İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
KUVVETLERİN BİRBİRİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE
HÜKÜMET SİSTEMLERİ VE PARLAMENTER SİSTEM
I. GİRİŞ 21
II. KUVVETLERİN BİRBİRİYLE İLİŞKİSİ BAKIMINDAN HÜKÜMET SİSTEMLERİ 21
A. GENEL OLARAK 21
B. KUVVETLER BİRLİĞİ 22
1. Kuvvetlerin Yasama Organında Birleşmesi – Meclis Hükümeti Sistemi 23
2. Kuvvetlerin Yürütme Organında Birleşmesi 25
a. Mutlak Monarşi 25
b. Diktatörlük 26
C. KUVVETLER AYRILIĞI 27
1. Tarihsel Gelişim 28
2. Montesquieu’nün Kuvvetler Ayrılığı Düşüncesi 31
3. Kuvvetler Ayrılığını Temel Alan Sistemler 36
a. Başkanlık Sistemi 36
b. Yarı–Başkanlık Sistemi 40
D. PARLAMENTER SİSTEM 42
1. Parlamenter Sistemin Tarihçesi 42
a. Yasamanın Diğer Devlet Organlarından Ayrılması 43
aa. 1066 Hastings Savaşından Önceki Devirlerde Durum 44
bb. 1066 Hastings Savaşından Sonraki Durum 45
cc. Magna Carta Libertatum 46
dd. Parlamentonun gelişmesi 47
ee. Parlamentonun Yasama Yetkisini Kazanması 50
ff. Haklar Beyannamesi (Bill of Rights – 1689) 51
gg. Veraset Kanunu (Act of Settlement – 1701) 53
b. Yürütme yetkisinin Kraldan ayrılması 53
aa. Bakanlar Kurulunun Ortaya çıkışı ve Gelişimi 54
bb. Bakanların sorumluluğu ve Fesih Müesseselerinin Ortaya Çıkışı 56
2. Parlamenter Sistemin Tanımı – Özellikleri 59
a. Asli Özellikler 64
aa. Yürütme Kuvvetini İki Organın Kullanması 64
aaa. Devlet Başkanı 64
bbb. Bakanlar Kurulu 64
bb. Yürütmenin Göreve Gelişi 66
cc. Bakanlar Kurulunun Yasama Organının Güvenine Dayanması 66
b. Tali özellikler 67
aa. Yürütme Organının Yasama Organını Feshedebilmesi 68
bb. Aynı Kişinin Hem Yasama Organında Hem Yürütme Organında Görev Alabilmesi 68
cc. Bakanlar Kurulunun Yasama Organının Çalışmalarına Katılabilmesi 69
3. Karşılıklı Etkileşim Araçları 69
a. Kanun yapımına yürütmenin katılması 70
b. Bütçe 70
c. Uluslararası andlaşmaların yapılması 70
d. Denetim 70
4. Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm 70
E. TÜRK ANAYASALARINDA BENİMSENMİŞ HÜKÜMET SİSTEMLERİ 73
1. 1876 Anayasasında Durum 73
a. 1909 Öncesi Durum 73
b. 1909 Sonrası Durum 74
2. 1921 Anayasasında Durum 75
a. 1923 Öncesi Durum 75
b. 1923 Sonrası Dönem 75
3. 1924 Anayasasındaki Durum 76
4. 1961 Anayasasında Durum 77
5. 1982 Anayasasında Durum 78
İKİNCİ BÖLÜM
PARLAMENTER SİSTEMLERDE DEVLET BAŞKANLARI
I. DEVLET BAŞKANININ PARLAMENTER SİSTEMLERDEKİ KONUMU 82
II. DEVLET BAŞKANLARININ PARLAMENTER SİSTEMLERDE HUKUKİ STATÜSÜ 85
A. SEÇİMİ VEYA BELİRLENMESİ 85
B. GÖREVE BAŞLAMASI 89
C. GÖREV SÜRESİ 90
D. TEKRAR SEÇİLEBİLİRLİK 91
E. GÖREV BAĞDAŞMAZLIKLARI 92
F. DEVLET BAŞKANINA VEKÂLET 92
