İÇİNDEKİLER
Önsöz 5 I. HUKUKİ VE EKONOMİK ÇERÇEVESİYLE DÖNER SERMAYE 13 1. Döner Sermaye Kavramı 13 2. Döner Sermayelerin Kurulması 15 2.1. Sağlık Bakanlığına Bağlı Kurumlarda Döner Sermaye 15 2.2. Yüksek Öğretim Kuruluşlarına (Üniversiteler) Bağlı Birimlerde Döner Sermaye 15 2.3. Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Kuruluşlarda Döner Sermaye 16 2.4. Orman Genel Müdürlüğü’ne Bağlı İşletmelerde Döner Sermaye 16 2.5. Tarım Bakanlığı’na Bağlı İşletmelerde Döner Sermaye 18 2.6. Diğer Kamu İdarelerine Bağlı İşletmelerde Döner Sermaye 18 3. Döner Sermayeli İşletmelere İlişkin Özet İstatistiki Bilgiler 20 4. Döner Sermayelerin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Mevcut Hukuki Durum 22 II. DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELERDE BÜTÇE MUHASEBE SİSTEM VE SÜRECİ 23 1. Bütçe Sistemi 23 1.1. Bütçenin Hazırlanması 23 1.1.1. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Kurumlarda 24 1.1.2. Orman Genel Müdürlüğü’ne Bağlı İşletmelerde 30 1.1.3. Tarım Bakanlığı’na Bağlı İşletmelerde 31 1.2. Bütçenin Uygulanması 31 1.2.1. Ödenek Aktarmaları 31 1.2.2. Ek Bütçe 35 1.3. Bütçenin Sonuçlandırılması 35 1.4. Bütçe Kalemlerinin Muhasebe Sisteminde Gösterilmesi 36 2. Muhasebe Sistemi 36 2.1. Muhasebeleştirme İlke ve Esasları 36 2.1.1. Muhasebeleştirmeye Esas Bir İşlemin Bulunması 36 2.1.2. İşlemlerin Belgeye Dayanması ve Belge Düzeni 37 2.1.3. Tahakkuk Esası 37 2.1.4. Mali Yıl İlkesi 37 2.1.5. Çift Taraflı Kayıt Sistemi 37 2.1.6. Kayıt Düzeltmesi 37 2.1.7. Yabancı Para Cinsinden Yapılan İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi 37 2.1.8. İç İmkânlarla Üretilen Maddi Duran Varlıkların Değeri 38 2.1.9. Yatırım Amaçlı Varlık Edinimlerinin Değeri 38 2.1.10. Malî varlıkların Sınıflandırılması 38 2.1.11. Malî Olmayan Varlıkların Değerleme ve Sınıflandırılması 38 2.1.12. Maddi Duran Varlıkların Kayıt Değerleri 39 2.1.13. Maddi Olmayan Duran Varlıklar ve Kayıt Değerleri 40 2.1.14. Amortisman ve Tükenme Payı Uygulaması 40 2.1.15. Yeniden Değerleme Uygulaması 41 2.1.16. Değer ve Miktar Değişimleri 41 2.1.17. Mübadele İşlemlerinden Sağlanan Gelirler 41 2.1.18. Gayrisafilik İlkesi 42 2.1.19. Şartlı Bağış ve Yardımlar 42 2.2. Yevmiye Sistemi ve Kullanılacak Defterler 42 2.2.1. Yevmiye Sistemi 42 2.2.2. Kullanılacak Defterler 43 2.2.3. Defterlerin Onayı 44 2.2.4. Defterlerin Kullanılma ve Saklanma Süreleri 44 2.2.5. Defterlerde Kayıt Düzeni 44 2.2.6. Defterlerde Kayıt Süresi 45 2.3. Çerçeve Hesap Planı 45 2.3.1. Hesap Planının Genel Yapısı 45 2.3.1.1. Bilanço Hesapları 46 2.3.1.2. Gelir Tablosu Hesapları 47 2.3.1.3. Maliyet Hesapları 47 2.3.1.3.1. Üretime İlk Madde ve Malzeme Verilmesi, Mamullerin Ambara Alınması, Mamul Maliyeti ve Sipariş Alınması 48 