İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 19
GİRİŞ
I. Konunun Sunumu ve Önemi 21
A. Şirket Faaliyeti ve Şirket Suçluluğu 24
B. Şirket Yöneticisi Kavramı 26
C. Konunun Ceza Hukuku Açısından Değerlendirilmesinin Gerekliliği 28
II. Çalışmanın Kapsamı, Sınırları ve Sistematiği 29
BİRİNCİ BÖLÜM
TİCARET ŞİRKETLERİNDE SORUMLULUĞUN
KAYNAĞI OLARAK TEMSİL VE YÖNETİM
§ 1. TİCARET ŞİRKETLERİNDE TEMSİL VE YÖNETİM 33
I. Şirket İradesinin Oluşturulması 33
A. Organ Kavramı 34
1. Şekli Organ 34
2. Fiili Organ 35
B. Organlarda İradenin Oluşumu 37
1. Kişi Organ Bakımından 37
2. Kurul Organ Bakımından 38
a. Toplantıya Davet 38
b. Toplantı Yeter Sayısı 39
c. Karar Yeter Sayısı 39
aa. Adi/Nisbi Çoğunluk 40
bb. Mutlak Çoğunluk 40
cc. Nitelikli Çoğunluk 41
dd. Oybirliği 41
3. Tüzel Kişi Organ Bakımından 42
II. Şirket Türlerine Göre Temsil ve Yönetim Organizasyonu 42
A. Anonim Şirket 42
1. Genel Olarak 42
2. Yönetim Kurulu 44
a. Oluşumu ve Yapısı 45
b. Görev ve Yetkileri 47
c. Komiteler 51
3. Murahhaslar 53
B. Limited Şirket 54
1. Genel Olarak 54
2. Müdürler 56
C. Kollektif Şirket 58
D. Adi Komandit Şirket 60
E. Paylı (Sermayesi Paylara Bölünmüş) Komandit Şirket 60
F. Kooperatif 61
1. Genel Olarak 61
2. Yönetim Kurulu 62
III. Şirket Yöneticisi Olarak Tacir Yardımcıları 64
A. Genel Olarak 64
B. Ticari Temsilci (Mümessil) 66
C. Ticari Vekil 68
§ 2. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ VE YÖNETİCİLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 71
I. Hukuki Sorumluluğun Anlamı, Esası ve Niteliği 72
A. Hukuki Sorumluluğun Anlamı: İsnat Edilebilirlik 72
B. Hukuki Sorumluluğun Esası: Yönetim Görev ve Yetkileri 74
1. Yönetim (Yürütme) Görev ve Yetkileri 75
2. Temsil Görev ve Yetkisi 76
3. Gözetim Görev ve Yetkileri 77
C. Sorumluluğun Niteliği 80
II. Sermaye Şirketleri ve Kooperatiflerde Yöneticilerin Hukuki Sorumluluğuna Hakim Olan İlkeler 82
A. Kusurlu Sorumluluk 82
B. Yetki ve Görevle Paralel Sorumluluk 83
C. Eylemin Şirkete İzafe Edilmesi 83
D. Teselsül İlkesi 84
III. Şahıs Şirketlerinde Yöneticilerin Hukuki Sorumluluğuna Hâkim Olan İlkeler 85
IV. Hukuki Sorumluluğun Şartları 86
A. Zarar 86
B. Akdi veya Kanuni Yükümlülüğün İhlali 87
C. İlliyet Bağı 88
D. Kusur 89
V. Hukuki Sorumluluk Sebepleri 90
A. Genel Olarak Sorumluluk Hali 90
B. Özel Sorumluluk Sebepleri 90
VI. Kamu Borçlarından Sorumluluk 92
A. Genel Olarak 92
B. Sorumluluğun Özellikleri 93
C. Sorumluluğun Şartları 96
VII. Hukuki Sorumluluk ve Ceza Sorumluluğu Arasındaki İlişki 98
A. Genel Olarak 98
B. Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesi Kararlarına Etkisi 100
C. Hukuk Mahkemesi Kararlarının Ceza Mahkemesi Kararlarına Etkisi 106
D. Bilirkişi Raporlarının Durumu 107
İKİNCİ BÖLÜM
TÜZEL KİŞİLERİN SUÇ FAİLLİĞİ SORUNU VE
