|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
TÜRKİYE’DE OLAĞANÜSTÜ REJİMİN NORMATİF ÇERÇEVESİ VE
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİ
I. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE NORMATİF DÜZEYDE OLAĞANÜSTÜ REJİM 21
A. 1982 Anayasası Öncesi Dönemde Olağanüstü Rejime İlişkin Düzenlemeler 22
1. 1924 Anayasası Dönemi 22
2. 1961 Anayasası Dönemi 24
a. Genel Olarak 24
b. 1961 Anayasası ve 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu 26
B. 1982 Anayasası’nda Olağanüstü Rejime İlişkin Düzenlemeler 28
1. 1982 Anayasası 15. Madde Hükmü 28
2. 1982 Anayasası’nın Belirlediği Olağanüstü Rejim Formları 30
3. 1982 Anayasası’nda Olağanüstü Rejime İlişkin Diğer Hükümler 33
C. Olağanüstü Hal Kanunu 34
1. Olağanüstü Halin İlanına Yol Açan Nedenler ve İlan Şekli 34
2. Olağanüstü Hal Kanunu’na Göre Yetkili Organlar, Yetki ve Görevleri 35
a. Başbakanlık Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu 35
b. Bölge Olağanüstü Hal Kurulu 35
c. İl ve İlçe Olağanüstü Hal Büroları 36
d. Yardım İstemi 36
3. Olağanüstü Hal Kanunu’nda Yükümlülükler ve Alınacak Önlemlerle İlgili Hükümler 37
a. Doğal Afet ve Tehlikeli Salgın Hastalıklarda Yükümlülükler ve Alınacak Önlemler 37
b. Ağır Ekonomik Bunalım Hallerinde Yükümlülükler ve Alınacak Önlemler 38
c. Şiddet Hareketlerinde Alınacak Önlemler 38
4. Olağanüstü Hal Kanunu’nda Suç ve Cezalara İlişkin Hükümler 39
a. Olağanüstü Hal Kanunu ile İhdas Edilen Suç ve Cezalar 39
b. Olağanüstü Halde Yargı Görevi ve Usul 40
D. Olağanüstü Hal Kanunu’nun Anayasa’ya Uygunluğu 41
1. Normların Karşılaştırılması 41
a. Anayasa’nın Hak ve Özgürlüklere İlişkin Hükümleriyle Karşılaştırılması 41
b. Olağanüstü Hal Kanunu ve Olağanüstü Halin İlanına İlişkin Anayasa Hükümleri 42
c. 1982 Anayasası 15. Madde Hükmü Bakımından Olağanüstü Hal Kanunu 42
2. Olağanüstü Halin Yargısal Denetimi 44
E. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri 46
1. 1982 Anayasa’sında KHK Düzenlemesi (Madde 91) 46
2. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri 48
a. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerin Unsurları 48
aa. Şekil Unsuru Bakımından 48
bb. Konu Unsuru Bakımından 49
cc. Yetki Unsuru Bakımından 51
dd. Yer ve Süre Unsuru Bakımından 52
b. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerin Anayasa’ya, Hukuka Aykırılığı 53
c. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yargısal Denetimi 59
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİ 64
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Diğer Bazı Belgelerle Ana Hatlarıyla İlişkisi Karşılaştırılması 66
1. Birleşmiş Milletler Evrensel İnsan Hakları Bildirisi 66
2. B.M. Uluslararası Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi 67
3. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 68
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Kapsamı 68
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Hak ve Özgürlüklere İlişkin Hükümleri 68
2. Hak ve Özgürlükler Alanını Genişleten Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek Protokoller 71
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Bireysel Başvuru Hakkı 73
1. Bireysel Başvuruda Sözleşme Organları ve İşlevleri 73
