|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sekizinci Baskıya Önsöz 9
Yedinci Baskıya Önsöz 13
Altıncı Baskıya Önsöz 15
Beşinci Baskıya Önsöz 17
Dördüncü Baskıya Önsöz 23
Üçüncü Baskıya Önsöz 25
Önsöz 29
İçindekiler 31
Kısaltmalar 55
Giriş 59
Birinci Bölüm
FARKLI İLİŞKİLERDEN DOĞAN BORÇLARIN ÇEŞİTLERİ VE HUKUKÎ NİTELİKLERİ
§ 1. BORÇ KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ 63
I. BORÇ İLİŞKİSİNİN GENEL ÇİZGİLERİ 63
1. Alacak/Borç İlişkisi Etkenlerinin Nitelikleri 63
A. Sübjektif Niteliği 64
B. Nisbî Niteliği 64
C. Tasarruf Yetkisi Sağlama Niteliği 65
2. Alacağın Konusu: Edim 65
II. BORÇ KAYNAKLARI 66
1. Kanundaki Sınıflandırma 67
2. Borcu Meydana Getiren İlişkilerin Türüne Göre Sınıflandırma 69
A. Normal İlişkilerden Doğan Borçlar 70
a. Hukukî İşlemler 71
aa. Sözleşmeler 73
bb. Tek Taraflı Borçlanma Vaâdleri 74
b. Hukukî İşlem Benzeri İlişkiler 77
aa. Vekâletsiz İşgörme 77
bb. Zarurî Sebepler 78
cc. Fiilî Sözleşme İlişkileri 79
c. Belli Bir Topluluğa Karşı Varolan Bağımlılıktan Doğan İlişkiler 79
aa. Üyeler ile Topluluk Arasındaki İlişkiler 80
bb. Üyeler Arasındaki İlişkiler 80
B. Çarpık İlişkilerden Doğan Borçlar 80
a. Zararın Giderimini Gerektiren Fiiller 80
aa. Haksız Fiiller 81
bb. Kusursuz Sorumluluk Yaratan Fiil ve Davranışlar 81
cc. Sözleşme Öncesi Kusurlu Davranışlar 83
dd. Borcun Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesi 87
aaa. Satılan Şeyin Taşıdığı Ayıbın, Hileli Bir Davranış ile Alıcıdan veya İş Sahibinden Saklanması 92
i. Satıcının veya Müteahhidin Hileli Davranışının Mahiyeti 93
ii. Ayıbın Hile ile Gizlendiği Sonucuna Ulaşılabilmenin Şartı 94
iii. Müteahhidin Kasden Sakladığı Ayıplar 95
iv. Satıcı, Satılanın Ayıbını Alıcıdan Hile ile Gizlemesi 96
v. İlgili Zamanaşımı Süreleri 97
bbb. Yalan Beyanlara Dayalı Açıklamaların, Hukuka Aykırılık Teşkil Etmesi 98
ccc. Yanlış Beyan ile, Yalan Beyan Arasındaki Farklılık 99
ddd. Kanunkoyucunun, Ayıbın Hile ile Gizlenmesi Karşısında Başvurduğu Düzenlemeler 99
eee. Muhatabı Aldatmaya Dönük Bir Hile ile Gizleme 102
b. Sebepsiz İktisaptan Doğan Borçlar 102
§ 2. FİİLÎ İLİŞKİLERDEN DOĞAN BORÇLAR 103
I. SOSYAL İLİŞKİLERDEN DOĞAN BORÇLAR 105
II. ŞAHIS BİRLİĞİ İLİŞKİLERİNDEN VEYA KATILMADAN DOĞAN BORÇLAR 109
III. TİPİK SOSYAL DAVRANIŞTAN DOĞAN BORÇLAR 112
§ 3. EDİM BORÇLARINDAN BAĞIMSIZ BORÇ İLİŞKİLERİ 114
I. EDİME YAKINLIĞI DOLAYISI İLE ZARARA UĞRAYANLARA KARŞI MEYDANA GELEN SORUMLULUĞUN HUKUKÎ NİTELİĞİ 117
1. Tazminat Talep Etme Hakkını Sınırlayan Hukukî İlkeler 117
A. Haksız Fiil Sorumluluğu Açısından 119
a. Genel İlkeye Getirilen İstisna 121
b. Akdî Sorumluluk ile Haksız Fiil Sorumluluğunun Yarışması 125
B. Akdî Sorumluluk Açısından 127
a. Hukukî Menfaatin Yer Değiştirmesi Teorisi 128
aa. Vasıtalı Temsil 129
bb. Hasarın Üçüncü Kişiye Geçtiği Durumlar 130
cc. Üçüncü Şahsa Ait Bir Şeyin Zilyedliğinin Devredildiği Sözleşmeler 131
dd. Zincirleme Sözleşmeler 132
b. Üçüncü Şahsı Koruyucu Etkili Sözleşme 133
aa. Üçüncü Şahıs Lehine Şart Müessesesine Başvurmak İmkânı 138
bb. Diğer Hâller 139
2. Üçüncü Şahsın Zararının Giderilmesine İlişkin Yöntemler 140
A. Tazminat Kapsamının Belirlenmesi 141
a. Tazminat Miktarının, Zarara Uğrayan Şeyin Objektif Değerine Göre Tâyin Edilmesi Gereğine İlişkin Görüş 141
b. Tazminat Miktarının, Olağan Ölçüler İçinde Kalan Rizikoya Göre Tâyin Edilmesi Gereğine İlişkin Görüş 141
c. Üçüncü Şahsın Hukukî Menfaatinin, Sözleşmenin Kurulması Sırasında Belli Olması Gereğine İlişkin Görüş 141
d. Üçüncü Şahsın Hukukî Menfaatinin, Sözleşmenin Kurulması Sırasında Bilinmesine İhtiyaç Bulunmadığına İlişkin Görüş 142
B. Zararın Giderimini Talep Etmeye Yetkili Olan Kimseler 142
a. Uygun İlliyet Kuralının, Sorumluluğun Sınırlandırılmasındaki Yetersizliği 143
b. Hukuka Aykırılık Bağı 144
aa. Hukuka Aykırılık Bağının Geniş Kapsamlı Görünümü 147
bb. Hukuka Aykırılık Bağının Dar Kapsamlı Görünümü 147
cc. Hukuka Aykırılık Bağının, Haksız Fil Sorumluluğunu ve Akdî Sorumluluğu Sınırlandırması 147
C. Tazminat Talebinin, Zarar Gören Üçüncü Şahsa Doğrudan Tanınması 148
a. Zararın Hangi Şartlar Altında Giderilebileceğinin Tespiti 149
b. Edime Yakınlığı Dolayısı ile Zarar Gören Üçüncü Şahıslar 150
c. Çözümün Akdî Sorumlulukta Bulunması 150
aa. Zarargören Üçüncü Şahsın, Borçlunun Kusurunu İspatlamak Durumunda Olmaması 151
bb. Sorumsuzluk Şartının, Akdî Sorumluluk ile Çözüm Yoluna Getirdiği Olumsuzluklar 152
cc. Zamanaşımı Konusunda Yetersizlikler ve Sorunun Akdî Sorumluluk Kapsamının, Sözleşmeye Taraf Olamayan Üçüncü Şahısları da İçine Alacak Biçimde Genişletilmesi ile Sağlanması 153
dd. Diğer Görüşler 154
II. SÖZLEŞME ÖNGÖRÜŞMELERİNE GİRİŞMEKTEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 155
1. Hukukî İşleme Bağlayan Teoriler 159
A. Sözleşme Görüşü 159
a. Kurulacak Sözleşme Görüşü (Amaç Sözleşme Teorisi) 159
b. Örtülü Sözleşme Görüşü 162
c. Sözleşme Öngörüşmelerinden Doğan Sorumluluğa, Karma Bir Nitelik Veren Seçmeci Görüş 163
aa. Haksız Fiil Kavramının, Hukuk Sistemimizde Geniş Kapsamlı Olmasının Yararları 164
bb. Geniş Kapsamlı Haksız Fiil Kavramı Vasıtası ile Dürüstlük Kurallarının İhlâl Edilmesinin, Hukuka Aykırılığı Tespit Etmekte Yeterli Olması 166
cc. Sözleşme Öncesi Borçlarının, Davranış Yan Borçlarından Kaynaklanması 167
B. Tek Taraflı Hukukî İşlem Görüşü (Giriş Teorisi) 168
2. Haksız Fiile Bağlayan Teoriler 169
A. Genel Çizgileri 169
a. Kimseye Zarar Vermeme, Davranışlarda Gerekli Özeni Gösterme ve Güveni Sarsmama Yükümlülüğü 170
b. Sözleşme Öncesi Olayları 171
B. Görüşün, Kurulan Sosyal İlişki Teorisi Karşısında Beliren Yetersizlikleri 171
a. Culpa in Contrahendo’nun, Sözleşmenin Hazırlanması ve Kurulması Safhalarının Ötesine Geçen Konumu 171
b. Öngörüşmelere Taraf Olanların Uğradığı Zararı Gidermeye Yönelik Culpa in Contrahendo Sorumluluğu 172
