İÇİNDEKİLER
Önsöz 13 Kısaltmalar 15 GİRİŞ I. KONUNUN ÖNEMİ 17 II. ÇALIŞMA PLANI VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 18 III. ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN FELSEFİ TEMELLERİ 19 IV. ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN TANIMI, UYGULAMA ALANLARI VE HUKUKSAL DAYANAĞI 21 A. Ölçülülük İlkesinin Tanımı ve Terminoloji 21 B. İlkenin Dayanakları 24 C. Ölçülülük İlkesinin Hukuk Dalları İtibarıyla Uygulama Alanları 26 1. Özel Hukukta Ölçülülük İlkesi 26 2. Genel Olarak Kamu Hukukunda Ölçülülük İlkesi 28 Birinci Bölüm TÜRK İDARE HUKUKUNDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ I. TÜRK İDARE HUKUKUNDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN KAPSAMI VE UYGULAMA ALANLARI 33 A. İlkenin Kapsamı ve Unsurları (Alt İlkeleri) 33 1. İlkenin Kapsamı 33 2. Ölçülülük İlkesinin Unsurları (Alt İlkeleri) 36 a. Elverişlilik İlkesi 36 b. Gereklilik İlkesi 37 c. Orantılılık İlkesi 38 B. Temel Hak ve Özgürlüklerin Denetlenmesinde Ölçülülük İlkesi 39 1. Ekim 2001 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde Ölçülülük İlkesine Pozitif Dayanak Arayışları 39 2. 1982 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Rejimi ve Anayasa Değişikliklerine Genel Bakış 43 a. “Sınırlama” Kavramı 43 b. Anayasa Değişikliği Çerçevesinde 13 ve 15 inci Maddeler, Ölçülülük İlkesinin Pozitif Dayanağa Kavuşması ve Yasama Yetkisinin Sınırları 45 ba. İlkenin Anayasal Temele Kavuşması 45 bb. Yasamanın Sınırlama Yetkisinin Sınırları ve Ölçülülük İlkesi 48 c. Anayasa Mahkemesi Uygulamasında Ölçülülük İlkesi 51 ca. "Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri" ve "Hakkın Özü" Ölçütleri ile Ölçülülük Denetimi Arasındaki Farklılık 51 cb. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Ölçülülük İlkesi 55 cc. Anayasa Yargısında Ölçülülük Denetimi Hangi Aşamada Uygulanır? 59 3. İdarenin Temel Hak ve Özgürlüklere Müdahalesinin Genel Çerçevesi ve Ölçülülük İlkesi 61 a. Sınırlandırmaların Yasayla Yapılması ve İdarenin Konumu 61 b. Olağan ve Olağanüstü Dönemlerde İdarenin Sınırlandırma Yetkisine Genel Bakış 64 4. Kolluk ve İdari Ceza Hukukunda Ölçülülük İlkesi 68 a. Genel Olarak Kolluk Eylemlerinde Ölçülülük İlkesiyle Denetim 68 aa. Zor Kullanma Önlemleri ve Zor Kullanma Yetkisinin Unsurları 73 aaa. Zor Kullanma Önlemleri ve Silah Kullanma Yetkisi 73 aab. Zor Kullanma Yetkisinin Unsurları ve Ölçülü Olma Yükümlülüğü 76 aaba. Yasallık Unsuru 77 aabb. Zorunluluk Unsuru 78 aabc. Denge Unsuru 80 aabd. Elverişlilik 83 aac. Kolluk Mevzuatında “Zor”un Kademeli Uygulanması ve Orantılılık Unsuru 84 aad. “Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller”de Zora Başvurma ve Yetkilerin Genişlemesi 86 ab. Karşılaştırmalı Hukukta Kolluk Uygulamaları Bakımından Ölçülülük İlkesi 88 c. İdari Ceza Hukukunda Ölçülülük İlkesi 90 ca. Genel Olarak İdari Ceza Hukukunda Ölçülülük İlkesi 90 cb. İdari Yaptırımda Sübjektif Durumların Değerlendirilmesi ve Elverişlilik Alt İlkesi 93 C. İdari Yargıda Ölçülülük Denetiminin Usulü, Yerindelik Denetimi ve Sonuçları 95 1. İdari Yargıda Ölçülülük Denetiminin Usulü 95 2. Ölçülülük İlkesinin “Hukuka Uygunluk Denetimini Genişletmesi” Sorunu: Takdir Yetkisi ve Yerindelik Denetimi 98 a. Genel Olarak Takdir Yetkisinin Anlamı ve İçeriği 98 b. Takdir Yetkisinin Ölçülülük İlkesi ile Denetlenmesi 102 c. Ölçülülük Denetimi Yerindelik Denetiminin Neresindedir? 