İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Giriş 13
Birinci Bölüm
İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLU HALE
GETİRİLMESİNİN GENEL ÇERÇEVESİ
I. İŞ–YAŞAM DENGESİ KAVRAMI VE KAPSAMI 19
A. Üst Bir Kavram Olarak İş–Yaşam Dengesi 19
B. İş–Yaşam Dengesi Kavramının Ortaya Çıkmasını Etkileyen Nedenler 24
1. Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Çalışma Yaşamına Etkisi 24
2. İstihdamda Cinsiyetler Arası Eşitliğin Sağlanması ve Ayrımcılıkla Mücadele 31
3. Doğum Oranlarının Düşmesi ve Nüfusun Yaşlanması 36
4. Teknolojik Gelişmelerin Çalışma Yaşamına Etkisi 39
C. İş ve Aile Yaşamı Uyumu Kavramının Tercih Edilmesi 41
II. İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMI UYUMUNUN SAĞLANMASININ İŞ HUKUKUNDAKİ YERİ 42
A. İş Hukukunda Ailenin Konumu 42
B. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Hukuki Kaynaklar 45
1. Uluslararası Kaynaklar 45
a. Avrupa Konseyi Belgeleri 46
aa. Avrupa Sosyal Şartı 46
bb. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 49
b. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) 52
c. Avrupa Birliği Belgeleri 54
aa. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 55
bb. Avrupa Birliğinin İşleyişine İlişkin Antlaşma 57
cc. Avrupa Sosyal Haklar Sütunu 60
dd. Avrupa Birliği Direktifleri 64
aaa. 19/1158 sayılı Ebeveynler ve Bakım Verenler İçin İş– Yaşam Dengesine İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi 66
aaaa. Genel Olarak 66
bbbb. Direktif’in Konu Bakımından Kapsamı 69
cccc. Direktif’in Kişi Bakımından Kapsamı 72
dddd. Direktifte Yer Alan Koruma Hükümleri 73
(i) İzinden Önceki İşe Geri Dönme İmkânı 73
(ii) Ailevi Yükümlülükler Sebebiyle Ayrımcılık Yasağı 74
(iii) Feshe Karşı Koruma 76
(iv) Direktifeki Hükümlere Aykırılık Halinde Yaptırımlar 77
bbb. 92/85 sayılı Gebe, Yeni Doğum Yapmış ve Emziren Kadınların İşyerlerindeki Güvenliği ve Sağlığı ile İlgili Düzenlemeleri Teşvik Edici Önlemlerin Alınması Hakkında Direktif 78
ccc. İstihdamda Eşit Muameleye İlişkin Direktifler 80
ddd. 2003/88 sayılı Çalışma Süreleri Direktifi 83
eee. 19/1152 sayılı Şeffaf ve Öngörülebilir Çalışma Koşulları Direktifi 85
fff. 97/81 Sayılı Kısmi Süreli Çalışma Direktifi 86
d. Uluslararası Çalışma Örgütü Belgeleri 87
aa. 156 Sayılı Aile Sorumlulukları Olan İşçiler Sözleşmesi 87
bb. 183 Sayılı Analığın Korunması Hakkında Sözleşme 88
cc. 111 Sayılı İş ve Meslekte Ayrımcılık Sözleşmesi 89
dd. 165 sayılı Aile Yükümlülükleri Olan İşçiler Hakkında Tavsiye Kararı 90
2. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Ulusal Kaynaklar 91
a. Yasal Düzenlemeler 92
aa. Alman Hukukunda Yasal Düzenlemeler 92
bb. Türk Hukukundaki Yasal Düzenlemeler 99
b. İşyeri Düzeyinde İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumu 104
c. Toplu İş Sözleşmeleri/Sendikalar Düzeyinde İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumu 106
d. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Aile Politikalarının Yeri 109
İkinci Bölüm
İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLU HALE GETİRİLMESİ KAPSAMINDA İZİN HAKLARI
I. ÇOCUĞUN DOĞUMU ile BAĞLANTILI İZİN HAKLARI 113
A. Analık İzni 113
1. Genel Olarak 113
2. Karşılaştırmalı Hukukta Analık İzni 114
a. Analık İzninin Baba Olan İşçilere Tanınması 114
b. Alman Hukukunda Analık İzni 118
c. Diğer Ülkelerde Analık İzni 121
3. Türk Hukukunda Analık İzni 123
a. Analık İznine İlişkin Yasal Çerçeve 123
aa. İş Kanununda Analık İzni 124
bb. Analık İzni Kapsamının Kişi Bakımından Genişletildiği Haller 128
b. 5510 sayılı Kanun ile Analık Sigortasından Faydalanma 130
aa. Geçici İş Göremezlik Ödeneği 131
bb. Emzirme Ödeneği 133
c. Kadın İşçinin İş ve Aile Uyumunun Sağlanmasına Bir Öneri: Analık İzninin Sağ Doğum Dışındaki Gebelik Kayıplarına Genişletilmesi 134
B. Babalık İzni 143
1. Genel Olarak 143
2. 19/1158 sayılı Direktif ile Getirilen Babalık İznine İlişkin Esaslar 145
3. Karşılaştırmalı Hukukta Babalık İzni 149
4. Türk Hukukunda Babalık İzni 150
C. Ebeveyn İzni 153
1. Genel Olarak 153
2. 19/1158 sayılı Direktif Kapsamında Getirilen Ebeveyn İznine İlişkin Esaslar 155
3. Karşılaştırmalı Hukukta Ebeveyn İzni 159
a. Avrupa Birliği Adalet Divanının Ebeveyn İznine İlişkin Öngördüğü Esaslar 159
b. Alman hukukunda Ebeveyn İzni 162
aa. Genel Olarak 162
bb. Ebeveyn İzin Hakkının Kullanımı 166
cc. Kısmi Süreli Çalışmanın Yapılması 168
c. Diğer Ülkelerde Ebeveyn İzni 171
4. Türk Hukukunda Ebeveyn İzni 173
a. Genel Olarak 173
b. Yarım Çalışma İzni 174
c. Ücretsiz İzin Hakkı 180
d. Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş Hakkı 183
aa. Kısmi Süreli Çalışmaya İlişkin Koşullar 184
aaa. Ebeveynlere İlişkin Koşullar 184
aaaa. Ebeveyn Olma 184
bbbb. Ebeveynlerin Her İkisinin de Çalışıyor Olması 186
bbb. Çocuğa İlişkin Koşullar 190
bb. İşçinin Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş Talebi ve Kapsamı 192
cc. İşçinin Talepte Bulunmasının Hüküm ve Sonuçları 195
aaa. Kural: İşverenin Onayına Bağlı Olmaksızın Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş 195
bbb. İstisna: İşverenin Onayı Olmaksızın Kısmi Süreli Çalışma Yapılamayacak İşler 198
dd. Kısmi Süreli Çalışmadan Tam Süreli Çalışmaya Geçilmesi 200
ee. Ara Sonuç: Türk Hukukunda İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması Amacıyla Ebeveyn İzninin Yeniden Düzenlenmesi 201
D. Süt İzni (Besleme İzni/Emzirme İzni) 203
1. Genel Olarak 203
2. Karşılaştırmalı Hukukta Süt İzni 204
a. Alman Hukukunda Süt İzni 204
b. Diğer Ülkelerde Süt İzni 206
3. Türk Hukukunda Süt İzni 206
a. Genel Olarak 206
b. İşçinin İş ve Aile Yaşamının Uyumlu Hale Getirilmesi Açısından Değişiklik Önerisi: Süt İzninin Kapsamının Genişletilmesi 210
II. AİLE ÜYELERİNİN BAKIM YÜKÜMLÜLÜKLERİ ile BAĞLANTILI İZİN HAKLARI 211
A. Uzun Süreli Bakım Hizmetleri ve Kapsamı 211
B. Bakım İzni 215
1. Bakım İzni Kavramı ve 19/1158 sayılı Direktifin Getirdiği Esaslar 215
2. Karşılaştırmalı Hukukta Bakım İzni 218
a. Alman Hukukunda Bakım İzni 218
