|
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 21
GİRİŞ 23
I. ÇALIŞMANIN KONUSU VE ÖNEMİ 23
II. ÇALIŞMANIN KAPSAMI 25
III. ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ 26
IV. ÇALIŞMANIN PLANI 29
BİRİNCİ BÖLÜM
YASAMA FONKSİYONUNUN SINIRLILIĞININ TEORİK BOYUTU
I. İKTİDAR ve İKTİDARIN SINIRLANDIRILMASININ KISA TARİHİ 36
A. İktidar Kavramı 36
B. İktidarın Sınırlandırılması Süreci 39
1. Antik Yunan ve Roma Dönemi 40
2. Orta Çağ Avrupası 42
3. İktidarın Yerselleşmesi, Egemenliğin Kavramsallaşması, Sosyal
Sözleşmeciler 44
4. Liberal Düşüncenin Etkisi 50
II. ANAYASALCILIK 51
A. Anayasanın Üstünlüğü (Teorik Referans Noktası) 53
1. Özdeşlik Tezi ve Hukukun “Demistifikasyonu” 55
2. “Saf Hukuk Teorisi” 62
a. Norm Kavramı 63
b. Normlar Hiyerarşisi 68
1) Temel Norm 68
2) Anayasa ve Altı Normlar 70
B. Kuvvetler Ayrılığı (Yasama Fonksiyonunun Somutlaşması) 72
1. Genel Olarak Kuvvetler Ayrılığı 72
2. Fikrî ve Tarihî Köken 74
3. Kurucu İktidar – Kurulmuş İktidar Ayrımı 79
a. Ayrımın Kökeni 79
b. Aslî Kurucu İktidar – Talî kurucu İktidar 81
1) Aslî Kurucu İktidar 81
2) Talî Kurucu İktidar 83
c. Kurulmuş İktidarlar 86
d. Kurucu İktidar Türleri ile Kurulmuş İktidarların Farkları 87
C. Anayasa (Sınırlandırmanın Aracı) 88
1. Ampirik Anlamda Anayasa – Hukukî Anlamda Anayasa 89
2. Yazılı Anayasa – Yazılı Olmayan Anayasa 90
3. Maddî Anayasa – Şeklî Anayasa 91
4. Yumuşak Anayasa – Katı Anayasa 92
D. Sonuç ve Türkiye Bakımından Değerlendirme 94
III. YASAMA FONKSİYONU 96
A. Fonksiyonların Ayrımına Yönelik Kriterler 96
1. Maddî Kriter 97
a. Maddî Kritere Göre Yasama: Kanun 98
1) Kanunların Genelliği 98
2) Kanunların Emrediciliği 99
b. Maddî Kritere Göre Yürütme 99
c. Maddî Kritere Göre Yargı 100
2. Organik Kriter (Şeklî Kriter) 100
a. Organik Kritere Göre Yasama ve Yürütme 101
b. Organik Kritere Göre Yargı 102
B. Türk Hukuk Doktrininde Yasama Fonksiyonu 103
1. Bülent Tanör ve Necmi Yüzbaşıoğlu’na Göre Yasama Fonksiyonu 103
a. Yazarların Açıklamaları 103
b. Eleştiri 104
2. Ergun Özbudun’a Göre Yasama Fonksiyonu 105
a. Yazarın Açıklamaları 105
b. Eleştiri 106
3. Erdoğan Teziç’e Göre Yasama Fonksiyonu 106
a. Yazarın Açıklamaları 106
b. Eleştiri 107
4. Kemal Gözler’e Göre Yasama Fonksiyonu 107
a. Yazarın Açıklamaları 107
b. Değerlendirme ve Eleştiri 108
5. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 109
6. Sonuç 110
C. Türk Hukukunda Yasama İşlemleri 112
1. Tanım 112
2. Türleri 113
a. Kanun 114
b. Parlamento Kararı 115
c. Anayasa Mahkemesinin Ayrımı 118
IV. TEORİMİZİN TEMELİ: YASAMA FONKSİYONUNUN SINIRLILIĞI 119
İKİNCİ BÖLÜM
YASAMA İŞLEMLERİNİN DIŞ UNSURLARINA GETİRİLEN SINIRLAR
I. YETKİ UNSURU 130
A. Yetki Unsurunun Tanımı 130
B. Yasama Fonksiyonunun Sınırlılığının Yetki Unsuru Bakımından
Sonuçları 131
1. Yasama Yetkisi İstisnai Bir Yetkidir 131
2. Yasama Yetkisi Anayasadan Kaynaklanan, Anayasayla
Çerçevelenen Bir Yetkidir 134
a. Karşı Argüman: Yasama Yetkisinin Aslîliği İlkesinin Tanımı ve
Kapsamı 134
b. Yasama Yetkisi Gerçekten Aslî midir? 136
3. Yasama Yetkisi Verilmiş Bir Yetkidir 139
a. Karşı Argüman: Yasama Yetkisinin Genelliği 140
1) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Tanımı 140
2) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Kapsamı (İstisnaları) 143
