İÇİNDEKİLER
Önsöz 15 Kısaltmalar 17 Giriş 19 Birinci Bölüm MİLLETLERARASI TAHKİMDE USUL İHLÂLLERİNİN ORTAYA ÇIKMASI, KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ VE HUKUKÎ DAYANAKLARI I. FARKLI USUL SİSTEMLERİ, TAHKİM USULÜ VE USULE AYKIRILIK 23 A. Tahkim Usulü ve Resmî Yargılama Usulü 23 B. Millî-Milletlerarası ve Yerli-Yabancı Hakem Kararı 26 C. Tenfiz Usulü ve Kanun Yolları 29 D. Tahkim Usulü ve Tenfiz Usulü 31 II. MİLLETLERARASI TAHKİMDE USUL İHLALLERİNİN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ 32 A. Usule Aykırılık Kavramı 32 B. Usul Hukukuna ve Maddî Hukuka İlişkin İhlâllerin Belirlenmesi 32 1. Ayırımın Gerekliliği ve Anlamı 32 2. Lex Fori’ye Atıf ile Yeknesak Bir Vasıflandırmaya Gidilmesi Alternatiflerinin Değerlendirilmesi 33 3. Usul İhlâllerinin Maddî Hukuk İhlâllerinden Ayırt Edilmesi 33 a. New York Sözleşmesi’nin Amacından Yola Çıkmak Suretiyle 33 b. İhlâlin Konusuna Göre Nitelendirmek Suretiyle 34 c. Yargılama Usulüne İlişkin Kuralların Konusundan Hareketle 35 C. Yargılama Usulüne İlişkin Bir Kuralın İhlâli 35 1. Genel Olarak 35 2. Takdir Hakkına Konu Olan Usul Kuralları 36 3. Usul İhlâllerinin Belirlenmesinde Taraf İradesinin Rolü 37 4. Usule Aykırılıkta Kusur 38 D. Usul İhlâlinin Meydana Gelmesine Sebep Olanlar 39 1. Hakem Mahkemesi 39 2. Uyuşmazlığın Tarafları ve Üçüncü Kişiler 39 a. Genel Kural 39 b. İstisnaî Durumlar 40 E. Usule Aykırılığın İleri Sürülmesinde İspat Yükü 41 III. RESMÎ VEYA KARARLAŞTIRILMIŞ OLAN USUL KURALLARININ İHLÂLİ 41 A. Resmî Usul Kuralları 41 1. Emredici Usul Kuralları 41 2. Emredici Olmayan Usul Kuralları 42 B. Kararlaştırılmış Usul Kuralları 43 1. Türleri 43 2. Geçerlilik Temeli 44 3. Uygulaması ve Yorumu 45 C. Emredici Usul Kuralları Karşısında Taraf İradelerinin Önceliği 46 1. Genel Olarak 46 2. Tahkim Ülkesinin Emredici Usul Kuralları ile Taraf İradeleri Arasındaki Uyuşmazlık 47 3. Tahkim Ülkesinin Emredici Usul Kuralları ile Taraf İradeleri Arasındaki Uyuşmazlığın Tenfize Etkisi 49 IV. AĞIR VE AĞIR OLMAYAN USUL İHLÂLLERİ 51 A. Ayırımın Gerekliliği 51 B. Ağırlığın Kriterleri 54 1. Ağırlıklı Olma ve Esaslı Olma 54 2. Ağır Usul Hatalarının, Doğurduğu Sonuçların Değerlendirilmesi Suretiyle Belirlenmesi 54 3. Ayırımın Yapılmasına İlişkin Özellikler 56 C. Kararlaştırılan Usul Kurallarına Aykırılık 56 D. Usule Aykırılık ve Kamu Düzeni 57 1. Kamu Düzeninin Kapsamı 57 2. Ağır Usul İhlâllerinin Kamu Düzenine Etkisi 59 3. Kamu Düzeninin Somutlaştırılması 60 V. TAHKİM USULÜNÜN MİLLETLERARASI HUKUKA İLİŞKİN DAYANAKLARI 61 A. New York Sözleşmesi 61 1. Sözleşmenin Kendi Alanıyla İlgili Bütün Konularda Geçerli Olması 61 2. