İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Giriş 17
A. Amaç 18
B. Kapsam 20
C. Yöntem 22
Birinci Bölüm
GENEL OLARAK CUMHURBAŞKANININ
DÜZENLEME YAPMA YETKİSİ
I. CUMHURBAŞKANININ KANUNLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 28
A. Cumhurbaşkanının İhtiyaç Duyduğu Kanunları Milletvekilleri Aracılığıyla Parlamento Gündemine Taşıyabilmesi 29
B. Cumhurbaşkanının Kanunları Bir Daha Görüşülmek Üzere Parlamentoya Geri Gönderme Yetkisi 33
C. Bütçe Kanun Teklifi 36
Ç. Uluslararası Andlaşma Yapma Yetkisi 38
1. Uluslararası Andlaşmaların Onaylanmasının Uygun Bulunmasına İlişkin Kanun Teklifleri 38
2. Parlamentonun Onayını Gerektirmeyen Uluslararası Andlaşmaları Yapma Yetkisi 41
D. Cumhurbaşkanının Kanunlara Karşı İptal Davası Açma Yetkisi 45
E. Ara Verme veya Tatil Sırasında Meclisi Toplantıya Çağırma Yetkisi 45
F. ABD’de Başkanın Kanunları Onaylarken Kanun Hakkında Açıklama Yapma Yetkisi (Signing Statement) 46
II. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ ÇIKARMA YETKİSİ 47
A. Türkiye 47
B. Amerika Birleşik Devletleri 51
III. DÜZENLEYİCİ İDARİ İŞLEM YÜRÜRLÜĞE KOYMA YETKİSİ 56
A. Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri 57
B. Cumhurbaşkanı Tarafından Yürürlüğe Konulabilecek Adsız Düzenleyici İdari İşlemler 62
C. Bakanlıklar ve Diğer Kamu Kurumlarının Düzenleyici İdari İşlemleri 65
Ç. ABD’de Başkanın Düzenleyici İdari İşlem Yürürlüğe Koyma Yetkisi 70
İkinci Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN
HUKUKİ REJİMİ
I. ASLİ DÜZENLEME YETKİSİ 78
A. Anlamı 78
B. Asli Düzenleme Yetkisi ile Özerk Düzenleme Yetkisi Ayırımı 80
C. Asli Düzenleme Yetkisi Kapsamındaki Alanlar 81
1. Yürütme Yetkisine İlişkin Konuların Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi İle Düzenlenmesi Kuralı 83
2. İstisnalar 87
a. Temel Haklar, Kişi Hakları ve Ödevleri ile Siyasi Haklar ve Ödevler 87
b. Münhasıran Kanunla Düzenlenmesi Öngörülen Konular 91
c. Kanunda Açıkça Düzenlenen Konular 97
Ç. Çatışma Halinde Kanun Hükümlerinin Uygulanması 99
D. Aynı Konuda Çıkarılan Kanunun Cumhurbaşkanlığı Kararnamesini Hükümsüz Kılması 100
E. ABD’de Başkanlık Kararnamelerinin Asliliği 104
1. Başkanlık Kararnamesinin Asliliğinin Genel Görünümü 104
2. İlk İnisiyatif Olarak Başkanlık Kararnamesine Başvurma ve Sonradan Kongre’nin Onayını Alma 107
II. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ İLE DÜZENLENMESİ BİZZAT ANAYASADA ÖNGÖRÜLEN KONULAR 108
A. Düzenlemenin Anlamı 108
1. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Beş Farklı Alanda Özerk Nitelik Taşıdığı Görüşü 109
2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Özerk Nitelik Taşıyamayacağı Görüşü 112
3. Değerlendirme 113
4. Görüş Farklılığına Göre Ortaya Çıkan Sonuçlar 121
B. Düzenlemenin Kapsamı 123
1. Üst Kademe Yöneticilerin Atanmalarına İlişkin Usul ve Esaslar 123
2. Bakanlıkların Kurulması, Kaldırılması, Görevleri ve Yetkileri, Teşkilat Yapısı ile Merkez ve Taşra Teşkilatlarının Kurulmasına İlişkin Hususlar 127
3. Devlet Denetleme Kurulu’nun İşleyişi, Üyelerinin Görev Süresi ve Diğer Özlük İşleri 134
4. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Teşkilatı ve Görevleri 135
5. Kamu Tüzel Kişiliğinin Kurulması 135
C. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılamaması 136
Ç. TBMM’nin Bütçe Yoluyla Cumhurbaşkanlığı Kararnamesini Denetlemesi 139
D. ABD’de Başkanlık Kararnamelerinin Özerkliği 140
III. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ İLE CUMHURBAŞKANLIĞI YÖNETMELİĞİNİN DÜZENLEME ALANLARI 146
IV. HUKUKİ NİTELİĞİ 149
A. Bir Yasama İşlemi Ya da Düzenleyici İdari İşlem Türü Olarak Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 150
B. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Birel İdari İşlem Tesisi 158
C. Amerikan Başkanlık Kararnamelerinin Hukuki Niteliği 161
Ç. Cumhurbaşkanlığı–Başkanlık Kararnamelerinin Değişkenlik Özelliği 162
V. NORMLAR HİYERARŞİSİNDEKİ YERİ 164
VI. OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ 167
VII. GEÇİŞ SÜRECİNDE CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ 172
A. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine İlişkin Anayasada Yer Alan Geçiş Hükümleri 172
B. Değerlendirme 176
VIII. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME KIYASLAMASI 177
Üçüncü Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN
YARGISAL DENETİMİ
I. ANAYASA MAHKEMESİ’NİN GÖREVİ 182
A. Yetki ve Şekil Yönünden Anayasaya Uygunluk Denetimi 183
B. Esas Yönünden Anayasaya Uygunluk Denetimi 184
1. Anayasaya Uygunluğun Genel Denetimi 185
2. Anayasa Uygunluğun Özel Denetimi 186
a. Belirlenmiş Anayasal Sınır Denetimi 186
b. Kanuna Uygunluk Denetimi 187
II. GENEL MAHKEMELERİN ÜZERİNE DÜŞEN GÖREVLER 189
III. İDARİ YARGI DENETİMİNE İLİŞKİN TARTIŞMALAR 193
IV. ABD’DE BAŞKANLIK KARARNAMELERİNİN YARGISAL DENETİMİ 200
A. Youngstown Sheet & Tube Co. v. Sawyer 200
B. Başkanlık Kararnamelerinin Denetiminde Amerikan Yüksek Mahkemesi’nin Genel Yaklaşımı 203
Dördüncü Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ SİSTEMİ TARTIŞMALARI
I. YÜRÜTMENİN GÜÇLENDİRİLMESİ EĞİLİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 207
A. Tarihsel Süreç 208
1. Yasama ve Yürütme Yetkisinin Mecliste Toplandığı Dönem 208
2. Yasama Yetkisinin Yürütmeye Devrinin Etkinlik Kazandığı Dönem 210
3. Yürütmenin Sahip Olduğu Düzenleme Yetkisinin Asliliği veya Özerkliğine İlişkin Tartışmaların Etkinlik Kazandığı Dönem 212
4. ABD’de Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesindeki Dönüşüm 215
B. Yürütmenin Güçlendirilmesi Eğilimine Yol Açan Nedenler 217
1. Genel Eğilim 217
2. Türkiye’ye Özgü Nedenler 220
II. GÜÇLÜ BİR YÜRÜTME VE SİYASİ İSTİKRAR ARAYIŞI İLE DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİ İLKESİ UYUMU 223
A. Güçlü Bir Yürütme ve Siyasi İstikrar Arayışı 223
B. Demokratik Hukuk Devleti İlkesi Temelli Eleştiriler 226
C. Değerlendirme 228
1. Yürütmenin Güçlendirilmesi Eğiliminin Demokratikliği ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Sisteminin Askeri ve Bürokratik Vesayet İle Mücadele Özelliği 228
2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Sistemi ile Cumhurbaşkanının TBMM’ye Ait Yasama Yetkisi Üzerindeki Etkisi 229
3. ABD’de Başkanın Kanun Gücünde Kararname Çıkarma Yetkisi 231
4. Düzenleme Yetkisinin Yasama ile Yürütme Organı Arasında Paylaşımı Zorunlu Kılan Özelliği 233
5. Yeni Sistemde Cumhurbaşkanının Yargı Organı Üzerindeki Etkisi 235
6. Cumhurbaşkanının Doğrudan Halk Tarafından Seçilmesinin Düzenleme Yetkisi İle İlişkisi 241
7. Sistem Üzerinde Siyasi Parti ve Seçim Sisteminin Etkisi 242
Ç. ABD’de Başkanlık Kararnamesi Sistemi Tartışmaları 244
1. Başkanın Kararname Çıkarma Yetkisi Konusundaki Belirsizlik 244
2. Yetkinin Suistimali 245
3. Başkanların Kararname Çıkarma Yaklaşımına Göre Genişleyen Ya da Daralan Yetki Alanı 247
III. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ SİSTEMİNİN TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 248
A. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Temel Hak ve Özgürlükler Üzerinde Sınırlandırma Getirme Yasağı 248
B. Katılımcılık 249
C. Resmî Gazete’de Yayınlanma Zorunluluğu 251
Ç. Geçmişe Yürümezlik 253
Sonuç 255
Kaynakça 261
Kavramlar Dizini 269 |