İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Şekiller Listesi 11
Kısaltmalar 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
ETKİLİ BAŞVURU HAKKI
I. AİHS 13. MADDESİNDE YER ALAN ETKİLİ BAŞVURU HAKKI 21
A. Tarihçe ve Terminoloji 21
B. Etkili Başvuru Hakkının Amacı ve İşlevi 25
C. Etkili Başvuru Hakkının Özellikleri 26
1. Herkese Tanınmıştır 26
2. İhlal Resmî Görevlilerden Kaynaklansa Bile İleri Sürülebilir 29
3. Tamamlayıcı ve Koruyucu Genel Bir Haktır 30
4. Tek Başına İhlal Edilebilir Maddi Bir Haktır 30
5. Sağladığı Güvence Başvurunun Sonucundan Bağımsızdır 32
D. Etkili Başvuru Hakkının Kapsamı 33
E. Etkili Başvuru Hakkına Yönelik Olarak Devletin Genel Yükümlülükleri 36
II. AİHM’İN ETKİLİ BAŞVURU HAKKINI İNCELEME YÖNTEMİ 39
A. Etkili Başvuru Hakkının İleri Sürülebilmesi Koşulları 41
1. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Koşulu 41
2. Diğer Haklardan Bağımsız Olarak İleri Sürülebilmesi Sorunu ve Soğurma Teorisi 44
3. İhlal iddiası 48
4. Savunulabilirlik 50
B. Etkili Bir Hukuk Yolunun Gerekleri 55
1. Kurumsal Gereklilikler 55
a. Ulusal Makam Olması 55
b. Yeterli Bağımsızlığa ve Tarafsızlığa Sahip Olması 57
c. Yetkilerinin Geniş Olması 59
d. Usuli Güvenceleri Sağlaması 62
e. Kararlarının Hukuken Bağlayıcı Olması 63
2. Esasa İlişkin Gereklilikler 64
a. Erişilebilirlik 65
b. Yeterlilik /Elverişlilik/Yeterli Giderim Sağlama 68
c. Etkililik/Makul Başarı Şansı Sunma 70
III. ÖZEL DURUMLAR 73
A. Başvuru Yolu Olmaması 73
B. Sonradan Kurulan Başvuru Yolu 75
C. Birden Fazla Başvuru Yolunun Birleşmesi 79
D. Ulusal Güvenlik Bağlamı 81
IV. ETKİLİ BAŞVURU HAKKININ DİĞER HAKLARLA İLİŞKİSİ VE ETKİLİ SORUŞTURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 85
A. Yaşam Hakkı ile İlişkisi (2. Madde) 87
B. İşkence ve Kötü Muamele Yasağı ile İlişkisi (3. Madde) 90
C. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı ile ilişkisi (5. Madde) 94
D. Adil Yargılanma Hakkı ile İlişkisi (6. Madde) 96
V. ETKİLİ BAŞVURU HAKKININ İHLALİNİN SONUÇLARI VE İÇ HUKUKA ETKİLERİ 106
İkinci Bölüm
TÜRK İDARE HUKUKUNDA İNSAN HAKLARINI KORUMADA BAŞVURU YOLLARI VE ETKİLİLİĞİ
I. SİYASİ BAŞVURULAR 118
A. TBMM Dilekçe Komisyonuna Yapılan Başvurular 120
B. TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonuna Yapılan Başvurular 124
C. TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonuna Yapılan Başvurular 126
D. Kamu Denetçiliği Kurumuna Yapılan Başvurular 127
II. İDARİ BAŞVURULAR 130
A. Başvurma İradesi Bakımından İdari Başvurular 134
1. İsteğe Bağlı İdari Başvurular 134
2. Zorunlu İdari Başvurular 136
B. Hukuki Sonuçları Açısından İdari Başvurular 139
1. Etkisiz İdari Başvurular 139
2. Etkili İdari Başvurular 141
3. Etkili Başvuru Hakkı ile Etkili İdari Başvurular Arasındaki Farklar 144
C. Başvurulan Makama Göre İdari Başvurular 145
1. Düzenleyici ve Denetleyici Kurullara Yapılan Başvurular 145
2. Düzenleyici ve Denetleyici Kurul Yapısında Olmaksızın İdare ile İlişkilendirilerek Oluşturulan Kurum/Kurullara Yapılan Başvurular 152
a. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na Yapılan Başvurular 153
b. Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kuruluna Yapılan Başvurular 157
c. Kamu Görevlileri Etik Kuruluna Yapılan Başvurular 163
d. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Komisyonuna Yapılan Başvurular 165
e. Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonuna Yapılan Başvurular 172
f. Taşınmaz Mal Komisyonuna Yapılan Başvurular 174
g. 27 Mayıs Askeri Darbe Mağdurlarının Zararının Tazmini Komisyonuna Yapılan Başvurular 175
h. Kolluk Gözetim Komisyonuna Yapılan Başvurular 177
3. İdare İçinde Oluşturulan Komisyon/Kurullara Yapılan Başvurular 179
a. 659 Sayılı KHK’nin 12. Maddesinde Öngörülen Sulh Başvuruları 180
b. Terör Tazminat Komisyonlarına Yapılan Başvurular 182
c. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarına Yapılan Başvurular 185
4. İlgili İdareye Yapılan Başvurular 186
a. İYUK md.10 Kapsamında Yapılan Başvurular 186
b. İYUK md.11 Kapsamında Yapılan Başvurular 189
c. İYUK 12. ve 13. Madde Kapsamında Yapılan Başvurular 193
d. Dilekçe Hakkı Kapsamında Yapılan İdari Başvurular ve CİMER Başvuruları 197
III. YARGISAL BAŞVURULAR 201
A. İdari Yargıda Etkili Başvuru Hakkı 203
1. İlk İnceleme Aşamasında Etkili Başvuru Hakkı 204
a. Görev ve Yetki 204
b. Ehliyet 206
c. Süre aşımı 207
d. Diğer İlk İnceleme Konuları 209
2. Esas Aşamasında Yapılan Değerlendirme 211
B. Anayasa Yargısında Etkili Başvuru Hakkı 215
1. Kabul Edilebilirlik Aşamasında Yapılan Değerlendirme 218
a. İdari Uyuşmazlıklarda AYM’nin Kurumsal Açıdan Etkili Başvuru Yolu Kabul Ettiği Durumlar 220
b. İdari Uyuşmazlıklarda AYM’nin Kurumsal Açıdan Etkili Başvuru Yolu Olmadığını Belirttiği Durumlar 230
2. Esas Aşamasında Yapılan Değerlendirme 233
Üçüncü Bölüm
TÜRKİYE’DE ETKİLİ BAŞVURU HAKKININ DURUMU
VE GELECEĞİ
I. TÜRK İDARE HUKUKUNDA ETKİLİ BAŞVURU HAKKININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER 241
A. Mevzuattan Kaynaklı Engeller 241
1. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yapılamayan Haller 241
2. İdari Yargı Yoluna Başvurulamayan Haller 243
a. Cumhurbaşkanlığı İşlemleri 244
b. Olağanüstü Hal ve Savaş Hali KHK’leri 246
c. Milletlerarası Andlaşmalar 248
d. Yüksek Seçim Kurulu Kararları 249
e. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararları 251
f. Yüksek Askeri Şura Kararları 251
g. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları 252
h. Uyarma ve Kınama Cezaları 254
ı. Spor Federasyonu Kararları 255
3. İdareye Başvuru Yapılamayan Haller 257
B. Uygulamadan Kaynaklı Engeller 259
1. Uzun Süren İdari Süreçler 259
2. İdari Makamların Farklı Usuller Uygulamasından Kaynaklı Sorunlar 261
3. Olumsuz İdari Pratikler ve Yerleşik İdari Kültür 264
4. Başvuru Yollarının Gösterilmemesi/Yanlış Gösterilmesi 266
5. Zorunlu İdari Başvurular ve Zımni Ret İşlemleri Yönünden Oluşan Hak Kayıpları 270
6. Harç, Vekalet Ücreti, Adli Yardım Gibi Konulardan Kaynaklı Sorunlar 274
7. Davanın İlk İnceleme Aşamasındaki Sorunlar 275
8. Yürütmenin Durdurulması Aşamasındaki Şeklî İncelemeler 276
9. Davanın Esasının Etkili İncelenmemesinden Kaynaklı Sorunlar 280
10. Uzun Süren Yargılamalar 282
11. Aleyhe Yerleşik İçtihatlar ve İçtihat Farklılıkları 286
12. İdari Yargı Kararlarının Uygulanmamasından Kaynaklı Sorunlar 287
13. Fiili Engeller 289
14. Bütçe Engelleri ve Kamu Görevlilerini Koruyucu Hükümlerin Eksikliği 290
II. ETKİLİ BAŞVURU HAKKININ KORUNMASI İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR VE HAKKIN GELECEKTEKİ GÖRÜNÜMÜ 292
Sonuç 299
Kaynakça 305
Kavram Dizini 313 |