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine Uygulanması 63 a. Yerli ve Yabancı Hakem Kararı Ayırımı 63 b. Mahkeme Kararları ve Hakem Kararları 67 3. New York Sözleşmesi’nde Düzenlenen Ret Sebepleri 68 4. Minimum Standart Olarak New York Sözleşmesi 70 B. 1961 Tarihli Avrupa (Cenevre) Sözleşmesi 70 1. Avrupa Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı ve Türk Hukuku 71 2. Tahkim Sözleşmesi 72 3. Hakem Mahkemesinin Oluşturulması 72 4. Hakem İncelemesi 73 5. Hakem Kararı 74 6. Hakem Kararının İptali 74 7. Hakem Yargılaması ile Millî Mahkemeler Arasındaki İlişki 75 C. UNCITRAL Tahkim Kuralları 75 1. Tahkim Sözleşmesi 76 2. Hakem Mahkemesinin Oluşturulması 77 3. Yargılama Usulü 77 4. Tahkim Yargılamasında Uygulanan Usul ve Hakem Kararlarının İptali 78 D. Washington Sözleşmesi (ICSID Tahkim Kuralları) 79 E. ICC Tahkim Kuralları 83 1. Hakem Mahkemesinin Kurulması 84 2. Tahkim Sözleşmesi 85 3. Tahkim Usulü 85 4. Hakem Kararı 87 İkinci Bölüm MİLLETLERARASI TAHKİMDE USUL İHLÂLLERİNİN TASNİF VE TAHLİLİ I. TARAFLARA YAPILACAK TEBLİGATLAR KONUSUNDAKİ USUL İHLÂLLERİ 89 A. Genel Olarak Tebligata İlişkin Usul İhlâlleri 89 1. Tahkim Yargılamasında Eksik Tebligat 89 2. Tebligatın Kapsamı 90 3. Tebligata İlişkin Şekil Kurallarının İhlâli 91 4. Yabancı Ülkeye Yapılan Tebligat 92 5. Temsilciye veya Yetkili Organa Yapılan Tebligat 93 6. İspat Yükü 94 B. Eksik Tebligat ile Hakem Kararı Arasındaki Nedensellik Bağı 94 C. Eksik Tebligattan Dolayı İtirazda Bulunulmaması Nedeniyle Hakkın Düşmesi 95 II. HAKEMLERİN BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIĞINA İLİŞKİN USUL İHLÂLLERİ 96 A. Hakemlerin Bağımsızlık ve Tarafsızlığına İlişkin Şüphe Hali 96 1. Hakemler ile Hâkimlerin Bağımsızlık ve Tarafsızlık İlkesi Bakımından Benzer Konumda Olması 98 2. Bağımsızlık ve Tarafsızlık İlkesi Açısından Hakemler ile Hâkimler Arasındaki Farklar 100 B. Bağımsızlık ve Tarafsızlık İlkesine İlişkin Özellikler ve Sorunlar 100 1. New York Sözleşmesi’nde Maddî Bir Düzenleme Olmaması 100 2. Baş Hakem ve Taraflarca Atanan Hakemlerin Durumu 101 a. Bağımsızlıkları 101 b. Tarafsızlıkları 102 c. Bu İlke Karşısında Baş Hakemin Konumu 103 3. Hakemlerin Ret Sebepleri Hakkında Açıklama Yapma Yükümlülüğü 104 4. Diğer Sorunlar 105 a. Hakemlerin Vatandaşlığı 105 b. Dâva Sonucunun Hakemlerin Menfaatleri Üzerinde Etkili Olması 106 c. Uyuşmazlık Konusu Olayla Daha Önceden Mevcut Olan İlişki 107 