3. Sözleşme Benzeri Bir İlişkiye Bağlayan Teoriler 173
A. Kanundan Doğan Borç İlişkisi 174
a. Kanundan Doğan Borç Teorisinin Yetersizlikleri 176
b. Haksız Fiil ve Akdî Sorumluluğun Telâhuku 176
c. Genel Davranış Borcunun, Gerçek Bir Kanunî Borç İlişkisine Dönüşmesi 178
d. Sözleşme Öncesinin Kendine Özgü Yapısı ve İlişkinin Bireyselliği Nedeniyle Akdî Niteliği 179
e. Varsayıma Dayanan Bir Sözleşme İlişkisi Yerine, Kanundan Doğan Borç İlişkisinin Benimsenmesi Gereği 180
B. Özen Borcunun Yerine Getirilmeyişi 180
a. Dürüstlük İlkesinin, Öngörüşmeleden Doğan Sorumluluğun Kaynağı Olması 181
b. İfa Edilmeyen Öngörüşmeler Borcunun, Henüz Kurulmamış Olan Sözleşme Borcundan Farklılığı 181
4. Öngörüşmelerden Doğan Borcun Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 182
A. Kanundan Doğan Bir Borcun İfa Edilmemesi 182
a. Sözleşmeden veya Kanundan Doğan, Her Türlü Borcun İfa Edilmemesi Sorununa Çözüm 183
b. Borç İlişkisinin Kurulmasına Değil, İfa Edilmemesine İlişkin Kuralların Uygulanması 183
B. Sonuçları 184
a. Öngörüşme Fiil ve İşlemlerinin Bağımsızlığı 184
aa. Genel Nitelikteki Bir Ödevin İhlâlinden Doğan, Haksız Fiil Sorumluluğu 185
bb. Öngörüşmelerin, Genel Nitelikteki Davranış Yan Borcu Olma Niteliği 185
b. Öngörüşmelerden Doğan Haksız Fiil Unsurları 186
aa. Fiil veya Çekinme 186
bb. Hukuka Aykırılık 187
aaa. Kanunun veya Hukukun Temel İlkelerinin İhlâl Edilmesi 188
bbb. Bir Hakkın İhlâl Edilmesi 189
ccc. Ahlâk Kurallarının İhlâl Edilmesi 189
cc. Zarar 189
dd. Uygun İlliyet Bağı 190
ee. Kusur 190
III. MESLEKÎ UZMANLIĞI GEREKTİREN İŞLERDE, ÖZEN BORCUNUN TARZI VE KAPSAMI 191
1. Avukatların Özen Borcu 191
2. Mimarların Özen Borcu 192
3. Hekimlerin Özen Borcu 194
A. Hasta ile Hekim ve Hastane Arasında Kurulan Hukukî İlişkinin Genel Görüntüsü ve Yönü 198
a. Hasta ile Hekim Arasında Kurulan Hukukî İlişkinin Niteliği 199
b. Hekimin, Kendi Kusurundan Doğan Sorumluluğu 201
B. Mahkemelerde Görülen Tıbbî Konulu Dâvalar 202
a. Mahkemelerde Görülen Tıp Konulu Dâvalarının İlk Amacı Kapsamında, Zarargörenin Zararının Olabildiğince Giderilmesi 202
b. Mahkemelerde Görülen Tıp Konulu Dâvalarının İkinci Amacı Kapsamında, Tıpta Yanlış Uygulama veya Beceri Eksikliğine Dayalı Uygulamaların Tekrarının Engellenmesi 202
C. Hekimin, Başkasının Fiilinden Doğan Sorumluluğu 203
D. Hekimin Müdahalesinde Kullandığı Araç, Gereç ve Ürünlerden Doğan Sorumluluğu 203
a. Güvenli Ürün 204
b. Tehlikeli Ürün 204
c. Çocuk Fizyolojisinin Gereksinimleri 205
d. Hastaya Sağlanan Kan Ürünleri 206
e. Dâvalının Kusursuzluğunu İleri Sürmesi Mümkün Olmadığından, Kazanılan Dâva 206
f. Hâkimin, Manevî Tazminatın Miktarını Tâyin Etmesinde Yöntem 208
E. Tıpta Yanlış Uygulama ve Tıpta İstenilmeyen Sonuç 210
a. Hekimin Tedavi Sırasında Standart Uygulamayı Yapmaması, Beceri Eksikliği veya Hastaya Tedavi Vermemesi ile Meydana Gelen Zarar / Malpractice 211
b. Hekimin, Tecrübesi ve Uzmanlığının Dışında Bir Diğer Alt Uzmanlık Alanında Müdahaleye Girişmesi 211
c. Sağlık Personelinin ve Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının, Zorunlu Meslekî Mâlî Sorumluluk Sigortası Yaptırmaları Gereği 212
d. Maddî Olguların Saptanmasına İlişkin Ceza Mahkemesi Kararlarının, Hukuk Hâkimi Yönünden Bağlayıcılığı 214
e. Tıbbî Uygulama Sırasında, Öngörülemeyen Bilgi veya Beceri Eksikliği Sonucu Oluşan Zarar / Complication 215
F. Akdî Sorumluluk Etkenlerinin Ayrı Ayrı Tespiti 217
a. Dâvalı Hastane ve Hekim Açısından 218
b. Tam Hastaneye Kabul Sözleşmesi Kapsamında 218
c. Hekimlik Sözleşmesi İlâveli, Tam Hastaneye Kabul Sözleşmesi Kapsamında 219
d. Hastane Başhekimi ve Müdahalede Bulunan Hekim Açısından 219
e. Hekimin Sadakat ve Özen Gösterme Borcu 220
aa. Sadakat Borcu 221
aaa. Gizli Bilgi (Information Confidentielle) 222
bbb. Açıklamanın, Kişinin Menfaatinin Üzerindeki Toplum Menfaatine Uygunluğu 222
bb. Özen Gösterme Borcu 223
aaa. Hastayı Aydınlatma Borcu 224
bbb. Teşhis Koyma Konusunda, Özen Yükümlülüğü 225
cc. Dâvalıların Kusurlarının, Dâvacı Tarafından İspatlanması Gereğinin Bulunmaması 226
dd. Sözleşmenin İhlâl Edilmesi ile, Hastanın Uğradığı Zararlar Arasında Uygun İlliyet Bağı 226
ee. Hastaların, Önceden Öngörülemeyen Durumlar Hakkında Bilinçlendirilmeleri 226
4. Tıbbî Müdahaleden Doğan Hukukî ve İdarî Sorumluluk Türlerinin Yakınlaştırılması 227
A. Hastanın Güvenliğinin Sağlanmasına Dönük Sonuç Borcundan Doğan Sorumluluk 230
a. Hastaya Sağlık Personelinin Kusuru ile Verilen Bedensel veya Ruhsal Bütünlüğe İlişkin Zararlar 231
b. Ağır Kusur Şartı Yerine, Tıbbî Uygulama Kusurunun Tespiti 233
c. Tıbbî Müdahalenin, Yapısı Dolayısıyla Taşıdığı Zarar Verici Bir Riziko ve Kusursuz Sorumluluk Hâli (risque spécial ou exceptionnel) 234
d. Hastanın Aydınlatılması ve Aydınlatılmış Onamının Alınması (consentement éclairé) 235
B. Kamu Sağlık Kurumlarında Kusursuz Sorumluluk Hâllerinin Gelişmesi 237
a. Hastanenin Kusursuz Sorumluluğunun Üç Şartı 238
b. Hastanenin Kusursuz Sorumluluğunun Üç Şartının Sınırlandırılması ve Daraltılması 240
c. Hekimin Hastane Dışında, Özel Sektör Sorumluluğu 241
aa. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Kapsamında Özen Gösterme Yükümlülüğü 241
bb. Hekimin Özen Gösterme Borcuna Eklenen Sonuç Borcu ve Hastanın Güvenliğini Sağlama Borcu 243
C. Koruyucu Tıp ve Hastalık Hâlinde Sağlanan Tıbbî Yardım Çeşitleri ve Uygulayıcı Meslek Gruplarının İşlevi ve Sorumlulukları 243
a. Hekim 245
b. Diş Hekimi 247
c. Eczacı 248
d. Fizyoterapist 249
e. Klinik Psikolog 250
f. Odiolog 251
g. Diyetisyen 251
h. Dil ve Konuşma Terapisti 252
i. Podolog 252
j. Sağlık Fizikçisi 252
k. Hemşire 253
l. Sosyal Hizmet Uzmanı 254
m. Ebe 254
D. Haksız Fiil Sorumluluğu ile Akdî Sorumluluğun Yarışması Hâlinde, Sorumsuzluk Anlaşmasının Etkisi 255
a. Kusurlu Sorumluluk Hâlinde 255
b. Tıbbî Uygulama Sırasında, Öngörülemeyen Bilgi veya Beceri Eksikliği Sonucu Oluşan Zarar / Complication 256