G. GÖREVİNİN SONA ERMESİ 93
H. SORUMLULUĞU VE SORUMSUZLUĞU 95
1. Devlet Başkanının Siyasi Sorumluluğu 95
2. Devlet Başkanının Hukuki Sorumluluğu 97
3. Devlet Başkanının Cezai Sorumluluğu 98
I. DEVLET BAŞKANLARININ PARLAMENTER SİSTEMLERDEKİ YETKİ VE GÖREVLERİ 101
1. Genel Olarak 101
2. Devlet Başkanının Yetki ve Görevlerinin İlişkili Oldukları Alana Göre Sınıflandırılması 104
a. Devlet Başkanının Devletin Başı Olması Sıfatıyla Sahip Olduğu Yetkiler 104
b. Devlet Başkanlarının Yasamayla İlgili Yetki Ve Görevleri 105
c. Devlet Başkanlarının Yürütmeyle İlgili Yetki Ve Görevleri 105
d. Devlet Başkanlarının Yargıyla İlgili Yetki Ve Görevleri 106
e. Devlet Başkanlarının Dış İlişkiler Alanındaki Yetki Ve Görevleri 106
f. Devlet Başkanlarının Diğer Yetki Ve Görevleri 106
III. TÜRK ANAYASALARINDA DEVLET BAŞKANLIĞININ DÜZENLENİŞİ 106
A. 1876 ANAYASASINDA DEVLET BAŞKANI (PADİŞAH) 106
B. 1924 ANAYASASINDA CUMHURBAŞKANI 108
C. 1961 ANAYASASINDA CUMHURBAŞKANI 109
IV. 1982 ANAYASASINDA CUMHURBAŞKANLIĞI 110
A. CUMHURBAŞKANININ ANAYASAL KONUMU VE İŞLEVİ 110
B. SEÇİLMESİ VE GÖREVE BAŞLAMASINA İLİŞKİN HUSUSLAR 112
1. Seçilme Yeterliliği 113
a. Türk Vatandaşı Olmak 113
b. Kırk Yaşını Doldurmuş Olmak 113
c. Yükseköğrenim Yapmış Olmak 114
d. Milletvekili Olmak Veya Milletvekili Seçilme Yeterliliğine Sahip Olmak 114
aa. Olumlu Şartlar 114
aaa. Türk Vatandaşı Olmak 115
bbb. Yirmibeş Yaşını Doldurmuş Olmak 115
ccc. En Az İlkokul Mezunu Olmak 115
ddd. Askerlik Şartı 115
bb. Olumsuz Şartlar 115
aaa. Kısıtlı Olmamak 115
bbb. Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak 115
ccc. Toplam Bir Yıldan Fazla Hapis Cezasına Hüküm Giymemiş Olmak 115
ddd. Ağır Hapis Cezasına Hüküm Giymiş Olmamak 116
eee. Yüz Kızartıcı Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmamak 116
fff. Belirli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak 116
2. Seçme Yetkisi ve Seçme Usulü 116
3. Göreve Başlaması 118
4. Andiçmesi 118
5. Görev Süresi ve Tekrar Seçilebilirliği 119
6. Görevinin Sona Ermesi 119
a. Sürenin Dolması 119
b. İstifa 120
c. Ölüm 120
d. Başka Bir Sebeple Cumhurbaşkanlığı Makamının Boşalması 120
e. Vatana İhanet İle Suçlandırılma 120
D. CUMHURBAŞKANINA VEKÂLET 121
E. CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU 122
1. Cumhurbaşkanının Siyasi Sorumsuzluğu 122
2. Cumhurbaşkanının Hukuki Sorumluluğu 124
a. Cumhurbaşkanının Göreviyle İlgili İşlem Ve Eylemlerinden Dolayı Hukuki Sorumluluğu 124
b. Cumhurbaşkanının Görevi İle İlgili Olmayan Eylem Ve İşlemlerden Dolayı Hukuki Sorumluluğu 124
3. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 125