(a) Parlamento Kararları 143
(b) Yürütme ve Yargının Mahfuz Düzenleme Alanı 144
(c) Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Mahfuz
Düzenleme Alanı 144
(d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü 151
3) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Dayanakları 152
(a) İlkenin İleri Sürülen Dayanakları 152
i. Anayasanın Kanunları Konu Bakımından
Sınırlamadığına Dair Argüman 152
ii. Anayasanın Çeşitli Maddelerinin Yasama
Yetkisinin Genelliği İlkesinin Dayanağı Olduğuna
İlişkin Argüman 154
iii. Demokratik Parlamenter Sistem Yasama
Yetkisinin Genelliğinin Kaynağı Olabilir mi? 156
(i) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesi
Demokrasinin Gereği midir? 157
(ii) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesi
Parlamenter Sistemin Bir Gereği midir? 161
(iii) "Demokratik Parlamenter Sistem"in Demokrasi
ve Parlamenter Sistemin Gereklerinden
Bağımsız Bir Gereği Olabilir mi? 169
iv. Ulusal Egemenlik Yasama Yetkisinin Genelliğinin
Gerekçesi Olabilir mi? 170
(b) İlkenin Olası Dayanakları 171
i. Anayasanın 104. Maddesinin 17. Fıkrası Yasama
Yetkisinin Genelliğine Dayanak Oluşturabilir mi? 171
ii. İçtihatlar Yasama Yetkisinin Aslîliği ve Genelliği
İlkelerine Kaynaklık Edebilir mi? 174
iii. Yasama Yetkisinin Aslîliği ve Genelliği İlkesi Bir
“İlke” Olarak Tanımlanmasından Ötürü Geçerlilik
Kazanabilir mi? 179
iv. Yasama Yetkisinin Genel Olmaması İmkânsız mı?
– Fransa Örneği 182
b. Sonuç 187
4. Yasama Yetkisi – Aksi Öngörülmemişse – Devredilmez Bir Yetkidir 188
a. Kökeni 189
b. Tanımı ve Kapsamı 190
c. Türk Hukukunda Yasama Yetkisinin Devredilmezliği 194
d. 1982 Anayasasında Yasama Yetkisinin Devredilmezliğinin
İstisnası Var mı? 197
e. TBMM’nin Kanunlarla Yürütme Organını veya İdareyi
Yetkilendirmesi 199
f. Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri 206
C. Kişi Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Personae Yetki) 209
1. Tanımı 210
2. Yasama İşlemlerinde Kişi Bakımından Yetki 211
3. Türk Hukukunda Yasama Organı 214
4. TBMM’nin Yasama Organı Olmasının Sonuçları 217
a. TBMM’ye Anayasa Tarafından Verilen Yetkiler Yasama
Yetkisidir 217
b. Bu Yetki Genel Kurul Tarafından Yapılan İşlemlerle Kullanılır 217
c. Genel Kurul Tarafından Kullanılmayan Yetkiler Yasama Yetkisi
Olarak Adlandırılamaz 218
1) TBMM’nin İdari İşlemleri 218
2) TBMM Başkanının İşlemleri 221
3) Yasama Organındaki Diğer Faaliyetler 224
5. TBMM Genel Kurulunun Oluşumu 227
6. Kişi Bakımından Yetki Unsuru Yönünden Hukuka Aykırılıklar 229
D. Yer Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Loci Yetki) 231
1. Tanımı 232
2. Yasama Organının Yer Bakımından Yetkisi 232
3. TBMM’nin Yer Bakımından Yetkisi 234
E. Zaman Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Temporis Yetki) 236
1. Tanımı 236
2. Türk Hukukunda Yasama Organının Zaman Bakımından Yetkisi 237
a. Sınırlandırıcı (emredici, impératif) Süre 237
b. Anayasa ve İçtüzükte Karar Almak İçin Belirlenen Süreler
Sınırlandırıcı mı, Hızlandırıcı mı? 240
c. Yasama Fonksiyonunun Sağlıklı İşlemesi İçin Belirlenen
Yavaşlatıcı Süreler 242
d. Geriye Yürümezlik 244
F. Konu Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Materiae Yetki) 246
1. Tanımı 246