ŞİRKET CEZA SORUMLULUĞU TARTIŞMASI
§ 3. BİR ÖN SORUN OLARAK ŞİRKET TÜZEL KİŞİLİĞİNİN SUÇ FAİLİ SAYIL(MA)MASI 111
I. Şirket Suçluluğunda Tüzel Kişinin Ceza Ehliyeti Sorunsalı 111
II. Türk Hukukunda Tüzel Kişilerin Suç Faili Olma Kabiliyeti 113
A. 765 sayılı TCK Döneminde Tüzel Kişilerin Suç Failliği Tartışmaları 114
B. 5237 sayılı TCK Uyarınca Tüzel Kişilerin Suç Failliği 124
III. Karşılaştırmalı Hukukta Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 126
A. Ulusal Mevzuatlarda Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 126
1. Tüzel Kişiliğin Bağımsız Ceza Sorumluluğunu Kabul Eden Ülkeler 127
a. İngiltere 127
b. Amerika Birleşik Devletleri 129
c. Fransa 130
d. Belçika 131
e. Hollanda 131
f. İsviçre 132
g. Avustralya 132
h. Çin Halk Cumhuriyeti 133
i. Japonya 133
2. Tüzel Kişinin Sorumluluğunu Kabul Etmeyen Ülkeler 133
a. Almanya 133
b. Yunanistan 137
c. İtalya 138
B. Avrupa Ulusalüstü Hukukunun Konuya Yaklaşımı 139
1. Avrupa Konseyi 139
2. Avrupa Birliği 142
IV. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğuna İlişkin Görüşler 145
A. Tüzel Kişi Ceza Sorumluluğunun Lehindeki Görüşler 145
B. Tüzel Kişi Ceza Sorumluluğunun Aleyhindeki Görüşler 147
V. Tüzel Kişi Olarak Şirketin Ceza Sorumluluğunu Açıklayan Teoriler Çerçevesinde Değerlendirme ve Önerimiz 147
A. Tüzel Kişi Ceza Sorumluluğunu Açıklayan Teoriler 147
1. Kimlik Teorisi 148
2. Fonksiyonel Sorumluluk Teorisi 149
3. Yansıma (Dolaylı) Sorumluluk Teorisi 150
4. Türev (Vekalet) Ceza Sorumluluğu Teorileri 151
5. Doğrudan Sorumluluk Teorileri 151
B. Tüzel Kişi ve Gerçek Kişi Sorumluluğu Arasındaki İlişki 152
1. Bağlı Sorumluluk 153
2. Özerk (Yarı–bağlı) Sorumluluk 154
3. Bağımsız Sorumluluk 155
C. Değerlendirme ve Görüşümüz 155
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SUÇ GENEL TEORİSİ BAĞLAMINDA ŞİRKET SUÇLARINDA
YÖNETİCİLERİN ŞİRKET FAALİYETİNDEN KAYNAKLANAN
CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARI VE FAİLLİK
§ 4. ŞİRKET YÖNETİCİLERİNİN CEZA SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN İLKELER 159
I. Genel Olarak 159
II. Kanunilik İlkesi 161
A. Kanunilik İlkesinin Anlam ve Sonuçları 161
1. Ceza Kanunları Belirli ve Açık Olmalıdır 163
2. İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç ve Ceza Oluşturulamaz 166
3. Örf ve Adet Kurallarıyla Suç ve Ceza Oluşturulamaz 168
4. Kıyas Yoluyla Suç ve Ceza Oluşturulamaz 169
5. Ceza Kanunları Geçmişe Yürütülemez 169
B. Türk Hukukunda Şirket Yöneticilerinin Ceza Sorumluluğu Bakımından Kanunilik İlkesine İlişkin Sorunlar 170
III. Kusur İlkesi 174
IV. Suç ve Cezaların Şahsiliği İlkesi 182
V. Ceza Hukukunun Son Çare Olması/Orantılılık İlkesi 186
§ 5. SUÇ GENEL TEORİSİ DOĞRULTUSUNDA ŞİRKET YÖNETİCİLERİNİN CEZA SORUMLULUĞUNUN BİLEŞENLERİ 188
I. Maddi Unsurlar 188
A. Hareket 188
