 78
A. Yargılamayı Geciktirebileceği Görüşü 78
B. Yargı Makamının Saygınlığı Zedeleyebileceği Görüşü 79
C. Takdir Yetkisinin Kullanımını Sınırlayabileceği Görüşü 79
§ 5. GEREKÇE ÇEŞİTLERİ 80
I. HEDEF KİTLE YÖNÜNDEN 80
A. Profesyonel Gerekçe 80
B. Pedagojik Gerekçe 80
II. ONTOLOJİK YÖNDEN 81
A. Ontik (Gerçek) Gerekçe 81
B. Biçimsel Gerekçe 81
III. BAĞLAYICILIĞA ETKİSİ YÖNÜNDEN 82
A. Ratio Decidendi 82
B. Obiter Dictum 82
IV. ÖZGÜNLÜK YÖNÜNDEN 83
A. Yaratıcı Gerekçe 83
B. Sentez Gerekçe 83
V. TEMELLENDİRME ŞEKLİ YÖNÜNDEN 83
A. Mekanik Gerekçe 83
B. Analitik Gerekçe 83
C. Retorik Gerekçe 84
İkinci Bölüm
CEZA MUHAKEMESİNDE GEREKÇEDE BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR VE GEREKÇENİN DENETİMİ
§ 1. GEREKÇELİ KARARIN TEMEL GEREKSİNİMLERİ 85
I. GEREKÇELİ KARARIN ŞEKLİ 85
A. Yazılılık 85
B. Metin Uzunluğu 86
C. Başlıklandırma 88
D. Açıklık 88
E. Yazı Tipi ve Biçimi 89
F. Dil ve Üslup 89
II. GEREKÇELİ KARARIN İÇERİĞİ 91
A. Her Türlü Kararın Gerekçelendirilmesi 91
B. Temellendirme Esaslarına Uygunluk 92
C. Hukuki Dinlenilme Hakkına Uygun Bir Formülasyon 93
D. Denetime Elverişlilik 93
E. Somutlaştırma 94
F. Alıntılamalar 95
G. Değiştirilmezlik 96
§ 2. GEREKÇENİN KAPSAMI 96
I. İDDİA MAKAMININ KARARLARI BAKIMINDAN 96
II. YARGILAMA MAKAMININ KARARLARI BAKIMINDAN 99
§ 3. HÜKÜM VE KARARLARIN GEREKÇESİNDE BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR 100
I. HÜKMÜN GEREKÇESİ 100
A. Mahkûmiyet Hükmü 101
1. İddia ve Savunmada İleri Sürülen Görüşler 102
2. Delillere İlişkin Hususlar 104
3. Ulaşılan Kanaat 108
4. Sanığın Suç Oluşturduğu Sabit Görülen Fiili ve Nitelendirilmesi 109
5. Yaptırımın Belirlenmesi 110
6. Yaptırımın Ertelenmesi, Çevrilmesine İlişkin Hususlar 111
B. Beraat Hükmü 111
C. Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı 113
D. Diğer Hüküm Türleri 113
E. Hükmün Yazılması ve İmzalanması 114
II. ARA KARARLAR 116
III. BAZI KARAR TÜRLERİNDE GEREKÇE 117
A. Takdire Bağlı Kararlar 117
B. Koruma Tedbirlerine İlişkin Kararlar 118
C. Delillerin Reddine İlişkin Kararlar 120
IV. DENETİM MERCİLERİNİN KARARLARI 120
V. ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARLARI 124
§ 4. CEZA MUHAKEMESİNDE GEREKÇENİN DENETİMİ 126
I. OLAĞAN KANUN YOLLARINDA DENETİM 126
A. İtiraz 126
B. İstinaf 127
C. Temyiz 129
II. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARINDA DENETİM 130
A. Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi 130
B. Kanun Yararına Bozma 130
C. Yargılamanın Yenilenmesi 132
Üçüncü Bölüm
GEREKÇELİ KARAR HAKKI AÇISINDAN ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURUNUN ÖZELLİK ARZ EDEN KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI
§ 1. YARGI YETKİSİNE İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI 133
I. KONU BAKIMINDAN YETKİNİN BULUNMASI 133
A. Temel Şartlar 133
1. İhlal İddiasına Konu Hakkın Mahiyeti Bakımından 133
2. İhlal İddiasına Konu Kararın Mahiyeti Bakımından 139
a. Cumhuriyet Savcısının İşlem ve Kararları 140
b. Sulh Ceza Hakiminin Kararları 141
c. İlk Derece Mahkemelerinin Kararları 142