b. Diğer Ülkelerde Bakım İzni 227
3. Türk Hukukunda Bakım İzni 230
C. Bakım Yükümlülükleri Olan İşçiler İçin Ek İzin Hakları 235
1. Genel Olarak 235
2. Acil Durumlara İlişkin İzin Hakları 236
a. 19/1158 sayılı Direktif ile Getirilen Esaslar 236
b. Karşılaştırmalı Hukukta Acil Durumlara İlişkin İzin Hakları 238
c. Alman Hukukunda Acil Durumlara İlişkin Ek İzin Hakları 239
d. Türk İş Hukukunda Acil Durumlara İlişkin İzin Hakları 240
Üçüncü Bölüm
İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMI UYUMUNUN SAĞLANMASI AMACIYLA İŞ İLİŞKİSİNİN DÜZENLENMESİ
I. İŞ ve AİLE YAŞAMI UYUMUNUN SAĞLANMASINDA ESNEK ÇALIŞMA ve KAPSAMI 249
A. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Esnekleşmenin Önemi 249
1. Genel Olarak 249
2. İşçinin İş ve Aile Yaşamının Uyumlaştırılmasında Esnek Çalışmanın Özellikleri 251
3. 19/1158 sayılı Direktif Kapsamında Sözleşme Türünde Esnekleşmeye İlişkin Getirilen Esaslar 254
B. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Uygulanabilecek Esnek Çalışma Türleri 260
1. Tele Çalışma 260
a. Genel Olarak 260
b. Tele Çalışmanın Uzaktan Çalışma İçindeki Yeri ve Türleri 262
c. Tele Çalışmanın Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi 266
d. Tele Çalışma ile İş ve Aile Yaşamı Uyumu Arasındaki İlişki 271
e. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması Amacıyla Tele Çalışmanın Yeniden Düzenlenmesi 274
2. Kısmi Süreli Çalışma 279
a. Genel Olarak 279
b. Alman Hukukunda Kısmi Süreli Çalışma 281
c. Türk Hukukunda Kısmi Süreli Çalışma 285
d. Kısmi Süreli Çalışmanın Türleri 289
aa. Çağrı Üzerine Çalışma 289
bb. İş Paylaşımı 295
cc. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunu Sağlayabilecek Bir Kısmi Süreli Çalışma Örneği: Kısmi Emeklilik Sistemi 297
3. Sıkıştırılmış İş Haftaları 300
4. Telafi Çalışması 308
5. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Diğer Esnek Çalışma Modelleri 310
a. Günlük Çalışma Sürelerinde Esnek Zaman Uygulamaları 311
b. Yıllık Çalışma Süreleri 313
c. Sıfır Saat Sözleşmeleri 315
d. Kayan İş Süreleri 316
e. Güvene Dayalı Çalışma 319
C. Çalışma Sürelerinde Esneklik, İşin Düzenlenmesine İlişkin Emredici Kurallar ve İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması 320
III. ÇALIŞMA KOŞULLARI İLE İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLU HALE GETİRİLMESİ 328
A. İşyerinin Aile Dostu Olarak Düzenlenmesi 329
1. Genel Olarak 329
2. İşverenin Çocuk Bakımevi/Kreş Açma Yükümlülüğü 330
B. İşyerinde İşçiye Ek İzin İmkânı Sunan Bir Uygulama: Zaman Bankası Hesapları 334
C. Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesi 338
1. Çalışma Sürelerinin Öngörülebilirliği ile İş ve Aile Yaşamı Uyumu Arasındaki İlişki 338
2. Çalışma Sürelerinin Düzensizliğinin Bir Sonucu: İşe Bağlı Stres 340
3. Çalışma Sürelerinde Düzensizliğe Yol Açan Haller 345
a. Fazla Saatlerle Çalışma 346
b. Gece Çalışması 353
c. Postalar Halinde Çalışma 360
d. Bekleme (İcap Nöbeti) Süreleri 365
Sonuç 373
Kaynaklar 385
Kavramlar Dizini 419 |