d. Hakemlerin Yargılama Sırasındaki Davranış ve İlişkileri 108 e. Kişisel İlişkiler 108 f. Kurumsal Tahkime İlişkin Bazı Hususlar 109 5. İspat Yükü 110 C. Hakem veya Hakemlerin Taraflı Olması ile Hakem Kararı Arasındaki Nedensellik İlişkisi 111 1. Kural Olarak 111 D. Hakem veya Hakemlerin Taraflı Olmasına Müsteniden Tenfizin Reddi Talebinde Bulunma Hakkının Düşmesi 112 1. Vaktinde İtirazda Bulunulmaması 112 2. Taraflılığın Anlaşılması 113 3. Hakemlerden Birinin Kendini Seçen Tarafça Reddedilmesi 114 4. Tahkim Sözleşmesi ile Seçilmiş Hakem 114 5. Yetkili Makamın Kararı 115 III. İDDİA VE SAVUNMADA BULUNMA HAKKINA YÖNELİK USUL İHLÂLLERİ 116 A. Genel Olarak İddia ve Savunmada Bulunma Hakkı 116 1. Savunma Yapabilme Hakkının Anayasal Bir İlke Oluşu 116 2. Savunmaya Yönelik Hakların Kapsamı 117 3. Yargılama Sürecinde Savunma Hakları 118 B. Savunma Hakkına Yönelik Bir İhlâlin Tenfizin Reddi Sebebi Olarak Kabul Edilmesinin Hukukî Temeli 120 1. New York Sözleşmesi’nin Yaklaşımı 120 2. Uygulanan Hukuka Göre Savunma Haklarına Karşı Bir İhlâlin Varlığına Hükmedilmesi 121 a. Problem 121 b. Tahkim Yargılamasında Tatbik Edilen Usul Kuralları 121 c. Savunma Hakkı İhlâllerinin Tenfiz Ülkesi Açısından Değerlendirilmesi 122 e. Savunma Hakkı İhlâllerinin Tespiti Bakımından Mahkeme Uygulamaları 123 C. Taraf İradesi ve Savunma Hakları 124 1. Taraf İradesi İlkesi 124 2. Savunma Haklarının Sınırlandırılması 125 3. Taraflara Eşit Muamelede Bulunulması İlkesi 126 a. Genel Kural 126 b. Sözleşme veya Usul Kurallarına Dayalı Olarak Eşitsizliğin Ortaya Çıkması 127 c. Savunma Haklarının Taraflar İçin Farklı Sonuç Doğuracak Şekilde Sınırlandırılması 128 d. Savunmaya Yönelik Hakların Hakem Mahkemesi Tarafından Eşit Biçimde Sağlanmamış Olması 128 4. Savunma Haklarından Sınırlı Olarak Vazgeçmenin Kabul Edilebilirliği 129 5. Savunma Hakkının Kullanılmasında İhmal 129 D. Somut Olarak Savunma Haklarına Aykırılık Oluşturabilecek Durumlar 130 1. Avukatla Temsil Edilme Hakkının İhlâli 130 2. İfade Hakkı 132 a. Genel Olarak 132 b. İfade Hakkına İlişkin Usul Düzenlemeleri 133 ba. Kapsamı İtibariyle İfadede Bulunma Hakkının Temeli 133 bb. Gecikmiş İfadeler 134 ca. Yargılama Usulünün Hızlandırılması Amacıyla 134 cb. Yargılamadaki Pratik Yarar Nedeniyle 135 d. Münferit Olarak Ortaya Çıkabilecek Bazı Sorunlar 136 da. Hakem Mahkemesinin Taraf İfadelerini Dikkate Alması 136 db. Tahkim Lisanı 137 dc. Tahkim Yeri 138 3. Karşı Beyanda Bulunma Hakkının İhlâli 138 a. Kapsamı 138 b. Karşı Beyanda Bulunmanın Şekli 139 c. Karşı