İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
Giriş 21
Birinci Bölüm
EVLAT EDİNMEYE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
I. GENEL OLARAK 25
II. EVLAT EDİNMENİN TANIMI ve HUKUKİ NİTELİĞİ 32
A. Evlat Edinmenin Tanımı 32
B. Evlat Edinmenin Hukuki Niteliği 34
C. Evlat Edinmenin Tarihçesi 36
1. Roma Hukukunda Evlat Edinme 37
2. Türk Hukukunda Evlat Edinme 40
a. İslamiyet Öncesi Türk Toplumlarında Evlat Edinme 40
b. İslam Hukukunda ve Osmanlı Hukukunda Evlat Edinme 43
III. EVLAT EDİNMENİN BENZER MÜESSESELERLE KARŞILAŞTIRILMASI 47
A. Evlat Edinmenin Kan Bağına Dayanan Soybağı İlişkisi ile Karşılaştırılması 47
B. Evlat Edinmenin Beslemelik ile Karşılaştırılması 53
C. Evlat Edinmenin Manevi Evlatlık ve Süt Evlatlık ile Karşılaştırılması 59
D. Evlat Edinmenin Koruyucu Aile İlişkisi ile Karşılaştırılması 60
IV. EVLAT EDİNMENİN MEYDANA GELMESİ ve ETKİLERİ AÇISINDAN BENİMSENEN SİSTEMLER 69
A. Evlat Edinmenin Meydana Gelmesi Bakımından Benimsenen Sistemler 70
B. Evlat Edinmenin Etkileri Bakımından Benimsenen Sistemler 71
1. Tam Evlat Edinme Sistemi 72
2. Sınırlı Evlat Edinme Sistemi 73
3. Karma Evlat Edinme Sistemi 74
4. Türk Hukukunda Benimsenen Sistem 74
İkinci Bölüm
TÜRK MADDİ HUKUKUNDA VE
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA EVLAT EDİNME
§. TÜRK MADDİ HUKUKUNDA EVLAT EDİNMEYE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 77
I. Genel Olarak 77
II. Evlat Edinmenin Esasa İlişkin Şartları 79
A. Evlat Edinme İçin Aranan Genel Şartlar 79
1. Tarafların Yaşları Bakımından Aranan Şartlar 79
a. Evlat Edinilenin Yaşı 79
b. Evlat Edinenin Yaşı 80
(1) Tek Başına Evlat Edinmede 81
(a) Evli Olmayan Kişinin Tek Başına Evlat Edinmesinde 81
(b) Evli Kişinin Tek Başına Evlat Edinmesinde 82
(i) Diğer Eşin Çocuğunu Evlat Edinmede 82
(ii) Kanunda Belirtilen Hallerden Birinin Varlığı Sebebiyle Tek Başına Evlat Edinmede 83
(2) Birlikte Evlat Edinmede 84
2. Evlat Edinen ile Evlat Edinilen Arasında Aranan Asgari Yaş Farkı 85
3. Başkası Tarafından Evlat Edinilmiş Olmama 87
4. Rıza 88
a. Evlat Edinilecek Küçüğün Rızası 89
b. Evlat Edinilecek Küçüğün Ana ve Babasının Rızası 94
(1) Rızanın Şekli, Zamanı ve Geri Alınması 96
(2) Rızanın İçeriği 99
(3) Rızanın Aranmayacağı Haller 100
(4) Rıza Aranmaması Kararı 104
5. Vesayet Dairelerinin İzni 105
B. Küçüklerin Evlat Edinilmesi İçin Aranan Şartlar 105
1. Bakım ve Eğitim İlişkisinin Mevcut Olması 106
2. Evlat Edinmenin Küçüğün Yararına Olması 109
3. Evlat Edinmenin Evlat Edinenin Diğer Çocuklarının Yararlarını Hakkaniyete Aykırı Biçimde Zedelememesi 113
C. Erginlerin veya Kısıtlıların Evlat Edinilmesi İçin Aranan Şartlar 116
1. Evlat Edinilecek Kişinin Ergin veya Kısıtlı Olması ve Rızası 117
2. Evlat Edinenin Altsoyunun Açık Muvafakati 118
3. Evlat Edinilen Ergin veya Kısıtlının Evli Olması Halinde Eşinin Rızası 121