1. Genel Olarak 188
2. İhmali Hareketle İşlenen Suçlar 191
a. Gerçek ve Görünüşte İhmali Suçlar 191
b. İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda İştirak 193
B. Netice 194
C. Nedensellik Bağı 194
D. Fail 199
E. Mağdur 199
F. Suçun Konusu 199
II. Manevi Unsur 200
A. Manevi Unsurun Türleri Bakımından Genel Değerlendirme 200
1. Kast 200
2. Kast Karinesi 203
3. Taksir 210
B. Kurul Suçları 215
C. Objektif Sorumluluk 217
1. Objektif Sorumluluk Kavramı 218
2. Objektif Sorumluluğun Modern Ceza Hukukunda Kabul Edilebilirliği 221
3. Değerlendirme ve Önerimiz 229
III. Hukuka Aykırılık Unsuru 231
A. Genel Olarak 231
B. Hukuka Uygunluk Nedenleri ve Şirket Yöneticilerine Uygulanabilirlikleri 233
1. Kanunun Hükmünü veya Emri Yerine Getirme 233
2. Meşru Savunma 234
3. Hakkın Kullanılması 236
4. İlgilinin Rızası 236
IV. Unsurlar Dışındaki Özellikli Haller 238
A. Hata 238
B. Teşebbüs 240
C. İçtima 241
§ 6. ŞİRKET SUÇLARINDA FAİLLİK 243
I. Genel Olarak Türk Ceza Hukukunda İştirak ve Faillik 247
A. İştirakin Özü: Hakimiyet, İştirak İradesi ve Bağlılık Kuralı 248
B. Faillik ve Türleri 253
1. Müstakil Faillik 253
2. Müşterek Faillik 254
3. Dolaylı Faillik 255
C. Şeriklik 257
1. Şerikliğin Türleri 257
a. Azmettirme 257
b. Yardım Etme 258
2. Bağlılık Kuralı 259
II. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlarda Failin Belirlenmesi 260
A. Suçun Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmiş Olduğunun Belirlenmesi 261
B. Şirket Adına Hareket Eden Kişinin Belirlenmesi 266
1. Genel Olarak 266
2. Temsil Yetkisine Sahip Olanların Sorumluluğu 269
a. Şirket Adına Hareket Etme veya Hareket Etmesi Gerektiği Halde Etmeme 270
b. Yetkinin Sınırlandırılması Halleri 284
3. Yönetim Yetkisine Sahip Olanların Sorumluluğu 286
a. Suç Konusu Fiili Gerçekleştiren veya Emreden Organ 286
b. Tacir Yardımcıları 295
4. Yöneticinin Denetim ve Gözetim Yükümlülüğü Nedeniyle Dolaylı Fail Olarak Sorumluluğu 296
a. Genel Olarak 296
b. Yöneticinin Suçu Önleme Yükümlülüğü 299
c. Yöneticinin Şirket Faaliyetlerine İlişkin Eylemlerden Sorumluluğu Karinesi 306
d. Üst Gözetim Yetkilisi Yöneticinin Şirket Faaliyetlerine İlişkin Eylemlerden Sorumluluğu 311
III. Şirket Suçlarında Dolaylı Faillik Bakımından Alternatif Teoriler 312
A. Şirket Suçluluğunda Geleneksek İştirak Kategorilerinin Yetersizliği 312
B. Vekalet Sorumluluğu Doktrinleri 315
1. Kavramın Kökenleri 315
2. Şirket Yöneticileri Bakımından Vekalet Ceza Sorumluluğu 319
C. Örgütsel Hakimiyet Teorisi Uyarınca Dolaylı Faillik ve Şirketlere Uygulanabilirliği 327
1. Örgütsel Hâkimiyete Dayalı Dolaylı Faillik Teorisi 327
2. Teorinin Şirketler Bakımından Uygulanması 332
3. Teorinin TCK Sistematiğinde Uygulanabilirliği 337
IV. Değerlendirme ve Görüşümüz 340
Kaynakça 345
Kavram Dizini 357 |