2.3.1.3.2. Üretime İlk Madde ve Malzeme Verilmesi, Mamullerin Ambara Alınması ve Maliyeti İle Sipariş Alınmasında Kullanılan Belge ve Defterler 48 2.3.1.3.3. Gider Çeşitleri 49 2.3.1.3.4. Gider Yerleri 50 2.3.1.4. Nazım Hesaplar 50 2.4. Düzenlenecek Mali Tablolar 51 2.4.1. Temel ve Ek Mali Tablolar 51 2.4.2. Malî Tablolardaki Bilgilerin Özellikleri ve Düzenleme İlkeleri 52 III. HARCAMA VE FİNANSMAN SÜRECİ 52 1. Harcama Süreciyle İlgili Görevliler, Yetki ve Sorumlulukları 52 1.1. Harcama Yetkilisi 53 1.1.1. Harcama Yetkilisinin Belirlenmesi 53 1.1.2. Harcama Yetkisinin Devri 54 1.1.3. İhale Yetkililiği ile Harcama Yetkililiği İlişkisi 54 1.1.4. Harcama Yetkilisinin Görev ve Yetkileri 55 1.1.5. Harcama Yetkilisinin Sorumluluğu 55 1.2. Gerçekleştirme Görevlileri 56 1.2.1. Genel Olarak Gerçekleştirme Görevliliği 56 1.2.2. Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu 57 1.3. Muhasebe Yetkilisi 58 1.3.1. Genel Olarak Muhasebe Yetkililiği 58 1.3.2. Muhasebe Yetkilisinin Sorumluluğu 58 2. Prosedür Olarak Harcama Süreci 60 2.1. Yüklenmeye Girişilmesi 60 2.1.1. Ertesi Yıla Geçen Yüklenme 60 2.1.2. Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler 61 2.2. Harcama Yetkilisi Tarafından Harcama Talimatı Verilmesi 61 2.3. İşin Gerçekleştirilmesi (Mal ve Hizmetin Alınması) ve Belgelendirme 62 2.4. İşlemlerin Ön Mali Kontrolden Geçirilmesi 63 2.5. Muhasebe Yetkilisi Tarafından Ödeme Yapılması 66 2.5.1. Muhasebe Yetkililerince Ödeme Emri Belgesi ve Ekleri Üzerinde Yapılacak Kontroller 66 2.5.2. Ödeme Öncesi Kontrol Süresi 67 2.5.3. Ödemelerin Yapılmasında Öncelik 67 2.6. Ön Ödeme Müessesesi 68 2.6.1. İş Avansları 70 2.6.2. Personel Avansları 74 2.6.3. 259-Verilen Avanslar Hesabı 74 3. Gelirlerin Tahakkuku, Takibi ve Tahsili ve Sorumluluğu 74 4. Döner Sermaye Hasılatının Kullanımı 75 4.1. Genel Olarak 75 4.2. Yükseköğretim Kurumları 75 4.3. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Sağlık Kurum ve Kuruluşları 77 4.4. Tarım Bakanlığı’na Bağlı İşletmeler 79 4.5. Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Teknik Okullar 80 4.6. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na Bağlı İşletmeler 80 5. Döner Sermayeli İşletmelerin Mali Yükümlülükleri 80 5.1. Başlıca Mali Yükümlülükler 80 5.1.1. Vergi 80 5.1.1.1. Kurumlar Vergisi 81 5.1.1.2. Katma Değer Vergisi 81 5.1.1.3. Gelir Vergisi 82 5.1.1.4. Damga Vergisi 82 5.1.2. Hasılat Payı 82 5.1.2.1. Genel Hasılat Payı 82 5.1.2.2. SHÇEK Payı 84 5.2. Ödenecek Mali Yükümlülüklerle İlgili İşlemler 84 6. Döner Sermayeli İşletmelerde Ay Sonu ve Dönem Sonu İşlemleri, 86 6.1. Aysonu İşlemleri 86 6.1.1. Katma Değer Vergisi ile İlgili Tahakkuk İşlemleri 86 6.1.2. Ödenecek Döner Sermaye Yükümlülükleri ile İlgili Tahakkuk İşlemleri 87 6.1.3. Envanter