4. Ergin veya Kısıtlının Evlat Edinilmesini Haklı Kılacak Alternatif Koşullardan Birinin Varlığı 123
a. Bedensel veya Zihinsel Engeli Sebebiyle Sürekli Olarak Yardıma Muhtaç Olan Evlat Edinilenin Beş Yıldan Beri Bakılıp Gözetilmiş Olması 124
b. Evlat Edinilenin Küçükken Evlat Edinen Tarafından Beş Yıl Süreyle Bakılıp Gözetilmiş ve Eğitilmiş Olması 125
c. Diğer Haklı Sebeplerin Mevcudiyeti ve Tarafların Beş Yıldan Beri Aile Halinde Birlikte Yaşıyor Olması 126
5. Küçüklerin Evlat Edinilmesine İlişkin Kuralların Kıyasen Uygulanması 128
III. Evlat Edinme İşlemlerinde Aracılık 129
IV. Evlat Edinmenin Şekle İlişkin Şartları 130
A. Mahkeme Kararı 131
1. Mahkemeye Başvuru 133
2. Mahkemeye Yapılan Başvurunun İncelenmesi 136
B. Nüfus Siciline Kayıt 140
V. Evlat Edinmenin Sonuçları 140
A. Evlat Edinmenin Kişisel Sonuçları 141
1. Evlat Edinen ile Edinilen Arasında Meydana Gelen Soybağı ve Hısımlık 141
a. Soybağı 141
b. Hısımlık 142
2. Ad ve Soyad 143
a. Ad 143
b. Soyad 145
3. Vatandaşlık 147
4. Evlenme Engeli 156
5. Velayet 156
B. Ana Babaya Ait Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Sonuçlar 158
1. Bakım Yükümlülüğü 158
2. Nafaka Yükümlülüğü 159
3. Biyolojik Anne ve Babanın Evlat Edinilenle Kişisel İlişki Kurma Hakkı 161
C. Evlat Edinmenin Mirasa İlişkin Sonuçları 163
VI. Evlat Edinme İlişkisinin Kaldırılması 165
A. Genel Olarak 165
B. Evlat Edinme İlişkisinin Kaldırılması Sebepleri 167
1. Evlat Edinme İlişkisinin Kurulması Sırasında Rızası Alınması Gereken Kişilerin Rızalarının Alınmaması 168
2. Diğer Noksanlıklar 169
a. Esasa İlişkin Noksanlıklar 169
b. Usule İlişkin Noksanlıklar 171
C. Evlat Edinme İlişkisinin Kaldırılması Davasının Tarafları 172
D. Evlat Edinme İlişkisinin Kaldırılmasının Talep Edilemeyeceği Haller 173
1. Evlat Edinilenin Menfaatinin Ağır Biçimde Zedelenecek Olması 173
2. Noksanlıkların Ortadan Kalkması 175
3. Hak Düşürücü Sürenin Geçmesi 175
E. Evlat Edinme İlişkisinin Kaldırılmasının Sonuçları 176
§§. EVLAT EDİNMEYE İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YER ALAN DÜZENLEMELER 178
I. Romanya Hukukunda Evlat Edinmeye İlişkin Düzenlemeler 178
II. Çin Hukukunda Evlat Edinmeye İlişkin Düzenlemeler 186
III. Alman Hukukunda Evlat Edinmeye İlişkin Düzenlemeler 194
IV. İsviçre Hukukunda Evlat Edinmeye İlişkin Düzenlemeler 209
V. İngiliz Hukukunda Evlat Edinmeye İlişkin Düzenlemeler 224
Üçüncü Bölüm
YABANCILIK UNSURU TAŞIYAN EVLAT EDİNMELERE UYGULANACAK HUKUK
I. GENEL OLARAK 239
II. KANUNLAR İHTİLAFINA HAKİM OLAN GENEL İLKELER BAKIMINDAN EVLAT EDİNMEYE UYGULANACAK HUKUK 242
A. Genel Olarak 242
B. Yabancılık Unsuru 244
C. Vasıflandırma 247
D. İntibak (Uyumlaştırma) 250
E. Atıf 252
F. Önmesele 256
III. EVLAT EDİNMEYE UYGULANACAK HUKUKA İLİŞKİN MÖHUK’TA YER ALAN DÜZENLEME 260
A. Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuka Dair Kuralda Yer Verilen Bağlama Noktaları 260
1. Milli Hukuk 260
2. Mutad Mesken Hukuku 262
3. Değişken İhtilaflar 264
a. Evlat Edinme Ehliyet ve Şartlarına Uygulanacak Hukuk Bakımından 265
b. Evlat Edinmeye ve Edinilmeye Diğer Eşin Rızası Hakkında Uygulanacak Hukuk Bakımından 267
c. Evlat Edinmenin Hükümlerine Uygulanacak Hukuk Bakımından 267
B. Evlat Edinmenin Ehliyet ve Şartlarına Uygulanacak Hukuk – MÖHUK m. 18 f. 1 268
1. Tek Başına Evlat Edinme Halinde 269
2. Birlikte Evlat Edinme Halinde 277
3. Evli Kişinin Tek Başına Evlat Edinmesi veya Evlat Edinilmesi Halinde 279
4. Esasa Uygulanacak Hukukta Evlat Edinme İlişkisinin Mevcut Olmaması veya Yasaklanmış Olması Halinde 281
C. Evlat Edinme ve Edinilmeye Diğer Eşin Rızası Hakkında Uygulanacak Hukuk – MÖHUK m. 18 f. 2 284
D. Evlat Edinmenin Hükümlerine Uygulanacak Hukuk – MÖHUK m. 18 f. 3 288
1. Genel Olarak 288
2. Tek Başına Evlat Edinme Halinde 291
3. Birlikte Evlat Edinme Halinde 292
4. Evlat Edinmenin Hükümlerine Uygulanacak Hukuk Bakımından İstisnai Haller 294
a. Evlat Edinmenin Mirasa İlişkin Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk 294
b. Evlat Edinmenin Evlenme Engeline İlişkin Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk 298
c. Evlat Edinmenin Nafakaya İlişkin Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk 299
d. Evlat Edinmenin Velayete İlişkin Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk 301
E. Evlat Edinmenin Sona Ermesine Uygulanacak Hukuk 304
F. Evlat Edinmenin Şekline Uygulanacak Hukuk 308
1. Türkiye’de Kurulan Evlat Edinme İlişkisinin Şekli Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk 312
2. Türkiye Dışında Kurulan Evlat Edinme İlişkisinin Şekli Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk 313
3. Evlat Edinme İlişkisine Yönelik Rızanın Şekli Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk 317
G. Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk ve Kamu Düzeni 318
1. Genel Olarak Kamu Düzeni Kavramı 318
2. Evlat Edinme Ehliyet ve Şartlarına Uygulanacak Hukuk Bağlamında Kamu Düzeni Müdahalesi 323
a. Genel Olarak 323
b. Evlat Edinmede Evlat Edinilecek Küçüğün Yararının Bulunması Koşulu 326
c. Bakım ve Eğitim İlişkisi Kurulmuş Olması Koşulu 330
(1) Yabancı Hukukta Aranan Bakım ve Eğitim İlişkisi Süresinin Bir Yıldan Kısa Olması 331
(2) Yabancı Hukukta Bakım ve Eğitim İlişkisi Koşuluna Yer Verilmemiş Olması 332
d. Evlat Edinen Bakımından Aranan Asgari Yaş Sınırı ve Yaş Farkı Koşulu 333
(1) Tek Başına Evlat Edinmede Aranan Asgari Yaş Sınırı 333
(2) Birlikte Evlat Edinmede Aranan Asgari Yaş Sınırı 336
(3) Evlat Edinen ve Evlat Edinilen Arasında Aranan Asgari Yaş Farkı 338
(a) Yabancı Hukukta Aranan Asgari Yaş Farkının On Sekizden Az Olması 339