a. Cumhurbaşkanının Görevine İlişkin Suçlarından Dolayı Sorumluluğu 125
b. Vatana İhanet Suçu 126
c. Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı Sorumluluğu 127
F. YETKİ VE GÖREVLERİ 131
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KARŞI–İMZA KURALI VE TÜRKİYE BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
I. TANIMI 133
II. UNSURLARI 134
A. DEVLET BAŞKANININ GÖREVİYLE İLGİLİ YAZILI İŞLEMLERİ HAKKINDA BU KURAL UYGULANIR. 135
B. İŞLEMİN SORUMLULUK DOĞURUR NİTELİKTE OLMASI GEREKİR. 137
C. BU KURALIN ANAYASALAR TARAFINDAN KABUL EDİLMİŞ OLMASI GEREKİR. 137
III. KAPSAMI 138
IV. FONKSİYONU 139
V. KARŞI–İMZA ATMA YETKİSİ 142
A. KARŞI–İMZA YETKİSİNİN BAKANLARA VERİLDİĞİ ANAYASALAR 143
B. KARŞI–İMZA YETKİSİNİN SADECE BAŞBAKANA VERİLDİĞİ ANAYASALAR 143
C. KARŞI–İMZA YETKİSİNİN BAŞBAKAN VEYA YETKİLİ BAKANA VERİLDİĞİ ANAYASALAR 143
D. KARŞI–İMZA YETKİSİNİN BAŞBAKAN VE GEREKLİ DURUMLARDA YETKİLİ BAKANLARA VERİLDİĞİ ANAYASALAR 144
E. KARŞI–İMZA YETKİSİNİ BAŞBAKAN VE İLGİLİ BAKANLARA VEREN ANAYASALAR 144
F. KARŞI–İMZA YETKİSİNİ HÜKÜMETE VEREN ANAYASALAR 144
VI. KARŞI–İMZA KURALINA İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DÜZENLEMELER 144
VII. DEVLET BAŞKANLARININ YETKİLERİ 147
A. DEVLET BAŞKANLARININ YAZILI İŞLEMLERLE KULLANDIĞI YETKİ VE GÖREVLER 148
B. DEVLET BAŞKANININ EYLEMLERLE KULLANDIĞI YETKİLERİ 150
VIII. ESKİ TÜRK ANAYASALARINDA KARŞI İMZA KURALI 150
A. 1876 ANAYASASINDA KARŞI–İMZA KURALI 151
B. 1924 ANAYASASINDA KARŞI–İMZA KURALI 152
C. 1961 ANAYASASINDA KARŞI–İMZA KURALI 153
IX. 1982 ANAYASASINDA KARŞI–İMZA KURALI 153
A. DÜZENLENİŞİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 153
B. GENEL OLARAK UYGULANIŞI 156
X. TÜRK HUKUKU BAKIMINDAN KARŞI–İMZA KURALINA TABİ İŞLEMLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 167
A. Tek Yanlılık 168
B. İcrailik 169
C. Re’sen İcra Edilebilirlik 169
D. Hukuka Uygunluk Karinesi 170
E. Yazılılık 171
XI. CUMHURBAŞKANININ YETKİ VE GÖREVLERİNİN KULLANIMINAVE YERİNE GETİRİLMESİNE İLİŞKİN YARGISAL DENETİM 173
A. YARGISAL DENETİMİN KAPSAMI 173
B. CUMHURBAŞKANININ YETKİ VE GÖREVLERİNİ İCRASINDAN DOLAYI ORTAYA ÇIKABİLECEK TAZMİNAT SORUMLULUĞU 175
C. CUMHURBAŞKANININ YETKİ VE GÖREVLERİNİ İCRASINDAN DOLAYI ORTAYA ÇIKABİLECEK CEZAİ SORUMLULUK 176
D. CUMHURBAŞKANININ YETKİ VE GÖREVLERİNE İLİŞKİN OLARAK YAPTIĞI İŞLEMLERİN İDARİ YARGISAL DENETİMİ 177
1. Unsurlar Bakımından Değerlendirme 177
a. Yetki Unsuru 177
aa. Kişi Bakımından Yetki (Ratione Personae Yetki) 178
bb. Konu Bakımından Yetki (Ratione Materiae Yetki) 179
cc. Yer Bakımından Yetki (Ratione Loci Yetki) 180
dd. Zaman Bakımından Yetki (Ratione Temporis Yetki) 180
