İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Giriş
I. TEMEL İNCELEME KONUSU 17
II. KONUYU ELE ALMA SÜRECİ 19
I. Bölüm
ÇALIŞAN OLARAK ŞİRKET ORTAKLARI VE YÖNETİM KURULU ÜYELERİ
I. İSTİHDAM KAVRAMININ ANLAMI 21
II. ANAYASAL TEMELLER 22
A. Zorunlu Sosyal Sigorta ve Temel Haklar 22
1. Sosyal Güvenlik Hakkına Yasal Müdahale 22
2. Sosyal Güvenlik Hakkına Yasal Müdahalenin Gerekçesi 23
a. Sosyal Güvenlik Hukukunda Yasama Erkinin Fonksiyonu 23
b. Maddi Gerekçelendirmeler 24
aa. Geleneksel Yaklaşım 24
bb. Farklı Bakış Açıları 25
cc. Değerlendirme 25
B. Eşitlik Hakkı Bağlamında Zorunlu Sosyal Güvenlik 27
III. İSTİHDAM KAVRAMININ YORUMLANMASI 27
A. Bağımsız Bir Sosyal Güvenlik Terimi Olarak “İstihdam” 27
B. Tipik Bir Kavram Olarak “İstihdam” 30
1. Alman Hukukunda İstihdam Kavramı Hakkında İçtihat ve Hakim Görüş 30
2. İstihdam Kavramının Tanımında Kullanılan “Tipolojik Metot” ve
“Alternatif Kavramların” Eleştirisi 31
3. Değerlendirme 33
C. Bağımlı Çalışma ile Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar (Bağımsız Çalışanlar) Arasında Ayrım Yapmak İçin Kullanılan Kriterler 40
1. Yasal Kriterler 40
a. Talimatlara Bağlılık 40
b. Talimat Verenin İş Organizasyonundaki Yeri 41
c. Ara Değerlendirme: Üst Düzey Çalışanlar 43
2. Diğer Kriterler 46
a. Sözleşme ve Sözleşmenin Taraflarının İradesi 46
b. Tarafın Kendi Malzemelerini ya da 3. Kişinin Malzemelerini Kullanması 47
c. İşbirliğinde (Hand in Hand) Çalışma 48
d. İş Riskinin Üstlenilmesi 48
e. Ekonomik Bağımlılık veya Sosyal Korumaya Yönelik Özel İhtiyaç 49
f. Maktu Ücretle Çalışma 50
g. Yıllık Ücretli İzin Uygulaması, Bayram İkramiyesi veya 13. Ay Maaşı Gibi İsimlerle Ödemeler Yapılması 51
h. Ücretin Miktarı 51
i. 3. Kişiler Bakımından Dışardan Görünüm Şekli (Tarafların Konumu) 53
j. Kişisel Hizmet Sunumu veya Kendi Personelini Kullanma 53
D. Ara Sonuç 53
IV. İSTİHDAM KAVRAMINDA ŞİRKETLER HUKUKUNUN ÖNEMİ 54
A. Sosyal Güvenlik Hukuku ve Özel Hukuk Arasındaki İlişkinin Temelleri 54
1. Sosyal Güvenlik Hukuku ve Özel Hukuk Kavramları 54
2. Ortak Tarihsel Bağlantılar 55
3. Sosyal Güvenlik Hukuku ve Özel Hukuk Arasındaki İlişkiyi Belirlemenin İki Farklı Yolu 56
a. Görev Kavramından İlişkinin Belirlenmesi 56
b. Başlangıç Noktası Olarak Karşılıklı Etki 57
c. Değerlendirme 58
B. Genel Olarak Bağımlı İstihdam İçin İleri Sürülen Düşüncelerle
5510 Sayılı Kanun’da Düzenlenen 4/I–A Maddesinin Bağlantısı 59
1. Özel Hukuku Şekillendiren, Olgusal Olarak Etkileyen Bir Norm Olarak 5510 Sayılı Kanun’un 4/I–a Maddesi 59
2. Özerk Hukuki Düzenlemeler ve Sınırları 60
a. Kişilerin Bakış Açısı ve Özel Hukuk Davranışıyla Şekillenen Sosyal Güvenlik Hukuku 60
b. Bağlantının Kapsamı ve Sınırları 60
C. Şirketler Hukuku ile İlgili Normların 5510 Sayılı Kanun’un 4/I–A