Beyanda Bulunma Hakkının Bazı Görünümleri 139 ca. Tarafların İkinci Defa Dinlenmesi 139 cb. İhtiyatî Tedbirler 141 d. Hakemlerin Özel Uzmanlık Bilgilerine Karşı Beyanda Bulunma 141 4. Dâva Dosyasını ve Delilleri İnceleme Hakkı 142 a. Genel Olarak 142 b. Dâva Dosyasının İncelenmesi 143 c. Sunulan Belge ve Delillerin Diğer Tarafa Tebliği 144 d. Duruşmalara Katılma Hakkı 144 5. İspata Yönelik Savunma Hakları 145 a. Genel Olarak 145 b. Delillerin Değerlendirilmesi 145 c. Delillerin Sınırlandırılması 146 ca. Genel Olarak 146 cb. Belirli Bir İspat Usulü veya İspat Şeklinden Vazgeçme 147 cc. Hakem-Bilirkişiye Gitme Konusunda Anlaşma Yapılması 148 d. Bilirkişi Raporu 149 e. Delillerin Sunulması 150 f. Delillerin Takdir Edilmesi 151 6. Süreden Kaynaklanan Savunma Hakkı İhlâlleri 152 a. Genel Olarak 152 b. Sürelerin Kısalığı Nedeniyle Savunma Hakkının İhlâli 152 c. Sürenin Uzatılabilmesi 153 d. Geçen Sürenin Yeniden Verilmesi 154 7. Hakemlerin Görevlerini Yerine Getirmemesinden Kaynaklanan Savunma Hakkı İhlâlleri 155 a. Genel Olarak 155 b. Taraflarca Atanan Hakemler Arasındaki Uyumsuzluk 155 c. Hakemlerden Birinin Hakem Mahkemesinden Ayrılması 156 IV. HAKEM KARARININ DÜZENLENMESİ VE BAĞLAYICILIĞINA İLİŞKİN USUL İHLÂLLERİ 158 A. Hakem Kararının Gerekçeli Olması 158 1. Gerekçenin Amacı 158 2. Gerekçe Talebinde Bulunulması 159 3. Gerekçeden Vazgeçme 161 4. Hakem Kararının Gerekçesine İtirazda Bulunulması 163 B. Hakem Kararının Şekli ve Bağlayıcılığı 164 1. Genel Olarak 164 2. Milletlerarası Hakem Kararlarının Kesinleşmesi ve Bağlayıcılığı 166 b. Hakem Kararının Bağlayıcılığına İlişkin Kriterler 166 c. Hakem Kararının İptalinin Kararın Bağlayıcılığına Etkisi 170 Üçüncü Bölüm MİLLETLERARASI TAHKİMDE USUL İHLÂLLERİNİN DIŞ ETKİSİ VE TÜRK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER I. GENEL OLARAK TANIMA VE TENFİZ AŞAMASINDA USUL İHLÂLLERİNİN ORTAYA ÇIKMASI 171 A. Milletlerarası Tahkim Usulü ve Usul İhlâlleri 171 B. Usul İhlâllerinin Tenfiz Aşamasında Ortaya Çıkması ve Sonuçları 172 1. Usul İhlâllerinin Tenfiz Aşamasında Giderilememesi 172 2. Hatalı Hakem Kararının Tenfiz Aşamasında İptal Edilememesi 173 3. Tanıma ve Tenfiz Talebinin Reddi 174 II. USUL İHLÂLİ İLE HAKEM KARARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ 174 A. Genel Olarak 174 B. Hakem Kararı ile Usule Aykırılık Arasında Bir Nedensellik İlişkisinin Kurulabilmesinin Gerekliliği 176 C. Nedensellik İlişkisinin Hukukî Temeli 176 D. Usule Aykırılığın Giderilmesi 177 1. Usul İhlâlinin Tahkim Yargılamasında