d. Denetim Muhakemesini Yürüten Mercilerin Kararları 143
e. İnfaz Hakimliklerinin Kararları 143
f. Anayasa Mahkemesi Kararları 144
B. Gerekçeli Karar Hakkı Kapsamında Değerlendirilen Bazı Durumlar 144
1. Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Talebinin Reddine İlişkin Kararlar 144
2. İdari Para Cezasına Karşı İtiraz Üzerine Verilen Kararlar 146
3. Soruşturma İzni Verilmesine İlişkin Yetkili Merci Tarafından Verilen Kararlar 147
C. Gerekçeli Karar Hakkı Kapsamında Görülmeyen Bazı Durumlar 149
1. Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanarak Cezanın İnfazı Talebinin Reddine İlişkin Kararlar 149
2. Kovuşturmaya Yer Olmadığına İlişkin Kararlar 150
3. Cezanın İnfazının Ertelenmesine İlişkin Kararlar 151
4. İddianamenin Değerlendirilmesi Sürecine İlişkin İddialar 151
5. İddianamenin Kabulü Kararına Karşı İddiaların İncelendiği Muhakeme 152
6. Dosya Üzerinden Yapılan Uyarlama Davasına İlişkin Muhakeme Süreci 153
7. Yargılamanın Yenilenmesi Talebinin Reddine İlişkin Kararlar 155
II. KİŞİ BAKIMINDAN YETKİNİN BULUNMASI 157
A. Mağdur Sıfatının Varlığı 157
B. Gerçek Kişiler 158
1. Şüpheli ve Sanık 159
2. Hükümlü 160
3. Müşteki, Mağdur, Suçtan Zarar Gören, Malen Sorumlu, Katılan 161
4. Müdafi 162
5. Cumhuriyet Savcısı 163
6. Özel Durumda Bulunanlar 164
C. Tüzel Kişiler 165
1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri 165
2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri 166
III. YER VE ZAMAN BAKIMINDAN YETKİNİN BULUNMASI 167
§ 2. USULE İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI 169
I. OLAĞAN KANUN YOLLARININ TÜKETİLMİŞ OLMASI 169
A. Kuralın Anlam ve Amacı 169
B. Kuralın Katı Yorumlanmaması 172
C. Başvuru Yolunun, Mevcut, Ulaşılabilir ve Etkili Olması 172
II. BAŞVURUNUN SÜRESİ İÇİNDE YAPILMASI 174
A. Otuz Günlük Süre Şartı 174
B. Vekil ile Takip Edilen İşlerde Süre 177
C. Sürelerin Haklı Mazerete Dayalı Olarak Geçirilmesi 177
§ 3. ESASA İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI 178
I. BAŞVURUNUN ANAYASAL VE KİŞİSEL ÖNEM TAŞIMASI 178
II. BAŞVURUNUN AÇIKÇA DAYANAKTAN YOKSUN OLMAMASI 181
A. İhlalin Olmadığı Açıkça Anlaşılan Başvurular 183
B. Kanıtlanamayan İddiaların Yer Aldığı Başvurular 185
C. Kanun Yolu Şikayeti 187
1. Kavram, Genel Bilgiler 187
2. Kanun Yolu Şikayeti Kabul Edilen Haller 189
a. Olgu ve Olayların İspatı 190
b. Hukuk Normlarının Yorumlanması ve Tatbiki 190
c. Delillerin Değerlendirilmesi ve Takdiri 191
d. Hükmün Maddi Gerçeğe Uygun Olup Olmaması 193
3. Kanun Yolu Şikayeti Sayılmayan Haller 194
a. Bariz Takdir Hatası 194
b. Açıkça Keyfilik 194
D. Karmaşık ve Zorlama Şikayetler 195
Dördüncü Bölüm
GEREKÇELİ KARAR HAKKINA YÖNELİK İHLALİN BİREYSEL BAŞVURU YOLUYLA GİDERİLMESİ
§ 1. GEREKÇELİ KARAR HAKKINA İLİŞKİN GENEL İLKELER 197
II. HAKKIN ÖZÜ VE MAHİYETİNE İLİŞKİN PRENSİPLER 197
A. Gerekçenin Metinbilimi Yönünden Taşıması Gereken Özellikler 197
B. Gerekçenin Kapsamına İlişkin Prensipler 198
C. Gerekçenin İçeriğine İlişkin Prensipler 200
D. Kanun Yolu Denetiminde Gerekçelendirmenin Özellikleri 205