c. Kasd veya Ağır İhmâlin Bulunması 258
d. Hafif İhmâlin Bulunması 258
E. Kusursuz Sorumluluk Hâlinde 259
a. Sağlık Personelinin Sadakat Borcundan Doğan Yükümlülüklerinin Sürekliliğine Karşı, Özen Yükümlülüğünün Müdahale ile Sınırlı Olması 259
b. Sağlık Profesyonelinin Özen Borcu 260
İkinci Bölüm
BORCA AYKIRILIK HÂLLERİNDEN DOĞAN
HUKUKÎ SONUÇLAR
§ 4. SÖZLEŞMEYE DAYALI ŞARTLI EDİM BORÇLARI 269
I. TÂLİ BORÇLAR 269
1. Sözleşmenin, Amacına Uygun Surette İfa Edilmesi Gereği 271
2. Yan Borçlara Aykırılığın, Sözleşme İlişkisine Etkisi 272
A. Sözleşmenin Gereği Gibi İfa Edilmediği Def’i 274
a. Cins Borçlarında, Borçlunun İfası ile Ortaya Çıkan Edimin Sonuçları 274
b. Parça Borçlarında, Ayıpsız Bir Edimin İfa Edilmesi 275
aa. Ayıplı Bir İfanın, Geçerli Bir İfa Olarak Kabul Edilebileceği Görüşünün Reddi 276
bb. Tarafların İradelerine Uygun Olmayan İfanın, Ayıplı Sayılması 276
B. İfada Beliren Nitelik Eksiklikleri 278
a. Malın, Maddî, İktisadî ve Hukukî Nitelikleri 278
b. Kötü İfa Hâllerine Karşı, Satıcı ve Alıcı Arasında Akdî Tekeffül 279
aa. Satıcının, Tek Taraflı Bir Hukukî İşlemle Borç Altına Girmesi 279
bb. Satıcının Tasavvur Açıklamasına Karşı, Kanundan Doğan Tekeffül Borcu 280
C. Gereği Gibi Olmayan İfa ile Yanlış İfa Ayırımı 280
a. Parça Borçlarında, Yanlış İfa 281
b. Cins Borçlarında, Yanlış İfa 284
c. Edim Borcunun, Teslim Edilen Şeye İlişkin Olup Olmadığı Kıstası 287
aa. Teslim Edilen Şeyin, Edim Borcunu Karşıladığı ve Ayıplar Taşıdığı Hâller 287
bb. Teslim Edilen Şeyin, Edim Borcunu Karşılamadığı Hâller 288
aaa. Teslim Edilen Şeyin, Sözleşmenin Gerektirdiği şey Olması Hâli 289
bbb. Teslim Edilen Şeyin, Sözleşmenin Gerektirdiği şey Olmaması Hâli 289
3. Ayıba Karşı Tekeffülün, Borç Olma Niteliği 289
A. Satın Alınan Şeyden Beklenen Değer ve Yarar Unsurları 293
B. Sözleşmenin Kuruluş Amacına Etkili, Belli Bir Niteliğinin Taşıdığı Ayıp 294
II. TEMEL BORCUN İFA EDİLEMEMEKLE, TAZMİNAT BORCU NİTELİĞİNİ ALMASI 295
1. Akdin Müsbet İhlâli Nedeniyle Meydana Gelen Sorumluluğun Hukukî Niteliği 295
2. Gereği Gibi İfa Edilmeyen Yan Edim Borçları ile Yan Borçlar 296
3. Tarafların Dürüstlük Kuralına Uyma Borçları 300
§ 5. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR 302
I. İFA MENFAATİ AMAÇLI BAĞIMSIZ BORÇLAR 303
1. Aslî Edimler 304
A. Teslim Etme Borçları 308
a. Parça Borcu 309
b. Cins Borcu 310
B. Hukukî İşlem Yapma Borçları 311
C. Yapma Borçları 311
D. Yapmama Borçları 312
E. Katlanma Borçları 313
2. Yan Edimler 313
A. Kanundan Doğan Yan Edimler 316
B. Sözleşmeden Doğan Yan Edimler 318
a. Sözleşme Özgürlüğü 318
aa. Sözleşme Yapma Özgürlüğü 319
bb. Sözleşmenin Şeklinde Özgürlük 319
cc. Sözleşmenin Tipinde, Konusunda ve Düzenlenmesinde Özgürlük 319
b. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırları 320
aa. Kanunun Sınırlamaları 320
bb. Genel İşlem Şartlarının Etkisi 322
aaa. Genel İşlem Şartları Açısından Tüketicinin Konumu 326
bbb. İşletmeler Eliyle Önceden Hazırlanan Genel İşlem Şartlarının Hukukî Niteliği 329
i. Norm Teorisi 333
ii. Sözleşme Teorisi 334
iii. Muafiyet ve Özel Kuralın, Genel İşlem Şartlarındaki Kuraldan Önce Uygulanması 334
ccc. Genel İşlem Şartlarının Geçerliliği ve Tüketici Açısından Yararları 337
i. Ahlâka Aykırılık Görüşü 343
ii. Gabin Görüşü 344
iii. Sosyal Devlet ve Eşitlik İlkesi Görüşü 346
iv. Dürüstlük İlkesinin Uygulanması Görüşü 346
iv/1. Açık Olmama Kuralı ve Müteşebbis Aleyhine Yorum İlkesi 350
iv/2. Şaşırtıcı ve Alışılmamış Kayıtların Kabul Edilememesi (Olağandışı Kuralların Geçersizliği) İlkesi 351
iv/3. Olayın Özelliklerinden Soyutlanarak Yorum ve Uygunsuz Biçimde Zarar Verici Şartların Geçersizliği İlkesi 352
ddd. Kelepçeleme Sözleşmeleri 355
C. Dürüstlük Kuralından Doğan Yan Edimler 356
a. Dürüstlük Kuralına Uygunluk 356
b. Hukuk Kuralının Taşıdığı Amaç Kıstası 360
aa. Dürüstlük Kuralının, Kanun Hükmünden Doğan Haklara Etkisi 361
bb. Dürüstlük Kuralının, Hukukî İşlemden Doğan Haklara Etkisi 362
c. Dürüstlük Kuralının Uygulanması 363
aa. Dürüstlük Kuralının, Kanun Hükmünün Yorumlanmasına ve Tamamlanmasına Etkisi 364
bb. Dürüstlük Kuralının, Hukukî İşlemin Yorumlanmasına ve Tamamlanmasına Etkisi 365
d. Dürüstlük Kuralının Işığında, Yan Edimler 368
aa. Aslî Edimden Bağımsız Olarak Dâva Edilebilirlik Niteliği 369
bb. Çeşitleri 371
aaa. İletme Borçları 371
i. Bildirme (İhbar) Borçları 371
ii. Bilgi ve Hesap Verme Borçları 375
iii. Danışma, Bilgilendirme, Kontrol Sözleşmelerinden Doğan Borçlar 376
iv. Bankacılık Sözleşmeleri 377
bbb. Bağımsız Kaçınma Borçları 378
II. BAĞIMLI YAN BORÇLAR 379
1. Özellikleri 382
A. Dürüstlük Kuralının Borç Kurucu Niteliği 382
B. Aslî Edimden Bağımsız Olarak Dâva Edilemezlik Niteliği (İfa Dâvası) 384
C. Somut Zarar Kıstası 385
2. İşlevleri İtibariyle Çeşitleri 387
A. İfaya Yardımcı Olma Amaçlı Yan Borçlar 387
a. Hazırlama ve Sağlama Borçları 389
aa. Bir İşgörmeye İlişkin Borç 392
aaa. Sadakat Borcu 393
bbb. Edimin, Zamanında Hazırlanması Borcu 395
i. Teslim Süresi Belli Olan İşlerde 395
ii. Teslim Süresi Belli Olmayan İşlerde 397
ccc. İşi Bizzat Yapmak veya Kendi Yönetimi Altında Yaptırmak Borcu 398
bb. Bir Şey Vermeye İlişkin Borç 400
aaa. Edim Sonucunu Teslim Borcu 400
i. İş Sahibinin Fiilî Hâkimiyetinin Sağlanması Borcu 400
ii. Satılanın, İfa Yerinden Başka Yere Gönderilmesi Borcu 402
bbb. Ayıba Karşı Tekeffül Borcu 404
i. Eserin, Tamamlanarak Teslim Edilmiş Olması Gereği 405
ii. Eserin, Ayıplı Olması Gereği 405
ii/1. Zikr ve Vaâdolunan Vasıflardan Doğan Tekeffül Borcu 405
ii/2. Lüzumlu Vasıflardan Dolayı Tekeffül Borcu 406
iii. İş Sahibinin, Muayene ve İhbar Külfetlerini Zamanında Yerine Getirmiş Olması Gereği 408
b. Koruma (Muhafaza) Borçları 409
aa. Satım Sözleşmesinde 410
aaa. Satıcının, Satılanı Saklama ve Koruma Borcu 410
bbb. Alıcının, Başka Yerden Gönderilen Şeyi Saklama Borcu 411