b. Şekil Unsuru 182
c. Usul Unsuru 183
d. Sebep Unsuru 184
e. Konu Unsuru 184
f. Amaç Unsuru 185
2. Yaptırımlar Bakımından Değerlendirme 185
a. Yokluk 186
aa. Maddi (mutlak) yokluk 186
bb. Yok Hükmünde Sayma 188
b. İptal Edilebilirlik 189
XII. 1982 ANAYASASINA GÖRE CUMHURBAŞKANINA AİT OLAN YETKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 196
A. CUMHURBAŞKANININ İŞLEMLERLE KULLANDIĞI YETKİLER 197
1. Cumhurbaşkanının Yasamaya İlişkin Yetkileri 197
a. Türkiye Büyük Millet Meclisini Gerektiğinde Toplantıya Çağırmak 197
b. Kanunları Yayınlamak 198
c. Kanunları Tekrar Görüşülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine Geri Göndermek 201
d. Anayasa Değişikliklerine İlişkin Kanunları Gerekli Gördüğü Takdirde Halkoyuna (Referanduma) Sunmak 205
e. Anayasa Mahkemesinde İptal Davası Açma 206
f. Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Vermek 207
2. Cumhurbaşkanının Yürütmeye İlişkin Yetkileri 209
a. Başbakanı Atamak ve İstifasını Kabul Etmek 209
b. Başbakanın Teklifi Üzerine Bakanları Atamak ve Görevlerine Son Vermek 212
c. Gerekli Gördüğü Hallerde Bakanlar Kurulunu Başkanlığı Altında Toplantıya Çağırmak 214
d. Yabancı Devletlere Türk Devletinin Temsilcilerini Göndermek, Türkiye Cumhuriyetine Gönderilecek Yabancı Devlet Temsilcilerini Kabul Etmek 215
e. Milletlerarası Andlaşmaları Onaylamak ve Yayınlamak 216
f. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kullanılmasına Karar Vermek 218
g. Genelkurmay Başkanını Atamak 218
h. Millî Güvenlik Kurulunu Toplantıya Çağırmak 219
ı. Başkanlığında Toplanan Bakanlar Kurulunun Kararıyla Sıkıyönetim Veya Olağanüstü Hal İlân Etmek Ve Kanun Hükmünde Kararname Çıkarmak 220
i. Sürekli Hastalık, Sakatlık Veya Kocama Sebebiyle Belirli Kişilerin Cezalarını Hafifletmek Veya Kaldırmak 221
j. Devlet Denetleme Kurulunun Üyeleri ile Başkanını Atamak ve Bu Kurula İnceleme, Araştırma Ve Denetleme Yaptırmak 223
k. Yükseköğretim Kurulu Üyelerini Seçmek 225
l. Üniversite Rektörlerini Seçmek 226
3. Cumhurbaşkanının Yargıya İlişkin Yetkileri 227
4. Diğer Yetkiler 229
B. CUMHURBAŞKANININ EYLEMLERLE KULLANDIĞI YETKİLERİ 230
1. Cumhurbaşkanının Yasamaya İlişkin Yetkisi 231
2. Cumhurbaşkanının Yürütmeye İlişkin Yetkileri 232
a. Gerekli Gördüğü Hallerde Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmek 232
b. Türkiye Büyük Millet Meclisi Adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını Temsil Etmek 233
c. Milli Güvenlik Kuruluna Başkanlık Etmek Yetkisi 234
d. Kararnameleri İmzalamak 234
XIII. BAKANIN REFAKATİ İLKESİ 238
SONUÇ 241
Kaynaklar 247
Kavram Dizini 259 |