III. HAKKIN SAĞLADIĞI USULİ GÜVENCELERE İLİŞKİN PRENSİPLER 208
A. Gerekçenin Bildirim Usulü ve Zamanı 208
B. Gerekçeli Karar Hakkının Adil Yargılanma Hakkı İle İlişkisi 210
1. Karar Hakkı 211
2. Mahkemeye Erişim Hakkı 212
3. Savunma Hakkı 214
4. Hukuki Dinlenilme Hakkı 215
5. Kanun Yoluna Müracaat Hakkı 217
6. Makul Sürede Yargılanma Hakkı 220
§ 2. BİREYSEL BAŞVURULARA İLİŞKİN ÖZEL DURUMLARIN İNCELENMESİ 221
I. GEREKÇELİ KARAR HAKKININ KAPSAMI BAKIMINDAN 221
A. Suçun Unsurlarına Yönelik Gerekçelendirme 221
1. Özgü Suçlarda Gerekçelendirme 221
2. Suçun Konusuna İlişkin Gerekçelendirme 222
3. Suçun Manevi Unsuruna İlişkin Gerekçelendirme 223
4. Hukuka Aykırılık Unsuruna İlişkin Gerekçelendirme 225
B. Suçun Özel Görünüş Şekilleri Bakımından Gerekçelendirme 225
C. Sübuta İlişkin Gerekçelendirilme 227
II. YARGI KARARLARI YA DA BİLİRKİŞİ RAPORLARININ AKSİNE VERİLEN KARARLARIN GEREKÇELENDİRİLMESİ BAKIMINDAN 231
A. Aynı Konuyla İlgili Başka Bir Yargı Merci Tarafından Farklı Karar Verilmesi 231
B. Bilirkişi Raporlarında Yer Verilen Tespitlerin Aksi Yönünde Sonuca Ulaşılması 232
C. Birden Fazla Rapordan Birine Hangi Gerekçelerle İtibar Edildiğinin Belirtilmemesi 233
III. GEREKÇELİ KARAR HAKKININ BİRTAKIM KARAR TÜRLERİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ 234
A. Açıklanması Geri Bırakılan Mahkumiyet Kararları 234
B. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmamasına İlişkin Kararlar 236
C. Yargılamanın Yenilenmesi Talebinin Reddine İlişkin Kararlar 237
D. Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İsteminin Reddi Kararları 238
IV. DENETİM MUHAKEMESİNDE GEREKÇELENDİRME 239
A. Kanun Yolu Müracaatına Temel Oluşturan İddianın Değerlendirilmesi 239
B. İlk Kez Kanun Yolu Aşamasında İleri Sürülen Delillerin Değerlendirilmesi 241
VI. İHLAL POTANSİYELİ TAŞIYAN GEREKÇELENDİRME HALLERİ 243
A. Eksik Gerekçelendirme 243
B. Sözde (Görünürde) Gerekçelendirme 244
C. Formül (Şablon, Matbu, Kalıp) Gerekçelendirme 244
D. Çelişkili Gerekçelendirme 245
E. Yetersiz Gerekçe 246
F. İlgisiz Gerekçelendirme 248
1. Kısa Karar ve Gerekçeli Kararı Arasındaki İlgisizlik 248
2. Denetleyen ve Denetlenen Merciinin Kararları Arasındaki İlgisizlik 249
3. İlgisiz Kanun Hükmüne Dayalı İkame Gerekçelendirme 250
G. Toplu Gerekçelendirme 252
H. Sessiz Gerekçelendirme 253
§ 3. GEREKÇELİ KARAR HAKKININ İHLALİ İDDİASINA İLİŞKİN DENETİMİN SINIRLARI 254
I. İHLAL KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ 254
II. GEREKÇENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN DENETLENEBİLİRLİĞİ 255
§ 4. GEREKÇELİ KARAR HAKKINA İLİŞKİN İHLALİN GİDERİLMESİ 256
I. İHLALİN TESPİTİ 256
II. YARGILAMANIN YENİLENMESİ KARARI 257
III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ KARARI ÜZERİNE İLGİLİ MERCİ TARAFINDAN YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER 260
A. İlgili Merciin Tespiti 260
B. İlgili Mercii Tarafından Yapılması Gereken İşlemler 262
IV. YARGILAMANIN YENİLENMESİ KARARININ SİRAYETİ 265
§ 5. ANAYASA MAHKEMESİ KARAR VE GEREKÇELERİNİN BAĞLAYICILIĞI 268
Sonuç 271
Kaynakça 277
Kavram Dizini 291 |