2. Konu Bakımından Yetki Unsurunun İşlevi 248
3. Yasama Organının Konu Bakımından Yetkisi 249
4. Türk Hukukunda Yasama Organının Konu Bakımından Yetkisi 250
a. Kanunun Düzenleme Alanındaki Konular 252
1) TBMM’nin Görev ve Yetkilerine İlişkin 87. Maddenin
Belirlediği Kanun Alanı 252
(a) Kanun Koymak, Değiştirmek, Kaldırmak 252
(b) Bütçe ve Kesinhesap Kanun Tekliflerini Görüşmek ve
Kabul Etmek 253
(c) Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasını Uygun
Bulmak 253
2) Anayasanın Diğer Maddelerinde Öngörülen Yetkileri
Kullanmak ve Görevleri Yerine Getirmek 254
(a) “Kanunla Sınırlama” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 255
(b) “Kanunla Düzenleme” İfadesiyle Belirlenen Yetki
Alanı 256
(c) “Kanunla Gösterme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 257
(d) “Kanunla Yetkilendirme/Görevlendirme” İfadesiyle
Belirlenen Yetki Alanı 258
(e) “Kanunla Belirtme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 259
(f) “Kanunla Öngörme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 260
(g) “Kanunla Sayma” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 260
(h) “Kanunla Koyma” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 261
(i) “Kanunla Tespit Etme” İfadesiyle Belirlenen Yetki
Alanı 261
(j) “Kanunla Belirlenme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 261
(k) “Kanunla Uygun Bulma” İfadesiyle Belirlenen Yetki
Alanı 262
(l) “Kanunla Kurma” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 262
(m) “Kanuna Göre Yönetme ve İşletme” İfadesiyle
Belirlenen Yetki Alanı 262
(n) “Kanunda Yazılı Haller ” İfadesiyle Belirlenen Yetki
Alanı 263
b. Parlamento Kararlarının Düzenleme Alanında Bulunan
Konular 263
1) TBMM’nin Görev ve Yetkilerine İlişkin 87. Maddenin
Belirlediği Parlamento Kararları Alanı 263
(a) Para basılmasına karar verme 263
(b) Savaş İlanına Karar Vermek 264
(c) Genel ve Özel Af İlânına Karar Vermek 265
2) Anayasada Parlamento Kararıyla Düzenleneceği Belirtilen
Konular 268
(a) “Karar Verme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 268
(b) “Seçme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı 269
(c) İçtüzük 270
(d) İlan Edilen Olağanüstü Hali Onama 271
c. Devlete Verilen Görevler Bağlamında Kullanılan Yetkiler 272
d. Yasama İşlemleriyle TBMM’nin Yetki Alanı Değiştirilebilir mi? 275
e. Yasama İşlemleri Birbirlerinin Alanına Müdahale Edebilir mi? 278
G. Yer, Zaman ve Konu Bakımından Yetki Unsurunun Yargısal Denetimi
Mümkün müdür? 280
II. USUL VE ŞEKİL UNSURU 282
A. Usul ve Şekil Unsurunun Tanımı ve Yasama İşlemleri Bakımından
Görünümü 282
B. Usul ve Şekil Unsurlarına Getirilen Sınırlamaların İşlevi 285
1. Usul ve Şekil Kurallarının Sınırlayıcı İşlevi 285
2. Bazı Usul Kurallarının İşlemin Varlığına/Geçerliliğine Etkisi 286
3. Yasama İşlemlerine Getirilen Usul ve Şekle İlişkin Sınırlamaların
İşlemin Bağlayıcılığına Etkisi 292
4. Usul ve Şekil Kurallarının Hukuk Güvenliğine Katkısı 292
C. Yasama İşlemlerinin Usul ve Şekil Unsurunu Sınırlandıran Normlar ve
Teamülün Rolü 293
1. Yazılı Hukuk Kurallarının Rolü 294
2. Teamülî Kaynakların Rolü 295
D. Anayasa ve TBMM İçtüzüğünde Usule İlişkin Temel Kavramlar 299
1. Yasama Dönemi 299
2. Yasama Yılı 300
3. Parlamentonun Sürekliliği İlkesi 300