ccc. Alıcının, Satılanın Tesliminden Önce Yapılan Muhafaza, Bakım ve İdame Masraflarını Ödeme Borcu 412
ddd. Alıcının, Satılan ile İlgili Masraflara Katlanma Borcu 413
bb. Kira Sözleşmesinde 413
aaa. Kiralayanın Teslim ve Muhafaza Borcu 413
i. Teslim Borcundan Doğan Yan Borçlar 413
ii. Ayıba Karşı Tekeffül Borcundan Doğan Yan Borçlar 414
bbb. Kiracının, Kiralananın Özünü Muhafaza Etme Borcu 416
c. Açıklama Yapma Borçları 417
aa. Kapsamı 417
bb. Yanıltıcı Açıklamaların, Kusur Etkenine Eşdeğer Olma Niteliği 420
d. Borçlunun ve Alacaklının İşbirliği Yapma Borçları 423
aa. Alacaklının Temerrüdü veya İşin Kabulünde Temerrüd Hâlleri 424
aaa. Alacaklının Temerrüdünde, Usûlüne Uygun Bir İfa Önerisinin, Haklı Bir Nedene Dayanmaksızın Reddedilmesi 425
bbb. Muhatabın Temerrüdünün, Keşide Edilecek İhtarname ile Gerçekleşmesi 426
ccc. Aidiyeti Münâzaalı Alacağın Tediyesinden İmtina ve Tevdi 426
i. Tevdi Edilebilecek Şeyin, Tevdi Edilmeye Müsait Şeylere İnhisar Etmesi 428
ii. Tevdii Mümkün Olmayan Şeyin, Satılması 428
iii. Yapma Borçlarında, Sözleşmeden Dönme Hakkı 429
iv. Yapmama Borçlarında, Sözleşmeden Dönmenin Mümkün Olmaması 432
ddd. Alacaklı Temerrüdünün Hukukî Sonuçları 432
i. Alacaklının Temerrüdünün, Borçluyu, Ödemezlik Def’ine Karşı Koruması 434
ii. Edim ve Karşı Edim Hasarının, Temerrüde Düşen Alacaklıya Yüklenmesi 435
bb. Borçlunun Temerrüdü 437
aaa. Temerrüd İhtarının Hukukî Niteliği 437
bbb. Temerrüd İhtarının Gerekli Olmadığı Durumlar 437
ccc. Borçlunun Temerrüdünün Hukukî Sonuçları 437
i. Borçlunun Temerrüdüne Rağmen, Borcun Sürmesi 438
ii. Borçlunun Mücbir Sebep ve Umulmayan Hâller Vukuunda, Sorumluluğunun Sürmesi 439
ii/1. Zarar 442
ii/2. İşletme Tehlikesi Dışındaki Olay 442
ii/3. Sebep ile Sonuç Arasındaki Uygunluğun Kesilmesi 443
ii/4. Borçlunun Kusursuzluğunun İspatlanması 444
iii. Geçmiş Günler Faizi 445
iii/1. Faiz Borcunun Kaynağı 445
iii/2. Faizin Hukukî Niteliği 446
iii/3. Sermaye Faizi ve Temerrüd Faizi 447
iii/4. Akdî ve Kanunî Sermaye Faizi 447
iii/5. Temerrüd Faizi ve Oranları 448
iii/6. Yabancı Para Borcunda Faiz 449
iii/7. Temerrüd Faizi Oranının Aşırılığı İtirazı 450
ddd. Borçlunun Temerrüdünün Sona Ermesi 452
B. Koruma Menfaati Amaçlı Yan Borçlar 452
a. Koruma Yan Borçlarının Nitelikleri 452
aa. Sözleşme Kurma Amacına Dayalı Sosyal İlişki 453
bb. Koruma Borçlarının, Sözleşme İlişkisi Bünyesine Yansıması 454
cc. Dürüstlük Kuralından Doğan Koruma Borçlarının Etki Alanı 455
b. Çeşitleri 456
aa. Sözleşme Öncesi Koruma Borçları 456
bb. Sözleşme Esnası Koruma Borçları 459
aaa. Eser Sözleşmesinde, Edimin İyi Suretle İfasına İlişkin Özen Borcu 461
i. Özen Borcunun, Ayıba Karşı Tekeffül Hükümlerinin Yetersiz Kaldığı Durumlarda, Gerekliliği 461
i/1. Keşif Bedelinin Tecavüzüne Dayalı Olarak Sözleşmeden Dönme 462
i/2. Meslekî Norm, Teknik Şartnâme, Standardizasyon Normları ve Bayındırlık İşleri Genel Şartnâmesi 466
i/3. Uluslararası İhale Kapsamında FIDIC Şartnâmesi 466
ii. Özen Borcunun Tarzı ve Kapsamı 467
bbb. Vekâlet Sözleşmesinde, İşin Özenle Yapılması Borcu 470
i. Vekilin Özen Borcunun Konusu ve Derecesi 470
i /1. Kuraldan Çıkarılan Objektif Kıstas 472
i /2. Kuraldan Çıkarılan Sübjektif Kıstas 473
i /3. Vekilin Sorumluluğunun Kapsamı 473
ii. Vekâlet Sözleşmesinin, Ücretli veya Ücretsiz Olma Farklılığına Göre, Özen Borcunun Kapsamı ve Borcun Çeşitlerinin Belirlenmesi 474
ii/1. Vekilin, İşi Sadakat İçinde ve Özenle Yürütmek ve İfa Etmek Mecburiyeti 475
ii/2. Vekilin, Müvekkilinin Çıkarları Doğrultusunda Çalışması ve İradesine Uygun Davranmak Mecburiyeti 475
ii/3. Vekilin, Sözleşmeyi Bizzat İfa Etmesi Mecburiyeti 475
ii/4. Vekilin, İcraatı Hakkında Hesap Vermek Mecburiyeti 476
cc. Sözleşme Sonrası Koruma Borçları 476
Üçüncü Bölüm
AKDÎ VE HAKSIZ FİİL SORUMLULUKLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
§ 6. BORCA AYKIRILIK HÂLLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN AKDÎ VE HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI 481
I. İSPAT KÜLFETİ YÖNÜNDEN 481
1. Sözleşmenin ve Hukuk Düzeninden Doğan Borçların İspatlanması 483
A. Sözleşmenin İspatlanması 483
a. Sözleşmenin Bâtıl Olduğunun İspatlanması 484
b. İhtilâfın, Konu Edilen Sözleşmeden Doğduğunun ve Gerekiyorsa Edimin Mahiyetinin İspatlanması 484
B. Hukuk Düzeninden Doğan Borçların İspatlanması 484
a. Hukuk Düzeninin Gerektirdiği Davranış Biçiminin İhlâli Dolayısı ile Meydana Gelen Borç 485
b. Hukuk Düzeninin Öngördüğü Davranışlara Aykırılık 485
2. Borcun İhlâlinin veya Hukuka Aykırılık Unsurunun İspatlanması 486
A. Borcun İhlâlinin İspatlanması 487
a. Alacaklı Tarafa Ait İspat Yükü Kapsamında, Sözleşme Gereğinin İfa Edilmediğinin İspatı 487
b. Alacaklının, Sözleşmenin Varlığını ve Kapsamını İspatlaması 487
B. Hukuka Aykırılık Unsurunun İspatlanması 488
3. Kusur Unsurunun İspatlanması 489
A. İspat Külfetinin Sorumluluk Tipine Göre Farklı Dağılımına İlişkin Görüşler 490
a. Klâsik Görüş 490
b. PİOTET’nin Görüşü 490
aa. Akdî Sorumluluktan Kurtuluşun Delili 491
bb. Haksız Fiil Sorumluluğu Alanında, Zarar Görenin, Mahkemeye Sunacağı Olay ve Deliller 492
cc. Borçluyu Sorumluluktan Kurtaran İmkânsızlık ve Borçlunun Kusurunun Bulunmaması 493
c. PACHE’ın Görüşü 493
aa. Sözleşme Alanında ve Haksız Fiil Alanında Kusur Unsurunun Farklı Olmaması 494
bb. Kusurun, Gösterilmesi Gereken Özendeki Eskilikten Meydana Gelmesi 495
d. CUENDET’nin Görüşü 495
aa. Dâvalının, Belli Bir Fiili veya İşlemi Yapması veya Yapmaması 496
bb. Dâvalının, Belli Bir Sonucun Temini İçin, Özenli Davranması 496
B. Kusurun Objektif ve Sübjektif Unsurları 496
a. Kusurun Objektif Unsuru 497
aa. Akdî Sorumluk Alanında İspat Külfetinin, Haksız Fiillerden Farklı Olarak Ters Çevrilmesi 498
bb. Kusursuzluğun İspatlanmasında, Borçlunun Olumsuz Bir Delil Getirmesi Gereği 498
b. Kusurun Sübjektif Unsuru 499
