İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 13
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARENİN DENETLENMESİ VE DENETİM YOLLARI
I. YÖNETİM VE DENETİM OLGULARI 17
A. “Yönetim” Kavramı 17
B. “Denetim” Kavramı 21
C. Denetimin Amacı ve Önemi 22
II. TÜRKİYE’DE İDAREYİ DENETLEME YOLLARI 24
A. Siyasal Denetim 24
1. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Doğrudan Denetim Yolları 25
a. Yazılı Soru 25
b. Genel Görüşme 26
c. Meclis Araştırması 26
d. Meclis Soruşturması 27
2. Denetim Amaçlı Meclis Komisyonları 28
a. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 28
b. Dilekçe Komisyonu 29
B. Yönetsel Denetim 32
1. İç Denetim 32
a. Hiyerarşik Denetim 33
b. Kamu İdarelerinin Bünyelerinde Yer Alan Denetim Birimleri 34
2. Dış Denetim 37
a. İdarî Vesayet 37
b. Özel Denetim 39
(1) Devlet Denetleme Kurulu 39
(2) Sayıştay 42
C. Kamuoyu Denetimi 44
D. Yargı Denetimi 45
E. Bağımsız Organlar Tarafından Denetim 47
1. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Tarafından Denetim 47
2. Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Yapılan Denetim 50
İKİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK OMBUDSMAN VE KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NUN TARİHÇESİ, YAPISI VE İŞLEVLERİ
I. GENEL OLARAK OMBUDSMAN 51
A. Ombudsman Kavramı 51
B. Ombudsman Kurumunun Kökeni ve Tarihi Gelişimi 54
1. Ombudsman Kurumunun Ortaya Çıkışı ve Tarihsel Kökeni 54
2. Ombudsman Kurumunun Dünyaya Yayılışı 58
C. Ombudsman Kurumunun Temel Özellikleri 59
1. Bağımsızlık ve Tarafsızlık 62
a. Ombudsman Kurumunun Kuruluşu 63
b. Ombudsmanın Seçimi 64
c. Ombudsmanın Görev Süresi ve Yeniden Seçilmesi 64
d. Ombudsmanın Görevden Alınması 65
e. Ombudsmanın Dokunulmazlığı ve Ayrıcalıkları 65
f. Ombudsmanın Mali Bağımsızlığı 66
g. Ombudsmanın Örgütsel Bağımsızlığı 66
2. Geniş İnceleme ve Araştırma Yetkilerine Sahip Olma 66
3. Kamuoyunca Tanınma ve Erişimin Kolaylığı 67
4. Uzmanlık 68
5. Kararlarının Bağlayıcı Olmaması 68
D. Ombudsman Kurumunun Tanımlanması 71
E. Ombudsman Kurumunun Görevleri 73
1. İdare Üzerindeki Araştırma, İnceleme ve Denetleme Görevi 74
a. Denetime Başlama 74
b. Denetimin Kapsamı 75
c. Denetimin Konusu 75
d. Denetimin Niteliği 76
2. İnsan Haklarını Koruma Görevi 78
3. Yönetimin Gelişmesine Katkı Sağlama Görevi 82
F. Ombudsman Türleri 83
1. Genel Yetkili/Amaçlı Ombudsman (Klasik Ombudsman) 83
2. Tek “Özel” Amaçlı Ombudsman 84
3. Uluslararası ve Uluslarüstü Düzeydeki Ombudsmanlar 85
4. İnsan Hakları Ombudsmanı 85
5. Özel Sektör Ombudsmanı 87
II. ÜLKEMİZDE “KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU”NUN KURULMA SÜRECİ 87
A. Terminoloji 88
B. Türkiye’de “Ombudsman”ın Tanıtılmasına ve Oluşturulmasına Yönelik
İlk Çalışmalar 89
C. Türkiye’de “Ombudsman Kurulmasına Yönelik Anayasal ve Yasal
Düzenleme Süreci 93
1. Ombudsman Kurumu Oluşturmaya Yönelik İlk Kanun Çalışmaları 93
2. Avrupa Birliği Üyelik Sürecinin Ombudsman Kurumu Oluşturma
Çabalarına Etkisi 95
3. Ombudsman Kurumu Oluşturulmasına Yönelik Kanunun Kabulü ve
Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı 97
4. “Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı”nın Anayasal Bir Hak ve “Kamu
Denetçiliği Kurumu”nun Anayasal Bir Kurum Haline Gelmesi 100
III. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NUN YAPISI VE İŞLEVLERİ 104
A. Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kuruluş Nedenleri 104
1. Kamu Yönetimi Reformu Çalışmaları Kapsamında Açık, Ulaşılabilir
ve Hesap Verebilir Bir Yönetimi Destekleyici Bir Kurum Olması 104
2. Diğer Denetim Yollarının Aksaklıkları ve Yetersizliklerini
Tamamlayıcı Bir Kurum Olması 106
3. Yargının İş Yükünün Azaltılması Hususunda Yardımcı Olabilecek Bir
Kurum Olması 106
B. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Amacı 107
C. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Yapısı 109
1. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kuruluşu 110
a. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İdari Teşkilatımız İçindeki Yeri 110
b. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Oluşumu 112
c. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 113
2. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Hukuki Statüleri 113
a. Kamu Başdenetçisinin ve Denetçilerin Görevleri 113
b. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Nitelikleri 114
c. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Seçimi 117
d. Kamu Başdenetçisi ile Denetçilerin Görev Süreleri ve Yeniden
Seçilebilme 120
e. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Görevlerinin Sona Ermesi ve
Görevden Alınmaları 120
f. Kamu Başdenetçisi ve Denetçiler hakkında Ceza Soruşturması
ve Kovuşturması 122
g. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Çalışma İlkeleri ve İş
Bölümü Esasları 123
h. Kamu Başdenetçisi ile Denetçilerin Malî ve Sosyal Hakları 124
ı. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilere Yönelik Yasaklar 124
3. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Teşkilatı ve Personeli 125
a. Genel Sekreterlik 125
b. Kamu Denetçiliği Uzmanlığı ve Kamu Denetçiliği Uzman
Yardımcılığı 126
c. Personele Yönelik Yasaklar 128
4. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Bütçesi ve Gelirleri 128
D. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İşlevleri 129
1. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İdare Üzerindeki İnceleme,
Araştırma ve Denetleme İşlevi 129
a. Denetimin Kapsamı 129
(1) Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Denetim Görev Alanına
Giren “İdare” Kavramı 130
(2) Denetim Kapsamının İstisnaları 131
aa. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Denetim Kapsamının
İstisnası Olarak Yasama ve Yargı Yetkisinin
Kullanılmasına İlişkin İşlemler 131
bb. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Denetim Kapsamının
İstisnası Olarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin Sırf Askerî
Nitelikteki Faaliyetleri 132
b. Denetimin Konusu 135
c. Denetimin Niteliği 136
d. Denetim Ölçütü Olarak “İyi Yönetim İlkeleri” 137
2. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İnsan Haklarını Koruma İşlevi 139
a. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İnsan Haklarını Koruma
Konusundaki Yetkileri 140
b. İnsan Haklarını Koruma Mekanizması Olarak Türkiye İnsan
Hakları ve Eşitlik Kurumu ile Kamu Denetçiliği Kurumu’nun
Karşılaştırması 142
3. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İdareyi İyileştirme İşlevi 147
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NUN DENETİM USÛLÜ
I. DENETİMİN BAŞLAMASI 149
A. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Harekete Geçmesinin Ön Koşulu: Şikâyet
Başvurusu 149
B. Şikâyet Başvurularının Başlangıç Tarihi 150
C. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Şikâyet Başvurusu Yapabilecek Kişiler 151
D. Şikâyet Başvurularının Şartları 152
1. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Yapılacak Şikâyet Başvurusunda
Menfaat İhlali Şartı ve Bu Şartın Aranmayacağı Haller 153
2. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Yapılacak Şikâyet Başvurusunda İdari
Başvuru Yollarının Tüketilmesi Şartı ve Bu Şartın Aranmayacağı
Haller 154
E. Şikâyet Başvurusunun Usûlü 159
1. Şikâyet Başvurusunun Dili 159
2. Şikâyet Başvurusunda Yer Alması Gereken Bilgiler 159
3. Şikâyet Başvurusunun Yapılabileceği Yerler 161
F. Şikâyet Başvurularının Yapılabileceği Süre 161
G. Dava Açma Süresi İçinde Yapılan Şikâyet Başvurusunun Dava Açma
Süresine Etkisi 162
II. İNCELEME VE ARAŞTIRMA 163
A. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İzleyeceği İnceleme ve Araştırma
Aşamaları 163
1. Ön İnceleme Aşaması 163
2. Şikâyet Başvurusunun Esasına İlişkin İnceleme ve Araştırma
Yapılması 165
B. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Sahip Olduğu İnceleme ve Araştırma
Yetkileri 167
1. İnceleme ve Araştırma Konusuna İlişkin Bilgi ve Belge İsteme Yetkisi 167
2. İnceleme ve Araştırma Konusu Kapsamında Bilirkişi Görevlendirme
Yetkisi 170
3. İnceleme ve Araştırma Konusu Kapsamında Tanık ve İlgilileri
Dinleme Yetkisi 171
4. İnceleme ve Araştırma Konusu Kapsamında Denetim Gezileri
Yapma Yetkisi 172
5. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Sahip Olduğu İnceleme ve Araştırma
Yetkilerinin Sınırlılığı 172
C. İnceleme ve Araştırmanın Sona Erme Halleri 173
1. Şikâyetçinin Şikâyetinden Vazgeçmesi 173
2. Şikâyete Konu Talebin İlgili İdare Tarafından Yerine Getirilmesi 174
3. Gerçek Kişi Şikâyetçinin Ölmesi 174
4. Tüzel Kişi Şikâyetçinin Tüzel Kişiliğinin Sona Ermesi 174
5. Şikâyet Konusuyla İlgili Olarak Dava Açılması 174
III. KARAR 175
A. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararlarının Niteliği 175
B. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Vereceği Karar Türleri 177
1. Tavsiye Kararı 178
2. Ret Kararı 178
3. Dostane Çözüm Kararı 178
4. Karar Verilmesine Yer Olmadığına Dair Karar 179
C. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararlarının İlgililere Bildirilmesi 179
D. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararlarının Sonuçları 179
1. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararının İlgili İdare Tarafından
Uygulanması 180
2. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararının İlgili İdare Tarafından
Uygulanmaması 180
3. Dava Açma Süresi İçinde Yapılan Şikâyet Başvurusu Sonucu Duran
Dava Açma Süresinin Yeniden İşlemeye Başlaması 180
SONUÇ 183
KAYNAKÇA 189 |