İÇİNDEKİLER
Önsöz 5 Tablo ve Şekil Listesi 13 Giriş 15 Birinci Bölüm OMBUDSMAN SİSTEMİNİN ORTAYA ÇIKIŞI, ÖZELLİKLERİ VE OMBUDSMAN BİÇİMLERİ I. OMBUDSMANIN TANIMI 23 A. Ombudsman mı Kamu Denetçisi mi? 24 B. Kelimenin Anlamı ve Kullanımı 24 II. OMBUDSMAN KURUMUNUN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ 26 A. Ombudsmanın Kökeni Osmanlı Devleti mi? 28 B. Ombudsmanın Gelişimi 30 III. OMBUDSMANIN ÖZELLİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİLERİ VE STATÜSÜ 35 A. Ombudsmanın Özellikleri 35 B. Ombudsmanın Görevleri ve Çalışma Şekli 40 C. Ombudsmanın Statüsü ve Yetkileri 46 D. Çeşitli Ombudsman Uygulamaları 50 1. Ombudsman Çeşitleri 50 a. Klasik Ombudsman 51 b. Avukat Ombudsman 51 c. Kurumsal Ombudsman 52 2. Çeşitli Ombudsman Türleri 52 a. Parlamento Ombudsmanı 54 b. İnsan (Yurttaş) Hakları Ombudsmanı 54 c. Çocuk Hakları Ombudsmanı 56 d. Silahlı Kuvvetler Ombudsmanı 59 e. Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı 60 f. Tüketici Ombudsmanı 63 g. Basın Ombudsmanı 65 h. Yerel Yönetim Ombudsmanı 67 3. Farklı Ombudsmanlar Olmasının Sebepleri 69 İkinci Bölüm ÇEŞİTLİ DEVLETLERDE VE AVRUPA BİRLİĞİ’NDE OMBUDSMAN SİSTEMİNİN UYGULAMALARI I. İSVEÇ 74 A. İsveç’te Ombudsmanın Görev Süresi 74 B. İsveç Ombudsmanının Denetim Alanı 75 C. Ombudsmana Başvuru Şekli 76 D. Diğer Ombudsman Türleri 77 E. Bir Denge Unsuru Olarak Ombudsman 78 II. FRANSA 79 A. Cumhuriyet Mediyatörü 79 B. Mediyatör Kurulmasına Karşı Olan Görüşler 80 C. Mediyatörün Denetim Alanı 81 D. Görev Süresi 82 E. Mediyatöre Başvuru Şekli 83 F. Diğer Kurumların Desteği 83 III. İNGİLTERE 84 A. İngiltere’de Ombudsman Türleri 84 B. Parlamento Komiseri 85 C. Görev Süresi 87 D. “Kötü Yönetime” Karşı Parlamento Komiseri 88 E. Yerel Yönetim Ombudsmanı 89 IV. RUSYA FEDERASYONU 90 A. İnsan Hakları Komiserliği 92 1. İnsan Hakları Komiserinin Seçimi ve Görev Süresi 92 2. Komisere Başvuru ve Komiserin Denetim Şekli 93 B. İnsan Hakları Komiseri ve Diğer Ülke Ombudsmanları Arasındaki Farklar 94 V. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 96 A. ABD’de Ombudsman Tartışmaları 96 B. Ombudsmanın Denetim Alanı ve Denetim Şekli 98 VI. KANADA 100 A. Yerel Ombudsmanlar 101 1. Kanada’da Ombudsmanın Atanması ve Görev Süresi 101 2. Ombudsmanın Denetim Alanı ve Denetim Şekli 102 B. Federal Ombudsman 103 VII. ARJANTİN 104 A. Ombudsmanın Atanması ve Görev Süresi 105 B. Arjantin’de Ombudsmanın Özellikleri 106 C. Arjantin Ombudsmanının Denetim Alanı ve Denetim Şekli 106 D. Ombudsmana Gelen Şikayetler 107 VIII. YENİ ZELANDA 109 A. Ombudsmanın Atanması ve Görev Süresi 110 B. Ombudsmanın Denetim Alanı ve Denetim Şekli 111 IX. AVRUPA OMBUDSMANI 113 A. Avrupa Ombudsmanının Atanması ve Görev Süresi 113 B. Avrupa Ombudsmanının Denetim Alanı ve Denetim Şekli 113 C. Avrupa Ombudsmanına Gelen Şikayetler 115 Üçüncü Bölüm OMBUDSMAN SİSTEMİ VE TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ I. TÜRKİYE’DE OMBUDSMANA DUYULAN İHTİYAÇ 121 A. Yargı Denetiminin Sınırları ve Aksaklıkları 122 B. Yönetsel Denetimin Sınırları ve Aksaklıkları 124 C. Parlamento Denetiminin Sınırları ve Aksaklıkları 125 D. Medya ve Kamuoyu Denetiminin Sınırları ve Aksaklıkları 128 II. TÜRKİYE’DE OMBUDSMAN BENZERİ KURUMLAR 133 A. Devlet Denetleme Kurulu ve Ombudsman Benzerliği 133 B. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ve Ombudsman Benzerliği 135 C. Tüketici Dernekleri ve Ombudsman Benzerliği 137 D. Ekonomik ve Sosyal Konsey ve Ombudsman Benzerliği 139 E. Gazetelerdeki Okur Köşeleri ve Ombudsman Benzerliği 141 III. TÜRKİYE’DE OMBUDSMAN ÇALIŞMALARI 143 A. “Gerekçeli Anayasa Önerisi”nde Ombudsman 144 B. “İnsan Hakları İnceleme Komisyonu”nda Ombudsman İzleri 145 C. “Kaya Raporu” ve Ombudsman 147 D. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanun Taslağı 149 1. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Gerekçe ve Amacı 150 2. Kurumun Personel Yapısı 151 3. Yargısal Denetimden Farkı 151 4. Kurumun Bağımsızlığı 152 5. Denetçilerin Nitelikleri 152 6. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru ve Kurumun Denetim Şekli 153 E. Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı ve “Mahalli İdareler Halk Denetçisi” 155 1. Güçlenen Yerel Yönetimlerin Ombudsman Yoluyla Denetimi 155 2. “Mahalli İdareler Halk Denetçisi”nin Görevleri, Organizasyonu ve Denetim Şekli 159 a. Denetime Getirilen Yeni Anlayışlar ve Ombudsman Denetimi 159 b. Mahalli İdareler Halk Denetçisi 161 F. 5548 Sayılı Kanun ve Anayasa Değişikliği Paketi 163 1. 5548 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu 163 2. 2010 Anayasa Değişikliği Paketi 163 IV. TÜRKİYE’NİN OMBUDSMAN MODELİ NASIL OLMALI? 165 A. Ombudsmanın Eğitimi ve Mesleki Tecrübesi 166 B. Ombudsmanın Seçilmesi ve Görev Süresi 167 C. Ombudsmanın Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Saygınlığı 170 D. Ombudsmanın Medya İle İlişkilileri 171 E. Ombudsmanın Yetkileri ve Denetim Şekli 172 1. Ombudsmanın Yetki Alanı 172 2. Ombudsmanın Denetim Şekli 174 a. Ombudsmana Başvuru 174 b. Ombudsmanın Denetim Alanı 175 F. Ombudsman Kararlarının Etkinliği, Yaptırım Gücü ve Raporu 177 V. OMBUDSMANIN GETİRECEĞİ MUHTEMEL DEZAVANTAJLAR VE TEHDİTLER 179 A. Ombudsman İdarenin Bütünlüğü İlkesine Aykırı mıdır? 179 B. Kuvvetler Ayrılığı Prensibi İhlal mi Edilecektir? 181 C. Türk İdari Yapısı Ombudsmanın Kararlarına Uyacak mı? 182 D. Ombudsman 70 Milyonluk Türkiye’nin Sorunlarına Yetişebilecek mi? 183 E. Ombudsmanın Sihirli Bir Değneği mi Var? 183 Sonuç 185 EKLER EK 1: KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNU TASARISI 195 EK 2: MAHALLİ İDARELER HALK DENETÇİSİ KANUNU TASARISI 218 EK 3: 5548 SAYILI KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNU 222 Kaynakça 239 Kavramlar Dizini 249 |