Bendindeki Bağımlı İstihdam İlişkisi Üzerindeki Etkileri 61
1. Yargı Görüşü 62
a. Şirketler Hukuku Yapılarının Sosyal Güvenlik Hukuku Bakış Açısıyla Kabulü 62
aa. Sosyal Güvenlik Hukuku İçin Şirketler Hukuku Yapılarının Olası İşlevi 62
bb. Belirleyici bir Kriter Olarak Prim Ödeme Yükümlülüğü ve Sosyal Güvenlik İhtiyacı 62
b. Sosyal Güvenlik Hukuku Düzenlemelerinin Şirketler Hukuku Referans Alınarak Yorumlanması 65
2. İçtihatların Değerlendirilmesi 67
a. Şirketler Hukuku Yapılarının Sosyal Güvenlik Hukuku Yoluyla Kabulü 67
aa. İçtihatların Dogmatik Tutarlılığı 67
bb. Sosyal Güvenlik ve Prim Ödeme Yükümlülüğünün Öngörülebilirlik Şartının Kapsamı 67
b. Şirketler Hukuku ile Bağlantısı Olan Sosyal Güvenlik Hukuku Düzenlemelerinin Yorumlanması 69
D. Ara Değerlendirme: Şirketler Hukuku Kurallarının Yönetim Kurulu Üyelerinin Bağımsız Çalışan Olarak Kabul Edilmesine Etkisi 70
1. 5510 Sayılı Kanun’un 4/I–b Bendinin Kökeni 70
2. Değerlendirme ve Cevapsız Sorular 73
a. Temel Hukuk Düzleminde 73
b. Yasal Politikaların Değerlendirilmesi 73
V. BİRİNCİ BÖLÜMÜN SONUÇLARI 74
II. Bölüm
TÜRK TİCARET KANUNU HÜKÜMLERİ UYARINCA ŞİRKET TÜRLERİ İLE ORTAKLIK SIFATININ KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ
I. ŞİRKET KAVRAMI 77
II. ŞİRKET TÜRLERİ 79
A. Adi Şirket 79
1. Tanımı 79
2. Adi Şirkette Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi 81
B. Kollektif Şirket 83
1. Tanımı 83
2. Kollektif Şirkette Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi 83
C. Limited Şirket 87
1. Tanımı 87
2. Limited Şirkette Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi 87
a. Limited Şirkette Ortaklık Sıfatının Kazanılması 87
b. Limited Şirkette Ortaklık Sıfatının Kaybedilmesi 89
aa. Limited Şirkette Ortaklıktan Çıkma 90
bb. Limited Şirkette Ortaklıktan Çıkarılma 91
D. Adi Komandit Şirket 92
1. Tanımı 92
2. Adi Komandit Şirkette Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi 93
E. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket 94
1. Tanımı 94
2. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirkette Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi 94
F. Anonim Şirket 95
1. Tanımı 95
2. Anonim Şirketlerde Pay Sahipliği (Ortaklık) Sıfatının Kazanılması 96
3. Anonim Şirketlerde Pay Sahipliği (Ortaklık) Sıfatının Kaybedilmesi 96
III. Bölüm
ŞİRKET ORTAKLARININ, YÖNETİM KURULU/DENETİM KURULU ÜYESİ ORTAKLARIN VE GENEL MÜDÜRLERİNİN
SOSYAL SİGORTA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
I. ANONİM ŞİRKETLERİN YAPISI VE ORGANLARI 97
A. Genel Olarak 97
B. Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu 100
1. Genel Olarak 100
2. Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeleri ve Özellikleri 100
3. Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Statüsü 102
4. Yönetim Kurulu Üyelerinin Organ Sıfatı 102
a. Organ Kavramı 102
b. Yönetim Kurulu Üyesi ile Anonim Şirket Arasındaki Hukuki İlişki 103
aa. Yönetim Kurulu Üyesi ile Şirket Arasındaki İlişkinin İş Sözleşmesi Olduğu Yönünde Görüşler 105
bb. Yönetim Kurulu Üyesi ile Şirket Arasındaki İlişkinin Vekalet Sözleşmesi Olduğu Yönünde Görüşler 107
cc. Yönetim Kurulu Üyesi ile Şirket Arasındaki Organ İlişkisi 109
dd. İşçi ve Yönetim Kurulu Üyesi Sıfatının Birleşmesi 112
5. Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Sosyal Sigorta Yükümlülüğü 113
a. Sosyal Güvenlik Statüleri 113
b. Genel Olarak Şirket Ortaklarının Sigortalılığının Gelişimine Tarihsel Bir Bakış 113
aa. Tartışmanın Başlangıç Noktası 114
bb. 5510 sayılı Kanun’un Yürürlük Tarihi Olan 01.10.2008 Tarihinden Önceki Durum (506 Sayılı Kanun Dönemi) 116
cc. 5510 sayılı Kanun’un Yürürlük Tarihi Olan 01.10.2008 Tarihinden Sonraki Durum 121
C. Anonim Şirket Genel Müdürlerinin Sosyal Güvenlik Hak ve
Yükümlülükleri 125
1. Sosyal Güvenlik Statüleri 125
2. Genel Müdürlerin Sosyal Güvenlik Statülerinin Değerlendirilmesi 126
a. Hukuksal Temeller 126
aa. Yeni Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi 126
bb. Azınlık Pay Sahibi Genel Müdürün Veto ve Oy Haklarının Sosyal Güvenlik Hukukuna Etkisi 131
cc. Genel Müdürler Bakımından Talimatlara Bağlı Olma Kriteri– Şirket Ortaklarının Ticaret Kanunu Uyarınca Talimat Verme Hakkı 131
aaa. Talimat Verme Hakkının İçeriği 132
bbb. Genel Müdürün Pay Sahibi Olması Nedeniyle Talimat Verme Hakkına Getirilen Kısıtlamalar 134
i. Genel Müdürün Pay Sahibi Olması Durumu 134
ii. Oy Hakkının Kullanımı 135
iii. Diğer Koşullar 137
b. Genel Müdürün Şirketin Çalışma Sürecine İşlevsel Katılımının Etkisi 138
3. Özet Değerlendirme 140
a. Geçmişteki Kararların Uygulanmasının Mümkün Olmaması 141
b. Sosyal Güvenlik Kurumu Kararları ve Literatür 143
c. Görüşümüz 144
aa. Azınlık Pay Sahibi Genel Müdürün Engelleyici Azınlık Haklarının,
Veto Haklarının ve Oy Anlaşmalarının Etkilerinin Farklı Değerlendirilmesi 144
bb. Sözleşmede Yer Alan Engelleyici Azınlık Haklarının Sosyal Güvenlik Statüsüne Etkisi 145
cc. Yasal Veto Haklarının Sosyal Güvenlik Statüsüne Etkisi 145
dd. Oy Sözleşmelerinin Sosyal Güvenlik Statüsüne Etkisi 146
ee. Borçlar Hukuku Bakımından Sözleşmesel Veto Haklarının Sosyal Güvenlik Statüsüne Etkisi 148
ff. Oy Sözleşmeleri Kapsamında Oy Haklarının Devrinin Sosyal Güvenlik Statüsüne Etkisi 149
4. Talimatlara Bağlı Olma Kriteri Sosyal Güvenlik Statüsünün Tespiti İçin Önemli Ama Tek Kriter Değil 150
5. Meşru Beklentinin Korunması 151
6. Diğer Özel Düzenlemelerin Etkileri 156
a. İnançlı Temlik (İnanç Sözleşmesi) 156