108 d. “Açık Değerlendirme Hatası” ve Ölçülülük İlkesi 113 3. İdari Yargıda Ölçülülük Denetiminin Sonuçları 119 D. Yüksek İdari Yargı Yerlerinin Kararlarında Ölçülülük İlkesinin Yeri ve Değeri 123 1. Danıştay Kararlarında İlkenin Yeri ve Değeri 123 a. Danıştay Karalarında Ölçülülük İlkesinin İlk Örnekleri: Dengeleme ve “Adil Nispet” 123 b. İlkenin Gelişmesi ve Danıştay’ın Yakın Tarihli Kararları 127 2. AYİM Kararlarında İlkenin Yeri ve Değeri 130 Bölüm Değerlendirmesi 132 İkinci Bölüm AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ UYGULAMASINDA TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASINDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ I. DANIŞTAY’IN AİHS VE DİĞER ULUSLARARASI ANDLAŞMALARA YAKLAŞIMI 137 II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASININ GENEL ÇERÇEVESİ 140 III. AİHM UYGULAMASINDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ VE ALT İLKELERİ 142 A. Genel Olarak AİHM'nin Ölçülülük Uygulaması 142 B. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin İdari Uyuşmazlıklara İlişkin Kararlarında Ölçülülük Konusundaki Hukuksal Dayanakları 147 1. Genel Olarak 147 2. Eşitlik İlkesi (Sözleşmenin 14 üncü Maddesi) 150 3. “Demokratik Toplumda Gerekli Olma” (8 ila 11 inci Maddeler) 151 4. Sözleşmenin 15 inci Maddesi 157 5. “Öngörüldükleri Amaç Dışında Kullanılamama” (18 inci Madde) 159 6. Birinci Ek Protokolün 1 inci Maddesi ve “Gizli Ölçülülük” 159 7. Sözleşmenin 17 nci Maddesi 163 C. AİHM Kararlarında Ölçülülük İlkesinin Alt İlkeleri 164 1. Gereklilik Unsuru 164 2. Orantılılık Unsuru 166 3. Elverişlilik Unsuru 168 IV. TAKDİR ALANI VE ÖLÇÜLÜLÜK İLİŞKİSİ 169 V. AİHM’NİN TÜRKİYE HAKKINDA VERDİĞİ KARARLARDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ 174 Bölüm Değerlendirmesi 175 Üçüncü Bölüm KARŞILAŞTIRMALI İDARE HUKUKUNDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ VE ÖZELLİKLE İNGİLTERE ÖRNEĞİ I. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN KULLANIM VE DEĞERİNE GENEL BAKIŞ 177 A. Genel Olarak 177 B. Fransa 180 C. Hollanda 188 D. Almanya 190 E. İngiltere 194 F. Avustralya 195 G. Amerika Birleşik Devletleri 196 II. İNGİLTERE'DE İDARİ FAALİYETLERİN DENETİMİNDE ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ 198 A. İngiliz Hukukunda İdari Faaliyetlerin Denetimine Genel Bakış 198 B. İdari Faaliyetin Denetiminde Ölçülülük İlkesinin İngiliz İç Hukukuna Geçişi ve “Makul Oluş Testi” ile Karşılaştırma 201 1. Ölçülülük İlkesinin İngiliz İç Hukukuna Geçişi 201 a. İlkenin İngiliz Hukukuna Geçişinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadının Etkisi 203 b. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı'nın İlkenin Kabulünde Etkisi 205 2. Ölçülülük İlkesi ve “Makul Oluş Doktrini” Arasında Bir Karşılaştırma 206 C. İlkenin İngiliz Hukuku Aracılığıyla Diğer Ülkelere Taşınması: Avustralya Örneği 208 III. AB DÜZENLEMELERİ VE ATAD UYGULAMASINDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ 209 A. AB Düzenlemelerinde İnsan Haklarının Gelişimi ve Ölçülülük İlkesi 209 1. Avrupa Birliğinde İnsan Haklarının Gelişimi 210 2. AB Mevzuatında Ölçülülük İlkesinin Dayanakları 214 B. ATAD Kararlarında Ölçülülük İlkesi 218 Bölüm Değerlendirmesi 225 Sonuç ve Öneriler 229 Kaynakça 237 |