İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
Giriş 23
Birinci Bölüm
YÖNETİM KURULU ÜYELERİ VE YÖNETİCİLERİN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DÜZENLENİŞİ
§ 1. ANONİM ORTAKLIKLAR HUKUKUNDA ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNE GENEL BAKIŞ 27
I. Özen Yükümlülüğü ve Borçlar Hukuku ile Anonim Ortaklıklar Hukuku’ndaki Yeri 27
II. Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği 32
A. İş Görme Borcu Doğuran Sözleşmelerdeki Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği Konusundaki Görüşler 32
B. Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyesinin Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler 34
C. Değerlendirmemiz 35
III. Anonim Ortaklığın Yönetiminde Özen Yükümlülüğünün Fonksiyonları 37
A. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticiler Bakımından Açıklık ve Hukuk Güvenliği Sağlaması 38
B. Yönetim Görevlerinin Belirlenmesi ve Somutlaştırılması 39
C. Kurumsal Yönetimin Gerçekleştirilmesine Katkıda Bulunması 39
D. Pay Sahipleri ile Yönetim Kurulu Üyeleri Arasındaki Menfaat Ayrılığından Kaynaklanan Temsil Sorununun Çözümüne Katkı Sağlanması 41
E. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticilerin Hukuki Sorumluluğuna İlişkin Belirleyici Rol Oynaması 43
IV. Öğretide Özen Yükümlülüğü Aleyhine Getirilen Eleştiriler ve Bunların Değerlendirilmesi 45
§ 2. ANONİM ORTAKLIKTA ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI 46
I. Genel Bakış 46
II. Özen Yükümlülüğünün Sahibi Olarak Yönetim Kurulu Üyeleri 47
A. Genel Esaslar 47
B. Tüzel Kişi Üyeler Bakımından Özellikler 49
C. Bağlı Ortaklık Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından Çeşitli Özellikler 52
1. Tam Hâkimiyet Altındaki Bağlı Ortaklıklarda 53
a. Talimatlar Haricinde Kalan Yönetimsel Konularda 53
b. Talimat Serbestisi Kapsamında Değerlendirilebilecek Talimatların Uygulanması Hâlinde 54
c. Talimat Serbestisi Dışında Kalan Talimatların Uygulanması ile İlgili Olarak 55
2. Kısmi Hâkimiyet Altındaki Bağlı Ortaklıklarda 58
a. Genel Esaslar 58
b. Talimat ve Yönlendirmelerin Özen Yükümlülüğü Doğrultusunda, Kayıp ve Denkleştirme Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi 59
aa. Yöneltilen İşlemin Kayba Yol Açma Olasılığının Değerlendirilmesi 60
bb. Kayba Yol Açabilecek Yöneltilen İşlemin Özen ve Bağlılık Yükümlülükleri Işığında Değerlendirilmesi 60
cc. Yöneltilen İşlemin Yol Açabileceği Kaybın Denkleştirmeye Uygunluğunun Değerlendirilmesi 62
dd. Hâkim Ortaklığın Denkleştirme Yönündeki İradesinin ve Denkleştirmenin Uygunluğunun Değerlendirilmesi 63
ee. Denkleştirmenin Gereğince Yerine Getirilmemesi Hâlinde Alınacak Tedbirler 64
D. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından Özellikler 65
E. Yönetim Kurulu Başkanı ve Başkan Vekili Bakımından Özellikler 68
F. Yönetim Kurulu Üyesi Tek Pay Sahibinin Durumu 70
III. Özen Yükümlülüğünün Sahibi Olarak Yönetimle Görevli Üçüncü Kişiler 71
A. Kavram ve TTK m.553 Anlamında Yönetici Kavramı ile İlişkisi 71
