İÇİNDEKİLER
Önsöz 11 Kısaltmalar 13 Giriş 15 Birinci Bölüm TÜRK MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA DERDESTLİK İTİRAZI I. MİLLETLERARASI USUL HUKUKU KAVRAMI 17 A. Genel Olarak 17 B. Milletlerarası Usul Hukuku ve Lex Fori Prensibi 18 II. GENEL OLARAK DERDESTLİK KAVRAMI 18 A. Tanım ve Terminoloji 18 B. İç Hukukta Derdestlik İtirazının Amaçları 20 C. İç Hukukta Derdestlik İtirazının Hukuki Niteliği 21 D. İç Hukukta Derdestlik İtirazının Şartları 22 E. İç Hukukta Derdestlik İtirazının İleri Sürülmesi 22 III. YABANCI DERDESTLİK KAVRAMI 23 A. Genel Olarak 23 B. Yabancı Derdestlik İtirazına İlişkin Görüşler 24 1. Yabancı Derdestlik İtirazının Kabul Edilmesinin Nedenleri 24 2. Derdestlik İtirazının Kabul Edilmemesinin Nedenleri 25 C. Farklı Hukuk Sistemlerinde Yabancı Derdestlik Sorununun Çözüm Yolları 26 1. İlk Dava Açılan Mahkemenin Sonraki Mahkemelerin Yetkisini Kaldırması 26 2. Daha Yakın İrtibatlı Mahkemenin Varlığı Sebebiyle Yetkiye İtiraz Edilmesi (Forum Non Conveniens) 27 3. Daha Yakın İrtibatlı Olması Sebebiyle Milli Mahkemeye Yetki Tesis Edilmesi (Forum Conveniens) 30 4. Davacının Birden Çok Yetkili Mahkeme Arasında Yapacağı Seçimin Sınırlandırılması (Forum Shopping) 32 5. Davayla Bağlantılı Olmayan Mahkemeleri Yetkilendiren Kuralların Tanınmaması (Exorbitant Jurisdiction) 33 IV. TÜRK HUKUKUNDA YABANCI DERDESTLİĞİN KOŞULLARI 35 A. Yabancı Derdestlik İtirazının İleri Sürülebileceği Bir Uyuşmazlığın Olması 35 B. Davanın Yabancı Ülkede Derdest Olması 36 C. Davanın Taraflarının Aynı Olması 36 D. Dava Konusunun Aynı Olması 38 E. Dava Sebeplerinin Aynı Olması 38 V. YABANCI DERDESTLİK İTİRAZININ İNCELENMESİ 39 A. Uyuşmazlık Yabancı Bir Mahkemede Görülürken Türkiye’de Dava Açılması 40 B. Yabancı İlamın Tenfiz Davası Görülürken Türkiye’de Dava Açılması 41 C. Yabancı İlamın Tanıma veya Tenfizine Karar Verildikten Sonra Türk Mahkemesinde Görülmekte Olan Davanın Durumu 42 D. Türk Mahkemesinde Görülen Davanın ve Tanıma-Tenfiz Davasının Kesinleşmesi 44 VI. TÜRK MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA YABANCI DERDESTLİĞİN KABUL EDİLDİĞİ DURUMLAR 44 A. Milletlerarası Yetkinin Çok Taraflı veya İki Taraflı Bir Sözleşmeye Dayanarak Belirlendiği Durumlar 46 B. Tarafların Yabancı Mahkemeyi Yetkilendiren Bir Yetki Sözleşmesi Yapması 46 C. Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davanın Yabancı Bir Ülkede Açılması 47 1. Genel Olarak 47 2. MÖHUK 28. Madde Uyarınca Derdestlik İtirazının Şartları 47 a. Kişi Hallerine İlişkin Bir Dava Olması 47 b. Taraflardan En Az Birinin Türk Olması 48 c. Türk Vatandaşının Türkiye’de Mukim Olmaması 48 d. İkamet Ettiği Ülkede Dava Açılmamış Olması 49 e. Davanın Taraflarının Aynı Olması 52 f. Davanın Konusunun Aynı Olması 53 g. Davanın Sebeplerinin Aynı Olması 55 A. İç Hukukta Yetki Sözleşmesi Kavramı 55 B. İç Hukukta Yetki Sözleşmesinin Şekli 55 C. İç Hukukta Yetki Sözleşmesinin Şartları 56 D. İç Hukukta Yetki Sözleşmesinin Etkisi 56 II. MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA YETKİLİ MAHKEMENİN SEÇİMİ 59 A. Genel Olarak 59 B. Yetki Sözleşmesinin Şekli 60 C. Yetki Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları 61 1. Yabancılık Unsuru 61 2. Uyuşmazlığın Borç İlişkisinden Doğması 63 3. Türk Mahkemelerinin Kamu Düzenine İlişkin veya Münhasır Bir Yetkisinin Sözkonusu Olmaması 63 D. Yetki Sözleşmesinde Türk Mahkemesinin Yetkili Kılınması Durumunda Aranacak Koşullar 64 E. Yetki Sözleşmesinde Yabancı Bir Mahkemenin Yetkili Kılınması Durumunda Aranacak Koşullar 65 III. YETKİ SÖZLEŞMESİNE RAĞMEN YABANCI MAHKEMENİN DAVAYA BAKMAMASI 68 A. Öğretideki Görüşler 69 1. Yabancı Mahkemenin Yetkilendirilmesinin Türk Mahkemesinin Yetkisini Kaldırdığı Görüşü 69 2. Yabancı Mahkemenin Yetkilendirilmesinin Türk Mahkemelerinin Yetkisini Kaldırmayacağı Görüşü 71 B. Yargı Kararları 72 1. Yetki Sözleşmesinde Yabancı Bir Mahkemenin Yetkilendirilmesinin Türk Mahkemelerinin Yetkisini Kaldıracağına İlişkin Yargı Kararları 72 a. Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 19.11.1990 Tarihli Kararı 72 b. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 06.05.1998 Tarihli Kararı 73 2. Yetki Sözleşmesinde Yabancı Bir Mahkemenin Yetkilendirilmesinin Türk Mahkemelerinin Yetkisini Kaldırmayacağına İlişkin Yargı Kararları 80 b. Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 12.9.1994 Tarihli Kararı 82 c. Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 3.12.1992 Tarihli Kararı 82 d. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 1988/76 Sayılı Kararı (Esas No: 1988/11-26 Karar No: 1988/76 Tarihi: 15.06.1988) 82 V. YARGITAY KARARLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ 8 6 VI. TAHKİM VE DERDESTLİK 93 A. Genel Olarak 93 B. Tahkimde Derdestlik İtirazının Koşulları 94 C. Tahkimde Çözülecek Uyuşmazlıklarda Derdestlik İtirazı ile İlgili Bazı Özel Durumlar 95 1. Tahkim Sözleşmesine Rağmen Devlet Mahkemesinde Dava Açılmış Olması 95 2. Dava Hakemler Önünde Derdest İken Devlet Yargısında Dava Açılması 96 3. Dava Hakemler Önünde Derdest İken Yine Tahkimde Bir Başka Dava Açılması 97 4. Yabancı Ülkede Verilmiş Bir Hakem Kararının Tenfiz Davası Derdest iken Devlet Yargısında Dava Açılması 98 5. Yabancı Ülkede Verilen Hakem Kararının Tenfizi Ve Meselenin Esastan Çözümü Hakkında İki Ayrı Kesin Hüküm Bulunması 98 Üçüncü Bölüm TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU MİLLETLERARASI ANLAŞMALAR VE DERDESTLİK I. GENEL OLARAK 9 9 II. ÇOK TARAFLI MİLLETLERARASI ANLAŞMALAR VE YABANCI DERDESTLİK 100 A. Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı İçin Mukavele Sözleşmesi (CMR) 100 B. Uluslararası Hava Taşımalarına İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Sözleşme (Varşova Sözleşmesi) 102 C. Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşme (COTIF) 103 D. Çocuklara Karşı Nafaka Yükümlülüğü Konusundaki Kararların Tanınması ve Tenfizine İlişkin Sözleşme: 104 III. İKİ TARAFLI MİLLETLERARASI ANLAŞMALAR 104 A. Türkiye Cumhuriyeti ile Gürcistan Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Cezai Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması 105 B. Türkiye Cumhuriyeti ile Arnavutluk Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Ceza Konularda Adli Yardımlaşma Sözleşmesi 106 C. Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Ceza Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması 106 D. Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Ceza Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması 107 E. Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Arasında Hukuki ve Adli İşbirliği Sözleşmesi 108 Dördüncü Bölüm MUKAYESELİ HUKUK AÇISINDAN YETKİ SÖZLEŞMESİNE DAYANAN DERDESTLİK İTİRAZI I. TÜRKİYE’NİN TARAF OLMADIĞI BAZI MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELERDE MİLLETLERARASI DERDESTLİK 109 A. Brüksel ve Lugano Sözleşmeleri 109 B. La Haye Sözleşmesi 111 II. FARKLI HUKUK SİSTEMLERİNDE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ 113 1. İsviçre Hukuku 113 2. Alman Hukuku 115 3. Fransız Hukuku 119 4. Japon Hukuku 123 B. Müşterek Hukuk Sistemleri 126 1. İngiliz Hukuku 126 2. Amerikan Hukuku 129 3. Avustralya Hukuku 131 III. MUKAYESELİ HUKUKTAKİ FARKLI YAKLAŞIMLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 133 IV. GENEL DEĞERLENDİRME 134 A. Forum Non Conveniens Prensibi ve Türk Hukuku 134 B. Yetkili Mahkemeyi Seçme Serbestisinin Kötüye Kullanılması 137 C. Yabancı Derdestlik İtirazının Kararın Türkiye’de Tenfiz Edilebilir Olması Koşuluyla Kabulü 138 D. Yargılamanın Makul Sürede Biteceğinin Beklenmesi 140 F. Yabancı Mahkemelerin Yetkilendirilmesinin Türk Mahkemelerine Güvensizlik Anlamına Gelmediği 141 Sonuç 143 Kaynakça 153 |