(b) Yabancı Hukukta Asgari Yaş Farkı Aranmaması 340
(c) Yabancı Hukukta Aranan Asgari Yaş Farkının Yüksek Olması 340
e. Evlat Edinmeye İlgililerin Rızasının Bulunması Koşulu 341
(1) Evlat Edinilenin Rızası 341
(2) Evlat Edinilenin Ana Babasının Rızası 344
f. Eşlerin Birlikte Evlat Edinmesi Koşulu 346
(1) Evli Kişinin Tek Başına Evlat Edinmesi 348
(2) Tescil Edilmiş Hayat Ortaklığı veya Fiili Yaşam Birlikteliği İçerisindeki Kişilerin Birlikte Evlat Edinmesi 349
(3) Evli, Tescil Edilmiş Hayat Ortaklığı veya Fiili Yaşam Birlikteliği İçerisindeki Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikte Evlat Edinmesi 352
3. Evlat Edinmeye Diğer Eşin Rızası Hakkında Uygulanacak Hukuk Bağlamında Kamu Düzeni Müdahalesi 355
4. Evlat Edinmenin Hükümlerine Uygulanacak Hukuk Bağlamında Kamu Düzeni Müdahalesi 357
5. Evlat Edinmenin Sona Ermesine Uygulanacak Hukuk Bağlamında Kamu Düzeni Müdahalesi 358
H. Değerlendirme ve Teklif Edilen Bağlama Kuralı 361
IV. EVLAT EDİNMEYE UYGULANACAK HUKUKA İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YER ALAN DÜZENLEMELER 368
A. Çin Hukukunda Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk 368
B. Romanya Hukukunda Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk 376
C. İsviçre Hukukunda Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk 381
D. Alman Hukukunda Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk 391
E. İngiliz Hukukunda Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk 406
V. EVLAT EDİNMEYE İLİŞKİN ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 415
A. Genel Olarak 415
B. 1965 Tarihli Evlat Edinmeye İlişkin Kararların Tanınması, Uygulanacak Hukuk ve Yetkiye Dair Lahey Sözleşmesi 418
C. Çocukların Evlat Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmeleri 423
1. 1967 Tarihli Çocukların Evlat Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi 423
2. 2008 Tarihli Çocukların Evlat Edinilmesine Dair Gözden Geçirilmiş Avrupa Sözleşmesi 426
D. 1984 Tarihli Küçüklerin Evlat Edinilmesine Dair İnter–Amerikan Kanunlar İhtilafı Sözleşmesi 433
E. 1986 Tarihli Ülkeiçi ve Ülkelerarası Evlat Edinme ve Koruyucu Aile Yanına Yerleştirme Bağlamında Çocukların Korunması ve Refahına İlişkin Sosyal ve Yasal İlkeler Hakkında Birleşmiş Milletler Bildirisi 437
F. 1989 Tarihli Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 441
G. 1993 Tarihli Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İş Birliğine Dair Sözleşme 448
1. Genel Olarak 448
2. Sözleşmenin Amacı ve Kapsamı 451
a. Sözleşmenin Amacı 451
b. Sözleşmenin Kapsamı 453
3. Sözleşme Uyarınca Ülkelerarası Evlat Edinmede Aranan Maddi Şartlar 457
a. ÜAES m. 4 Uyarınca Menşe Devlet Yetkili Makamı Tarafından Yerine Getirilecek Şartlar 458
b. ÜAES m. 5 Uyarınca Kabul Eden Devlet Yetkili Makamı Tarafından Yerine Getirilecek Şartlar 460