B. Özen Yükümlülüğünün Kişi Yönünden Kapsamı Perspektifinden, Anonim Ortaklıklarda Hukuki Sorumluluk Süjesi Olarak Organ Kavramı ve Unsurları 74
1. Organ Sıfatının Şeklî Ölçütü ile Şeklî Organ ve Maddi Organ Kavramları 77
2. Organ Sıfatının Fiilî Ölçütü ve Fiilî Organ Kavramı 79
C. Kimlerin Yönetimle Görevli Üçüncü Kişiler Dâhilinde Sayılabileceklerinin Değerlendirilmesi 86
1. Yönetimin veya Temsil Yetkisinin Devredildiği Üçüncü Kişiler 86
a. TTK m.367 Uyarınca Yönetimin Devredildiği Üçüncü Kişiler 86
b. TTK m.370 f.2 Uyarınca Temsil Yetkisinin Devredildiği Üçüncü Kişiler 90
2. Bağlı Tacir Yardımcıları 94
a. Ticari Temsilci 95
b. Ticari Vekil ve Diğer Tacir Yardımcıları 97
3. Fiilî Organ Konumundaki Kişiler 98
a. Terminoloji 98
b. Fiilî Organ Konumunda Bulunabilecek Pay Sahipleri ve Diğer Menfaat Çevreleri 102
aa. Hâkim Ortaklık 102
bb. İnançlı Yönetim Sözleşmesinde Menfaat Sahibi 105
cc. TTK m.360 uyarınca Temsil Hakkına Sahip Pay Sahiplerinin Durumu 109
c. Fiilî Organ Konumunda Bulunabilecek Ortaklık Çalışanları 110
d. Fiilî Organ Konumunda Bulunabilecek Çeşitli Üçüncü Kişiler 111
4. Kayyım 114
5. Tasfiye Memuru 116
IV. Özen Yükümlülüğünün Alacaklısı Olarak Anonim Ortaklık Tüzel Kişiliği 116
§ 3. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN ZAMAN YÖNÜNDEN KAPSAMI 118
I. Giriş 118
II. Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından 118
A. Yükümlülüğün Başlangıç Zamanı 118
B. Yükümlülüğün Sona Erme Zamanı 122
1. Genel Esaslar 122
2. Yönetim Kurulu Üyesinin, Üyeliğinin Sona Ermesinden Sonra Anonim Ortaklığa Karşı Yükümlülükleri 123
III. Yönetimle Görevli Üçüncü Kişiler Bakımından 127
A. Yönetimin Devredildiği Kişiler ile Anonim Ortaklığın Şeklî veya Maddi Organı Konumundaki Diğer Kişiler 127
B. Fiilî Organ Konumundaki Kişiler 128
§ 4. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KONUSU 130
I. Genel Olarak 130
II. Görevin Kabulünde Özen 132
A. Gerçek Kişi Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticiler Bakımından 132
B. Tüzel Kişi Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından 135
III. Karar Alma Sürecinde Özen 137
A. Toplantıya Çağrı ve Hazırlık 138
B. Toplantıya Katılım 142
C. Müzakerelere Etkili Katılım 143
1. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Etkin Biçimde Kullanılması 146
2. Gerektiğinde Uzmanların Görüşüne Başvurulması 147
D. TTK m.390 f.4 Uyarınca Toplantı Yapılmaksızın Karar Alınması Durumu 150
E. Oy Hakkının Kullanılması 151
IV. Yönetim Teşkilatının Belirlenmesinde Özen 152
A. Genel Esaslar 152
B. Yönetim Kurulunun İç Yapısına İlişkin Düzenlemeler 153
1. Yönetim Kurulunun Çalışma Sisteminin Tespiti 153
2. Yönetim Kurulu Bünyesinde İşlerinin Görülmesine Yardımcı Olan Komiteler ve Komisyonlar Kurulması 156
C. Yönetimin Devri ve Üst Düzey Yönetimin Düzenlenmesi 159
1. Yönetim Sisteminin Ortaklığın İhtiyaç ve Kaynakları Doğrultusunda Belirlenmesi 160
2. Yönetim ve Gözetim Fonksiyonlarının Düzenlenmesi 163
D. Orta ve Alt Düzey Yönetim Teşkilatının Düzenlenmesi 167
E. Ortaklıklar Topluluğu Yapısının Düzenlenmesi 168
V. Göreve Getirilecek Kişilerin Belirlenmesinde Özen 169