4. Zararın İspatlanması 499
A. Genel İlke ve Hak Edilebilecek En Yüksek Tazminat Oranı 501
a. Somut Zarar ve Zarargörenin Malvarlığında Beliren Zararın Subjektif Hesaplanması 501
b. Dâvacının Tazminat Olarak Talep Ettiği Miktarı ve Borçlunun Haklarına Riayet Ettiğini İspatlaması 502
B. Genel İlkenin İstisnası ve Zararın Gerçek Tutarının İspatlanamadığı Durumda, Hâkimin Takdiri 503
a. Dâvacının, Gerekli Karineleri Bile Getirememesi Hâlinde, Mahkemenin, Zararın Nedenine İlişkin Belirtileri Re’sen Araştırmak Durumunda Olmaması 503
b. Meydana Gelen Zarar Karinesi ve İspat Külfetinin Ters Çevrilmesi 504
5. Uygun İlliyet Bağı Unsurunun İspatlanması 505
A. Uygun İlliyet Bağının Kıstasları 507
a. Objektif Nitelikte Öngörülebilirlik 507
b. Hayat Tecrübeleri ve Zarar Konusu Hakkında Bilgi Sahibi Olmak 508
c. Hâkimin İzlediği Karar Verme Usûlü 508
B. Hukukî İlliyet ve Uygun İlliyet Bağı 512
a. Tazminat Hukukunda Sorumluluk 513
b. Kusursuz Sorumlulukta İlliyet Bağı 514
II. ZAMANAŞIMI YÖNÜNDEN 517
1. Zamanaşımının Başlangıcı 519
2. Zamanaşımı Süreleri 520
3. Zamanaşımının, Harekete Geçememek ve Tazminat Talebinde Bulunamamak Durumundaki Kişinin Aleyhine İşlemeyeceği Hususu 523
A. Haksız Fiiller Alanında, Taraflardan Birinin Sorumluluğunun Söz Konusu Edilebilmesi İçin, Hukukî Bir Sonuç Yükleyen Fiil veya İlişkinin Getirdiği Unsurların İspatlanması 524
B. Neden Olduğu Zarar Henüz Gerçekleşmemiş Bir Fiilin, İşlenmiş Olmasının, Anılan Sürelerin Başlaması İçin Yeterli Sayılmaması 524
C. Zamanaşımının Başlamasında, Zararın Meydana Gelmiş Olması ve Haksız Fiilin Bütün Unsurları ile Gerçekleşmiş Olması 525
4. Alacak Hakkının Talep Edilebilirliğini Ortadan Kaldıran Bir Savunma Aracı Olarak Zamanaşımı 526
A. Akdî Sorumluluk Alanında, Zamanaşımının, Borcun Muaccel Olmasından İtibaren Başlamasına Karşılık; Haksız Fiîl Sorumluluğu Alanında, Zamanaşımının, Zarargörenin Zararı ve Bundan Sorumlu Olanı Öğrenmesi ile Birlikte Başlaması 528
B. Zamanaşımı Süresinin Başlaması 528
III. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ VE SONUÇLARI 530
1. Sözleşmenin Tâdil Edilerek Uygulanması ve Yeni Şartlara Uyarlanması 531
A. Sözleşmeye Bağlılık ve Sözleşme Serbestliği İlkeleri 532
B. İntibak Hükümleri 534
a. Sözleşme Adaletinin Tarafların Bir Kusuru Olmaksızın Bozulması 535
b. Eser, Hizmet ve Kira Sözleşmeleri Alanlarında, İstisna Hükmünün Kıyasen Uygulanması 536
c. Sadece Borçlu Lehine Kullanılabilecek, Aşırı İfa Güçlüğü Hâli 537
2. Ahde Vef’a İlkesi ve Doğruluk ve Güven İlkesinin İşlevi Doğrultusunda Sözleşmenin Oluşan Yeni Şartlara Uyarlanması ve Tamamlanması 538
A. Ahde Vef’a İlkesinin Öngörülemezlik İlkesinin Şartları Dâhilinde Yumuşatılması 542
B. İfa İmkânsızlığının Şartları 545
a. Sözleşmenin Başlangıçta Mümkün Görünen İfa Edilebilirliğinin Sonradan İmkânsız Hâle Dönüşmesi 546
b. Sözleşmenin Başlangıçta Mümkün Görünen İfa Edilebilirliğinin Sonradan İmkânsız Hâle Dönüşmesinde, Borçlunun Kusursuz Olması 551
3. Sözleşmelerde Emprevizyon Teorisi ve Uygulama 554
A. Sözleşmelerde Emprevizyon 554
a. Öngörülemezlik Hâlinin (imprévision) Oluşumunda Gerekli Olan Koşullar 557
aa. Olumlu Koşullar 558
bb. Olumsuz Koşullar 558
aaa. Değişen Hâl ve Şartların Olağanüstü ve Objektif Nitelikte Olması 558
bbb. Değişen Hâl ve Şartların, Sözlenin Taraflara Yüklediği Edimler Arasındaki Dengeyi Aşırı Ölçüde Bozması 559
ccc. Sözleşmede veya Kanunda Değişen Hâl ve Şartlara İlişkin Bir Kaydın veya Hükmün Bulunmaması 561
ddd. Değişen Hâl ve Şartların Ortaya Çıkmasında İlgili Tarafın Kusurunun Bulunmaması 563
eee. Değişen Hâl ve Şartların, Taraflar Bakımından Önceden Tahmin Edilebilir ve Beklenebilir Nitelikte Olmaması 564
fff. Edimlerin Henüz İfa Edilmemiş Olması 565
B. Doktrinde Emprevizyon Teorisi 565
a. Tarafların İradelerine Dayalı Sübjektif Sistemler 566
aa. Clausula Rebus Sic Stantibus Teorisi 566
bb. Tasavvur Teorisi – Sözleşmenin Temeli Teorisi (la base du contrat) 567
cc. Sözleşmede Boşluk Teorisi (la lacune du contrat) 568
b. Kanuna Dayalı Olan ve Doğrudan Kanun Gereğinin Uygulanması veya Kanunda Öngörülen Şartın Kıyasen Uygulanmasına Dayalı Sistem 569
aa. Sonraki İfa İmkânsızlığı Teorisi 569
bb. Ahlâka Aykırılık Teorisi 570
cc. Hata Teorisi ve Dönme 571
dd. Gabin Teorisi 573
c. Hukukun Genel İlkeleri Doğrultusunda, Dürüstlük Kuralının Uygulanması 574
C. Hâkimin Sözleşmeye Müdahale Şartlarının Genel İlkesi 576
a. Hâkimin Sözleşmeye Müdahale Etmesinin Şartları 577
aa. Öngörülemez Nitelikte Dış Kökenli Olayın Sebep Olduğu Sonuç 577
bb. Sinallagmatik İlişkide, Karşılıklı Menfaat Dengesinin Bozulması 577
cc. Tarafların Karşılıklı Edimleri Arasında Oluşan Dengesizliğin Açıkça Aşırı Oranda Yüksek Olması Gereği 578
b. Hâkimin Sözleşmeye Müdahale Etmesinin Türleri 578
aa. Sözleşmeden Dönme veya Sözleşmenin Feshi 578
bb. Sözleşmenin Yeni Şartlara Uyarlanması 581
4. Konut Finansman Kredisi ile Taşınmaz Satın Alımında İşlem Temelinin Çökmesi ve Sonuçları 581
A. Beklenmeyen Hâl Kuramı (İşlem Temelinin Çökmesi) 582
a. Beklenmeyen Hâl Kuramının (İşlem Temelinin Çökmesi Kuramının) Uygulanması 583
aa. Dövize Endeksli Kredi Sözleşmelerinde Uyarlama 584
bb. Sözleşmelerde Aşırı İfa Güçlüğü ve Uyarlama 590
aaa. Sözleşmenin Kurulması Sırasında Tarafların Öngöremedikleri, Sonradan Meydan Gelen Bir Olağanüstü Durumun Gerçekleşmesi 592
bbb. Olağanüstü Durumun, Borçludan Kaynaklanmaması Gereği 592
ccc. Sözleşmenin Başlangıcında Kurulan Dengenin Sonradan Bozulması 593
ddd. Borçlunun Borcunu Henüz İfa Etmemiş veya İfanın Aşırı Ölçüde Güçleşmesinden Doğan Haklarını Saklı Tutarak İfa Etmiş Olması 593
b. Borçlunun Hâkimden Sözleşmenin Yeni Koşullara Uyarlanmasını İstemesi veya Bu Mümkün Olmadığı Takdirde Sözleşmeden Dönmesi 594
aa. Sözleşmeden Dönme 595
bb. İşlem Temelinin Çökmesi ve Uyarlama Kapsamında, Birbirinden Farklı Üç Hâl 596