İşlemleri 87 6.1.4. Mizan ve Mali Tablo Düzenlenmesi 87 6.1.4.1. Mizan 87 6.1.4.2. Mali Tablolar 88 6.1.5. Aylık Gayrisafi Hasılattan Tahsil Edilen Tutarın Beyanı ve Genel Bütçeye Aktarılacak Tutarların Yatırılması 89 6.2. Yılsonu İşlemleri 89 6.2.1. Yıllık Gayrisafi Hasılattan Tahsil Edilen Tutar ve Kâr Bildirimi 89 6.2.2. Ödeme Süresinin Uzatılması 90 6.2.3. Bildirimde Bulunmama ve Süresinde Ödeme Yapmamanın Sonuçları 90 6.2.4. Dönem Sonu Envanter İşlemleri 90 6.3. Yönetim Dönemi Hesabı 92 6.4. Merkeze ve Sayıştay’a Gönderilecek Defter, Cetvel ve Belgeler 94 IV. DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELERDE TAŞINIR VE TAŞINMAZ MAL YÖNETİMİ 95 1. Taşınmaz Mal Yönetimi 95 2. Taşınır Mal Yönetimi 95 2.1. Taşınır Mal Yönetimiyle İlgili Hukuki Çerçeve 95 2.2. Taşınırların Sınıflandırılması 97 2.2.1. Tüketim Malzemeleri 97 2.2.2. Dayanıklı Mallar 98 2.3. Taşınır Hesap Kodu 98 2.4. Taşınır Detay Kodları 98 2.5. Taşınır Mal Yönetimiyle İlgili Görevliler, Yetki ve Sorumlulukları 98 2.5.1. Taşınır Kayıt ve Kontrol Yetkililerinin Görevlendirilmesi 98 2.6. Taşınır Malların Giriş ve Çıkış İşlemleriyle Muhasebeleştirme Esasları 100 2.6.1. Taşınır İşlemlerinde Kullanılan Belge ve Cetveller 100 2.6.2. Taşınırların Kaydı 100 2.6.2.1. Giriş ve Çıkış Kayıtları 100 2.6.2.2. Kayıt Değeri 101 2.6.2.3. Değer Tespit Komisyonu 101 2.7. Taşınır Sayım İşlemleri 101 2.7.1. Sayım Usulü 101 2.7.2. Sayım Sonrası İşlemler 102 2.8. Taşınır Yönetim Hesabı 102 2.9. Taşınır Mal İşlemlerinde Özellik Arz Eden Bazı Hususlar 103 2.9.1. Maliyet Bedeli 103 2.9.2. Maddi Duran Varlıklar İçin Yapılan Değer Artırıcı Harcamalar 104 2.9.3. Taşınır Kayıt ve Kontrol Yetkililerinin Görevlendirilmesi 104 2.9.4. Kefalete Tabi Tutulma 105 2.9.5. Kamu İdareleri Arasında Taşınır Devirleri 105 2.9.5.1. Genel Olarak 105 2.9.5.2. Bedelsiz Devre İlişkin Şartlar 105 2.9.6. Kamu İdareleri Arasında Taşınırın Geçici Olarak Tahsisi 107 2.9.6.1. Genel Olarak 107 2.9.6.2. Geçici Tahsis Yetkisi ve Tahsis Şartları 108 V. MALİ YÖNETİME İLİŞKİN SORUMLULUKLARA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI: YAPTIRIMLAR 110 1. Yaptırımlara Esas Hukuki Çerçeve 110 2. Yaptırım Türleri 110 2.1. Para Cezası 110 2.2. Kamu Zararının Tazmini 111 2.3. Suç Sayılan İşlemlerden Dolayı Ceza Kanunlarına Göre Uygulanacak Yaptırımlar 112 2.4. Yetkisiz Tahsilat ve Ödeme Yapanlar Hakkında Uygulanacak Yaptırımlar 113 3. Yaptırımlara Yetkili Merciler 113 4. Yaptırımlarda Zamanaşımı 114 5. Döner Sermayeli İşletmelerde Denetim 114 5.1. Genel Olarak 114 5.2. Ön Malî Kontrol 114 5.3. Denetim 115 VI. GELİR, GİDER, VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜK VERİ ANALİZLERİ 116 1. Döner Sermayeli İşletmelere Ait Toplam Gelir ve Giderleri 116 2. Döner