A. Yönetim Kurulu Başkanı ve Başkan Vekilinin Seçimi 170
B. Boşalan Üyelik İçin Geçici Yönetim Kurulu Üyesinin Seçimi 171
C. Yönetimin Devredildiği Üçüncü Kişilerin Seçimi 173
1. Gerçek Kişiler Bakımından 173
2. Tüzel Kişiler Bakımından 175
D. Ortaklık Çalışanlarının ve Diğer Kişilerin Seçimi 176
VI. Gözetim Görevinin Yerine Getirilmesinde Özen 176
A. Kavram ve Kaynaklar 176
B. Sağlıklı Bilgi Akışını ve Gözetimin Etkin Biçimde Yürütülmesini Sağlayacak Bir Sistemin Oluşturulması 179
C. Gözetimin Konu Bakımından Kapsamı 181
D. Talimat Verme ve Gerektiğinde Azletme 183
VII. Ortaklığın Finansal Yönetiminde Özen 184
A. Finansal Denetim ve Finansal Planlama Sistemlerinin Kurularak İşletilmesi 184
B. Yatırım Kararının Verilmesinde Özen 186
C. Finansman Kararının Verilmesinde Özen 188
D. Pay Sahiplerine Yapılacak Ödemelerde Özen 191
VIII. Diğer Konular 193
A. Ortaklığın Finansal Durumunun Bozulması Hâlinde Alınacak Önlemler Bakımından 193
B. İş Ortaklarının Kredi İtibarlarının Belirlenmesinde Özen 196
C. Genel Kurul Kararlarının Yerine Getirilmesinde Özen 197
§ 5. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN VE YÖNETİCİLERİN TABİ OLDUKLARI ÖZEN ÖLÇÜTÜ 199
I. Genel Esaslar 199
II. Özen Ölçütlerine Genel Bakış 200
A. Sübjektif Özen Ölçütü (Diligentia Quam in Suis) 200
B. Objektif Özen Ölçütü 202
III. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Benimsenen Prensipler 203
A. ABD Hukuku 203
B. İngiliz Hukuku 205
C. Alman Hukuku 206
D. İsviçre Hukuku 208
IV. Türk Hukukunda Tarihsel Süreç İçerisinde Gelişim 210
V. Yürürlükte Olan Hukuka Göre Uygulanacak Özenin Tespiti 212
A. Genel Esaslar 212
B. Gösterilmesi Gereken Özenin Alt Sınırı: Objektif Özen Ölçütü 213
1. Tedbirli Yönetici Kavramı ve Tedbirli Yöneticiden Beklentiler 213
2. Objektif Özen Ölçütünün Somut Olayın Özelliklerine Göre Bireyselleştirilmesi 216
C. Özen Ölçütünün Ağırlaşması Hâli 218
D. Özen Ölçütüne İlişkin Değerlendirmenin Zamansal Boyutu 220
E. Eleştiriler ve Değerlendirmeler 221
VI. Özen Ölçütünün Emredici Mahiyeti ile Esas Sözleşme ve Borçlar Hukuku Sözleşmelerindeki Düzenlemelerin Özen Yükümlülüğüne Etkisi 223
§ 6. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN DOĞURABİLECEĞİ HUKUKİ SONUÇLAR 225
I. Hukuki Sorumluluk 225
A. Sorumluluk Şartları Bakımından Değerlendirme 225
1. Özen ve Kusur 226
2. Özen Yükümlülüğünün İhlali ve Hukuka Aykırılık 227
3. Zarar 228
4. Uygun İlliyet Bağı 229
B. Yönetimin Devri Hâlinde Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu Hakkında Değerlendirme 230
C. İbra Bakımından Değerlendirme 232
D. İspat Yükü Bakımından Değerlendirme 233
II. Görevden Alınma İçin Haklı Sebebin Ortaya Çıkması 234
A. Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından 234
B. Yöneticiler Bakımından 235
III. Anonim Ortaklığın Feshi İçin Haklı Sebep Teşkil Edebilmesi 236
IV. Aynen İfa Talebinin Mümkün Olmaması 238
İkinci Bölüm
TİCARİ TAKDİR KURALI (BUSINESS JUDGMENT RULE) VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
§ 7. TİCARİ TAKDİR KURALI VE YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE UYGULANIŞI 239