a. 11. Protokol Öncesi Avrupa İnsan Hakları Komisyonu 73
b. Bakanlar Komitesi 76
c. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 77
2. Bireysel Başvuru Hakkının Kullanılması Koşulları 79
3. Taraf Devletlerin Başvurusu 80
III. TÜRKİYE VE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 82
A. Türkiye’nin Sözleşme’yi Onaylaması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Zorunlu Yargı Yetkisinin Tanınması 82
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türk Hukukundaki Yeri 88
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Doğrudan Uygulanabilirlik Özelliği 91
IV. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN OLAĞANÜSTÜ REJİME İLİŞKİN HÜKMÜ VE HÜKMÜN İÇERDİĞİ UNSURLAR 92
A. AİHS’nin 15. Maddesinin Esasa İlişkin Düzenlemesi 92
1. Savaş Hali–Kamusal Tehlike Şartı 93
2. Ölçülülük İlkesi 93
3. Uluslararası Hukuktan Doğan Yükümlülüklere Ters Düşmeme 94
4. Dokunulmaz Haklar 95
B. AİHS’nin 15. Maddesindeki Usule İlişkin Düzenleme 96
İkinci Bölüm
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE OLUŞTURULAN STANDARTLARIN TÜRKİYE’DE OLAĞANÜSTÜ HAL
REJİMİNE YANSIMASI
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLEN STANDARTLAR 97
A. Olağanüstü Hal Rejiminin Uygulanmasına Yönelik Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Başlıca Kararları 97
1. Lawless v. İrlanda 97
2. İrlanda v.United Kingdom (Birleşik Krallık) 99
3. Brogan ve Diğerleri v. Birleşik Krallık 102
4. Brannigan ve McBride v. Birleşik Krallık (U.K) 103
5. Yunanistan Davası 105
6. De Becker v. Belçika 108
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Olağanüstü Rejime İlişkin Belirlenen Kriterler 109
1. Esasa İlişkin Kriterler 112
a. Ulusun Yaşamını Tehdit Eden Genel Bir (Kamusal) Tehlike Koşulu 112
b. Olağanüstü Rejim Uygulamasında Alınan Önlemlerin Durumun Gerekleriyle Ölçülü Olması Koşulu 114
2. Usule İlişkin Kriterler (Olağanüstü Halde Bildirim Yükümlülüğü) 116
3. Başvurudaki Usuller (Olağanüstü Halde İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi) 118
C. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Olağanüstü Hallerde de Korunması Gereken Haklara Yaklaşımı 124
1. Yaşam Hakkı 125
2. İşkence Yasağı 126
3. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı 128
II. AİHS OLAĞANÜSTÜ REJİM STANDARTLARININ TÜRKİYE’DE İÇ HUKUK DÜZENLEMELERİNE VE YARGI KARARLARINA ETKİSİ 130
A. AİHS Karşısında 1982 Anayasasının Sınırlama Rejimi 130
B. AİHS’nin Olağanüstü Hal Rejimi İçin Belirlediği İlkelere Uygunluk Bakımından Denetim (Sözleşme’ye Uygunluğun Denetimi) 134
C. AİHS’nin 15. Maddesi kapsamındaki Bildirim Yükümlülüğü Gereğince Türkiye’nin AİHS’nin 15. Maddesi’ni Uygulamaya Koyduğuna Dair Yaptığı Geçmiş Bildirimler 136
III. ANAYASA MAHKEMESİ VE DANIŞTAY İÇTİHATLARINDA OLAĞANÜSTÜ HAL REJİMİ VE BU BAĞLAMDA AİHS’NİN ETKİSİ 137
A. Anayasa Mahkemesi’nin ve Danıştay’ın Olağanüstü Hal Rejimi Karşısındaki Tutumları 137
1. Hakların Sınırlandırılması Karşısında Anayasa Yargısı 137
2. Anayasa Mahkemesi’nin Olağanüstü Rejim Bağlantılı Kararları 139
a. 1961 Anayasası Dönemi 139
b. 1982 Anayasa Dönemi 142
c. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Anayasa’nın Olağanüstü Yönetim Usullerini Düzenleyen Hükümlerinin (m. 119–122) Anlamı 144