b. İnançlı Temlik Sözleşmelerinin Sosyal Güvenlik Yükümlülükleri
Üzerindeki Etkileri 159
aa. İçtihat ve Literatüre Bakış 159
bb. Görüşümüz 160
D. Şirket Denetiminden Sorumluların Sosyal Güvenlik Hakları 161
1. Genel Değerlendirme ve Denetim Elemanlarının Sosyal Güvenlik Statülerine Genel Bakış 161
a. Şirket Ortağı Olmayıp Dışarıdan Görevlendirilen Denetim Elemanlarının Sosyal Güvenlik Statüleri 163
b. Şirket Organında Görevli ve Şirket Ortağı olan Denetim Elemanlarının
(İç Denetçinin) Sosyal Güvenlik Statüleri 164
II. KOMANDİT ŞİRKETLERİN YAPISI VE ÇEŞİTLERİ 164
A. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketin Hukuki Niteliği ve
Teşkilat Yapısı 165
B. Sermayesi Paylara Bölünmüş Ortaklığın Komandite Ortaklarının Sosyal Güvenlik Yükümlülüğü 165
1. Sosyal Güvenlik Statüleri 165
a. Temelde Bir Bağımlı Çalışmanın Olmaması 165
b. Hakimiyet Sözleşmelerindeki Aktif İstihdam 166
2. Alman Sosyal Güvenlik Kanunu’nun 3 ve 4. Kitabında Düzenlenen İstisna Hükümlerinin Uygulanması 168
C. Komandit Şirketlerde Yönetim Yetkisi Olan Ortakların Sosyal Güvenlik Statülerinin Değerlendirilmesi 168
III. YABANCI ŞİRKETLERİN YÖNETİM KURULU ÜYELERİ 170
A. Konunun İlgi Düzeyi 170
B. Yabancı Şirketlerin Yönetim Kurulu Üyelerinin Sosyal Güvenlik Statüsü 170
1. İçtihat ve Alman Sosyal Güvenlik Kurumu’nun Görüşü 171
2. Doktrin Görüşü 171
3. Görüşümüz 171
IV. Bölüm
ŞİRKET ORTAKLARININ SİGORTALILIKLARININ ÇAKIŞMASI
I. SOSYAL SİGORTADA TEKLİK İLKESİ 173
II. GENEL OLARAK SİGORTALILIK HALLERİNİN ÇAKIŞMASI 174
A. 5510 Sayılı Kanun’un Yürürlüğünden Önceki Dönem (2008 Öncesi) 175
B. 5510 Sayılı Kanun’un Yürürlüğünden Sonraki Dönem (2008 Sonrası) 177
1. 5510 sayılı Kanun’daki 4/I–a, b ve c Bendlerine Tabi Geçirilen Sigortalılık Hallerinin Çakışması 177
2. 5510 sayılı Kanun’a Tabi Geçirilen Zorunlu Sigortalılık Halleri ile İsteğe Bağlı Sigortalılık Hallerinin Çakışması 180
C. Şirket Ortaklarının Sigortalılığında Çakışma 182
V. Bölüm
ŞİRKET ORTAKLARININ SOSYAL SİGORTA BORÇLARINDAN SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK 187
II. PRİM ÖDEME BORCUNDAN SORUMLULUK 187
A. Prim Ödeme Yükümlüsü 188
1. Genel Olarak Müteselsil Sorumluluk Kavramı 189
2. Prim Ödeme Borçlarında Müteselsil Sorumluluk 189
aa. Anonim Şirket Ortaklarının Prim Borçlarından Sorumluluğu 190
aaa. 01.10.2008 Öncesi Dönem (506 Sayılı Kanun Dönemi) 191
i. Üst Düzey Yönetici Kavramı 193
ii. Üst Düzey Yöneticilerin Sorumluluğunun Kapsamı ve Süresi 195
iii. Üst Düzey Yöneticilerin Sorumluluktan Kurtulması 196
bbb. 01.10.2008 Sonrası Dönem (5510 sayılı Kanun Dönemi) 197
bb. Limited Şirket Ortaklarının Prim Borçlarından Sorumluluğu 198
B. Şirket Ortaklarının İdari Para Cezalarından Sorumluluğu 204
Kaynakça 205
Kavramlar Dizini 217 |