aaa. Aşırı İfa Güçlüğü Hâli 596
i. Bölücü Terör 601
ii. Devalüasyonlar 601
bbb. Tarafların Karşılıklı Edimlerinin İfası Arasında Dengenin Bozulması Hâli 602
ccc. Tarafların Sözleşme ile İzledikleri Amacın Boşa Çıkması Hâli 602
c. Uyarlamaya Konu Edilen Sözleşmenin Mahiyeti ve Kelepçeleme Sözleşmeleri 603
aa. Dürüstlük Kuralından Doğan Yan Edimler 604
aaa. Dürüstlük Kuralına Uygunluk 604
bbb. Karşılıklı İyi ve Dürüst Davranışın Ölçüsü 604
bb. Güven İlkesine Dayanarak, Yazılı Hukukun Yetersizliklerini Gidermek 606
5. Âni Edimli ve Sürekli Edimli ve Kısa Süreli Sözleşmelerde Uyarlama 608
A. Sürekli Edimli Sözleşmelerde Uyarlama 609
B. Âni Edimli Sözleşmelerde Uyarlama 611
a. Uyarlama Dâvalarında Hâkimin İzleyeceği Temel Esaslar 616
b. Satış İşleminin Yapılmış ve İşlemin Sona Ermesi Hâlinde 617
C. Kısa Süreli Sözleşmelerde Uyarlama 618
IV. SORUMLULUĞU DARALTMAK VEYA KALDIRMAK YÖNÜNDEN 619
1. Esas Sözleşmeye Eklenen Bir Sorumsuzluk Anlaşması 621
A. Sorumsuzluk Anlaşmasının Hukukî Niteliği 621
B. Sorumsuzluk Anlaşmasının Etki Alanı 623
a. Sözleşme Özgürlüğü Yönünden 623
aa. Kamu Düzeninin, Tarafların İrade Özerkliğini, Toplum Yararı Açısından Düzenleyen ve Sınırlayan Bir Etken Olması Niteliği 624
bb. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırmasının Gerekliliği 625
cc. Sözleşmeler Alanında Kamu Düzenini Oluşturan, Uyulması Zorunlu Kurallar ve Yasaklayıcı Önlemlerin Özelliği 626
dd. Konu Edilen Sözleşmeye Özgü Şartlara Uyum Sağlanması Gereği 627
ee. Sözleşmeler Alanında Geçerli Kamu Düzeni Kavramındaki Gelişmeler 628
ff. İrade Özerkliğinin Giderek Daralması 628
b. Kamu Düzenine, Ahlâk ve Şahsiyet Haklarına İlişkin Hükümlerin Etkisi 629
aa. Âmir Hükümler ve Yedek Hukuk Kuralları 629
aaa. Alacaklının, Yapılan Sorumsuzluk Anlaşması Kapsamında, Kanunun Sağladığı Yararlardan Feragat Etmiş Olması 630
bbb. Kanunun Getirdiği Sınırlamalara, Devlet ve Toplum Dayanaklarından Esinlenerek Edinilen Değer Yargılarına Göre Tespit Yapılarak Ulaşılması 631
bb. Haksız Zarar Kıstası ve Sorumluluğun Bertaraf Edilmesi Şartının Hukukî Niteliği 632
aaa. Borçlunun Kasd veya Ağır Kusuru Şartının Müeyyidesi 632
bbb. Borçlunun Hafif Kusuru Şartının Müeyyidesi 633
ccc. Takdir Hakkını Kullanan Hâkime, Yedek Hukuk Kurallarını Âmir Hüküm Katına Çıkarma Olanağının Verilmesi 634
cc. Yardımcı Şahısların Borca Aykırılıklarından Doğan Sorumsuzluğun Hukukî Niteliği 635
aaa. Zarara Sebebiyet Verme ve Varsayılan Bir Kusur 636
bbb. Hâkimin Takdir Hakkına Müracaat İmkânının Bulunmaması 637
2. Haksız Fiiller Alanında Sorumsuzluk Anlaşması 638
A. Haksız Fiilin İşlenmesinden Önce Verilen Rızanın Sorumluluğa Etkisi 639
a. Zarara Rıza Göstermenin Hukukî Niteliği 640
b. Sorumluluğu Daraltıcı Nitelikteki Şartların Geçerliliği Sorunu 641
aa. Haksız Fiiller Alanında Sorumsuzluk Anlaşmasını Reddeden Görüş 642
bb. Haksız Fiiller Alanındaki Sorumsuzluk Anlaşmasını Sınırlamalarla Kabul Eden Görüş 643
aaa. Kıyas Yolu ile Uygulama 643
bbb. Zararın, Şahısvarlığına veya Malvarlığına Verilmesine Göre Yapılan Ayırım 643
B. Haksız Fiil Sorumluluğu ile Akdî Sorumluluğun Yarışması Hâlinde, Sorumsuzluk Anlaşmasının Etkisi 644
a. Kusurlu Sorumluluk Hâlinde 644
aa. Kasd veya Ağır İhmâlin Bulunması 644
bb. Hafif İhmâlin Bulunması 644
b. Kusursuz Sorumluluk Hâlinde 645
3. Kanunlara ve Yargı İçtihatlarına Güven Duyma İlkesinin, Kamu Düzenine Etkisi 645
A. Yasalara ve Yargı İçtihatlarına Güven Duyma İlkesinin, Kamu Düzeni ile Doğrudan İlgisi 646
B. Objektif İyiniyet Kuralının, Hakkını Kullanan veya Borcunu İfa Eden Kişinin Karşısında Bulunan Kişilerin, Hukuka Olan Güvenlerinin Korunması İlkesine Üstün Yer Vermesi 648
a. Açık Hüküm Karşısında, Yorum Yapma Olanağının Gereksizliği 648
b. Kamu Düzeni ile İlgili Bir Konuda, Kuralın Yorumunu Yapılırken Yasanın Açıkça ve Kesinlikle Belirlediği ve Yasakladığı Durumlara Müdahale Edilememesi 651
V. KATASTROFİK HASARIN TAZMİNİ 652
1. Olağandışı Olayın Tanımlanması 654
A. Olağandışı Olayın Oluş Sebebi 655
a. Olayın Oluşum Sebebinin Âni Olma Niteliği 656
b. Olayın Oluşum Sebebinin Olağandışı Olma Niteliği 657
B. Olağandışı Olayın Meydana Getirdiği Zararın Boyutları 657
a. Doğan Zararın Olağanüstü Olma Niteliği 658
b. Olağandışı Olaydan Etkilenen Zarargörenlerin Çokluğu 659
c. Olağandışı Olaydan Doğan Zararın Maddî, Manevî ve Ekonomik Etkisi 660
2. Olağandışı Olaydan Doğan Zararın Giderilmesinin Yöntemleri 661
A. Hukuka Aykırılık Olmaksızın, Zarar Karşısında Sorumluluğu Üstlenmenin Amaçlan 663
a. Zararı Denkleştirme Amacı 663
b. Zararı Önleme Amacı 664
c. İhlâl Edilen Hakkın Devamını Sağlama Amacı 664
3. Kaim Değerlerin Alacaklıya Devri 665
A. Sorumluluk Hâlinde Sigorta Sözleşmelerinin İşlevi 667
B. Hayat Sigortaları ve Kazaya Karşı Sigortalar 668
a. Mâli Sorumluluk Sigortaları 668
b. Kural 669
c. İstisna 669
4. Hukuka Aykırı Olmayan Fiilden Doğan Sorumluluk ve Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi 671
A. Kamu Hukuku Alanında Fedakârlığın Denkleştirilmesi 672
B. Medenî Hukuk Alanında Fedakârlığın Denkleştirilmesi 673
a. Zorunluluk Hâllerinde İradeye Dayalı Olarak Verilen Zarar 674
b. Komşuluk Hukukundan Doğan Hâllerde İradeye Dayalı Olarak Verilen Zarar 674
c. Doğanın Etkisiyle Başkasının Taşınmazına Düşen Malların Takibinde Verilen Zarar 675
C. Tehlike Esasına Dayalı Sorumluluk ve Buna İlişkin Mevzuat 675
a. Beklenebilir Nitelikte Bir Zararın Âniden Doğması 676
b. İşletme Sorumluluğu 678
c. İşletme Dışı Sorumluluk 678
d. Âniden Meydana Gelen Zararın Hukuka Aykırılığı Sorunu 679
5. Konunun Güncelliği ile Hukukî ve Ekonomik Yönden Önemi 679
A. Toplumda Artan Tehlike Unsuru 680
a. Bireyin Tehlike Karşısında Artan Duyarlılığı 680
b. Konunun Hukukî Yönden Önemi 681
c. Konunun Ekonomik Yönden Önemi 682
B. Zarar Öncesi Tedbirleri 683
C. Zarar Sonrasının Etkileri 683