a. Tatil 300
b. Ara Verme 301
c. Çağrılı Toplantı 301
4. Birleşim 302
5. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı 302
6. Oylama Usulleri 304
E. Kanunlar İçin Getirilen Usul ve Şekil Şartları 305
1. Teklif 306
a. Genel Olarak Teklif Aşaması 306
b. İstisna: Bütçe Kanunlarının Teklifi 307
c. İstisna: Milletlerarası Andlaşmaların Uygun Bulunmasına
İlişkin Kanunların Teklifi 308
d. Teklifin Geri Alınması 308
2. Görüşme 308
a. Genel Olarak Görüşme Aşaması 309
b. Temel Kanunların Görüşülmesi 311
c. Bütçe Kanununun Görüşülmesi 311
3. Kabul 312
4. Yayım 312
a. Kabul Edilen Kanunun Yayımlanması 312
b. Kabul Edilen Kanunun Geri Gönderilmesi 315
F. Parlamento Kararları İçin Belirlenen Usul ve Şekil Kuralları 318
1. Görüşmeli Parlamento Kararları 319
a. Görüşmeli Parlamento Kararları Hakkındaki Genel Usul
Kuralları 319
b. Hakkında Özel Usulî Hükümler Getirilen Görüşmeli
Parlamento Kararları 320
1) Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararı 320
2) Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmeti
Sürdürmekte Israr Eden Milletvekilinin Milletvekilliğinin
Düşürülmesi Kararı 322
3) Devamsızlık Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşürülmesi
Kararı 322
4) Genel ve Özel Af İlanı Kararı 323
5) Cumhurbaşkanının Yüce Divana Sevki Kararı 323
6) Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Cezaî
Sorumluluğu 324
7) Seçimlerin Yenilenmesi Kararı 325
8) Olağanüstü Hâl ile İlgili Kararlar 325
9) İçtüzüğün Değiştirilmesi Kararı 326
2. Görüşmesiz Parlamento Kararları 326
a. Görüşmesiz Parlamento Kararları Hakkındaki Genel Usul Kuralları 326
b. Hakkında Özel Usulî Hükümler Getirilen Görüşmesiz
Parlamento Kararları 327
1) Üyelikten İstifanın Kabulü 327
2) Meclis Başkanının Seçimi Kararı 327
3) Kamu Başdenetçisinin Seçimi Kararı 328
4) Anayasa Mahkemesi Üyelerinin Seçimi 328
5) Hakimler ve Savcılar Kurulu Üyelerinin Seçimi 329
3. Parlamento Kararlarının Yayımı ve Yürürlüğe Girmesi 330
G. Usul Yönünden Denetim 332
1. Kanunların Usul Yönünden Denetiminde Mahkemenin Yaklaşımı 332
2. Parlamento Kararlarının Usul Yönünden Denetiminde
Mahkemenin Yaklaşımı 334
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YASAMA İŞLEMLERİNİN İÇ UNSURLARINA GETİRİLEN SINIRLAR
I. TAKDİR YETKİSİ – YERİNDELİK DENETİMİ 342
A. Yasama İşlemleri Bakımından Takdir Yetkisi ve Kapsamı 343
B. Takdir Yetkisinin Teorik Çerçevesi 345
C. Yerindelik Denetimi Yasağı 349
II. SEBEP UNSURU 350
A. Sebep Unsurunun Tanımı 350
B. Hukukî Sebep – Fiilî Sebep Ayrımı 352
1. Hukukî Sebep 353
a. Hukukî Sebep Kavramı 353
b. Yasama İşlemlerinin Hukukî Sebepleri 355
1) Anayasa ve TBMM İçtüzüğü 355
2) Bir Yasama İşleminin Diğer Bir Yasama İşleminin Hukukî
Sebebini Oluşturması 355
3) Bir Komisyon Raporunun Yasama İşlemin Hukukî Sebebini
Oluşturması 356
4) Uluslararası Andlaşmalar Yasama İşlemlerinin Hukukî
Sebebi Olabilir mi? 356
5) Anayasa Mahkemesi Kararları Yasama İşlemlerinin Hukukî
Sebebi Olabilir mi? 356
2. Fiilî Sebep 357
C. Yasama İşlemlerinde Sebep Unsurunun Tespiti 358
1. Sebep Unsurunun Açık İfadelerle Sınırlanmış Olması 359
2. Sebebin Belirsiz Kavramlarla Sınırlanmış Olması 361
3. Sebep Yönünden Sınırlamanın Öngörülmediği Durumlar 364
D. Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılmasında Sebebe Bağlılık 365
1. Anayasada Düzenlenen Temel Hak ve Hürriyetlerin
Sınırlandırılmasında Sebebe Bağlılık 366
2. Sınırlama Sebebi (Sınırlama Kaydı) Öngörülmemiş Olan Temel Hak
ve Hürriyetler Sınırlandırılabilir mi? 368
3. Sayılmamış (İsimsiz) Hürriyetlerin Sınırlandırılması 370
E. Yasama İşlemlerinde Gerekçe ve Sebep Unsuru Farkı 372
F. Sebep Yönünden Denetim 373
1. Kanunun Sebep Unsuru Yönünden Denetimi 373
a. Kanunların Sebep Unsuru Yönünden Denetlenemeyeceğine
Dair Görüş 374
b. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 377
2. TBMM İçtüzüğünün Sebep Unsuru Yönünden Denetimi 378
3. Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararlarının Sebep Unsuru
Yönünden Denetimi 380
4. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararlarının Sebep Unsuru
Yönünden Denetimi 381
III. KONU UNSURU 382
A. Konu Unsurunun Tanımı 383
B. Konu Unsuru – Konu Bakımından Yetki Unsuru Farkı 384
C. Konu Unsurunu Düzenleyen Kaynaklar 385
1. Sözü ve Ruhuyla Anayasa 385
2. TBMM İçtüzüğü 387
3. Yasama İşlemlerinin Konusu Uluslararası Andlaşmalara Uygun
Olmalı mıdır? 387
D. Yasama İşlemlerinin Konu Unsuruna Getirilen Sınırların Tespiti 390
1. Belirli Bir Hukukî Sonucun Emredilmesi 391
2. Belirli Bir Hukukî Sonucu Gerçekleştirip Gerçekleştirmeme
Konusunda Seçim Serbestisi 391
3. Konunun Belirli İlke ve Esaslar Öngörülerek Sınırlanması 392
4. Belirli Hukukî Sonuçların Yasaklanması 394
5. Konu Unsurunun Sebep Unsuruyla Sınırlandırılması 396
E. Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Konu Unsuru Üzerindeki Etkisi 397
F. Yasama İşlemlerinin Konu Unsuru Yönünden Anayasaya Aykırılığı 399
1. Hukuk Kuralları Arasında Çatışma ve Hukuka Aykırılık 399
2. Yasama İşlemlerinin Konu Unsuru Yönünden Hukuka Aykırılığı 401
G. Konu Unsuru Yönünden Denetim 401
1. Belirli Bir Hukukî Sonucu Gerçekleştirip Gerçekleştirmeme
Konusunda Seçim Serbestisinin Bulunduğu Yasama İşlemlerinin
Denetimi 402
2. Hukukî Sonuçları Belirli İlke, Esas ve Yasaklamalarla Sınırlandırılan
Yasama İşlemlerinin Denetimi 403
H. Konu Unsuru Yönünden Denetimle İlgili Bazı Tartışmalı Hususlar 405
1. TBMM’nin Yetkilendirilmediği Konularda Kanun Çıkarması 405
2. Konunun Eksik Düzenlenmesi 406
3. Eylemli İçtüzük Düzenlemesi Doktrini 408
IV. AMAÇ UNSURU 414
A. Amaç Unsurunun Tanımı 415
B. Amaç Unsuru Yönünden Hukuka Uygunluk 416
1. Genel Açıklamalar 416
2. Genel Amaç – Kamu Yararı 416
a. Kamu Yararı Kavramı 417
b. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 421
3. Özel Amaçlar 423
C. Kanunlar İçin Belirlenen Özel Amaçlar 424
1. Amaç Unsuruna İlişkin Getirildiği Kesin Olan Sınırlamalar 424
2. Sebep mi? Amaç mı? 425
D. Parlamento Kararları İçin Amaç Unsuru 431
E. Amaç Unsuru Yönünden Denetim 431
1. Anayasa Mahkemesi Amaç Yönünden Hukuka Aykırılıkları
Denetleyebilir mi? 432
2. Kanunların Amaç Unsuru Yönünden Denetimi 434
3. TBMM İçtüzüğünün Amaç Unsuru Yönünden Denetimi 436
4. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararının Amaç Unsuru
Yönünden Denetimi 437
5. Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararlarının Amaç Unsuru
Yönünden İncelenmesi 439
SONUÇ 441
BİBLİYOGRAFYA 451
KAVRAM DİZİNİ 481 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