Sermayeli İşletmelere Ait Toplam Nakit, Varlık ve Yükümlülükleri 117 3. Döner Sermayeli İşletmelere Ait Konsolide Mali Tablolar 119 3.1. Bilanço 119 3.2. Gelir Tablosu 123 4. Örnek Rasyolar 129 VII. DÖNER SERMAYE UYGULAMASINDA BAŞLICA SORUNLAR ve ÇÖZÜM ARAYIŞLARI 134 1. Genel Sorunlar 134 1.1. Döner Sermayeli İşletmelerin Nitelikli Personel Eksikliği 134 1.2. Varlık Planlamasının Yeterli Etkinlikte Yapılmaması 134 1.3. Genel Yönetim Giderlerinin Yüksekliği 134 1.4. Mali Raporlardan, İşletmelerin Verimliliği ve Mali Yapısına İlişkin Standart Rasyoların Geliştirilememesi 135 1.5. Performans Kriterlerinin Oluşturulmamış veya Adaletsiz Olması 135 1.6. Nakit Esasına Göre Bütçe Hesaplarının Bulunmaması 135 1.7. Döner Sermaye Bütçelerinin Merkezi Yönetim Bütçesi ile İlişkilendirilmemesi 136 1.8. Sağlık İşletmelerinde Hasılat ve Tahsilatlarda Karşılaşılan Problemler 136 1.9. Ortak Kodlara Sahip Maliyet Hesaplarını da İçeren Detaylı Bir Hesap Planının Bulunmaması 136 1.10. İşletme ve Muhasebe Birimi Kurma Kriterlerinin Bulunmaması 136 1.11. İşletmelerin Yıllık Çalışma Programları İle Bütçeleri Arasında İlişkinin Kurulmaması 136 1.12. Kesin Hesap ve Faaliyet Raporlarına İlişkin Ayrıntılı Düzenlemelerin Bulunmaması 137 2. Çözüm Arayışlarına İlişkin Bazı Hukuki Düzenlemeler 137 2.1. Kamu Hastaneleri Birliklerine İlişkin Yasal Düzenlemeler 137 2.1.1. Kamu Hastaneleri Birlikleri 137 2.1.2. Genel Sekreterlik ve Hastane Yöneticiliği 138 2.1.3. Birlik Personelinin Niteliği ve Statüsü 138 2.1.4. Birlik Hastanelerinin Gruplandırılması ve Denetimi 140 2.2. Döner Sermayeli İşletmeler Kanun Tasarısı Taslağı 141 2.2.1. Kanun Tasarısı Taslağının Bölümleri 141 2.2.1.1. Amaç Kapsam 142 2.2.1.2. Kuruluş ve Sermaye Kaynakları 142 2.2.1.3. Döner Sermaye Kurulma Esasları 142 2.2.1.4. Faaliyet Alanı, Gelir ve Giderler 142 2.2.1.5. Birleştirme, Devretme ve Tasfiye 143 2.2.1.6. Yönetim Yapısı 143 2.2.1.7. Yönetim Kurulu 143 2.2.1.8. İşletme Yöneticisi ve İşletme Müdürü 143 2.2.1.9. Mali İşlemlerde Görev Alanlar 143 2.2.1.10. Mali Belgeler 144 2.2.1.11. Bütçe 144 2.2.1.12. Mali Kontrol, Muhasebe ve Denetim 144 2.2.1.13. Hazine Payı ve Yıl Sonu Karı 144 2.2.1.14. Fiyatlandırma 144 2.2.1.15. Giderlerin Tahakkuku ve Muhasebeleştirilmesi 145 2.2.1.16. Ödemede Öncelik Sırası 145 2.2.1.17. Döner Sermayelerden Yapılacak Katkı Payı ve Diğer Ücret Benzeri Ödeme Türleri 145 2.2.1.18. Bütçe Gelirleri Üzerinden Katkı Payı Ödemeleri 145 2.2.1.19. Taşınmaz Edinme ve Yatırım Projelerine Katılım 146 2.2.1.20. İşletmeler Arası Kaynak Aktarımı 146 2.2.1.21. Düzenleme Yapma Yetkisi 146 VIII. SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME 146 EK: Döner Sermayeli İşletmeler Hesap Planı 149 Yararlanılan Kaynaklar 159 Kavram Dizini 161 |