6. Yaşanmış Bazı Olağandışı Olaylar ve Uygulama 685
A. Yaşanmış Bazı Olağandışı Olaylardan Doğan Zararlar 685
a. Olağandışı Katastrofik Olayların Tekrarlanma İhtimali 685
b. Olağandışı Olayların Oluşum Özelliklerine Göre Ayırımı 686
c. Zarara Sebep Olan Olayın Doğmasına Neden Olan Etkene Göre Ayırım 686
aa. Doğa Etkeni 686
aaa. Âni Oluşumlu Olağandışı Olaydan Doğan Zarar 687
bbb. Olağandışı Önemde Bir Zarar 688
ccc. Doğadan Kaynaklanan Bazı Olağandışı Olaylar 689
bb. Teknik Etkenler 691
aaa. Kasd Unsuru Olmaksızın Meydana Gelen Riziko Zararı 691
bbb. Teknik Sebeplere Bağlı Olağandışı Kazalardan Doğan Zararlar 692
cc. İradî Etkenler 692
d. Zarara Sebep Olan Etkenin Hukukî Sorumluluk Yaratmaya Elverişli Olmasına Göre Ayırımı 692
aa. Uygun İlliyet Bağı Kapsamında Doğan Zarar 693
bb. Dolaylı ve Ara Sebeplere Dayalı Olağanüstü Zararlar 694
cc. İlliyet Bağını Kesen Sebepler Kapsamında Doğan Zarar 695
aaa. Zararı Meydana Getiren Sebep 696
bbb. Kişilerin Fiil ve Eylemlerinden Bağımsız Olaylardan Doğan Olağanüstü Zararlar 697
ccc. Kişilerin Fiil ve Eylemlerinden Doğan Olağanüstü Zararlar 697
B. Kişilerin Fiil ve Eylemleri ile Umulmayan Hâllerin Birleşmesinden Doğan Olağanüstü Zararlar 698
C. İfanın İmkânsızlığı 699
7. Hukukî Sorumluluk Alanı 701
A. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Alanında Bazı Somut Olaylarda Mücbir Sebep Uygulamaları 702
B. Borçlunun İspatlama Yükümlülüğü 703
a. İstisna (Eser) Sözleşmesinde 704
b. Hizmet Sözleşmesinde 706
aa. Sözleşmede Sayılan Özel Hâller 707
bb. 4857 Sayılı İş Kanunu’na Göre Zorunlu Hâller 708
8. Zararın Giderilmesi 708
A. Maddî Zararların Giderilmesi 709
B. Manevî Zararların Giderilmesi 710
C. Devletin Müdahalesi ve Sorumluluğu 711
a. Devletin Olağandışı Zarar Öncesi Sorumlulukları 711
b. Devletin Olağandışı Zarar Sonrası Sorumlulukları 712
aa. Nükleer Alanda 712
bb. Devletin Aldığı Tedbirlerden Doğan Zararlar 714
cc. Üreticilerin ve Tarım İşçilerinin Uğradığı Zarar 715
VI. SÖZLEŞMENİN KURULMASI ESNASINDA ÖNGÖRÜLEMEYEN SONRAKİ İFA İMKÂNSIZLIĞI VE MÜCBİR SEBEP 717
1. Mücbir Sebeplerin Oluşumu Hakkında Geliştirilen Teoriler ve Mücbir Sebebin Etkileri 720
A. Teoriler 721
a. Sübjektif Teori 721
b. Objektif Teori 723
c. Tehlike Teorisi 725
d. Sübjektif ve Objektif Teorilere Getirilen Yenilikler 726
B. Tarafların Sorumluluğu 726
a. Zarar 728
b. İşletme Tehlikesi Dışındaki Olay 729
c. Sebep ile Sonuç Arasındaki Uygunluğun Kesilmesi 730
d. Borçlunun Kusursuzluğunun İspatlanması 731
C. Mücbir Sebebin Nisbî Bir Kavram Olma Niteliği 731
a. İfa İmkânsızlığı 732
b. İfa Güçlüğü 735
c. Manevî İmkânsızlık 735
2. Mücbir Sebeplerin Unsurları 736
A. Olayın Fiilen Gerçekleşmesi 736
a. Borca Aykırılığın Uygun Sebebi 736
b. Tabiattan, Sosyal veya Hukukî Etkenlerden Kaynaklanan Olay 738
aa. Tehlike Sorumluluğu Alanında 738
bb. Sözleşmeler Alanında 740
cc. Haksız Fiiller Alanında 740
B. Olayın, Davranış Normunun veya Borcun İhlâline Sebep Olması 741
a. İşletmenin Faaliyet Çevresi 742
b. İşletmeye Göre İç Kökenli Etkenler 742
C. Olayın Dış Kökenli Olma Niteliği 743
a. Olayın, İşletmenin Faaliyet Çevresi Dışında Olması 744
aa. İç Kökenli ve Dış Kökenli Olma Farklılığı 744
bb. Dış Kökenli Olayın Büyük Şiddet ve Yoğunluğu 746
b. İşletme Tehlikesi Sorumluluğu 746
D. Olay ile Sözleşmenin veya Davranış Normunun İhlâli Arasında Uygun İlliyet Bağının Bulunması 747
E. Olayın Kaçınılmazlık Niteliği (l’inévitabilité) 748
a. Kaçınılmazlık Unsurunun Özellikleri 748
aa. Kaçınılmazlığın Mutlaklık Niteliği 749
bb. Kaçınılmazlığın, Borçlunun Ekonomik Durumundan Bağımsızlığı 750
b. Olayın Kaçınılmazlığı İçinde Yer Alan Etkenler 750
aa. Olayın Önlenemezlik Niteliği (l’insurmontabilité) 751
aaa. Önlenemezliğin (insurmontabilité) Sübjektif Ölçülere Göre Belirlenmesi 751
bbb. Önlenemezliğin Objektif Ölçülere Göre Belirlenmesi 752
bb. Olayın Dayanılmazlık Niteliği (l’irrésistibilité) 752
cc. Olayın Öngörülemezlik Niteliği (l’imprévisibilité) 754
aaa. Olağanüstü Nitelikteki Olayın Öngörülemezliği 755
bbb. Tekrarlanan ve Süregelen Olağanüstü Olaylar 755
i. Bölücü Terör 756
ii. Devalüasyonlar 756
iii. Sözleşmenin Temelinden Çökmesi 757
ccc. Olayın Olağan Olmaması 758
i. Olayın, Belli Bir Süreden Beri Görülmemiş Olması 758
ii. Olayın Yoğunluğunun ve Süresinin İstisnai Boyutları 759
VII. SORUMLULUKTA TESELSÜL YÖNÜNDEN 762
1. Teselsül İlişkisinin, Teminat Arttırıcı Niteliği 764
A. Sözleşme Borçlarında Teselsül 765
a. Borçların Birbirlerinden Bağımsızlıkları 765
b. Müteselsil Borçlulukta İfa 766
B. Sözleşmenin Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesinden Doğan Tazminat Borcunda Teselsül 766
2. Akdî Teselsül Hükümlerinin, Haksız Fiiller Alanında Meydana Gelen Müteselsil Sorumluluk Hâllerine, Uygun Olduğu Ölçüde, Kıyasen Tatbik Edilebilirliği 767
A. Borçluların Durumu 767
B. Müteselsil Borcun Sona Ermesi 769
VIII. AVUKATLIK VEKÂLET SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA SORUMLULUK 769
1. Tüketici İşlemi Kapsamında, Vekâlet Sözleşmesi 769
A. Vekâlet Sözleşmesi 773
a. Müvekkilin, Avukatın Emeğinin Hak Ettirdiği Ücreti Ödemekle Yükümlü Olması 774
aa. Avukatlık Ücret Hakkı (Honorarium / Şeref Bedeli) ve Angarya Yasağı 775
bb. Vekâlet Veren, Vekilin, Vekâletin Gereği Gibi İfası İçin Yaptığı Giderleri Ödemekle Yükümlü Olmasının Şartları 777
B. Taraflar Arasında Geçerli Bir Vekâlet Sözleşmesi Bulunmalı ve Yapılan Masrafların Söz Konusu Vekâletnamenin Gereği Olması Gerekmektedir 778
C. Vekil Masraf Yapmış Olmalı ve Bu Masraf, Vekâletin İfası Yolunda, İsteyerek ve Bizzat Vekilin İradesi ile, Vekilin Kendi Malvarlığından Yapılmış Olması Gereğii 779
D. Vekâletin Gereği Gibi İfa Edilmiş Olması 780
a. İşin İfası Dolayısıyla Vekilin Yaptığı Masraf 782
b. İşin İfası Dolayısıyla Vekilin Uğradığı Zarar 784
2. Vekilin Vekâletten Azli veya İstifası 784
