İÇİNDEKİLER
Önsöz 7 Kısaltmalar Cetveli 15 Giriş GENEL BİLGİLER §1. KONUNUN TAKDÎMİ, ÖNEMİ VE SINIRLANDIRILMASI 17 I. KONUNUN TAKDÎMİ 17 II. TERİM SORUNU 18 III. KONUNUN ÖNEMİ 19 IV. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 19 §2. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA UYARLAMA 20 I. ROMA HUKUKUNDA UYARLAMA 20 II. İSLÂM HUKUKUNDA UYARLAMA 22 III. İNGİLİZ HUKUKUNDA UYARLAMA 24 IV. ALMAN HUKUKUNDA UYARLAMA 25 V. AVUSTURYA HUKUKUNDA UYARLAMA 27 VI. İSVİÇRE HUKUKUNDA UYARLAMA 28 Birinci Bölüm SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI KAVRAMI, BU KONUDAKİ GENEL İLKELER VE İLERİ SÜRÜLEN TEORİLER §3. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI KAVRAMI 29 I. GENEL OLARAK 29 II. SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİ 30 A) Kavram 30 B) Sözleşmenin Amacı 32 III. SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI 33 A) Kavram 33 B) Yorum Araçları 34 IV. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI 35 A) Kavram 35 B) Sözleşmenin Tamamlanmasının Türleri 36 C) Sözleşmenin Tamamlanmasında Dikkat Edilecek Hususlar 38 V. SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI VE TAMAMLANMASI KAVRAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 39 VI. SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI İLE UYARLANMASI KAVRAMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ 40 VII. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI VE UYARLANMASI KAVRAMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ 41 §4. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI KONUSUNDAKİ GENEL İLKELER 42 I. SÖZLEŞME SERBESTİSİ İLKESİ 42 A) Genel Olarak 42 1) Sözleşme Yapma Serbestisi 43 2) Sözleşmenin Karşı Tarafını Seçme Serbestisi 44 3) Sözleşmenin Şeklini Belirleme Serbestisi 44 4) Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Serbestisi 44 5) Sözleşmeyi Değiştirme veya Ortadan Kaldırma Serbestisi 44 B) Sözleşme Serbestisi İlkesinin Sınırları 45 1) Genel Olarak 45 2) Sözleşme Yapma Serbestisinin Sınırları 46 3) Sözleşmenin Karşı Tarafını Seçme Serbestisinin Sınırları 47 4) Sözleşmenin Şeklini Belirleme Serbestisinin Sınırları 47 5) Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Serbestisinin Sınırları 47 a) İmkânsızlık 47 b) Hukuka Aykırılık 48 aa) Emredici Kurallara Aykırılık 48 bb) Kamu Düzenine Aykırılık 49 cc) Kişilik Haklarına Aykırılık 49 c) Ahlâka Aykırılık 50 6) Sözleşmeyi Değiştirme veya Ortadan Kaldırma Serbestisinin Sınırları 50 II. AHDE VEFA (PACTA SUND SERVANDA) İLKESİ 51 III. CLAUSULA REBUS SIC STANTIBUS İLKESİ 52 IV. DEĞERLENDİRME 54 §5. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI İLE İLGİLİ OLARAK İLERİ SÜRÜLEN TEORİLER 56 I. GENEL OLARAK 56 II. İLERİ SÜRÜLEN TEORİLER 56 A) Kurucu Şart (Voraussetzung) Teorisi 56 B) İşlem Temeli (Geschäftsgrundlage) Teorisi 58 1) Genel Olarak 58 2) İşlem Temeli Teorisinin Kendinden Önceki Teorilerden Farkları 59 a) İşlem Temeli Teorisinin Clausula Rebus Sic Stantibus’tan Farkı 59 b) İşlem Temeli Teorisinin, Kurucu Şart (Voraussetzung) Teorisinden Farkı 60 3) İşlem Temeli Teorisinin Gelişmesi 60 a) Kegel’in Görüşü 60 b) Kegel’in Görüşünün Değerlendirilmesi 62 c) Larenz’in Görüşü 63 d) Larenz’in Görüşünün Değerlendirilmesi 65 C) Hata Teorisi 66 D) İmkânsızlık Teorisi 69 E) Ahlâka Aykırılık Teorisi 72 F) Gabin Teorisi 73 G) BK. 365/ II’nin Genelleştirilmesi Teorisi 76 H) Sebepsiz Zenginleşme Teorisi 78 İ) Değerlendirme 80 İkinci Bölüm SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI KONUSUNDA ALMAN HUKUKU İLE BORÇLAR KANUNU TASARISINDAKİ HÜKÜMLER VE POZİTİF HUKUK AÇISINDAN ARANAN KRİTERLER §6. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI KONUSUNDA ALMAN HUKUKU İLE BORÇLAR KANUNU TASARISINDAKİ HÜKÜMLER 85 I. GENEL OLARAK 85 II. ALMAN HUKUKUNDAKİ (BGB) DÜZENLEME 86 A) BGB § 313/I 87 B) BGB § 313/II 87 C) BGB § 313/III 88 III. TÜRK BORÇLAR KANUNU TASARISINDAKİ DÜZENLEME 88 IV. DEĞERLENDİRME 89 V. ALMAN HUKUKUNDAKİ DÜZENLEME İLE BORÇLAR KANUNU TASARISINDAKİ DÜZENLEMENİN KARŞILAŞTIRILMASI 91 §7. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI KONUSUNDA POZİTİF HUKUK AÇISINDAN ARANAN KRİTERLER 93 I. GENEL OLARAK 93 II. ŞARTLARDA SONRADAN MEYDANA GELEN VE ÖNGÖRÜLEMEYEN DEĞİŞİKLİKLER 95 A) Şartlarda Sonradan Meydana Gelen Değişiklikler 95 1) Olağanüstü Nitelikteki Değişiklikler 96 a) Tabiat Olayları 97 b) Sosyal Olaylar 97 c) Ekonomik Olaylar 99 d) Para Değerinin Düşmesi 100 e) Yasama, Yürütme ve Yargı Kararlarındaki Değişiklikler 101 2) Olağanüstü Nitelik Taşımayan Değişiklikler 102 B) Şartlardaki Öngörülemeyen Değişiklikler 104 1) Genel Olarak 1 04 2) Tarafların Öngörmedikleri Değişiklikler 106 3) Tarafların Öngördüklerini Aşan Durumlar 108 4) Öngörülmezliğin Tespitinde Somut Sözleşmenin Özellikleri 110 III. EDİMLER ARASI DENGENİN AŞIRI DERECEDE BOZULMASI 111 A) Genel Olarak 111 B) Edimler Arası Denge 112 C) Edimler Arası Dengenin Bozulması 113 1) Edimler Arasındaki Ağır Dengesizlik 114 2) Edimler Arasındaki Açık Dengesizlik 115 D) Para Borçlarında Edimler Arası Dengenin Bozulması 116 E) Edimler Arası Dengenin Bozulmasının Çeşitli Görünümleri 117 1) Edimler Arası Dengenin Tek Taraflı Sözleşmelerde Bozulması 117 2) Edimler Arası Dengenin Manevi Olarak Bozulması 118 3) Edimler Arası Dengenin Amacın Boşa Çıkması Yoluyla Bozulması 121 IV. EDİMİN İFA EDİLMEMİŞ OLMASI 123 V. UYGUN İLLİYET BAĞI 124 VI. KANUNDA VEYA SÖZLEŞMEDE BİR HÜKÜM BULUNMAMASI 124 A) Genel Olarak 124 B) Sözleşmede Bir Hüküm Bulunmaması 125 1) Genel Olarak 125 2) Sözleşmedeki Hükmün Niteliği 127 3) Sözleşmedeki Hükmün Uygulanması 128 a) Sözleşmenin Yorumlanması 128 b) Sözleşmenin Tamamlanması 129 C) Kanunda Bir Hüküm Bulunmaması 131 1) Genel Olarak 131 2) Kanundaki Hükmün Uygulanması 132 3) Kanunun Uyarlamaya İlişkin Genel Bir Hüküm İçermemesinin Anlamı 133 VII. KUSURUN BULUNMAMASI 135 A) Genel Olarak 135 B) Kusurun Tespiti 135 C) Temerrüdün Rolü 137 VIII. ÖRF VE ADETİN ETKİSİ 138 Üçüncü Bölüm SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASININ ÇEŞİTLERİ VE SONUÇLARI §8. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASININ ÇEŞİTLERİ 139 I. GENEL OLARAK 139 II. İRADÎ UYARLAMA 140 A) Açık Uyarlama Hükümleri 140 1) Genel Olarak 140 2) Açık Olumlu Uyarlama Hükümleri 141 a) Şart Şeklinde Kararlaştırılan Açık Olumlu Uyarlama Hükümleri 141 b) Vade Şeklinde Kararlaştırılan Açık Olumlu Uyarlama Hükümleri 144 3) Açık Olumlu Uyarlama Hükümlerinin Uygulanması 145 4) Açık Olumsuz Uyarlama Hükümleri 147 B) Örtülü Uyarlama Hükümleri 148 1) Genel Olarak 148 2) Örtülü Olumlu Uyarlama Hükümleri 149 3) Örtülü Olumsuz Uyarlama Hükümleri 151 C) Sözleşmedeki Kaydı İleri Sürmenin Hakkın Kötüye Kullanılması Teşkil Etmesi 152 D) Şartların Değişmesinin Sonuçlarından Tamamen Bir Tarafı Sorumlu Tutan Kayıtların Hukukî Değeri 153 III. KANUNÎ UYARLAMA 154 A) Genel Olarak 154 B) Kanundaki Olumlu Uyarlama Hükümleri 155 1) Belirli Durumların Ortaya Çıkması Halinde Uyarlama 155 a) Sözleşme Taraflarının Şahsından Doğan Durumlar 155 aa) Ölüm 156 cc) Fiil Ehliyetinin Kaybı ve Hacir Altına Alınma 157 dd) Bir Tarafın Davranışının Sebep Olduğu Durumlarda 157 b) Sözleşme Konusunun Değişmesine veya İmkânsızlaşmasına Bağlı Durumlar 158 2) Önemli Sebeplerin Ortaya Çıkması Halinde Uyarlama 158 3) Haklı Sebeplerin Ortaya Çıkması Halinde Uyarlama 159 4) Kanundaki Olumlu Uyarlama Hükümlerine Bağlanan Sonuçlar 160 a) Sözleşmenin Sona Ermesi 161 b) Sözleşmenin İçeriğinin Değiştirilmesi 162 C) Kanundaki Olumsuz Uyarlama Hükümleri 163 IV. HÂKİMİN UYARLAMASI 165 A) Genel Olarak 165 B) Dürüstlük Kuralı ve Uygulanması 166 1) Genel Olarak 166 2) Kavram 166 3) Özellikleri 167 4) Uygulama Alanı 168 a) Kanunun Yorumlanması ve Tamamlanmasında 168 b) Hukukî İşlemlerin Kuruluşu, Yorumu ve Tamamlanmasında 169 c) Sözleşmenin Değişen Şartlara Uyarlanmasında 170 5) Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 171 a) Kavram 171 b) Özellikleri 171 c) Sonuçları 172 C) Uyarlama Talebinin İleri Sürülmesi 173 1) Doğrudan Karşı Tarafa İleri Sürme 173 2) Mahkemede İleri Sürme 175 3) Uyarlamanın İleri Sürülmesine İlişkin Münferit Meseleler 177 a) İfa Davasında Uyarlama Talebinin İleri Sürülmesi 177 b) Kira Tespiti ile Kira Uyarlaması Davaları Arasındaki Farklar 178 c) Genel İşlem Şartı Olarak Belirlenen Uyarlama Hükümlerinin Geçerliliği 180 d) Şartlardaki Değişikliğin Garanti ve Kefalet Sözleşmelerine Etkisi 183 D) Uyarlama Yapılabilecek Sözleşmeler 184 E) Hâkimin Müdahale Tarzı 187 1) Genel Olarak 187 2) Hâkimin Dikkate Alması Gereken Hususlar 187 §9. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASININ SONUÇLARI 190 I. GENEL OLARAK 190 II. SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI 191 A) Sözleşmenin Uyarlanmasının Hukukî Dayanağı 191 B) Sözleşmenin Uyarlanmasında Dikkat Edilecek Hususlar 191 C) Uyarlama Şekilleri 192 III. SÖZLEŞMENİN SONA ERDİRİLMESİ 194 IV. TAZMİNAT 195 §10. SONUÇ 196 Bibliyografya 201 |