Giderilmemiş Olması 177 2. Tahkim Ülkesindeki Kanun Yolunun Kullanılmamış Olması 177 III. NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN İÇERİĞİ 179 A. Nedensellik İlişkisinin Araştırılması 179 B. Nedensellik İlişkisinin Yoğunluğu 180 C. Usul İhlâlinin Ağırlığının Nedenselliğin Kurulmasına Etkisi 181 D. İspat Yükü 182 1. Genel Kural 182 2. Tarafların Tahkim Yargılamasına İlişkin Bilgilendirilmesi Konusundaki Hatalarda İspat Yükü 183 3. Hakemlerin Bağımsız ve Tarafsız Olmamaları Halinde İspat Yükü 183 4. İddia ve Savunma Haklarının İhlâline İlişkin İspat Yükü 183 5. Diğer Usul İhlâllerine İlişkin İspat Yükü 184 IV. USUL İHLÂLİNE İSTİNAT EDİLMESİNE İLİŞKİN HAKKIN DÜŞMESİ 184 A. Genel Olarak 184 B. Hakkın Düşmesinin Hukukî Temeli 186 1. Tahkim Usulünde Karşılıklı İyi Niyet İlkesi 187 3. Yargılamanın Hukukî Düzenlemelere Uygun Olarak Yapılması Gereği 188 4. New York Sözleşmesi’nin Düzenlemesi 18 8 C. Usul İhlâline İlişkin Olarak İtirazda Bulunma Mecburiyeti 189 D. Kamu Düzenine Aykırılık Nedeniyle Hakkın Düşmesi 189 E. Hakkın Düşmesinin Söz Konusu Olduğu Haller 190 1. Usule Aykırılığın Bildirilmesi ve İtirazda Bulunulması Konusunda Gecikme 190 a. Tahkim Yargılaması Sırasında İtirazda Bulunulması 190 b. İtirazın Şekli 191 c. İtirazın Kapsamı 191 d. İtirazın Muhatabı 192 e. İtirazın Yapıldığı Tarih 192 ea. İtiraz Tarihinin Önemi 192 eb. İtirazda Bulunma Süresi 194 2. İlgili Tarafın Usul İhlâline İlişkin Rızası 195 3. Tahkim Yerinde Kullanılabilecek Olan Kanun Yolunun Kullanılmaması 196 a. Problem 196 b. Bir Üst Derece Hakem Mahkemesindeki İtiraz Hakkının Kullanılmaması 197 c. Devlet Mahkemesindeki Kanun Yolunun Kullanılmaması 197 ca. Tahkim Yargılaması Sırasında 197 cb. Tahkim Yargılamasının Tamamlanmasından Sonra 198 d. Kanun Yoluna Gidilmesinin Beklenilebilir Olması 199 4. Usul İhlâline İlgili Tarafın Neden Olması 200 V. TÜRK HUKUKUNDA TAHKİME İLİŞKİN YENİ GELİŞMELER 200 A. Genel Olarak 201 B. Türk Milletlerarası Tahkim Kanunu 203 1. Türk Milletlerarası Tahkim Kanununun Amacı ve Uygulama Alanı 203 2. Türk Milletlerarası Tahkim Kanununun Yargılama Usulüne İlişkin Getirdiği Genel Esaslar 204 Sonuç 211 Ekler 221 Milletlerarası Ticarî Hakemlik Konusundaki 21 Nisan 1961 Tarihinde Cenevre'de Yapılan Avrupa Sözleşmesi 221 Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkında 10 Haziran 1958 Tarihinde New York’da Yapılan Sözleşme 228 Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Sözleşme (ICSID Ana Sözleşmesi) 233 Milletlerarası Tahkim Kanunu 250 Kaynakça 265 |