4. Akit Devletler Arasında İşbirliğinin Yürütülmesi Amacıyla Merkezi Makamların Tesisi 461
5. Sözleşme Uyarınca Ülkelerarası Evlat Edinmede Aranan Usuli Şartlar 462
a. Başvuru ve Eşleştirme 463
b. Küçüğün Evlat Edinenin Yanına Yerleştirilmesi 467
6. Evlat Edinme İlişkisinin Kurulması 470
7. Evlat Edinme İlişkisinin Tanınması 471
a. Evlat Edinmenin Dönüştürülmesi 472
8. Genel Hükümler 473
Dördüncü Bölüm
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA EVLAT EDİNME
I. EVLAT EDİNME DAVALARINDA TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİSİ 475
A. Genel Olarak 475
B. MÖHUK m. 41 Uyarınca Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi 479
1. Taraflardan Birinin Türk Vatandaşı Olması 480
2. Davanın Kişi Hallerine İlişkin Olması 481
3. Davanın Yabancı Bir Devlet Mahkemesinde Açılmamış veya Açılamamış Olması 484
4. MÖHUK m. 41 Uyarınca Yetkili Mahkeme 487
C. MÖHUK m. 40 Uyarınca Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi 488
1. Evlat Edinme Kararı Vermeye Yetkili Mahkeme 488
2. Evlat Edinme İlişkisinin Kaldırılması Davasında Yetkili Mahkeme 493
II. YABANCI EVLAT EDİNME KARARLARININ TANINMASI 493
A. Genel Olarak 493
B. 1993 Tarihli Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşme Kapsamında Evlat Edinme Kararlarının Tanınması 499
1. Evlat Edinme Kararlarının Kanunen Tanınması 499
2. Evlat Edinme Kararlarının Kanunen Tanınmasının İstisnası 502
3. Tanımanın Etkileri 503
C. 5718 Sayılı MÖHUK Uyarınca Yabancı Evlat Edinme Kararlarının Tanınması 505
1. Genel Olarak 505
2. Mahkeme Tarafından Re’sen Gözetilecek Tanıma Şartları 507
a. Yabancı Mahkeme Tarafından Hukuk Davalarına İlişkin Olarak Verilmiş ve Kesinleşmiş Kararın Varlığı (MÖHUK m. 50) 507
(1) Yabancı Ülke Mahkemesi Tarafından Verilmiş Kararın Mevcudiyeti 508
(a) NHK m. 30 Uyarınca Yabancı Evlat Edinme Kararlarının Tanınması 510
(b) NHK m. 8/A’ya Dayalı Olarak Çıkarılan Mavi Kartlılar Kütüğü ve Beyan Edilen Nüfus Olaylarının Tutulması Hakkında Yönerge 512
(2) Yabancı Mahkeme Kararının Hukuk Davalarına İlişkin Olması 514
(3) Kararın Verildiği Ülke Hukukuna Göre Kesinleşmiş Olması 515
b. Yabancı Mahkeme Kararının Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisine Giren Bir Konuda Verilmemiş Olması (MÖHUK m. 54 f. 1 b. (b)) 518
c. Kararın Türk Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Olmaması (MÖHUK m. 54 f. 1 b. (c)) 520
3. Yapılan İtiraz Üzerine Mahkeme Tarafından Gözetilecek Tanıma Şartları 537
a. Yabancı Kararın Kendisine Aşırı Yetki Tanıyan Bir Mahkeme Tarafından Verilmemiş Olması (MÖHUK m. 54 f. 1 b. (b)) 537
b. Kararın Karşı Tarafın Savunma Haklarına Uyularak Verilmiş Olması (MÖHUK m. 54 f. 1 b. (ç)) 542
4. Yabancı Kararın Tanınmasına Engel Oluşturacak Diğer Sebepler (MÖHUK m. 55 f. 2) 544
Sonuç 547
Kaynakça 571
Kavram Dizini 599 |