3. Danıştay Kararlarında Olağanüstü Hal Rejimi 146
B. 2001–2004 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde Anayasa Mahkemesi ve Danıştay’ın AİHS İlkelerini Doğrudan Temel Aldıkları Bazı Kararları 150
IV. TÜRKİYE’DE OLAĞANÜSTÜ HAL UYGULAMASINA AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ STANDARTLARININ UYGULANMASI 153
A. Türkiye’de Olağanüstü Rejim Pratiği 153
1. Olağanüstü Hal Uygulamasında Yargı Alanındaki Genel Durum ve Savunma Hakkının İhlali 154
2. Basın Özgürlüğü ve Sansür 155
3. Sürgün 159
4. İşkence 161
5. Demokratik Kurumlara Yönelik Uygulamalar 166
6. Yargısız İnfazlar ve Güvenlik Güçlerinin Gösterilere Müdahalesi (Ateş Açması) 167
7. Faili Meçhul Cinayetler 169
8. Köy Boşaltmalar – Koruculuk Sistemi 170
9. Olağanüstü Hal Bölgesindeki Uygulamalarla İlgili Yetkililerin Açıklamalarından Örnekler 174
B. Türkiye’de Olağanüstü Halde İç Hukuk Yollarının Etkisizliği 175
1. Türkiye’de İç Hukuk Yollarını Etkisiz Kılan Nedenler 175
2. AİHM’nin Türkiye’ye İlişkin İç Hukuk Yollarının Etkisiz Bulduğu Karar Örnekleri 179
Üçüncü Bölüm
TÜRKİYE’DE AİHS TEMELİNDE ANAYASAL–YASAL DÖNÜŞÜM ÇABALARI VE AİHS İLE ÇEVRELENEN ANAYASA ŞİKAYETİ YOLU
I. TÜRKİYE’DE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİ TEMEL ALAN HUKUKSAL DEĞİŞİM SÜRECİ 185
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İle İç Hukukun Uygulanmasından Doğan Çelişkiler 185
B. Sözleşmenin İç Hukukta Değeri Anayasa’nın 90. Maddesi Değişikliği 188
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Avrupa Birliği İlişkisi 194
D. Türkiye’de Avrupa Birliği Sürecinde Hak ve Özgürlüklere İlişkin Anayasal Değişikliklerde AİHS’nin Belirleyici Rolü 200
II. TÜRKİYE’DE ANAYASA YARGISI 207
A. Genel Olarak Anayasa Yargısının İşlevi 207
B. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin Hak ve Özgürlüklere İlişkin İlkeleri Yorumu 213
1. Anayasa Mahkemesi’nin Kararlarında Kullandığı İlkeler 213
a. Hukukun Genel İlkeleri–Hukuk Devleti İlkesi 213
b. Eşitlik İlkesi 222
c. Demokratik Toplum Düzeni İlkesi 225
d. Ölçülülük İlkesi 229
2. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin Hak ve Özgürlükleri Koruyucu İşlevini Yerine Getirememesi 232
III. SİYASİ PARTİ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İLE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YORUM FARKLILIĞI 237
A. Siyasi Partilere İlişkin Anayasa Mahkemesi’nin Geliştirdiği Yorum Yöntemi 237
B. Anayasa Mahkemesi İle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Siyasi Partilere İlişkin Karar Örnekleri 240
1. Türkiye Birleşik Komünist Partisi Kararı 240
2. Sosyalist Parti Kararı 242
3. Özgürlük ve Demokrasi Partisi Kararı 244
C. AİHM İle Anayasa Mahkemesi’nin Siyasi Partilere Farklı Yaklaşımları 244
D. Anayasa Mahkemesi’nin Siyasi Partiler Açısından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Etkisine Girişi 250
IV. TÜRKİYE’DE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE SINIRLI ANAYASA ŞİKAYETİ YOLU 254
A. Türkiye’de Daraltılmış Anayasa Şikayeti 254
B. Anayasa Mahkemesi’nin Yorum Yönteminin Dönüşememesi 260
C. İç Hukuk Yolu Olarak Anayasa Şikayeti 267
Sonuç 273
Kaynaklar 277
Kavramlar Dizini 293 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