I. Genel Esaslar 239
II. Terminoloji 240
III. Ticari Takdir Kuralının Amaç ve İşlevleri ile Aleyhine Getirilen Eleştiriler 242
A. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticilerin İşletmesel Kararlarında Korunmaları 242
1. Riskten Kaçınma Eğilimi ve Ekonomik Temelleri 242
2. İşletmesel Kararlarda Takdir Yetkisinin Önemi 245
3. Yönetim Kurulu Üyeliği Görevinin Üstlenilmesini Teşvik Edici Etkisi 246
4. Pay Sahiplerinin Açabilecekleri Kötüniyetli Davalar Bakımından Koruma 247
B. Mahkemelerin İşletmesel Kararların Ekonomik Yerindeliğini Değerlendirmelerinin Önüne Geçilmesi 249
1. İşletmesel Kararların Yargısal Denetiminin Esasları 249
2. Geriye Bakış Yanılgısı (Hindsight Bias) 252
C. Ticari Takdir Kuralı Aleyhine Getirilen Eleştiriler 254
IV. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Ticari Takdir Kuralının Uygulanışı 255
A. ABD Hukuku 255
1. Tarihsel Gelişim 255
2. Uygulanış Esasları 260
B. İngiliz Hukuku 264
C. Alman Hukuku 269
1. Tarihsel Gelişim 269
2. Uygulanış Esasları 272
D. İsviçre Hukuku 277
1. Tarihsel Gelişim 277
2. Uygulanış Esasları 280
§ 8. TÜRK HUKUKU PERSPEKTİFİNDEN TİCARİ TAKDİR KURALI 283
I. Giriş 283
II. Yargıtay’ın Yaklaşımı 284
III. Öğretideki Değerlendirmeler 288
IV. Değerlendirmemiz 292
A. Ticari Takdir Kuralının Türk Hukukunda Uygulanabilirliği 292
B. Ticari Takdir Kuralının Hukuki Niteliği 298
§ 9. TİCARİ TAKDİR KURALININ UYGULANMA KOŞULLARI 301
I. Genel Değerlendirmeler 301
II. İşletmesel Bir Kararın Mevcudiyeti 303
A. İşletmesel Kararın Tarifi 303
B. Bilinçli Olmayan Kaçınmaların İşletmesel Karar Olarak Değerlendirilmemesi 307
C. İşletmesel Karar Verebilecek Kişiler 308
D. Hukuki Belirsizlik Altında Verilen Kararların Ticari Takdir Kuralı Karşısındaki Durumu 310
E. Ortaklık İçin Fayda Sağlama Amacıyla Hukuka veya Sözleşmeye Aykırılık Yönünde Verilen Kararların Durumu 315
1. Hukuk Kurallarına Aykırılık Bakımından 316
2. Sözleşme İhlalleri Bakımından 318
III. İşletmesel Kararın Özenli Bir Karar Alma Sürecine ve Uygun Bilgiye Dayanması 319
A. Genel Esaslar 319
B. İşletmesel Kararın Özenli Bir Karar Alma Sürecine Dayanması 320
C. İşletmesel Kararın Uygun Bilgiye Dayalı Olarak Alınması 323
IV. Kararı Verenlerin Menfaat Çatışması İçerisinde Bulunmamaları 327
A. Genel Esaslar 327
B. Unsurları 328
1. Karar Verenlerin Kendileri veya Yakın Çevreleri ile Ortaklık Arasında, Verilen Karar Hakkında Menfaat İlişkisinin Bulunmaması 328
2. Karar Verenlerin Ortaklık Harici Çevrelerin Etkisi Altında Olmadan Bağımsız İradeleriyle Hareket Etmeleri 331
a. Bağlı Ortaklığın Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından 332
b. İnançlı Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından 334
C. Kurul Hâlinde Alınan Kararlarda Özellik Arz Eden Durumlar 336
V. İşletmesel Kararın Ortaklık Menfaatleri Göz Önünde Bulundurulduğunda Objektif Olarak Anlaşılabilir ve Savunulabilir Nitelikte Olması 337
VI. Ticari Takdir Kuralının Uygulanması Bakımından İspat Yükü 342
Sonuç 347
Kaynaklar 359
Kavramlar Dizini 381 |