A. Avukatın Vekâletten Azli 785
B. Azil veya İstifanın Münasip Olmayan Bir Zamanda Gerçekleşmiş Olması Hâlinde, Diğer Tarafın Bundan Dolayı Uğradığı Zararı Tazmin Yükümlülüğü 789
a. Vekâletten Azil veya İstifaya, Bunların Haklı Nedenlere Dayalı Olup Olmamasına Göre Değişen, Farklı Sonuçlar 789
b. Avukatın Haksız Azli Hâlinde Ücretin Tamamının Ödenmesi ve Avukat Kusur veya İhmâlinden Dolayı Azledilmiş İse Ücretin Ödenmemesi 791
aa. Değeri Para ile Ölçülebilen Dâva ve İşler 792
bb. Avukatın Müvekkilinden Aldığı Vekâlet Ücreti ile Dâvayı Kaybeden Diğer Tarafa Yüklenen Ödeme 792
C. Vekilin, Müvekkil Tarafından Vekâletten Haksız Surette Azledilmesi 792
D. Vekilin, Vekâletten İstifa Etmesi 796
3. Ücretsiz Vekâletin Baro’ya Bildirilmesi Şartı 799
4. Meslekî Uzmanlığı Gerektiren İşlerde, Özen Borcunun Tarzı ve Kapsamı 800
A. Vekâlet Sözleşmesinde, İşin Özenle Yapılması Borcu 803
B. Vekilin Özen Borcunun Konusu ve Derecesi 803
a. Vekilin Özen Gösterme Yükümlülüğünden Ulaşılan Objektif Kıstas 806
b. Vekilin Özen Gösterme Yükümlülüğünden ve Uzmanlık Gerektirmesine Göre Ulaşılan Sübjektif Kıstas 806
5. Vekilin Sorumluluğunun Kapsamı 807
A. Vekâlet Sözleşmesinin, Ücretli veya Ücretsiz Olma Farklılığına Göre, Özen Borcunun Kapsamı ve Borcun Çeşitlerinin Belirlenmesi 808
a. Vekilin, İşi Sadakatle ve Özenle Yürütmek ve İfa Etmek Mecburiyeti 809
b. Vekilin, Müvekkilinin Çıkarları Doğrultusunda Çalışması ve İradesine Uygun Davranmak Mecburiyeti 811
c. Vekilin, Sözleşmeyi Bizzat İfa Etmesi Mecburiyeti 812
d. Vekilin, İcraatı Hakkında Hesap Vermek Mecburiyeti 813
B. Vekilin, Sözleşme Sonrası Koruma Borçları 813
IX. SAĞLIK HUKUKUNDA VEKÂLETİN GEREĞİ GİBİ İFASI 817
1. Sağlık Personelinin, Vekâlet Akdi Gereği Olarak, Tedavinin Gerçekleştirilmesinde, Zaman ile Bağlı Olmaması ve Sonuç Rizikosunu Yüklenmemesi 818
A. Vekâletin Özenle Uygulanması 819
B. Sağlık Çalışanlarının, Hastayı “İyileştirme” Sonucuna Ulaşmalarının Zorunlu Sonuç Olmaması 820
C. Sağlık Personelinin Bağlı Olduğu Vekâlet Sözleşmesinin, Hizmet Sözleşmesinden Farklılığı 821
a. Sağlık Personelinin, Mesaisini Belli Saatlerde, Belirsiz Sayıda Hasta Tedavisi İçin, Bir Özel Hastaneye Hasretmesi 822
b. Sağlık Personelinin, Hastayı, Bağımsız Surette Tedavi Etmesi 822
D. Sağlık Personelinin Bağlı Olduğu Vekâlet Sözleşmesinin, Eser (İstisna) Sözleşmesinden Farklılığı 823
a. Vekâlet Sözleşmesinde Zımnî Kabul Unsuru 824
aa. Sözleşmenin Kurulduğu Yönünde Bir Kesin Karinenin Oluşması 825
bb. Sağlık Personelinin, Kendisine “Tevdi Edilen İşi Görmek Hususunda Resmî Sıfatı” Taşıması 825
b. Sağlık Personelinin Zımnî Kabulü 826
c. Hastanın Zımnî Kabulü 827
2. Sağlık Personelinin, Hastaya, Belli Bir Yönde Faaliyet Göstermeyi Taahhüt Etmesi 828
A. Sağlık Personelinin, Ücret Almaksızın İşgörme Serbestisi 828
B. Maddî Fiillere İlişkin Vekâlet Sözleşmesinden Cayma (Dönme) ve Azil 828
C. Sağlık Personeline Tanınan Maddî Fiillere İlişkin Yetkinin Şekil Unsuru 829
a. Sağlık Personelinin, İşgörmeye İlişkin Bir Borcu Üstlenmesi 830
b. Hastaya veya Hasta Yakınlarına İmzalattırılan Yetkilendirme Belgesi 830
aa. Hastadan, Bilgilendirilmek Suretiyle, İzin Alınması 831
bb. Fiil Ehliyetinden Yoksun Olanlar Hakkında 831
3. Açlık Grevi Yapan veya Ölüm Orucu Tutanlar Hakkında 832
A. Sağlık Personeli ile Hasta Arasında Kurulan Vekâlet İlişkisinin Kapsamı 832
a. Sağlık Personelinin, Vekâletsiz İşgörme Kapsamına Giren, İzinsiz Müdahalesi 833
b. Sağlık Personelinin, Vekâlet İlişkisi Kapsamında Öngörülen Sınırları Aşması 833
B. Hukuka Uygun Bir Amaca Dönük Müdahale 834
C. Sağlık Personelinin Müdahalesinin Sınırlarının Sözleşme ile Tespiti 834
D. Sağlık Personelinin (Vekil) Borçları 836
a. Taraflar Arasında Kurulan Güven Duygusu 836
aa. Sağlık Personelinin İşini Sadakat ve Özenle İfa Etmesi 837
bb. İfaya Yardımcı Olma Amaçlı Yan Borçlar ve Koruma Menfaati Amaçlı Yan Borçlar 838
aaa. Sağlık Personelinin Sadakat Borcu 838
bbb. Sağlık Personelinin Sözleşme Esnası ve Sözleşme Sonrası Sadakat Yükümlülüğü 838
ccc. Sözleşme Esnası Koruma Borçlarının Nitelikleri 839
b. Özen ve Sadakat Yükümlerinin, Tedavi Amaçlı Aslî Edime Olumlu Etkisi Nispetinde, Sözleşme İlişkisi Kapsamına Girmesi 839
c. Özen ve Sadakat Yan Yükümlerinin Bağımsız Surette Dâva Konusu Edilememesi 840
d. Sözleşme Sonrası Koruma Borçları 840
aa. Hastanın Sağlık Menfaati ile, Sağlık Personelinin Ücret Menfaatlerinin Bağdaştırılması 841
bb. Sağlık Personelinin Verdiği Tedavinin, Hastanın Yararı Yönünde Sürdürülmesi 842
aaa. Sağlık Personelinin, Sadakat Borcu Gereği Olarak, Hastanın Sırlarını Saklamasına İlişkin Yükümlülüğü 842
bbb. Gizli Tutulması, Hastanın Yararına Olan Özel Durumlar 844
ccc. Açıklanması Gerekli Olan Unsurlar 845
e. Sağlık Personelinin Hasta Hakkında Edinmiş Olduğu Bilgileri, Hastanın Sağlık Menfaati Kapsamında Etkili Olabilecek Kimselerle Sınırlı Kalmak Kaydıyla Açıklaması 845
aa. Sağlık Personelinin, Kamu Düzeni ve Menfaatleri Açısından Hastasının Sırlarını Açıklaması Mecburiyeti 846
bb. Sağlık Personelinin Tanıklıktan Kaçınabileceği Durumlar 846
cc. Sağlık Personelinin, Hastaları ve Bunların Yakınları Hakkında Öğrendikleri Bilgileri Açıklamaları Hakkında Yasaklama 846
dd. Sağlık Personelinin, Görülen Dâvada, Hastasının Muvafakat Vermediği Durumlarda, Tanıklıktan Kaçınabilmesi 847
f. Sağlık Personelinin, Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı Davranışından Doğan Sorumluluğu 847
aa. Sağlık Personelinin, Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı Davranışının, Hastasının Kişilik Haklarına Saldırı Niteliğinde Olması 847
bb. Sağlık Personelinin Hastasının Sırlarını veya Gizlilik Alanını Açıklamasına Dayalı Olarak Meydana Gelen Akdî Sorumluluk ile, Akit Dışı Sorumluluğun Yarışması 848
Sonuç 851
Kaynakça 865
Kavram Dizini 887 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
